دیپلماسی آلاسکا
سرانجام تهدید و تطمیع روسیه توسط ترامپ و به موازات آن پیشروی‌های نظامی ارتش روسیه در شرق اوکراین، توافق بر سر دیداری شد که مقامات کی‌یف را نگران سرنوشت و آینده این کشور کرده است.
دونالد ترامپ که پس از به نتیجه نرسیدن وعده‌هایش درباره پایان بخشیدن به جنگ اوکراین در یک روز و با یک تماس تلاش داشت با تهدید، خرابکاری و تضعیف روس‌ها صلح مورد نظر خود را بر ۲ طرف جنگ تحمیل کند، سرانجام با واقعیت‌های میدانی جنگ اوکراین آشنا شده و به نظر می‌رسد تصمیم به پذیرش برخی خواسته‌های طرف روس دارد. از همین رو منابع اوکراینی از دیدار احتمالی پوتین و ترامپ در آلاسکا ابراز نگرانی کرده و با دقت شرایط را تحت نظر دارند.
* دیدار مجدد پس از سال‌ها
طبق برخی گزارشات، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، قرار است روز جمعه، 15 آگوست 2025/ 24 مرداد 1404 در ایالت آلاسکا یکدیگر را ملاقات کنند.
این نشست نخستین دیدار رسمی این ۲ رهبر از زمان بازگشت دوباره ترامپ به قدرت و محور اصلی آن، بررسی راهکارهای دستیابی به حل‌وفصل بلندمدت جنگ اوکراین است. آلاسکا به عنوان محل برگزاری این دیدار انتخاب شده است که به دلیل موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به روسیه، از لحاظ سیاسی و امنیتی یک گزینه منطقی محسوب می‌شود. همچنین احتمال برگزاری دیدارهای بعد در خاک روسیه نیز مطرح شده است.
ترامپ همچنین در شبکه اجتماعی خود «تروث سوشال» این دیدار را «دیداری بسیار مورد انتظار» خواند و اعلام کرد جزئیات بیشتر بعداً اعلام خواهد شد. وی همچنین اشاره کرد طرفین، از جمله ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، به توافق آتش‌بس نزدیک شده‌اند و احتمال دارد صلح شامل تبادل بخشی از سرزمین اوکراین باشد که مساله‌ای حساس و پرچالش است.
مساله دیدار پوتین و ترامپ در حالی مطرح شده است که پیش از این رئیس‌جمهور آمریکا مواضع سختگیرانه و بی‌سابقه‌ای را علیه رئیس‌جمهور روسیه اتخاذ کرده بود و اولتیماتوم 12 روزه‌ای را برای مسکو اعلام کرده بود؛ اولتیماتومی که پیش از پایان کنار گذاشته شد و در سفر استیو ویتکاف، مشاور و فرستاده ویژه آمریکا به مسکو پیشنهادات و سیگنال‌هایی به مسکو ارسال شد تا در اختیار رئیس‌جمهور روسیه قرار گیرد. به نظر می‌رسد حاصل این پیشنهادات و سیگنال‌ها دیداری است که قرار است روز جمعه میان رهبران ۲ قدرت نظامی جهان برگزار شود.
* تأیید دیدار توسط مسکو
یوری اوشاکوف، دستیار رئیس‌جمهور روسیه بامداد دیروز تایید کرد ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، روسای جمهوری روسیه و آمریکا، 15 آگوست در ایالت آلاسکا با یکدیگر دیدار خواهند کرد. وی به خبرنگاران گفت: «طرف آمریکایی دقایقی پیش از حصول توافق برای برگزاری دیدار رؤسای جمهوری روسیه و آمریکا، ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، در روز جمعه 15 آگوست در آلاسکا خبر داد. روسیه و آمریکا همسایگان نزدیک و دارای مرز مشترک هستند و کاملاً منطقی به نظر می‌رسد هیات ما تنها با پرواز از فراز تنگه برینگ، این نشست مهم و مورد انتظار بین رهبران ۲ کشور را دقیقاً در آلاسکا برگزار کند».
این مقام کرملین در پاسخ به انتخاب ایالت آلاسکا به عنوان محل برگزاری نشست سران ۲ کشور، اعلام کرد کرملین انتظار دارد دیدار بعد پوتین - ترامپ، پس از نشست آلاسکا، در خاک روسیه برگزار شود. وی گفت: «اگر به آینده نگاه کنیم، طبیعتاً باید بر این موضوع متمرکز شویم که دیدار بعد رؤسای جمهوری در خاک روسیه انجام شود. دعوتنامه مربوط از هم‌اکنون به رئیس‌جمهور آمریکا ارسال شده است».
اوشاکوف یادآور شد پوتین و ترامپ در جریان نشست آلاسکا بر بررسی راهکارهای دستیابی به حل‌وفصل بلندمدت درگیری اوکراین متمرکز خواهند شد. او گفت: «در آلاسکا و قطب شمال منافع اقتصادی ۲ کشور با یکدیگر تلاقی دارد و چشم‌اندازهایی برای اجرای پروژه‌های گسترده و سودمند متقابل دیده می‌شود. البته بدون تردید رؤسای جمهوری روی بررسی گزینه‌های دستیابی به حل‌وفصل بلندمدت بحران اوکراین تمرکز خواهند کرد».
