زندگی دوباره

در پی ارائه خدمات مشاوره‌ای به خانوارهایی که قصد سقط جنین فرزندان‌شان را دارند، چند سالی است بسیج جامعه پزشکی طرح نجات جنین را با عنوان طرح «نفس» پیگیری می‌کند؛ اقدامی که موجب شده با اجرای این طرح از مرگ 15 هزار جنین در کشور جلوگیری شود. هر چند برخی انواع سقط‌ جنین‌ها به‌ دلیل شرایط و بیماری‌های مادر یا جنین پس از بررسی پزشکی قانونی صورت می‌گیرد اما برخی انواع سقط جنین عمدی است و خانواده‌ها به‌دلایل مختلف از جمله مسائل فرهنگی، اقتصادی و... به‌دنبال سقط جنین هستند و بعضا از این مساله اطلاع ندارند که سقط جنین در واقع گرفتن جان یک انسان است و به احکام شرعی آن نیز واقف نیستند، بنابراین در طرح نفس به این دسته از زوجین، خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌شود تا از این عمل منصرف شوند؛ خدماتی که پس از تولد نوزاد نیز تا 2 سال برای برخی خانوارها ادامه دارد. حال از آنجا که تمام مراکز بهداشتی کشور قسمت مشاوره ازدواج و باروری دارند و مراکز بهداشتی وضعیت بارداری مراجعان را بررسی می‌کنند؛ این طرح در همه استان‌ها در حال اجراست و مشاوره در مراکز بهداشتی کشور انجام می‌شود. در این مشاوره، مبانی حقوقی، احکام، مسائل علمی و عوارض سقط جنین برای مادر و پدر تبیین می‌شود و خیلی‌ها که قصد سقط جنین را دارند از این عمل منصرف می‌شوند. در این باره معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: وزارت بهداشت طرح موفقی به نام  نفس را برای جلوگیری از سقط‌ جنین در سطح کشور اجرا کرده که خوشبختانه موفق به جلوگیری از سقط ۱۵ هزار جنین شده است. دکتر علیرضا رئیسی در حاشیه سفر به نیشابور به منظور افتتاح پروژه‌های حوزه سلامت، با بیان اینکه در سطح این شهرستان نرخ باروری حدود ۱.۶ فرزند به ازای هر زن است، ادامه داد: نرخ جایگزین جمعیت باید حداقل 2.1 فرزند به ازای هر زن باشد و این فاصله نشان‌‌دهنده وضعیت نامطلوب جمعیتی است. وی همچنین به موضوع سقط‌ جنین اشاره کرد و گفت: 2 نوع آمار درباره سقط‌جنین وجود دارد؛ آمار رسمی که پزشکی قانونی ارائه می‌دهد و آمار غیررسمی که طبق آمار رسمی سالانه حدود ۹۰۰۰ مورد سقط در کشور ثبت می‌شود. وی افزود: در همین راستا وزارت بهداشت طرحی به نام نفس را اجرا کرده که خوشبختانه موفق به جلوگیری بیش از ۱۰ هزار مورد سقط و تولد نوزادان شده‌ایم؛ علاوه بر آن، حدود ۵۰۰۰ جنین دیگر نیز در مسیر تولد قرار دارند.
در این‌باره صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور در گفت‌وگو با «وطن امروز» با بیان اینکه از مجموع 45 متغیر اثرگذار بر رشد جوانی جمعیت کشور، جلوگیری از سقط جنین یکی از متغیرهایی بسیار مهمی است که تاثیر بسزایی بر رشد جمعیت کشور دارد افزود: همه متغیرها در یک سطح نیستند و هر کدام بر شاخص جمعیتی اثرگذار خواهند بود اما از آنجا که اقدام برای جلوگیری از سقط جنین کم‌هزینه و زودبازده است، بنابراین این شاخص به نوع خود می‌تواند تاثیر بسزایی بر اجرای برنامه رشد جمعیت کشور بر جا گذارد.
وی اظهار داشت: از آنجا که مهم‌ترین متغیر برای رشد جوانی جمعیت کشور توجه به فرهنگ و ارزش‌گذاری به داشتن فرزند است و این مساله یعنی فرزندآوری و فرزندخواهی در جامعه ارزش تلقی ‌شود باید مدنظر قرارگیرد، بنابراین باید روی این مساله از جهات مختلف کار شود، چرا که متاسفانه بیش از 90 درصد سقط‌جنین‌ها در کشور جنین سالم و مشروع هستند که به دلایل متعددی والدین اقدام به سقط آنها می‌کنند.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور با بیان اینکه طبق بررسی‌های انجام‌شده و آمارهای موجود سالانه بین 370 تا 530 هزار جنین در کشور سقط می‌شود که اگر کف آن یعنی 370 هزار مورد در نظر گرفته شود، عددی حدود 35 درصد از میزان کل تولدهای کشور را می‌تواند در برگیرد افزود: سهم اثر‌گذاری جلوگیری از سقط جنین در رشد جوانی جمعیت کشور بسیار بالاست، بنابراین با مشورت و آگاهی‌بخشی والدین می‌توان از سقط جنین جلوگیری کرد.
