شمشیر دولبه اشغال غزه
ابوالفضل ولایتی: نزدیک 3 ماه از آغاز عملیات ارابه‌های گیدئون در باریکه غزه می‌گذرد و به رغم پیشروی‌های میدانی ارتش صهیونیستی، کابینه نتانیاهو در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده درباره آزادی گروگان‌ها، از میان بردن حماس و تسلط کامل بر نوار غزه ناکام مانده است.
تایمز اسرائیل در گزارشی پیرامون عملکرد ارتش صهیونیستی اذعان کرده با وجود وعده‌های داده شده در ابتدای عملیات ارابه‌های گیدئون، هیچ‌یک از ۵۰ گروگان باقیمانده - از جمله ۲۰ نفری که گمان می‌رود زنده‌اند - آزاد نشده‌اند، جمعیت غیرنظامی غزه به طور گسترده جابه‌جا نشده، طرح جنجالی بنیاد بشردوستانه شکست خورده، موقعیت نظامی حماس به‌رغم ضربات سنگین حفظ شده و در نهایت فرماندهان ارتش مجاب شده‌اند یا باید جنگ خاتمه یابد یا استراتژی نظامی متحول شود. بحران در سرزمین‌های اشغالی پس از انتشار ویدئویی از یکی از گروگان‌های دربند توسط جهاد اسلامی و بروز مخالفت‌هایی در ارتش درباره تداوم جنگ به اوج خود رسیده است. سرزمین‌های اشغالی در روزهای اخیر شاهد اعتراض‌های بسیار وسیعی به سیاست‌های نتانیاهو بوده و پس از تنش شب گذشته کابینه صهیونیستی با دیوان عالی بر سر برکناری دادستان کل اسرائیل، صف‌بندی‌ها شکل جدیدی به خود گرفته است. در چنین بستری، 600 نفر از مقام‌های ارشد امنیتی و نظامی پیشین رژیم صهیونیستی از ترامپ خواسته‌اند با اعمال فشار بر دولت نتانیاهو، زمینه توقف جنگ در غزه را فراهم کند.
* استیصال نتانیاهو و تأکید صرف بر تداوم جنگ غزه
رسانه‌های صهیونیستی از مخالفت رئیس ستاد کل ارتش با تداوم جنگ در غزه و بیهوده خواندن آن خبر داده‌اند. به نوشته این رسانه‌ها نهادهای امنیتی رژیم نیز با انجام عملیات نظامی در مناطقی که گروگان‌ها نگهداری می‌شوند، صراحتا مخالفت کرده‌اند.
در این میان نتانیاهو دوشنبه شب به منظور سرپوش نهادن بر اختلافات در جلسه دولت گفت در هفته جاری با تشکیل کابینه امنیتی به ارتش اسرائیل دستور خواهد داد چگونه به طور کامل و بدون استثنا باید به 3 هدف جنگی تعیین‌شده برسد. کانال 14 رژیم صهیونیستی در تفسیر موضع نتانیاهو نوشت: «غزه اشغال خواهد شد و دیگر مهم نیست رئیس ارتش استعفا کند یا نه!» آمیخای استین، تحلیلگر جروزالم‌پست نیز نوشته است: تصمیمی توسط نخست‌وزیر برای اشغال کامل نوار غزه، از جمله عملیات در مناطقی که گروگان‌ها در آنجا نگهداری می‌شوند، گرفته شده است. همچنین پیامی به رئیس ستاد کل ارسال شده مبنی بر اینکه «اگر این تصمیم با نظر شما سازگار نیست، باید استعفا کنید».
نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بر این مساله واقف است که توقف جنگ در غزه به خاتمه حیات سیاسی وی منجر خواهد شد، از همین رو با توسل به تداوم نزاع و امنیتی کردن فضا در پی تداوم حضور در اریکه قدرت است. پس از سلسله اقدامات جنگ‌طلبانه ارتش صهیونیستی در سوریه، لبنان و ایران، قابل تصور است که نتانیاهو با توسل به حربه‌های جدید در جست‌وجوی بقای خویش گام بر دارد. پافشاری نتانیاهو بر سیاست اشغال کامل غزه در حالی است که ژنرال ایال زمیر، رئیس ستاد کل ارتش صهیونیستی از رهبران سیاسی خواسته استراتژی آینده را روشن کنند. وی هشدار داده ادامه حضور در غزه بدون چشم‌انداز مشخص، هم به نفع حماس است و هم موجب فرسایش شدید ارتش و ذخیره‌ها خواهد شد. وی در ترسیم گزینه‌های پیش‌رو درباره تداوم نبرد در غزه به 2 گزینه اشغال کامل نوار غزه و محاصره مناطق تحت کنترل حماس اشاره و اذعان کرده ارتش با اشغال کامل غزه مخالف است و برآورد می‌کند ممکن است این رویکرد سال‌ها به طول انجامد. همچنین محاصره مناطق تحت کنترل حماس به تشدید جنگی فرسایشی با نیروهای چریکی حماس منتهی خواهد شد؛ امری که تلفات انسانی سنگینی به ارتش صهیونیستی تحمیل خواهد کرد.
