زنگ خطر پیری جمعیت ایران در پی کاهش میزان فرزندآوری در حالی به گوش می‌رسد متاسفانه اکنون یکپنجم زوج‌های ایرانی نابارورند، از طرفی سالانه حدود 570 هزار سقط جنین در کشور انجام می‌شود که این ۲ شاخص مهم در کنار عوامل متعددی چون کاهش میزان ازدواج به دلیل مسائل گوناگون و بی‌توجهی به داشتن فرزند بیشتر و... موجب شده است نرخ رشد جمعیت کشور به نسبت سنوات پیشین کاهشی شود. حرکت جمعیت ایران رو به دروازه پیری واقعیتی است که سال‌هاست جمعیت‌شناسان و متخصصان نسبت به آن هشدار می‌دهند. دولت نیز تلاش کرده در مسیر تسهیل فرزندآوری و افزایش جمعیت سیاست‌گذاری کند. در این مسیر، توسعه مراکز درمان ناباروری، یکی از اقدامات اساسی برای افزایش فرزندآوری است که در دستور کار قرار دارد. تحقیقات انجامشده نشان می‌دهد نرخ ناباروری زوج‌های ایرانی بیش از۲۰ درصد برآورد می‌شود. البته امروز درمان‌های متفاوتی برای ناباروری ارائه شده که هر یک برای افرادِ با ویژگی گوناگون کاربرد دارد اما استفاده از این درمان‌ها چالش‌هایی دارد و نخستین چالش در کشور ما هزینه‌های سرسام‌آور درمان ناباروری است. یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های درمان ناباروری در کشور، کمبود تجهیزات پیشرفته و نیروی متخصص است. از سوی دیگر هزینه‌های بالای درمان نیز مانعی دیگر برای زوج‌های نابارور است که بسیاری از خانواده‌ها به دلیل هزینه‌های سرسام‌آور آزمایش‌ها، داروها و عمل‌های جراحی، امکان استفاده از این خدمات را ندارند.
صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت، در گفت‌وگو با «وطن امروز» توجه به فرزندآوری را عامل تحکیم نهاد خانواده، کاهش میزان طلاق و حرکت در مسیر رشد جمعیت عنوان کرد و گفت: فرهنگ‌سازی برای رشد میزان فرزندآوری، همچنین اقداماتی در راستای درمان ناباروری در کنار جلوگیری از سقط جنین و تسهیل ازدواج مهم‌ترین راهکارهای عبور از بحران پیری جمعیت در کشور است که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه بیش از 3 میلیون زوج نابارور اولیه و ثانویه در کشور وجود دارد، افزود: هزینه سنگین درمان، کمبود مراکز درمانی نسبت به جمعیت کشور همراه با پروسه سخت باروری از طریق درمان ناباروری موجب شده است زنان مستعد فرزندآوری نتوانند از این طریق صاحب فرزند شوند.
قاسمی افزود: اینکه تعداد مراکز درمان ناباروری طبق اظهارات معاون وزیر بهداشت در کشور افزایش یافته است را باید به فال نیک گرفت که در سطح یک و 2 خدمات ناباروری را به بیماران ارائه می‌دهند اما باید به این مساله مهم توجه شود که زیرساخت‌ها با توجه به اینکه یکپنجم زوج‌های کشور نابارورند و باید درمان شوند کافی نیست. از طرفی هزینه بالا همراه با نبود متخصص به‌رغم وجود مراکز درمانی مزید بر علت شده است.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت اظهار داشت: براساس داده‌های مراکز درمان ناباروری و پژوهش‌های انجامشده، حداکثر حدود 40 درصد زوج‌های نابارور به این مراکز مراجعه می‌کنند و از این تعداد به دلیل فرآیند پیچیده و هزینه‌بر بودن درمان، 35 درصد آنها نتیجه می‌گیرند.
