دولت استرالیا روز سه‌شنبه چهارم شهریور، در اقدامی بی‌سابقه در ۷۰ سال گذشته، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کانبرا را عنصر نامطلوب اعلام و دستور اخراج او را صادر کرد. «آنتونی آلبانیزی»، نخست‌وزیر استرالیا، در یک نشست خبری این تصمیم را «پاسخی قاطع به دخالت‌های ایران در امور داخلی استرالیا» معرفی کرد و مدعی شد شواهدی در اختیار دارد که نشان می‌دهد تهران پشت ۲ حمله خرابکارانه علیه مراکز یهودیان در خاک استرالیا قرار داشته است.
نخست‌وزیر استرالیا گفت: «این اقدامات، اقدامی مستقیم از سوی یک دولت خارجی علیه نهادها و شهروندان استرالیایی بود که هدفش برهم زدن انسجام اجتماعی ما بود. ما چنین دخالت‌هایی را تحمل نمی‌کنیم». او همچنین افزود دولتش در حال بررسی قرار دادن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی است.
* جزئیات ادعاها علیه ایران
بر اساس گزارش رسانه‌های محلی، ۲ حمله مورد اشاره آلبانیزی عبارت بودند از: آتش‌سوزی در رستوران «لوئیس کانتیننتال کیچن» در سیدنی (اکتبر ۲۰۲۳) که متعلق به یک خانواده یهودی بود و خرابکاری علیه کنیسه «آداس اسرائیل» در ملبورن (دسامبر ۲۰۲۳). نخست‌وزیر استرالیا ادعا کرد سازمان اطلاعات و امنیت داخلی (ASIO) شواهد معتبری در اختیار دارد مبنی بر اینکه این عملیات‌ها با حمایت دولتی از سوی تهران انجام گرفته است. او اما هیچ مستندی در اختیار رسانه‌ها قرار نداد. همزمان با این تصمیم، وزیر خارجه استرالیا «پنی وونگ» دستور داد ۳ دیپلمات دیگر ایرانی ظرف یک هفته خاک این کشور را ترک کنند. سفارت استرالیا در تهران نیز تعطیل شد و کارکنان آن به کشور سوم منتقل شدند.
* واکنش قاطع ایران
در تهران، مقامات جمهوری اسلامی این تصمیم را «بی‌اساس، شتاب‌زده و سیاسی» دانستند.
سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه: «اتهامات استرالیا علیه ایران بی‌پایه و فاقد مدارک معتبر است. این تصمیم بیش از آنکه ریشه در امنیت ملی استرالیا داشته باشد، ناشی از فشارهای لابی صهیونیستی و تحولات داخلی کانبرا است».
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه: «مفهوم یهود‌ستیزی در فرهنگ ایران و اسلام جایی ندارد. این مفهومی غربی است و به تاریخ اروپا بازمی‌گردد، نه جمهوری اسلامی ایران. اقدام دولت استرالیا واکنش متناسب ایران را در پی خواهد داشت». بقایی تأکید کرد: «دولت آلبانیزی تحت فشار شدید لابی‌های صهیونیستی قرار دارد و با این اقدام تلاش می‌کند خود را از فشارها رها کند اما هرگونه اقدام نامناسب دیپلماتیک از سوی کانبرا با پاسخ متقابل مواجه خواهد شد».
* استقبال اسرائیل و فشار لابی صهیونیستی
سفارت رژیم صهیونیستی در استرالیا بلافاصله از این تصمیم استقبال کرد و در بیانیه‌ای آن را «اقدامی شجاعانه و ضروری» خواند. در این بیانیه آمده بود: «ایران تهدیدی مستقیم برای یهودیان، اسرائیل و امنیت جهان است. ما از دولت استرالیا برای اخراج سفیر ایران و بررسی تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران حمایت می‌کنیم». این موضع‌گیری نشان می‌دهد تل‌آویو و لابی صهیونیستی نقش پررنگی در شکل‌گیری و تشدید فضای ضدایرانی در استرالیا داشته‌اند.
