روابط ترکیه و قزاقستان؛ همزمانی اشتیاق و احتیاط

سفر قاسم جومرت توکایف رئیس جمهور قزاقستان به ترکیه، بازتاب گسترده‌ای در جراید و رسانه‌های این کشور داشت.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه برای استقبال از توکایف در کاخ بش تپه آنکارا سنگ تمام گذاشت و یک نشان بالای دولتی را نیز به او اعطا کرد. آنان در پنجمین نشست شورای عالی همکاری استراتژیک ترکیه و قزاقستان شرکت کردند و پس از آن مراسم امضای توافقنامه، در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک به سوالات خبرنگاران پاسخ دادند. 

اردوغان با ابراز خرسندی از میزبانی توکایف و هیئت همراهش در آنکارا، گفت: «ما روابط خود را با قزاقستان، که در سال 2019 با آن مشارکت استراتژیک اعلام کردیم، سه سال پیش به سطح مشارکت استراتژیک پیشرفته ارتقا دادیم. قزاقستان بزرگترین اقتصاد منطقه و بزرگترین شریک تجاری ما در منطقه است. ما به مسیر خود ادامه می‌دهیم و هدف بعدی ما رساندن حجم مبادلات تجاری به 15 میلیارد دلار خواهد بود. برادر عزیزم توکایف، با گام‌های قاطعی که از زمان تصدی سمت خود برداشته است، نشان داده که دوست نزدیک ترکیه است. ما به پاس خدمات بی‌نظیرش به برادری ترکیه و قزاقستان، مدال دولتی خود را به او اهدا کردیم».

اردوغان به این اشاره کرده که سرمایه‌گذاری‌های ترکیه در قزاقستان به 5 میلیارد دلار رسیده و قزاق‌ها نیز در ترکیه، سرمایه‌گذاری‌هایی به مبلغ 1.5 میلیارد دلار انجام داده‌اند. همچنین شرکت‌های پیمانکاری ترکیه بیش از 500 پروژه به ارزش 30 میلیارد دلار را در قزاقستان انجام داده‌اند.

اردوغان در ادامه گفت: «همکاری امنیتی و مبارزه با سازمان‌های تروریستی، به ویژه گولن در دیدار ما مورد بررسی قرار گرفت. تعداد گردشگران قزاق که از کشورمان بازدید می‌کنند، هر ساله در حال افزایش است. سال گذشته، ما میزبان نزدیک به نهصد هزار نفر قزاق در کشورمان بودیم. قزاقستان مدت معافیت ویزا برای شهروندان ترکیه را به 90 روز افزایش داد. از برادر عزیزم توکایف برای اتخاذ این تصمیم تشکر می‌کنم. در بخش آموزش و فرهنگ، اولین پروژه مشترک جامع ما، دانشگاه بین‌المللی ترکی-قزاق خواجه احمد یسوی، در طول 30 سال گذشته بیش از 100 هزار نفر را فارغ‌التحصیل کرده است. اکنون، می‌خواهم خبر خوب را اعلام کنم که با حمایت آقای توکایف، بنیاد معارف ترکیه کار خود را برای افتتاح مدارسی در آستانه و آلماتی آغاز کرده است. علاوه بر این، دانشگاه غازی شعبه‌ای در دانشگاه تربیت معلم جنوب قزاقستان افتتاح خواهد کرد».

در دیدار اردوغان و توکایف 20 توافقنامه امضا شد و گفته شده که طرفین در مورد طیف وسیعی از مسائل، از دفاع و انرژی گرفته تا حمل و نقل و علم و فناوری، تبادل نظر کرده‌اند. ترکیه در حال حاضر به دنبال اهداف مهمی در قزاقستان است که شامل همکاری در بخش‌هایی مانند معدن و عناصر کمیاب، راه‌های انتقال مقادیر بیشتری از نفت قزاقستان به بازارهای جهانی از طریق خاک ترکیه و ابتکارات بالقوه در مورد استفاده و توسعه کریدور میانی ترانس خزر، معادل امروزی جاده ابریشم است.

حجم تجارت بین ترکیه و قزاقستان در سال 2024 به 4.9 میلیارد دلار کاهش یافت که به معنای کاهش 16.9 درصدی در مقایسه با سال 2023 است. با این حال، در سه ماهه اول سال 2024، حجم تجارت آن به 1.5 میلیارد دلار رسید و ترکیه همچنان یکی از مهمترین شرکای قزاقستان در تجارت خارجی است.

ترکیه با سهم 6.5 درصدی در تجارت خارجی قزاقستان، رتبه سوم را دارد. صادرات قزاقستان به ترکیه عموماً شامل مواد اولیه مانند سوخت و فلزات است و از ترکیه کالاهای تولیدی مانند ماشین‌آلات، تجهیزات، منسوجات، لوازم خانگی و مواد شیمیایی وارد می‌کند. 

طبق بیانیه‌ای که توسط شرکت ملی سرمایه‌گذاری قزاقستان (قزاق‌اینوست) منتشر شد، در جریان این سفر، توافق‌نامه‌های سرمایه‌گذاری به ارزش بیش از 490 میلیون دلار بین دولت قزاقستان و شرکت‌های ترکیه‌ای، عمدتاً در بخش‌های کشاورزی، داروسازی و لجستیک، امضا شد.

