این آنتن‌ها می‌گیرد؟
مصطفی قاسمیان: حالا نزدیک به یک دهه از تأسیس نخستین سرویس‌های تلویزیون اینترنتی در ایران گذشته؛ سرویس‌هایی که در تمام این سال‌ها، زیر سایه صنعت پررونق و پرسروصدای سریال‌سازی خانگی در وی‌اودی‌ها چندان دیده نشدند و بعد از شکست سنگین پروژه راه‌اندازی 5 تلویزیون اینترنتی در اواسط دهه 90، در یکی دو سال اخیر بار دیگر بازگشته‌اند تا سهم خود را از سبد مصرف فرهنگی خانوارهای ایرانی بردارند. تفاوت آن است که این بار تقریباً همگی این سرویس‌ها به منابع دولتی و حاکمیتی وابسته‌اند و هنوز تا جذب آگهی و سودآوری مسیری طولانی در پیش دارند. تلویزیون‌های اینترنتی یا همان آی‌پی‌تی‌وی‌ها، دسته‌ای از سرویس‌های انتشار محتوای آنلاین به شمار می‌روند که مثل تلویزیون‌های سنتی، جدول پخش دارند و بسیاری از محصولات‌شان به شکل زنده منتشر می‌شود. اگرچه فهرست سرویس‌های دارای پخش زنده در ایران بسیار بیش از انگشتان 2 دست است، ولی اگر آنهایی را که سروشکل نسبتاً استاندارد و شمار حداقلی کاربران دارند، جدا کنیم، محدود به همین تعداد می‌شود که در ادامه درباره‌شان می‌خوانید. البته این نکته هم قابل اشاره است که فعالیت این نوع رسانه‌ها را باید از وی‌اودی‌ها جدا کرد؛ هرچند ممکن است بعضی وی‌اودی‌ها به این حوزه هم ورود کنند. وی‌اودی‌ها ارائه‌دهنده ویدئو به شرط درخواست هستند و غالباً محتوای سرگرمی مثل فیلم، سریال، تاک شو یا مسابقات سرگرمی ارائه می‌دهند، در حالی که این رسانه‌ها منتشر‌کننده محتوای تلویزیونی با موضوعات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی هستند و بسیاری اوقات این محتوا را به صورت زنده ارائه می‌دهند.
***
رسانه تصویری آن
احتمالاً مابین تمام شبکه‌های اینترنتی که در این گزارش آمده، یکی از آنهایی که بیشترین انطباق را با مفهوم تلویزیون دارد، «رسانه تصویری آن» است. این شبکه روزانه 6 ساعت پخش محتوای اختصاصی دارد و بیشتر برنامه‌های خبری و تحلیلی روی آنتن می‌برد که در موضوعات مختلف سیاسی، ورزشی، سینمایی، دانش و فناوری، تاریخی، حوادث و... دسته‌بندی می‌شوند. با این حال، این جزئیات بیشتر متعلق به پیش از ایام جنگ مستقیم با رژیم صهیونیستی بود و بعد از وقوع جنگ، برنامه‌های این شبکه دستخوش تغییراتی شده که از جمله آن می‌توان به توقف موقت بعضی برنامه‌ها و پخش ویژه‌برنامه‌های خبری درباره جنگ اشاره کرد؛ اگرچه به‌تدریج اوضاع در این شبکه نیز در حال بازگشت به وضعیت عادی است.
از جمله چهره‌هایی که با «آن» همکاری می‌کنند، می‌توان به هاشم بیک‌زاده بازیکن سابق استقلال اشاره کرد که در برنامه‌ای با عنوان «حاشیه با هاشم» حضور دارد و از حواشی فوتبال می‌گوید. امیر قادری منتقد برنامه تلویزیونی «هفت» نیز در آن برنامه‌ای با عنوان «قصه‌های سینما» دارد. وحید یامین‌پور هم برنامه «زاویه دید» را با نگاهی به فرهنگ، هنر و اندیشه اجرا می‌کند. «آن» شبکه پخش زنده دومی هم دارد که در برخی مواقع خاص به پخش محتوا می‌پردازد. با وجودی آنکه به نظر می‌رسد اهالی رسانه تصویری آن هنوز قصد جدی برای بازنشر محتوای این شبکه در پلتفرم‌های مجازی ندارند اما بیشترین بریده‌های وایرالی بین تمام رسانه‌های این فهرست، به برنامه‌های «آن» تعلق دارد که گاهی از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی با شبکه‌های صداوسیما اشتباه گرفته می‌شود! مدیریت این شبکه را که وابستگی سازمانی‌اش به سازمان تبلیغات اسلامی می‌رسد، سعید صدراییان بر عهده دارد که به شکل جالبی، مجری یکی دو برنامه شبکه خودش هم است! صفحه اصلی این رسانه در اینستاگرام 308 هزار دنبال‌کننده دارد و تاکنون کمی بیش از 3 هزار پست منتشر کرده است.