* خطر مرگ برای زنانی که سقط جنین می‌کنند
سقط جنین علاوه بر اینکه قتل نفس محسوب می‌شود و گناهی نابخشودنی است، سلامت مادر را نیز به‌شدت تهدید می‌کند، به طوری که بعضا باعث مرگ مادر نیز می‌شود. عضو هیات علمی گروه زنان و زایمان و فلوشیپ پریناتولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران از آسیب‌های جسمی و پیامدهای روانی عمیق، بر اثر سقط جنین عمدی خبر داد. فهیمه قطبی‌زاده در رابطه با عوارض سقط جنین گفت: سقط جنین نه‌تنها در جوامع اسلامی، بلکه در بسیاری از کشورهای غیراسلامی نیز عملی غیرقابل پذیرش است، چرا که با اصول اخلاقی و انسانی همخوانی ندارد. در دین اسلام، این اقدام به‌ عنوان قتل نفس و گناهی بزرگ محکوم شده و آیات و روایات متعددی بر حرمت آن تأکید دارند. وی ادامه داد: در کنار مسائل شرعی و اخلاقی، از منظر پزشکی نیز سقط جنین می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری برای زنان بویژه در سنین باروری به همراه داشته باشد. پزشکان هشدار می‌دهند هرگونه اقدام به سقط، حتی با روش‌هایی که به ظاهر بی‌خطر تلقی می‌شوند، احتمال بروز عوارض جسمی و روحی گسترده‌ای را در پی دارد. قطبی‌زاده گفت: مهم‌ترین پیامد جسمی سقط، آسیب به رحم است؛ آسیبی که می‌تواند منجر به ناباروری دائمی شود. آمارها نشان می‌دهد بسیاری از زنان جوان پس از انجام سقط به دلیل بروز عفونت‌های داخلی، قدرت باروری خود را از دست داده‌اند؛ در برخی موارد حتی مرگ مادر نیز گزارش شده است. عضو هیات علمی گروه زنان و زایمان و فلوشیپ پریناتولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار داشت: تصور رایج مبنی بر اینکه سقط در سنین پایین بارداری بی‌خطر است، نادرست و خطرناک است. این اقدام می‌تواند پیامدهایی مانند سقط‌های مکرر و افزایش احتمال چسبندگی جفت در بارداری‌های بعدی را به دنبال داشته باشد. همچنین با افزایش سن بارداری، شدت و خطر عوارض سقط بیشتر می‌شود. وی افزود: همچنین با توجه به تأکیدات دینی، اخلاقی، حقوقی و پزشکی، سقط جنین نه‌تنها جان مادر را تهدید می‌کند، بلکه سلامت باروری او را نیز به خطر می‌اندازد؛ موضوعی که نیازمند آگاهی‌رسانی بیشتر به زنان و خانواده‌هاست.
* عوارض روانی و جسمی سقط جنین‌
قطبی‌زاده مطرح کرد: سقط جنین، چه به خواست فرد و چه تحت تأثیر عوامل خانوادگی و اجتماعی، علاوه بر آسیب‌های جسمی، پیامدهای روانی عمیقی نیز برای زنان به همراه دارد. بسیاری از زنانی که اقدام به سقط می‌کنند، پس از آن با افسردگی، اضطراب و تنش‌های عصبی مواجه می‌شوند. این احساس ناخوشایند که خود موجب از بین رفتن جنین شده‌اند، فشار روانی شدیدی برای‌شان ایجاد می‌کند. در بسیاری موارد، زنان برای جبران این آسیب روحی در سال بعد تلاش می‌کنند دوباره باردار شوند اما آثار روانی همچنان با آنها باقی می‌ماند. عضو هیات علمی گروه زنان و زایمان و فلوشیپ پریناتولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران متذکر شد: حتی اگر زنان این تجربه را به ظاهر بروز ندهند، در بررسی‌های عمیق‌تر مشخص می‌شود درجاتی از افسردگی و اضطراب ناشی از سقط، همواره همراه آنان خواهد بود. درباره ارتباط میان سقط جنین و سرطان، متخصصان می‌گویند شواهد قطعی درباره نقش مستقیم سقط در افزایش سرطان رحم وجود ندارد. هرچند برخی مطالعات احتمال ارتباط غیرمستقیم میان سقط‌های مکرر و سرطان سینه را به دلیل تغییرات هورمونی مطرح کرده‌اند اما این فرضیه هنوز قطعی نشده است. قطبی‌زاده تصریح کرد: آنچه قطعی به شمار می‌رود، آسیب‌های جسمی سقط‌های غیرایمن است. اقدام به سقط‌های غیرعلمی و زیرزمینی می‌تواند منجر به عفونت‌های شدید داخلی، آسیب به اندام‌ها، خروج رحم و حتی مرگ مادر شود. موارد متعددی از مرگ زنان در اثر عفونت‌های ناشی از این نوع سقط‌ها گزارش شده است. همچنین آگاهی‌رسانی درباره عوارض روانی و جسمی سقط جنین، نقش مهمی در پیشگیری از این اقدام پرخطر دارد. 
وی به مهر گفت: مادران به‌طور طبیعی نمی‌خواهند فرزند خود را از بین ببرند؛ آنچه باعث این تصمیم می‌شود، ناآگاهی و فشارهای روانی و اجتماعی است. در بسیاری از موارد، تنها با ارائه اطلاعات ساده درباره ویژگی‌های جسمی ابتدایی جنین، مادر به‌طور کامل متحول می‌شود. متأسفانه در ذهن بسیاری از افراد جامعه، جنین تنها یک توده سلولی یا لخته خون تلقی می‌شود، در حالی که این موجود، یک انسان است با قابلیت‌های بالقوه بی‌شمار که می‌تواند در آینده نقش مؤثری در جامعه ایفا کند. وی بیان کرد: بسیاری از این مادران از طریق مراکز بهداشت یا معرفی دوستان و آشنایان با ما ارتباط می‌گیرند. در نخستین مواجهه، سعی می‌کنیم با همدلی و شنیدن نگرانی‌ها و چالش‌های آنان، اعتمادسازی کرده و سپس در گام بعدی اطلاعاتی درباره وضعیت جنین و واقعیت مادر شدن را با آنان در میان می‌گذاریم.