* ایده اشغال غزه به مثابه شمشیری دولبه
با وجود استقبال گسترده ملی‌گرایان افراطی، ارتدوکس‌های صهیونیست، حریدی‌ها، حزب لیکود و دیگر افراط‌گرایان مستقر در تل‌آویو، ایده اشغال کامل غزه می‌تواند همچون شمشیری دولبه برای نتانیاهو عمل کند.
فارغ از شکست احتمالی نتانیاهو در دستیابی به مقصود یادشده، شرط اولیه برای پیشبرد چنین سیاستی در گرو تصویب لایحه سربازی اجباری برای همه ساکنان سرزمین‌های اشغالی است؛ لایحه‌ای که در طول هفته‌های اخیر با خشم حریدی‌ها و صهیونیست‌های مذهبی همراه شده و به خروج 2 حزب کلیدی یهودیت هتوراه و شاس منتهی شده و دولت شکننده نتانیاهو را به دولت اقلیت مبدل کرده است. بر مبنای یک باور مذهبی، یهودیان افراطی و خاخام‌ها از حضور در خدمت سربازی امتناع می‌ورزند. این مساله به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های عرصه سیاسی اسرائیل مبدل شده است. قابل تصور است که تشدید تنش‌ها در غزه به نحو چشمگیری بر وضعیت لایحه یادشده تاثیر گذاشته و به انشقاق بیش از پیش احزاب و جریان‌های حاکم بر سرزمین‌های اشغالی منتهی خواهد شد.
* سیاست ترور رهبران حماس در دوحه و استانبول
از زمان استقرار رهبری حماس در قطر، در یک توافق نانوشته میان رژیم صهیونیستی و قطر، مابه‌ازای نقش دوحه در میانجی‌گری میان رژیم صهیونیستی و فلسطینیان، همچنین به منظور کاهش نفوذ تهران بر حماس، رژیم اسرائیل متعهد شده از انجام هرگونه اقدامی در خاک این کشور علیه رهبران حماس بپرهیزد.
از سویی، از زمان انعقاد «توافق وادی عربه» میان اردن هاشمی و اسرائیل، نیروهای امنیتی رژیم صهیونیستی حتی‌الامکان از انجام اقدامات تروریستی در خاک کشورهای عربی امتناع ورزیده‌اند. موارد معدودی نظیر ترور «محمود المبحوح» در دوبی یا تلاش برای ترور «خالد مشعل» در امان در طول 3 دهه اخیر از سوی موساد صورت پذیرفته، لیکن اقدامات یادشده بسیار محرمانه بوده و ناقض اصل نانوشته فوق‌الذکر نیست.
کابینه جنگ اسرائیل دوشنبه شب در بیانیه‌ای پیرامون نبرد با حماس به 2 موضوع حائز اهمیت اشاره کرده است: ترور تمام رهبران حماس در خارج از غزه و تصرف کامل نوار غزه.
هاآرتص چندی پیش در گزارشی به نقل از منابع فلسطینی درباره پیشبرد ایده ترور نوشته بود: «رهبری حماس در روزهای اخیر به دلیل نگرانی از تلاش‌های ترور علیه اعضای ارشد دفتر سیاسی خود در خارج از فلسطین، سطح هشدار‌های امنیتی خود را افزایش داده است». از همین‌رو قابل تصور است که موساد در یک اقدام بسیار خطرناک و با فرمان نتانیاهو مبادرت به ترور رهبران حماس در ترکیه، قطر و دیگر کشورهای منطقه کند؛ امری که تبعات گسترده سیاسی-امنیتی در سراسر منطقه به جا خواهد گذاشت.
* پیامدهای ترور رهبران حماس در قطر و ترکیه
حمله غیرمنتظره ارتش صهیونیستی به سوریه، به‌رغم انعطاف گسترده رهبران تحریر شام در برابر تل‌آویو و اعلام آمادگی برای الحاق دمشق به پیمان آبراهام، به وضوح بیانگر دگرگونی اولویت‌ها نزد نتانیاهو است. فارغ از تمایل شخصی نخست‌وزیر اسرائیل برای تداوم بحران، از زمان وقوع حادثه هفتم اکتبر، تحمیل صلح با توسل به سلاح به رکن کلیدی سیاست نظامی رژیم صهیونیستی در منطقه تبدیل شده و به زعم تحلیلگران صهیونیست، دیگر پیوستن رژیم‌های عربی به پیمان آبراهام دست‌کم در مقطع کنونی در اولویت نتانیاهو قرار ندارد.