وی با بیان اینکه نوزادانی که با درمان ناباروری متولد می‌شوند تعداد آنها کم و هزینه گرانی برای تولد دارند، افزود: علاوه بر توجه ویژه به درمان زوج‌های نابارو به نظر می‌رسد بین متغیرهای بسیار زیادی که برای رشد جوانی جمعیت وجود دارد باید متغیرهایی مد نظر قرار گیرد که کم‌هزینه و زودبازده باشند؛ در بین این متغیرها 2 متغیر خیلی مهم کاهش پدیده سقط جنین که سالانه بین 370 تا 530 هزار مورد در کشور اتفاق می‌افتد، در کنار جلوگیری از مهاجرت، نمونه راهکارهایی است که همراه با درمان ناباروری می‌تواند تاثیر بسزایی بر رشد جمعیت کشور بر جا گذارد.
* ۲ برابر استان‌ها مرکز درمان ناباروری داریم
توجه به بحث رشد جوانی جمعیت کشور و تلاش برای برون‌رفت از این معضل تا جایی است که وزیر بهداشت تاکید کرد: بحث جمعیت خلأ بزرگ جمعیت برای آینده کشور است و شیب نزولی دارد به طوری که جمعیت نوزادان در سال ۱۴۰۳ زیر یک میلیون در سال آمده است و برنامه‌های بسیاری برای سال ۱۴۰۴ داریم. همچنین معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه وزارت بهداشت مسؤول سلامت جمعیت است، گفت: پزشکی‌سازی موضوع جوانی جمعیت خطای راهبردی است و نباید فکر کنیم حوزه سلامت می‌تواند جمعیت را افزایش دهد، بلکه حوزه بهداشت و درمان می‌تواند باعث حفظ سلامت جمعیت شود. علیرضا رئیسی درباره وظایف وزارت بهداشت در زمینه جوانی جمعیت، افزود: سلامت جمعیت یعنی تلاش کنیم جمعیت سالمی داشته باشیم و از طرفی از مرگ زودرس پیشگیری کنیم. از جمله این موارد می‌توان به کاهش مرگ نوزادان اشاره کرد که کشور ما در این زمینه بسیار موفق عمل کرده است. وی اضافه کرد: وظیفه وزارت بهداشت در زمینه درمان ناباروری نیز ایجاد مراکز درمان ناباروری است و در حال حاضر ۲ برابر تعداد استان‌ها، مرکز درمان ناباروری در کشور وجود دارد. این اقدام از نظر اخلاقی، انسانی و عاطفی بسیار ارزشمند است که بتوانیم امکاناتی در اختیار زوج‌های نابارور قرار دهیم ولی اگر بخواهیم فقط با این ابزار به افزایش جمعیت فکر کنیم، موفقیت چندانی حاصل نمی‌شود. معاون وزیر بهداشت با بیان اینکه پزشکی‌سازی جوانی جمعیت خطای راهبردی است در عین حال گفت موضوع مراقبت از مادران باردار نیز مطرح است و اگر بخوبی به آن توجه شود، برای مادران باردار امنیت ایجاد شده و نوزادان سالمی خواهیم داشت. مراقبت‌های پیش از بارداری، حین بارداری، حین زایمان و پس از زایمان هم از جمله وظایف نظام سلامت است. وی با اشاره به پدیده سالمندی در کشور، افزود: وظیفه وزارت بهداشت در این زمینه، پیگیری سلامت سالمندان است و وقتی امید به زندگی در حال افزایش است و از ۵۵ سال در اوایل انقلاب به ۷۵ سال در حال حاضر رسیده، به معنی محافظت از سلامت جمعیت است. رئیسی اظهار کرد: درمان بیماری‌ها نیز جزو وظایف وزارت بهداشت محسوب می‌شود. از طرفی، کم‌تحرکی، چاقی، بیماری‌های مزمن، افزایش وزن جوانان بویژه دختران، می‌تواند در زمینه فرزندآوری و بارداری مشکلاتی ایجاد کند.