علاوه بر این، توکایف با سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای در آنکارا دیدار کرد و با حسین ارسلان رئیس هولدینگ YDA ترکیه، حسین بارلین رئیس لجستیک اس سیستم، سلیمان تریاکی اوغلو مدیر کل هلدینگ تریاکی و سلمان علیم اوغلو رئیس گروه Orzax درباره ظرفیت ارتقای سرمایه گذاری‌های دوجانبه گفتگو کرد.

رئیس هیئت مدیره YDA Holding اعلام کرد، به عنوان شرکتی با فرصت‌های سرمایه‌گذاری متنوع، در حال حاضر در حال ساخت بیمارستان در شهرهای ترکستان، آستانه و پتروپاول در قزاقستان هستند.

آنها قصد دارند به زودی تولید پروفیل‌های چندلایه را در پارک صنعتی YDA آغاز کنند، یک کارخانه ساندویچ پنل در آستانه تأسیس کنند و یک مرکز ترانزیت در آکتائو، شهری بندری در ساحل دریای خزر، بسازند.

بارلین رئیس هیئت مدیره شرکت اس سیستم لجستیک ترکیه نیز اعلام کرده که بر روی توسعه جامع کریدور میانی فعالیت می‌کند تا قزاقستان به یک قطب ترانزیتی پیشرو در اوراسیا تبدیل شود و این شرکت قصد دارد در آینده فعالیت‌های خود را در آستانه، آلماتی، چیمکنت و آکتائو گسترش دهد.

هولدینگ تریاکی نیز برای ایجاد تأسیسات فرآوری عمیق گندم و نخود فرنگی در آستانه فعالیت می‌کند و گروه اورزاکس ترکیه، در صنایع غذایی قزاقستان و همچنین در داروسازی فعال شده است.

چالش‌های مهم در مسیر روابط ترکیه – قزاقستان

از همان آغاز اعلام استقلال قزاقستان، ترکیه به دنبال ایجاد روابط نزدیک با این کشور بر اساس میراث مشترک ترکی، دیپلماسی فرهنگی و همکاری اقتصادی بوده است.

با آن که قزاقستان در کنار ترکیه و جمهوری آذربایجان از اعضای مهم سازمان کشورهای ترک (OTS) است، ولی چالش‌هایی برای توسعه روابط وجود دارد.

به عنوان مثال، قزاقستان روابط متعادلی را با روسیه، چین، اتحادیه اروپا و آمریکا دنبال می‌کند و خود این سیاست چندوجهی، نوعی از رقابت موثر با ترکیه است. در عین حال، قزاقستان به خاطر این منافع مهم، علیرغم انتظارات آنکارا استقلال ترک‌های قبرس را به رسمیت نمی‌شناسد.

اگرچه قزاقستان در چند سال گذشته، از خرید محصولات صنایع دفاعی ترکیه (مانند پهپادهای ANKA) استقبال کرده و به برنامه‌های اشتراک‌گذاری اطلاعات با آنکارا پیوسته، اما همچنان در نهادهای تحت رهبری روسیه مانند سازمان پیمان امنیت جمعی و اتحادیه اقتصادی اوراسیا قرار دارد که ادغام دفاعی عمیق‌تر با ترکیه را محدود می‌کند.

در جریان ناآرامی‌های قزاقستان در سال 2022 میلادی، آستانه به جای آنکارا، از روسیه کمک خواست که نشان‌دهنده ظرفیت عمیق‌تر روسیه است. بدون شک، نوع نگاه قزاقستان و ترکیه به مسائل مربوط به کشورهای ترک و جزیره قبرس متفاوت است.

اردوغان درباره این موضوعات گفته است: «ما با شعار وحدت در زبان، اندیشه و کار در منطقه‌ای از مدیترانه شرقی تا دورافتاده‌ترین نقاط ترکستان فعالیت می‌کنیم و برای تقویت جهان ترک، چه در روابط دوجانبه و چه در چارچوب سازمان کشورهای ترک که شورای خانوادگی ماست، همکاری می‌کنیم. خرسندم اعلام کنم که قزاقستان میزبان اجلاس غیررسمی سازمان کشورهای ترک زبان در سال 2026 در ترکستان خواهد بود. ما همچنان به تقویت همبستگی خود با ترک‌های قبرس، به عنوان عنصر اساسی و جدایی‌ناپذیر جهان ترک زبان، ادامه می‌دهیم. در بیانیه مشترکی که اخیراً با آقای توکایف تصویب کردیم، به طور خاص در مورد احترام به حقوق برابر و ذاتی ترک‌های قبرس بحث کردیم».

این در حالی است که قزاقستان، نگاه محتاطانه‌ای به این موضوع دارد و آشکارا از مواضع اتحادیه اروپا و سازمان ملل دفاع کرده و استقلال ترک‌های قبرس را به عنوان تلاش برای تجزیه، قلمداد کرده است. 

ترکیه به دنبال جاه‌طلبی‌های تجاری و سرمایه‌گذاری 10 میلیارد دلاری تا سال 2030 است، اما به نظر می‌رسد که قزاقستان، به خاطر تکیه به چین و روسیه، برای توسعه روابط تجاری و سرمایه گذاری در ترکیه، تردیدهایی دارد.

از منظر فرهنگی نیز، آنکارا پیشنهادهایی برای هویت واحد ترکی دارد، اما قزاقستان با احتیاط به این ماجرا می‌نگرد و تمایل دارد مسیر ملی خود را ادامه دهد.
انتهای پیام/