***
تلویزیون اینترنتی همشهری
«تلویزیون اینترنتی همشهری» را که در کنار «آن»، احتمالاً از بیشترین امکانات لجستیکی برخوردار است و برای راه‌اندازی‌اش هزینه‌های قابل توجهی شده، پرسروصداترین شبکه میان این عناوین می‌توان دانست. در واقع جز «تلویزیون اینترنتی همشهری» هیچ‌کدام از رسانه‌های این فهرست بر سر نام‌شان با سازمان صداوسیما چالش نداشته‌اند! خلاصه ماجرا این است که اهالی رسانه ملی (احتمالاً برای آنکه آلترناتیوی برای تلویزیون وجود نداشته نباشد) می‌خواستند این شبکه به جای عنوان «تلویزیون اینترنتی همشهری» از عنوان «سیمای همشهری» استفاده کند و مدیران شهرداری چنین قصدی نداشتند. بنابراین بین طرفین برخورد رسانه‌ای شکل گرفت و در رسانه‌ها از خجالت همدیگر درآمدند.
این شبکه که به نوعی امتداد فعالیت روزنامه همشهری در عرصه تصویر شمرده می‌شود، تقریباً با همان عناوین روزنامه چاپی همشهری فعالیت می‌کند و برنامه‌های سیاسی، فرهنگی و ورزشی متنوعی دارد که عملاً هر روز 5 یا 6 عنوان برنامه تولیدی را شامل می‌شود تا تولیدات این شبکه اینترنتی از بعضی شبکه‌های تلویزیونی بیشتر باشد! جالب آنکه عناوین برنامه‌های تلویزیون همشهری بر اساس عناوین محصولات این مؤسسه انتخاب شده که از جمله آن می‌توان به برنامه سینمایی «همشهری 24»، برنامه حوادث «سرنخ» و برنامه ورزشی «تماشاگر» اشاره کرد که عناوین مجلات وابسته مؤسسه همشهری هم است.
اجرا و کارشناسی اغلب برنامه‌های تلویزیون اینترنتی همشهری بر عهده خبرنگاران این روزنامه است. اما چهره‌های شناخته‌شده رسانه‌ای نیز در این رسانه فعالیت می‌کنند که سرآمدشان مسعود فراستی، مجری برنامه سینمایی «کات» و مژده لواسانی، مجری برنامه گفت‌وگو با چهره‌های «درجه‌یک» به شمار می‌روند.
این شبکه همان‌طور که از نامش پیداست، به شهرداری تهران وابسته است.
همشهری را احتمالاً تنها تلویزیون اینترنتی کشور می‌توان دانست که بعد از ماه‌ها فعالیت آزمایشی، مراسم افتتاح رسمی و با پوشش قابل توجه رسانه‌ای برگزار کرد. صفحه اینستاگرام این شبکه 201 هزار دنبال‌کننده دارد و تاکنون بیش از یک‌هزار و 100 پست منتشر کرده است.
***
تلویزیون اینترنتی خبرگزاری دانشجو
خبرگزاری دانشجو که عنوان «اولین تلویزیون اینترنتی خبری در بین خبرگزاری‌های داخلی» را در بیوی شبکه‌های اجتماعی‌اش منتشر کرده، بیش از هر چیز شبیه شبکه خبر تلویزیون است: بیش از هر چیز به پخش زنده رویدادهایی مثل نشست‌های خبری و سخنرانی‌های عمومی می‌پردازد و برنامه‌های تولیدی گفت‌وگومحور در آن کمتر است. نکته جالب آنکه این شبکه، بعضی رویدادهای ورزشی را هم به صورت کوتاه و در لابلای برنامه‌ها پوشش می‌دهد که کمتر در سایر تلویزیون‌های اینترنتی دیده می‌شود. گزارش‌های میدانی برای پوشش رویدادهای مختلف سطح شهر نیز از جمله دیگر محتواهای این شبکه است که آن را تا حدی نسبت به رقبا متمایز می‌کند.
این شبکه از خبرنگاران خبرگزاری در جایگاه گزارشگر و مجری استفاده می‌کند و شبکه پخش زنده دوم را نیز راه‌اندازی کرده که در بعضی مواقع خاص مثل همزمانی رویدادهای خبری، دارای محتواست و پخش دارد.
محتوای اختصاصی تلویزیون اینترنتی خبرگزاری دانشجو تحت عنوان برنامه خاصی پخش نمی‌شود و گفت‌وگوهای تولیدی آن با یک استودیو و دکور ثابت روی آنتن می‌رود.
