رقابت پرهزینه در بازار انرژی
گروه اقتصادی: در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، بازار جهانی انرژی تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل ساختاری، ژئوپلیتیک و اقتصادی، نوسانات کم‌سابقه‌ای را تجربه کرده است. در این میان، جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی به عنوان یکی از مهم‌ترین رخدادهای ژئوپلیتیک سال، نقش کلیدی در تشدید نااطمینانی‌ها و افزایش قیمت‌ها در بازارهای نفت و گاز ایفا کرده است. این درگیری که با حمله ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران همراه شد، نه‌تنها موجب افزایش ریسک‌های منطقه‌ای شد، بلکه به طور مستقیم بر روند قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی در اروپا و فراتر از آن تأثیر گذاشت.
بر اساس داده‌های مؤسسه اینترکانتیننتال اکسچنج لندن، قیمت گاز طبیعی در اروپا در 6 ماه نخست سال جاری میلادی نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد ۴۰ درصدی به ۴۶۴ دلار به ازای هر هزار مترمکعب رسیده است. این افزایش، ادامه روندی است که از پاییز گذشته آغاز شد و در 3 ماهه نخست سال جاری میلادی به اوج ۵۰۹ دلار نیز رسید. افزایش برداشت از ذخایر گازی در زمستان، نیاز به تزریق زودهنگام گاز برای فصل سرما و تشدید رقابت با کشورهای آسیایی برای تأمین گاز، از جمله عوامل ساختاری این رشد قیمت بوده‌اند. با این حال، جنگ ایران و رژیم صهیونیستی به عنوان یک عامل برون‌زا، شوک ناگهانی و شدیدی به بازار انرژی وارد کرد که در ماه گذشته میلادی به‌تنهایی موجب افزایش ۷ درصدی قیمت گاز در اروپا شد.
این جنگ با ایجاد نگرانی از اختلال در عرضه انرژی در منطقه خاورمیانه، بویژه در مسیرهای صادراتی و زیرساخت‌های حیاتی، موجب شد کشورهای اروپایی برای پر کردن ذخایر گازی خود با شتاب بیشتری وارد بازار شوند. این رقابت فشرده، بویژه با رقبای آسیایی، فشار مضاعفی بر قیمت‌ها وارد کرده است. کارشناسان مجمع کشورهای صادرکننده گاز هشدار داده‌اند اروپا برای دستیابی به سطح ۹۰ درصدی ذخایر گازی در تابستان، با چالشی جدی مواجه است؛ چالشی که می‌تواند قیمت گاز را حتی از سطح زمستانی نیز فراتر ببرد و ذخیره‌سازی را از منظر اقتصادی غیر صرفه کند.
در همین حال، ایالات متحده با افزایش تولید نفت و گاز خود تلاش کرده است بخشی از این خلأ را پر کند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام کرده تولید نفت خام این کشور در آوریل ۲۰۲۵ با ثبت رکوردی جدید به 13.47 میلیون بشکه در روز رسیده است. ایالت تگزاس با رشد 1.8 درصدی به 5.77 میلیون بشکه در روز دست یافته، در حالی که تولید در نیومکزیکو با افت 3.4 درصدی همراه بوده است. در بخش مصرف نیز، تقاضا برای فرآورده‌های نفتی در آمریکا در آوریل به 20.21 میلیون بشکه در روز رسیده که بالاترین سطح تقاضای بنزین از اکتبر گذشته را شامل می‌شود.
در حوزه گاز طبیعی، تولید در ۴۸ ایالت آمریکا با ثبت رقم 120.31 میلیارد فوت‌مکعب در روز، رکورد جدیدی را ثبت کرده است. این رشد تولید بویژه در ایالت تگزاس، هرچند نشان‌دهنده ظرفیت بالای ایالات متحده برای پاسخ‌گویی به تقاضای جهانی در شرایط بحران است اما وضعیت ذخایر نفت خام آمریکا در هفته گذشته به میزان ۶۸۰ هزار بشکه، در تضاد با روند معمول فصلی، توجه بازار را به خود جلب کرده و نشان‌دهنده احتیاط تولیدکنندگان در مواجهه با نوسانات تقاضا و قیمت‌هاست.
در سطح بین‌المللی، ائتلاف اوپک‌پلاس نیز در حال بازنگری در سیاست‌های عرضه خود است. 8 کشور عضو این ائتلاف اعلام کرده‌اند در نشست ۱۵ تیر، ۴۱۱ هزار بشکه از کاهش عرضه داوطلبانه خود را به بازار بازمی‌گردانند. این تصمیم در ادامه روند بازگشت تدریجی کاهش‌های داوطلبانه از ماه آوریل اتخاذ شده و نشان‌دهنده تلاش برای حفظ تعادل در بازار جهانی نفت است. عربستان سعودی نیز در واکنش به نگرانی‌ها از اختلال در عرضه، صادرات نفت خود را در ماه ژوئن به بالاترین سطح یک سال گذشته رساند. داده‌های مؤسسه کپلر نشان می‌دهد صادرات نفت این کشور با افزایش ۴۵۰ هزار بشکه‌ای نسبت به ماه مه به 6.33 میلیون بشکه در روز رسیده و پیش‌بینی می‌شود در ماه ژوئیه به 7.5 میلیون بشکه در روز نیز برسد.
افزایش صادرات عربستان هم‌زمان با درگیری ایران و رژیم صهیونیستی، نشان‌دهنده تلاش این کشور برای پر کردن خلأ احتمالی عرضه در بازار و تثبیت موقعیت خود به عنوان تأمین‌کننده مطمئن انرژی است. این اقدام همچنین با هدف افزایش سهم بازار در شرایطی صورت گرفته که اعضای اوپک‌پلاس پس از سال‌ها کاهش تولید، به‌دنبال بازگشت تدریجی به سطح تولید پیشین هستند.