* سالانه ۲۰ هزار جوان را در تصادف از دست می‌دهیم
معاون وزیر بهداشت گفت: وقتی سالانه حدود ۲۰ هزار جوان را در تصادفات جاده‌ای از دست می‌دهیم، باید توجه کنیم که این موضوع هم در زمینه جمعیت تاثیر دارد. حتی یک انسان هم اهمیت دارد. وقتی در کاهش مرگ مادران باردار، آمار خوبی داریم، باید به فوتی‌های تصادفات جاده‌ای نیز توجه کنیم. وی افزود: برخی می‌گویند پویش «نه به تصادف» موفق نبود؛ این نشان می‌دهد که بخوبی متوجه منظور وزارت بهداشت نشده‌اند. هدف وزارت بهداشت این بود که مسؤولان کشور را نسبت به تصادفات جاده‌ای متوجه کند. وظیفه وزارت بهداشت، اصلاح کیفیت خودرو و جاده و فرهنگ رانندگی نیست. پویش «نه به تصادف» با هدف آگاه‌سازی و هشدار عمومی در اسفند ۱۴۰۳ آغاز شد. وزارت بهداشت متولی آغاز این جریان شد و مرحله نخست آن در تعطیلات نوروز اجرایی شد؛ این پویش بیش از آنکه دنبال اصلاح جاده یا خودرو باشد، بر توجه دادن جامعه به نقش انسان در ایمنی سفر متمرکز بود.
اغلب مردم از ابتلا به دیابت خود بی‌خبرند
دیابت بیماری خطرناکی است که خیلی‌ها با وجود سلامتی ظاهری‌ای که دارند اما نمی‌دانند به این بیماری مبتلا هستند؛ بیماری‌ای که در صورت ناآگاهی از آن و پیشرفت، سلامت فرد را بشدت تهدید می‌کند. در این باره وزیر بهداشت هشدار داد بسیاری از مردم مبتلا به دیابت هستند اما خودشان خبر ندارند. محمدرضا ظفرقندی گفت: حوزه سلامت نیاز به همکاری برای افزایش سطح سلامت مردم دارد و هیچ وزارتخانه‌ای به اندازه وزارت بهداشت سطح تماس با مردم ندارد و این کار نیاز به همکاری همه رسانه‌ها دارد. وی در نشست خبری ادامه داد: تعداد زیادی از مردم دیابت دارند که خودشان خبر ندارند و این بیماری به قلب، کلیه و... آسیب می‌زند و اگر سطح سواد را بالاتر ببریم این اتفاق نمی‌افتد. ظفرقندی با بیان اینکه بسیاری از بیماری‌های قلبی، سرطان و... اگر اطلاع‌رسانی خوبی باشد اتفاق نمی‌افتد، افزود: همه روستاها خانه بهداشت دارند و باید بتوانیم با تلفن همراه اطلاع‌رسانی داشته باشیم و سطح سواد سلامت مردم را بالا ببریم. وی ابراز کرد: امروز ایران در کنترل بیماری‌های واگیر همچون سرخک و سرخجه موفق بوده و ۲۰ سال است یک مورد فلج اطفال شناسایی نشده، این در حالی است که کشورمان بالاترین وضعیت برای شیوع بیماری را دارد. ظفرقندی در ادامه سخنانش گفت: ارتباطات درمانی و توریسم‌درمانی راه ارتباط با دیگر کشورهاست. وزیر بهداشت افزود: درصد قابل توجهی یعنی بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کودکان دچار اضافه وزن هستند. باید سواد سلامت و ایجاد فضای مناسب برای فعالیت‌های بدنی ایجاد شود و تاکید داریم فعالیت‌های بدنی باعث تقویت بدنی و روحی می‌شود. ظفرقندی با اشاره به همکاری با وزارت ورزش افزود: برنامه‌ای در حال تدوین داریم تا موضوع کم‌تحرکی را کاهش دهیم. وزیر بهداشت با اشاره به اهمیت توجه به الودگی هوا، گفت: اهمیت آلودگی هوا و تاثیر بر سلامتی مردم را ما در دولت مطرح کردیم؛ در حالی که سالانه ۵۰ هزار مرگ بر اثر آلودگی هوا در کشور داریم.