صفحه اینستاگرام این رسانه از رقبا جلوتر است؛ یک میلیون دنبال‌کننده و نزدیک به 14 هزار پست دارد که البته بخش اعظم این پست‌ها محتوای خود شبکه نیست و شمار قابل توجهی از آنها را بریده‌های ویدئویی برنامه‌های صداوسیما تشکیل می‌دهد.
***
شبکه‌های فیلیمو
از میان پلتفرم‌های وی‌اودی که فیلم و سریال نمایش می‌دهند، تنها پلتفرمی که شبکه‌های پخش زنده هم دارد، فیلیمو است. این پلتفرم تا مدتی پیش 3 کانال کودک، خردسال و موسیقی داشت که 2 مورد اول به پخش کارتون می‌پرداختند و سومی وظیفه نمایش موزیک‌ویدئو داشت. با شروع ماه محرم شبکه موسیقی چند روزی به شبکه «محرم 1404» ویژه پخش نوحه و مداحی تبدیل شد اما حالا در دسترس قرار ندارد و احتمالاً بعد از ایام عزا به شیوه سابق بازخواهد گشت.
در روزهای اخیر 3 شبکه پخش فیلم و سریال به این پلتفرم اضافه شده که «شبکه درام»، «شبکه علمی - تخیلی» و «شبکه اکشن» نام دارند و همین محتوا را از میان فیلم‌ها و سریال‌های خارجی به پخش می‌رسانند. نکته مهم اینکه شبکه‌های فیلیمو به نظر بخش چندان مستقلی از این پلتفرم نیستند و صرفاً به شکل متوالی برنامه‌های موجود در این پلتفرم را به پخش می‌رسانند تا جایی که هیچ جدول پخش، زیرنویس معرفی‌کننده محصول یا برنامه تولیدی ندارند. در واقع تنها کارکرد این 3 شبکه، انتشار رایگان و متوالی محتوای اشتراکی فیلیموست که آن هم بدون برنامه از پیش اعلام‌شده رخ می‌دهد و شاید برای خیلی از کاربران چندان قابل استفاده نباشد. این شبکه‌ها صفحات اینستاگرام مستقلی هم ندارند.
***
ایرنا ۲۴
خبرگزاری جمهوری اسلامی که یکی از قدیمی‌ترین رسانه‌های فعال حال حاضر کشورمان محسوب می‌شود، تلویزیون اینترنتی‌ای دارد که «ایرنا TV» یا «ایرنا 24» نامیده می‌شود. این شبکه تولیدات مختلفی دارد که از جمله آنها می‌توان به برنامه ورزشی «جام»، ویژه‌برنامه جنگ «ایرانم» و برنامه مناظره‌محور «تلاقی» اشاره کرد که به صورت زنده از استودیوی این رسانه پخش می‌شوند.
مجری شناخته‌شده ایرنا 24، جهانگیر کوثری فوتبالیست سابق و تهیه‌کننده فعلی سینماست که سال‌ها اجرای برنامه «ورزش از نگاه دو» شبکه 2 سیما را بر عهده داشت. باقی مجریان این شبکه را خبرنگاران این خبرگزاری تشکیل می‌دهند. ایرنا 24 یک برنامه «اتاق خبر» هم دارد که در میان تلویزیون‌های اینترنتی کم‌نظیر است و به یک بخش مشروح خبری تلویزیونی شباهت دارد.
تلویزیون اینترنتی خبرگزاری جمهوری اسلامی در کنار برنامه‌های گفت‌وگومحور، گزارش‌های ویدئویی و پوشش بعضی رویدادها را هم در دستور کار دارد. گزارش‌های ویدئویی این رسانه به طور معمول بین 3 تا 5 دقیقه زمان دارند و در قالب «اتاق خبر» نیز پخش می‌شوند.
این تلویزیون اینترنتی که به سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعلق دارد، در شبکه‌های اجتماعی حضور بسیار کمرنگی دارد و صفحه اینستاگرام مستقل آن از افزون بر یک سال است به‌روز نشده است!
***
شبکه اینترنتی عصر
با وجود آنکه تقریباً تمام تلویزیون‌های اینترنتی عمومی، محتوای زیادی درباره محور مقاومت خصوصاً تجاوز نظامی رژیم اشغالگر قدس به خاک کشورمان تولید و پخش می‌کنند، احتمالاً تنها شبکه‌ای که به صورت تخصصی این مسائل را دنبال می‌کند، شبکه عصر است.