وی افزود: توافق کلی درباره برگزاری نشست سران در جریان سفر استیون ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا، به مسکو در تاریخ 6 آگوست انجام شد؛ سفری که در جریان آن پوتین از وی استقبال کرد و گفت‌وگوی آنها حدود ۳ ساعت به طول انجامید.
* ابراز نگرانی زلنسکی از نشست آلاسکا
زلنسکی به‌سرعت به سخنان ترامپ درباره تبادل بخشی از سرزمین اوکراین واکنش نشان داد. رئیس‌جمهور اوکراین دیروز (شنبه) هرگونه امتیاز ارضی به مسکو و نشست برنامه‌ریزی شده بین ترامپ و پوتین را رد کرد و هشدار داد هرگونه توافق صلح بدون در نظر گرفتن کی‌یف منجر به «راه‌حل‌های مرده» خواهد شد. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در بیانیه‌ای که در تلگرام منتشر شد، نوشت: تمامیت ارضی اوکراین که در قانون اساسی گنجانده شده است، باید غیرقابل مذاکره باشد و تأکید کرد صلح پایدار باید شامل صدای اوکراین در میز مذاکره باشد.
زلنسکی در ادامه نوشت: «اوکراینی‌ها از آنچه متعلق به خودشان است دفاع می‌کنند. حتی کسانی که با روسیه هستند می‌دانند روسیه کارهای بدی انجام می‌دهد. قطعا ما به روسیه به خاطر آنچه مرتکب شده است پاداش نخواهیم داد. مردم اوکراین شایسته صلح هستند اما همه شرکا باید درک کنند صلح شرافتمندانه چیست». او در بخش دیگری از پیام خود در تلگرام نوشت: «این جنگ باید پایان یابد و روسیه باید آن را خاتمه دهد. روسیه آن را آغاز کرد و وارد آن شد و تمام ضرب‌الاجل‌ها را نادیده می‌گیرد. این مشکل است، نه چیز دیگری».
رئیس‌جمهور اوکراین ادامه داد: «پاسخ به مساله ارضی اوکراین در قانون اساسی کشور آمده است. کسی از آن نباید منحرف شود. کسی قادر به این کار نیست. اوکراینی‌ها زمین خود را به اشغالگر هدیه نمی‌دهند. اوکراین آماده تصمیمات واقعی‌ای است که به صلح منجر می‌شود. هرگونه تصمیمی که علیه ما باشد، هرگونه تصمیمی که اوکراین در آن نباشد، علیه صلح است و به جایی نمی‌رسد». زلنسکی خاطرنشان کرد: «اینها تصمیماتی است که در نطفه خفه شده است. اینها تصمیماتی است که قابل اجرا نیست. همه ما به صلح واقعی و اصیل نیاز داریم؛ صلحی که مردم به آن احترام بگذارند. ما آماده‌ایم با رئیس‌جمهور آمریکا دونالد ترامپ، به همراه همه شرکای خود برای صلح واقعی و از همه مهم‌تر، پایدار همکاری کنیم؛ صلحی که به دلیل خواسته‌های مسکو از بین نرود».
وی در ادامه نوشت: «به نظرم تمام مردم اوکراین با هم هستند. اوکراین این است. سربازان اوکراین برای حفظ استقلال می‌جنگند، پس استوار و ثابت‌قدم باشید. این زمین ما است، این اوکراین ما است. پیروزی برای اوکراین است». زلنسکی با اشاره به نگرانی‌های اوکراین مبنی بر اینکه دیدار مستقیم پوتین و ترامپ می‌تواند منافع کی‌یف و اروپا را به حاشیه براند، گفت: «هر راه‌حلی که بدون اوکراین باشد، در عین حال راه‌حل‌هایی علیه صلح است. آنها چیزی به همراه نخواهند داشت. اینها راه‌حل‌های مرده هستند، هــرگز کارساز نخواهند بود».
با توجه به مواضع و اظهارنظرهای طرفین، دیدار پیشِ رو در آلاسکا را می‌توان نقطه‌ای مهم و حساس در مسیر جنگ اوکراین دانست که می‌تواند هم به گشایش راه‌حلی سیاسی و دیپلماتیک منجر شود و هم در صورت نادیده گرفتن منافع و صدای کی‌یف، به تعمیق بحران بینجامد.
واقعیت‌های میدانی و فشارهای سیاسی، ترامپ را به تعدیل مواضع و پذیرش بخشی از خواسته‌های مسکو سوق داده، در حالی که زلنسکی با هشدار نسبت به «راه‌حل‌های مرده»، تلاش دارد مشروعیت هر توافقی را به حضور فعال اوکراین گره بزند؛ مانند مورد قبلی و خروجی نشست ریاض که در نهایت به دلیل مخالفت اوکراین و حمایت اروپایی‌ها از زلنسکی گفت‌وگوها راه به جایی نبرد. به همین دلیل، نشست آلاسکا نه تنها آزمونی برای توان دیپلماسی آمریکا و روسیه در پایان دادن به جنگ است، بلکه معیاری برای سنجش میزان پایبندی به تمامیت ارضی و حق تعیین سرنوشت اوکراین نیز خواهد بود.