نتانیاهو با اتکا به پشتیبانی تمام‌قد ترامپ، خود را در جایگاه بلامنازع ژاندارم منطقه یافته و بی‌اعتنا به موازین بین‌المللی و محذوریت‌های پیشین، هر گاه اراده کرده، قواعد نوشته و نانوشته پیشین را زیر پا نهاده است. از همین‌رو قابل تصور است که وی با آگاهی از تبعات چنین اقدامی، رسما پای جوخه‌های ترور موساد را به شیخ‌نشین‌های خلیج‌‌فارس و آناتولی باز کند.
ترور رهبران ارشد حماس توسط موساد در وهله اول با خشم بسیار گسترده رژیم‌های عربی و ترکیه مواجه خواهد شد و ممکن است تبعات ذیل را برای رژیم صهیونیستی در پی داشته باشد:
- تعلیق برخی همکاری‌های اقتصادی میان ترکیه و دولت‌های عربی با رژیم صهیونیستی
- کاهش سطح روابط دیپلماتیک میان ترکیه و دولت‌های عربی با تل‌آویو
- ایجاد وحدت در صفوف جهان اسلام
- منتفی شدن کامل احیای پروژه سازش در کوتاه‌مدت
- تشدید فشارها از سوی دولت‌های اسلامی بر ترامپ جهت توقف سیاست‌های جنگ‌افروزانه نتانیاهو
با این حال و به‌رغم پیامدهای سهمگین یادشده، نتانیاهو به وضوح آگاه است هيچ‌گاه به شکل جدی از سوی کاخ‌سفید تحت فشار قرار نخواهد گرفت. موضع «مایک جانسون» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا مبنی بر حمایت «ایمانی» و «متعهدانه» واشنگتن از تل‌آویو در زمان بازدیدش از «دیوار نُدبه» و اظهارات بی‌سابقه وی درباره تعلق یهودا و سامره (اصطلاح صهيونيست‌ها برای کرانه باختری) به عنوان بخشی از سرزمین‌های اشغالی، به وضوح بیانگر حمایت مطلق ترامپ از جاه‌طلبی نتانیاهو و تلاش برای انسداد راه‌های منتهی به تشکیل دولت مستقل فلسطینی است.
از همین‌رو دور از ذهن نیست که نتانیاهو ریسک ترور رهبران حماس در سراسر منطقه را با هدف دستیابی به اهداف ذیل در دستور کار قرار دهد:
- امنیتی شدن بیش از پیش فضا در سرزمین‌های اشغالی و تداوم حضور نتانیاهو در قدرت
- از میان رفتن کامل رهبران حماس و احتمال سرخوردگی و شکاف در میان فلسطینی‌ها و اعضای باقیمانده جنبش
- برهم خوردن مذاکرات غیرمستقیم حماس و اسرائیل به دلیل عقب‌نشینی قطر و بی‌معنا شدن مسیر مذاکره دست‌کم در کوتاه‌مدت
- ایجاد فرصت چندهفته‌ای جهت پیشبرد سیاست‌های نظامی همزمان در غزه و سوریه
- بی‌پروایی دولت صهیونیستی در پیشبرد سیاست اخراج فلسطینی‌ها از غزه (در سایه روابط متشنج با اعراب)
- تشدید فشارها در کرانه باختری با هدف از میان بردن کامل ایده تشکیل دولت مستقل فلسطینی
به زعم نتانیاهو اگرچه چنین اقدامی، ریسک بالایی برای اسرائیل به همراه خواهد داشت، لکن پس از تثبیت دستاوردهای میدانی، انضمام غزه به سرزمین‌های اشغالی، ایجاد منطقه حائل در اطراف اسرائیل و اخراج دست‌کم بخشی از فلسطینی‌ها از نوار غزه، می‌توان بر توان دیپلماتیک و نفوذ سیاسی ایالات‌متحده بر دولت‌های منطقه حسابی ویژه باز کرد که پس از چندین ماه و تثبیت موقعیت اخذ شده، پروژه ارتقای مناسبات میان دولت‌های اسلامی با رژیم صهیونیستی و احیای مجدد پیمان آبراهام را از سر گرفت. با این حال پیچیدگی مناسبات سیاسی در سرزمین‌های اشغالی و مقاومت غیرمنتظره حماس در برابر ارتش صهیونیستی (مانند ۲۲ ماه گذشته) و احتمال تحول در مناسبات کشورهای اسلامی پس از باز شدن پای جوخه‌های ترور به سراسر منطقه و در نهایت شکل‌گیری جبهه نظامی جدیدی علیه دشمن صهیونیستی در منطقه، هر یک به تنهایی از ظرفیت لازم برای برهم زدن رویای نتانیاهو برای حکومت بر غزه و انضمام این منطقه به خاک سرزمین‌های اشغالی برخوردارند.