اوج‌گیری صنعت ماهواره‌ای ایران

توسعه صنعت فضایی ایران با انتشار اخباری درباره دستاوردهای جدید و ارسال ماهواره‌ها نمودارشده است. نمونه این پیشرفت، پرتاب ماهواره «خیام» در 18 مرداد 1401 به مدار لئو بود که ایران توانست با دانش بومی در این مسیر گام بلندی بردارد به طوری که اکنون ماهواره «خیام»  با تصاویر دقیق یک‌متری خود به ابزاری راهبردی برای مدیریت منابع طبیعی، رصد ساخت‌وسازهای غیرمجاز، پایش بحران‌های زیست‌محیطی و توسعه کشاورزی دقیق در کشور تبدیل شده است. در همین راستا رئیس سازمان فضایی ایران از پرتاب نخستین منظومه ماهواره‌ای باریک‌باند «منظومه شهید سلیمانی» (۲۰ ماهواره) تا پایان سال جاری خبر داد و افزود: این طرح ملی با هدف توسعه خدمات اینترنت اشیا و با بهره‌گیری از دانش بومی اجرا می‌شود. حسن سالاریه درباره آخرین وضعیت پروژه «منظومه شهید سلیمانی» گفت: پروژه شهید سلیمانی، نخستین منظومه ماهواره‌ای باریک‌باند کشور است که با هدف توسعه خدمات اینترنت اشیا (IoT) طراحی و ساخته می‌شود.
 در فاز نخست، نزدیک به 20 ماهواره ساخته و در مدارهایی با شیب‌های متفاوت قرار داده خواهد شد تا ارتباطات باریک‌باند با هدف توسعه اینترنت اشیا را برای کشور فراهم کند. وی افزود: فاز طراحی منظومه از نیمه دوم سال 1402 آغاز شد و اکنون بخش زیادی از زیرسیستم‌ها و زیرسامانه‌های آن در حال ساخت و تأمین است. این منظومه توسط یک کنسرسیوم متشکل از بخش‌های خصوصی و دولتی طراحی و ساخته می‌شود. رئیس سازمان فضایی ایران ادامه داد: طبق برنامه، پرتاب‌های آزمایشی نمونه‌های اولیه این منظومه در سال جاری انجام می‌شود و ماهواره‌ها در مدار قرار می‌گیرند تا تست‌های اولیه انجام شود. روند ساخت نمونه‌های اصلی ماهواره‌های این منظومه در 1404 انجام می‌شود و انتظار می‌رود از اواخر 1404 و سال 1405 پرتاب‌های اصلی آن انجام شود. سالاریه به تسنیم گفت: البته مسائل فنی و پیچیدگی‌های فناوری فضایی ممکن است باعث ایجاد تأخیرهایی در برنامه شود که این امر در صنعت فضایی موضوعی طبیعی است، با این حال وضعیت کلی پیشرفت پروژه مطلوب است و نخستین منظومه ماهواره‌ای ایران با دانش بومی بزودی در مدار قرار خواهد گرفت و مسیر توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای مخابراتی کشور را هموار خواهد کرد.
طبق اظهارات کارشناسان، افق پیش‌ روی منظومه‌های سنجشی در ایران بسیار روشن است، بنابراین برای بهبود بازه زمانی دریافت تصاویر و پوشش کامل بحران‌ها، ایران برنامه‌هایی برای توسعه منظومه‌های ماهواره‌های سنجشی دارد. سومین سالگرد پرتاب «خیام» فرصتی است تا این دستاورد ملی، نه‌تنها به ‌عنوان نماد توانمندی فضایی ایران، بلکه به ‌عنوان موتور محرکی برای شکل‌گیری اقتصاد داده‌محور و ارتقای نظام مدیریت منابع کشور مورد توجه جدی‌تر نهادهای مسؤول و بخش خصوصی قرار گیرد. موفقیت «خیام» در ۳ سال گذشته نشان داد بهره‌مندی پایدار از داده‌های ماهواره‌ای، نه‌تنها یک مزیت فناورانه، بلکه ضرورتی برای مدیریت کارآمد کشور است.
 این ماهواره با ثبت بیش از هزاران تصویر دقیق از سراسر ایران، نقش بی‌بدیلی در شفاف‌سازی وضعیت منابع، پایش ساخت‌وساز و مدیریت بحران ایفا کرده است. با وجود این دستاوردها، نیاز مبرم به توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای و تسریع چرخه تولید و پرتاب، همچنان یکی از اولویت‌های راهبردی صنعت فضایی کشور به ‌شمار می‌رود. تشکیل شبکه‌ای از ماهواره‌های سنجشی می‌تواند فاصله زمانی دریافت تصاویر را از روزها به ساعت کاهش دهد و مدیریت همزمان بحران‌ها و پروژه‌های ملی را ممکن کند.