تحلیلگران بازار معتقدند بازار نفت و گاز در حال حاضر تحت تأثیر هم‌زمان چندین عامل متضاد قرار دارد. پریانکا ساچدوا، تحلیلگر ارشد مؤسسه فیلیپ نوا، تأکید می‌کند افزایش احتمالی عرضه از سوی اوپک‌پلاس، داده‌های متناقض ذخایر آمریکا، تنش‌های ژئوپلیتیک و ابهام در سیاست‌های اقتصادی، همگی موجب شده‌اند که بازار در وضعیت ناپایدار باقی بماند. وی تنها عامل حمایتی برای بازار را ضعف دلار آمریکا می‌داند که می‌تواند تقاضا را از سوی خریداران غیردلاری افزایش دهد.
تونی سیکامور، تحلیلگر مؤسسه IG نیز معتقد است داده‌های اشتغال بخش غیرکشاورزی آمریکا که قرار است به‌زودی منتشر شود، می‌تواند انتظارات بازار درباره زمان و شدت کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو را شکل دهد؛ عاملی که در صورت تحقق، می‌تواند به رشد تقاضای انرژی منجر شود.
در مجموع، جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی نه‌تنها به عنوان یک رویداد نظامی، بلکه به عنوان یک محرک اقتصادی و روانی در بازار انرژی عمل کرد. این جنگ، با ایجاد اختلال در انتظارات بازار و افزایش ریسک‌های منطقه‌ای، موجب شد بازیگران اصلی بازار از جمله اروپا، آمریکا و عربستان سعودی، به‌‌سرعت استراتژی‌های خود را بازتنظیم کنند. در نتیجه، نیمه نخست سال ۲۰۲۵ به عنوان دوره‌ای پرتلاطم در تاریخ بازار انرژی ثبت خواهد شد؛ دوره‌ای که در آن سیاست، اقتصاد و امنیت بیش از هر زمان دیگری در هم تنیده شدند.
در ادامه این روند پرتنش، چشم‌انداز بازار انرژی در نیمه دوم سال ۲۰۲۵ نیز با ابهامات فراوانی همراه است. از یک‌سو، بازسازی زیرساخت‌های آسیب‌دیده در رژیم صهیونیستی و احتمال تداوم درگیری‌های پراکنده در منطقه، می‌تواند همچنان بر عرضه انرژی در خاورمیانه سایه بیفکند. از سوی دیگر، اروپا که در تلاش است پیش از فرا رسیدن زمستان ذخایر گازی خود را تکمیل کند، ناگزیر به رقابت شدیدتر با واردکنندگان آسیایی خواهد بود؛ رقابتی که می‌تواند قیمت گاز را در سطحی بالا نگه دارد و فشار مضاعفی بر اقتصادهای مصرف‌کننده وارد کند.
در این میان، نقش ایالات متحده به عنوان تولیدکننده‌ای انعطاف‌پذیر و دارای ظرفیت مازاد، بیش از پیش برجسته شده است. افزایش تولید نفت و گاز در آمریکا، بویژه در ایالت‌هایی مانند تگزاس، در بلندمدت چندان به تقویت موقعیت این کشور در بازار جهانی کمک نمی‌کند، چراکه عملکرد این کشور تنها در شرایط بحران، به عنوان یک بازیگر تثبیت‌کننده ظاهر شده است. با این حال، افزایش ذخایر نفتی و نوسانات تقاضا در داخل آمریکا، نشان می‌دهد حتی این کشور نیز از تأثیرات متقابل بازار جهانی مصون نیست.
در سطح سیاست‌گذاری بین‌المللی، تصمیمات اوپک‌پلاس برای بازگرداندن تدریجی کاهش‌های داوطلبانه، نشان‌دهنده تلاش این ائتلاف برای مدیریت عرضه در شرایطی است که بازار با سیگنال‌های متناقض مواجه است. از یک‌سو، افزایش صادرات عربستان سعودی در ماه ژوئن و پیش‌بینی رشد بیشتر در ماه ژوئیه، حاکی از تمایل این کشور به بهره‌برداری از فرصت‌های ناشی از اختلال در عرضه رقباست. از سوی دیگر، تحلیلگران هشدار می‌دهند بازگشت سریع عرضه می‌تواند در صورت کاهش تقاضا، منجر به مازاد عرضه و افت قیمت‌ها شود.
در این چارچوب، بازار انرژی در نیمه دوم سال ۲۰۲۵ به‌شدت به تحولات ژئوپلیتیک، بویژه در خاورمیانه و تصمیمات سیاست‌گذاران اقتصادی در اقتصادهای بزرگ وابسته خواهد بود. همچنین با توجه به افزایش وابستگی اروپا به واردات گاز طبیعی مایع (LNG)، هرگونه اختلال در زنجیره تأمین جهانی این سوخت نیز می‌تواند به بحران جدیدی منجر شود.
در نهایت، آنچه نیمه نخست سال ۲۰۲۵ به وضوح نشان داد، شکنندگی ساختار فعلی بازار انرژی و وابستگی آن به ثبات ژئوپلیتیک است. در جهانی که انرژی همچنان ستون فقرات اقتصادهاست، هر گلوله‌ای که در میدان نبرد شلیک می‌شود، می‌تواند موجی از نوسان را در بازارهای جهانی به راه اندازد. از این‌رو، بازتعریف امنیت انرژی، تنوع‌بخشی به منابع تأمین و تقویت همکاری‌های بین‌المللی، بیش از هر زمان دیگری به یک ضرورت راهبردی بدل شده است.