عصر 4 عنوان اختصاصی دارد که 2 برنامه زنده و 2 برنامه تولیدی‌اند اما همگی جدول پخش مشخصی دارند تا در نهایت در اغلب روزها حدود 30 تا 40 دقیقه برنامه اختصاصی از طریق تلویزیون اینترنتی عصر پخش شود. جالب آنکه برنامه «میدان» این شبکه با همان شمایل، دکور، مجری و مهمان روی آنتن شبکه یک سیما نیز می‌رود و هر 2 برنامه به شکل جداگانه ساخته می‌شوند.
عصر که وابسته به سازمان هنری - رسانه‌ای اوج است، توسط آقای تورانلو مدیریت می‌شود. صفحه اینستاگرام این شبکه با انتشار 266 پست از محتوای تولیدی خود حدود 26 هزار دنبال‌کننده دارد.
***
ایسنا ۲۴
تلویزیون اینترنتی خبرگزاری دانشجویان ایران که در همان ماه‌های اول و پس از بعضی مخالفت‌ها «ایسنا 24» نامیده شد، یک محصول جمع‌وجور و احتمالاً کم‌بودجه است که بعضی گفت‌وگوها و گزارش‌های ویدئویی این خبرگزاری را پخش می‌کند. حجم محتوای تولیدی ایسنا 24 بالا نیست و جز تعداد محدودی گفت‌وگوی سیاسی و اقتصادی، بیشتر آن را گزارش‌های ویدئویی کوتاه تشکیل می‌دهد. مشخصه اصلی این شبکه، روزانه 4 یا 5 کپشن‌ویدئوی خبری یک یا 3 دقیقه‌ای است که در حوزه‌های مختلف به تولید می‌رسد.
ایسنا 24 با شروع جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه کشورمان، ویژه‌برنامه‌ای با عنوان «برای وطن» با اجرای امین صبحی، معاون خبر این خبرگزاری روی آنتن برد که به گفت‌وگو با چهره‌های سیاسی می‌پرداخت.
صفحه اینستاگرام معاونت چندرسانه‌ای ایسنا که به‌تازگی پادکست نیز منتشر می‌کند، 6 هزار و 410 دنبال‌کننده دارد و تاکنون یک‌هزار و 642 پست منتشر کرده که بخش زیادی از آنها را تولیدات اینفوگرافی تشکیل می‌دهد. ایسنا 24 زیرمجموعه خبرگزاری ایسنا وابسته به سازمان جهاد دانشگاهی است.
***
شبکه کتاب
یکی از معدود تلویزیون‌های اینترنتی تخصصی ایران که با سرمایه‌گذاری قابل توجهی به سامان رسیده، «شبکه کتاب» است که در ابتدا به عنوان «تلویزیون اینترنتی کتاب» و زیرمجموعه پلتفرم تلوبیون سازمان صداوسیما فعالیت می‌کرد ولی با جدایی از این پلتفرم، ری‌برند کرد و به نام «شبکه کتاب» درآمد.
این شبکه که در دور جدید فعالیت هنوز پخش زنده را راه‌اندازی نکرده و فعلاً به شکل یک وی‌اودی فعالیت می‌کند، رویدادهای مرتبط با صنعت نشر را نیز پوشش می‌دهد و البته گزارش‌ها و گفت‌وگوهای کوتاه متعددی در حاشیه رویدادهای فرهنگی تولید و پخش می‌کند.
با وجود آنکه شبکه کتاب فعلا پخش زنده ندارد، ولی در ایام نمایشگاه کتاب فعال بود و در 2 کانال به صورت همزمان به پخش زنده می‌پرداخت.
شبکه کتاب هم‌اکنون برنامه‌های متعددی با موضوع کتاب دارد که چند شکل گفت‌وگو با نویسندگان در چند برنامه مختلف، انواع و اقسام پیشنهادهای کتاب و خوانش شعر و قصه را شامل می‌شود. بعضی از این برنامه‌ها البته شمایل ویدئوکست دارند و چندان تلویزیونی نیستند. با این حال نگاهی به سروشکل آنها نشان می‌دهد نسبت به برخی تلویزیون‌های اینترنتی خبرگزاری‌ها، حرفه‌ای‌تر طراحی و اجرا شده‌اند. شبکه کتاب از امتیاز ویژه سایت چشم‌نواز و کاربرپسند نیز بهره می‌برد که خروجی این رسانه را نسبت به رقبا در جایگاهی بهتر قرار می‌دهد.
شبکه کتاب وابسته به خانه کتاب و ادبیات ایران، زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و با مدیریت مجید شمس‌الدین‌نژاد فعالیت می‌کند. مجری طرح این شبکه مهدی صالح‌پور، برنامه‌ساز تلویزیون و نمایش خانگی است. صفحه اینستاگرام رسمی شبکه کتاب پس از انتشار 235 پست، حدود 12 هزار دنبال‌کننده دارد.