جدال بر سر عهدنامه‌های «سِور» و «لوزان» در ترکیه
تنها چند روز از یکصد و دومین سال امضای عهدنامه لوزان سپری شده، اما حرف و حدیث و تنش لفظی احزاب سیاسی ترکیه بر سر این پیمان، همچنان ادامه دارد. چرا که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در چند سال گذشته، همواره از عهدنامه 1923 میلادی لوزان، به عنوان یک شکست تاریخی و ننگین یاد کرده است.
اما مساله اینجاست که امضای لوزان از نظر طرفداران دوآتشه مصطفی کمال آتاترک، سند تشکیل کشور مستقلی به نام جمهوری ترکیه و یک دستاورد تاریخی است و حمله به محتوای این سند را به معنی هجمه علیه خود آتاترک تلقی می‌کنند.
اردوغان چندین بار در سخنرانی‌های خود، اشاره کرده که آتاترک و معاون او یعنی عصمت اینونو، در جریان امضای لوزان، چندین جزیره ترکیه را به بیگانگان واگذار کرده و نتوانسته‌اند به درستی از حقوق ترکیه دفاع کنند.
اما طرفداران آتاترک بر این باورند که امضای این توافقنامه، باعث شد که اجرای مفاد عهدنامه سور که در سال 1920 میلادی به کردها اجازه تاسیس دولت مستقل داده بود، متوقف شود.
حالا و همزمان با خلع سلاح گروه تروریستی پ.ک.ک، یک بار دیگر این بحث به میان کشیده شده و گروهی از ملی گرایان تندرو ترکیه می‌گویند: «دولت اردوغان به دنبال احیای عهدنامه سور است. ولی ما در میدان هستیم و اجازه نخواهیم داد».
بیایید معاهده جدید سور را پاره کنیم
در حال حاضر، حزب خوب یا ایی پارتی به عنوان یکی از احزاب قدرتمند ترکیه شناخته می‌شود که نگرش و گفتمانی راست افراطی، پان ترکیستی و نژادپرستانه دارد و رسماً اعلام کرده که در مخالفت با توافق دولت اردوغان و رهبر زندانی پ.ک.ک، اعتراضات خیابانی به راه می‌اندازد.
سکان این حزب قبلاً در دست خانم مرال آکشنر بود. اما پس از شکست مخالفین اردوغان در انتخابات سال 2024 میلادی، آکشنر عملاً کنار نهاده شد و سیاستمدار تندروی به نام مساوات درویش اوغلو به رهبری حزب خوب رسید.
به جرات می‌توان گفت: درویش اوغلو تنها سیاستمداری است که جرات کرده در سخنرانی‌های خود، به طرز آشکار و بی‌محابا به دولت باغچلی شریک سیاسی اردوغان حمله کند. چرا که توافق با پ.ک.ک پیشنهاد باغچلی بود و از دید درویش اوغلو، باغچلی با این اقدام خود، به گفتمان ملی گرایی ترکیه لطمه زده است.
در بیانیه حزب خوب درباره مقایسه لوزان و سور آمده است: «حزب ما، تجمعات خیابانی خود را علیه روند صلح بین دولت و گروه تروریستی پ.ک.ک به راه می‌اندازد. ما به دنبال آن هستیم تا عهدنامه سور جدید را پاره کنیم و آن را سطل زباله بیاندازیم».
سلجوق ترک اوغلو از سران حزب مزبور نیز گفته است: «ما مردم را به میادین دعوت می‌کنیم تا وظیفه ملی، بیداری برای میهن و سوگند جمهوری را تکرار کنند. ادعای اردوغان درباره پروژه‌ای به نام ترکیه عاری از ترور، نوع جدیدی از پیمان سور است که توسط امپریالیست‌ها، به ویژه ایالات متحده و اسرائیل، بر ترکیه تحمیل شده است. آنها پشت درهای بسته با سازمان تروریستی خونخوار پ.ک.ک و رهبرش آپوی کودک‌کش و آدمکش، مذاکره می‌کنند و از همه ما می‌خواهند سکوت کنیم. ما هرگز سکوت نخواهیم کرد. آنها هرگز نخواهند توانست ملت بزرگ ترک را که جهان را به زانو درآورده است، به تسلیم وادارند. یک بار دیگر با هدایت رهبرمان درویش اوغلو و در سایه رهنمودهای تاریخی آتاترک بزرگ، در میادین هستیم تا نطق مشهور او به نام رسالت نخست را یادآوری کنیم. او روزگاری خطاب به جوانان ما گفته بود: ای جوانان ترک، اولین وظیفه شما دفاع از استقلال ترکیه و جمهوری ترک برای همیشه است».