* همسویی اوکراین با کانبرا
تنها چند ساعت پس از اعلام تصمیم استرالیا، دولت اوکراین نیز دست به اقدامی مشابه زد و سفیر ایران در کی‌یف را عنصر نامطلوب اعلام کرد. کی‌یف مدعی شد ایران با «تأمین پهپاد برای روسیه» در جنگ اوکراین نقش دارد و امنیت ملی اوکراین را تهدید کرده است. وزارت خارجه اوکراین اعلام کرد: «در همبستگی با استرالیا و به دلیل اقدامات خصمانه ایران، سفیر این کشور باید خاک اوکراین را ترک کند». در پاسخ، ایران این اقدام را «ادامه سیاست‌های غلط و غیرسازنده اوکراین» توصیف و تأکید کرد «تهران بارها موضع خود در قبال جنگ اوکراین را اعلام کرده و خواهان پایان فوری درگیری‌هاست».
* تظاهرات بی‌سابقه ضدصهیونیستی در استرالیا
تصمیم دولت استرالیا در اخراج سفیر ایران در حالی اتخاذ شد که این کشور طی هفته‌های اخیر شاهد موجی گسترده از تظاهرات مردمی در حمایت از فلسطین و محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی است. در سیدنی، ۳۰۰ هزار نفر با پرچم فلسطین به خیابان‌ها آمدند و با وجود باران شدید، راهپیمایی بزرگی تا پل نمادین هاربر برگزار کردند. این تجمع که جولیان آسانژ، بنیانگذار ویکی‌لیکس نیز در آن حضور داشت، به یکی از بزرگ‌ترین حرکت‌های اعتراضی تاریخ شهر تبدیل شد. در بریزبین، بیش از ۵۰ هزار نفر در بزرگ‌ترین تجمع تاریخ این شهر حضور یافتند. راهپیمایی با شعارهای «فلسطین آزاد باد» و «تحریم اسرائیل» برگزار شد. در ملبورن، ده‌ها هزار نفر مقابل کنسولگری آمریکا تجمع کردند و خواستار توقف فروش تسلیحات به اسرائیل شدند.
اعتراضات به بیش از ۴۰ شهر کوچک و بزرگ گسترش یافت و اتحادیه‌های کارگری و نهادهای حقوق بشری نیز به آن پیوستند. عفو بین‌الملل استرالیا از مشارکت مستقیم دولت این کشور در زنجیره تأمین قطعات جنگنده‌های «اف ۳۵» اسرائیل بشدت انتقاد کرده و آن را «نقض آشکار تعهدات حقوق بشری استرالیا» دانسته است اما در پاسخ به مطالبات عمومی استرالیایی‌ها و چند هفته اعتراض، دولت این کشور در اقدامی تعجب‌برانگیز ارتباط خود را نه با رژیم صهیونیستی بلکه با جمهوری اسلامی ایران کاهش داد.
بررسی زمینه‌های این تصمیم نشان می‌دهد اخراج سفیر ایران از استرالیا ریشه در عوامل مختلف دارد.
۱- فشار لابی صهیونیستی: دولت آلبانیزی با این اقدام کوشید روابط تیره خود با اسرائیل - پس از به رسمیت شناختن کشور فلسطین - را ترمیم کند.
۲- تحولات داخلی استرالیا: اعتراضات گسترده مردمی علیه رژیم اشغالگر، دولت کانبرا را در موضعی دشوار قرار داده و این تصمیم ابزاری برای تغییر کانون توجه افکار عمومی است. از سوی دیگر اقدام استرالیا پیامی سیاسی به غرب دارد. کانبرا با همسویی با اوکراین و حمایت از فشارها علیه ایران تلاش دارد خود را در خط مقدم سیاست‌های غرب علیه تهران معرفی کند. اخراج سفیر ایران از استرالیا تنها یک تصمیم دیپلماتیک نیست، بلکه نمادی از تقاطع چندین بحران و فشار سیاسی است: فشار لابی صهیونیستی، اعتراضات مردمی داخلی، تنش با اسرائیل و همسویی با سیاست‌های ایالات متحده و اوکراین.
در مقابل اما ایران این اقدام را بی‌اساس و سیاسی دانسته و وعده واکنشی متناسب داده است. در عین حال، گستردگی اعتراضات مردمی در استرالیا علیه رژیم صهیونیستی نشان می‌دهد تصمیم آلبانیزی در تضاد آشکار با خواست عمومی شهروندان استرالیایی اتخاذ شده است.