لوزان یعنی وطن
امید زیللی از تحلیلگران ملی گرای ترک در انتقاد از اردوغان نوشته است: «احساسات ضد لوزان و طرفدار سور دوباره بالا گرفته است! آنها که با سازمان تروریستی پ.ک.ک مهمانی کباب به راه انداختند، باز هم با استفاده از همان دروغ‌ها و تهمت‌های قدیمی شروع به انتقاد از پیمان لوزان کرده‌اند. مشاورین اردوغان، اطلاعات غلطی به اردوغان می‌دهند و او را تحریک می‌کنند تا علیه لوزان حرف بزند. اما اطلاعات آنها مملو از دروغ و خرافات است و اعتباری برای اردوغان باقی نگذاشته‌اند. به خاطر همین اطلاعات غلط است که اردوغان چند بار ادعا کرده که در لوزان، چندین جزیره را از دست داده‌ایم. این دروغ است و به لطف لوزان، 736 هزار کیلومتر از مرزهای پیمان ملی، به استثنای موصل- حاتای را به دست آوردیم. سیزده سال پس از این تاریخ، به لطف نبوغ آتاتورک، با پیمان مونترو، کنترل کامل تنگه‌ها را به دست آوردیم و با افزودن حاتای به مرزهای خود در سال 1939، مرزهای جمهوری ترکیه را به 789 هزار کیلومتر رساندیم!»
این نویسنده ملی گرای ترک در ادامه، از عصمت اینونو نخست وزیر وقت و معاون اول آتاترک به عنوان رئیس هیات مذاکره‌کننده ترکیه در عهدنامه لوزان به نیکی یاد کرده و گفته است: «ادعاهای اردوغان که ما 12 جزیره را در لوزان از دست دادیم، کاملاً بی‌معنی است! برعکس، ما جزیره بوزچا و جزیره گوکچه را از یونان گرفتیم! کسانی که امروز تمام ارزش‌های کشور را فروخته‌اند، نمی‌توانند این را بفهمند! انتظار نداریم رئیس جمهور همه چیز را بفهمد. اما لازم است با اطلاعات غلط او را فریب ندهند. بگذارید خیال شما را راحت کنم: لوزان یعنی وطن».
اوغور امک یکی دیگر از تحلیلگران ترکیه است که درباره این موضوع گفته است: «پیمان صلح لوزان سال‌هاست که مورد بحث قرار گرفته و دروغ‌های پوچی در مورد آن ساخته شده است. دستاوردهای لوزان برای جمهوری ترکیه، تاریخی و بی‌نظیر است».
مرور اجمالی مواضع حزب عدالت و توسعه و رهبر این حزب یعنی رجب طیب اردوغان، نشان دهنده این است که اشاره به محتویات عهدنامه لوزان، به بهانه‌ای برای حمله به آتاترک و عصمت اینونو تبدیل شده، چرا که با وجود چندین دهه از مرگ این دو نظامی و سیاستمدار مشهور تاریخ معاصر ترکیه، آنان هنوز هم دارای محبوبیت فراوانی هستند.
این در حالی است که رسانه‌های تحت امر حزب حاکم، می‌خواهند نام اردوغان را به عنوان مهمترین رهبر تاریخ جمهوری ترکیه مطرح کنند. بنابراین، مخالفت طرفداران اردوغان با لوزان، به معنای حمایت آنها از محتویات عهدنامه سور نیست و این نمونه روشنی از دعوا و تنش سیاسی بین کمالیست‌ها و محافظه کاران است. اگر نه، توافق کنونی بین ترکیه و گروه تروریستی و منحله پ.ک.ک، امتیاز خاصی به کردها نداده که شباهتی با عهدنامه سور داشته باشد.
انتهای پیام/