درمان، سوغاتی گردشگران سلامت

ایران با توجه بر برخورداری از مزیت‌های فراوان توریستی به دلیل داشتن مراکز پیشرفته درمان و پزشکان حاذق، از مهم‌ترین مقاصد گردشگری سلامت در منطقه به شمار می‌رود. مراکز تخصصی درمان باروری، چشم پزشکی، پیوند اعضا، جراحی قلب و مغز و همین‌طور حضور بهترین جراحان زیبایی موجب شده سالانه ده‌ها هزار نفر از سراسر دنیا برای درمان به کشور سفر کنند. به طوری که سال گذشته بیش از یک میلیون و 200 هزار نفر از 160 کشور دنیا برای درمان به ایران سفر کردند.
انگیزه‌های توریسم‌درمانی این روزها فقط به درمان و پیشگیری گردشگران ختم نمی‌شود، بلکه آنها در سفرهای خارجی خود معمولا کشورهایی را انتخاب می‌کنند که علاوه بر داشتن جاذبه‌های گردشگری، از خدمات درمانی مدرن و ارزان‌قیمتی بهره‌مند شوند. گردشگران سلامت پس از دریافت خدمات درمانی معمولا از جاذبه‌های تفریحی و تاریخی آن کشور تجربه لذتبخش چندگانه‌ای را کسب می‌کنند. استفاده از خواص شفابخش طبیعت، چون چشمه‌های آب گرم، آب‌های معدنی، گنبدهای نمکی و شن‌درمانی در کویر از جمله ظرفیت‌های برجسته برای جذب گردشگران سلامت به شمار می‌آیند. ایران دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری است که وجود این جاذبه‌ها سبب جذب گردشگران بسیاری از سراسر دنیا شده است. به علاوه در سال‌های اخیر وجود مراکز و امکانات درمانی مدرن و پزشکان مجرب نیز به عنوان یک عامل محرک برای سفرهای درمانی به ایران شناخته شده است. وجود پزشکان حاذق و باتجربه و مراکز درمانی مجهز و پیشرفته در زمینه تخصص قلب و عروق، درمان ناباروی، داندانپزشکی، ارتوپد، پرتودرمانی انواع سرطان، پیوند عضو، عمل‌های زیبایی و... توانسته پتانسیل بسیار خوبی برای جذب گردشگران سلامت فراهم کند. از این رو وجود توانمندی‌های تخصصی در کنار جاذبه‌های توریستی و تاریخی کشور، طی سال‌های اخیر موجب جذب گردشگران زیادی از کشورهای منطقه شده است. طبق اظهارات وزیر میراث‌ فرهنگی سال گذشته یک ‌میلیون و ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت به کشور سفر کردند و میانگین هزینه‌کرد آنان بین ۲ تا ۳ هزار دلار بود؛ رقمی که حدود ۳ برابر گردشگران عادی است. توجه به این موضوع تا جایی است که اخیرا دبیر‌کل مرکز توسعه گردشگری سلامت کشورهای اسلامی با اشاره به پیشنهاد انتخاب تهران به ‌عنوان پایتخت گردشگری سلامت کشورهای اسلامی، آن را فرصتی کم‌نظیر برای توسعه صنعت گردشگری ایران دانست. مجید زنگویی در چهارمین همایش بین‌المللی گردشگری سلامت کشورهای اسلامی که در سالن همایش‌های صداوسیما برگزار شد، با انتقاد از تفکرات سنتی حاکم بر ساختارهای اقتصاد سلامت، تاکید کرد که با وجود ظرفیت‌های واقعی کشور در این حوزه، همچنان نگرش بازدارنده‌ای وجود دارد مانع رشد همه‌جانبه در بخش گردشگری سلامت می‌شود. او افزود: با وجود برگزاری موفق برنامه‌ای با مشارکت نهادهای خارجی در شرایط پس از جنگ 12 روزه، بعضی نهادها هنوز رویکرد منفعلانه‌ای دارند. از همین‌رو، خواستار حذف تصدی‌گری دولت و انتقال اداره این حوزه به صنف‌های تخصصی مانند سازمان نظام پزشکی هستیم. به گفته زنگویی، با ورود فعال‌ دانشجویان به فضای بین‌المللی گردشگری سلامت، انگیزه خروج از کشور کاهش می‌یابد و با توجه به ظرفیت‌های بالقوه در کشورهای اسلامی، اروپا و آفریقا، لازم است حمایت همه‌جانبه‌تری انجام شود. دبیر کل مرکز توسعه گردشگری سلامت کشورهای اسلامی همچنین یادآور شد: شهرداری تهران یکی از پیشروترین نهادها در تعامل با کارآفرینان گردشگری است و این ظرفیت می‌تواند در کنار سیاست‌گذاری مناسب، به تقویت جایگاه تهران در عرصه گردشگری سلامت بین‌المللی منجر شود.  محمد رئیس‌زاده، رئیس کل سازمان نظام پزشکی نیز در این همایش با اشاره به ظرفیت‌های کم‌نظیر پزشکی ایران تأکید کرد: جامعه پزشکی کشور توان بالایی برای تبدیل ایران به مقصدی معتبر در حوزه گردشگری سلامت دارد. او با بیان اینکه «سازمان نظام پزشکی با 220 هیات‌مدیره و 400 عضو فعال، پشتوانه‌ای ارزشمند برای توسعه این حوزه است»، افزود: همکاری‌های شکل‌گرفته میان این سازمان و وزارت گردشگری به ‌صورت پیگیرانه ادامه دارد و زمینه‌ساز پیشرفت‌های بیشتر خواهد بود. رئیس‌زاده در سخنان خود به دستاوردهای علمی و درمانی ایران اشاره کرد و گفت: در حوزه‌هایی مانند جراحی قلب، چشم‌پزشکی و برخی تکنیک‌های نوین درمانی، کشور ما به استانداردهای جهانی دست یافته است. او تأکید کرد روحیه ایثار و فداکاری که در فرهنگ جامعه پزشکی ایران ریشه دارد، می‌تواند در ارتقای جایگاه کشور در عرصه بین‌المللی نیز اثرگذار باشد. به گفته رئیس‌زاده، وجود بیمارستان‌های مجهز، شرایط مطلوب هتلینگ و همچنین جاذبه‌های اقلیمی و فرهنگی ایران، شرایطی را فراهم کرده که می‌توان به جذب بیماران خارجی امیدوار بود او اظهار کرد: باید بتوانیم علاوه بر جذب سرمایه اقتصادی، پیام‌آور صلح و دوستی برای ملت‌های منطقه باشیم. رئیس سازمان نظام پزشکی همچنین یادآور شد: پیشینه درخشان ایران در تاریخ پزشکی جهان قابل مقایسه با تمدن‌های دیگر نیست، این تمدن غنی باید بیشتر شناخته شود تا جهان بداند پزشکان ایرانی چه توانایی‌هایی در اختیار دارند. رئیس‌زاده بر ضرورت ایجاد قوانین روشن و چارچوب مشخص از سوی دولت تأکید و خاطرنشان کرد: ایران ظرفیت آن را دارد که میزبان بیماران از سراسر دنیا باشد و در حوزه گردشگری سلامت به یکی از مقاصد اصلی تبدیل شود. در ادامه این مراسم، احمد نجاتیان، رئیس کل سازمان نظام پرستاری گفت: خدمات گردشگری سلامت با وجود گسترش تجهیزات و توانمندی پزشکان کشور بدون توجه به نقش پرستاران که 70 درصد پرسنل بیمارستان‌ها هستند، به نتیجه مطلوب نمی‌رسد و دچار ضعف می‌شود.
وی گفت: در حوزه گردشگری سلامت تا زمانی که هماهنگی بین ۲ وزارت بهداشت و وزارت گردشگری حل نشود، دولت نمی‌تواند در زمینه گردشگری سلامت موفق شود اما در خلأ این هماهنگی‌ها بخش خصوصی و بخش غیررسمی بخوبی در حال فعالیت است و در شیراز و مشهد و شهرهای دیگر موفق است.
رئیس کل سازمان نظام پرستاری افزود: اگر از گردشگری سلامت صحبت می‌کنیم نمی‌توانیم واقعیتی به نام پرستاران را نادیده بگیریم. 29 میلیون نفر از ارائه‌کنندگان خدمات سلامت در دنیا پرستاران هستند. در کشور ما 300 هزار نفر از ارائه‌دهندگان خدمات سلامت پرستاران هستند و در بیمارستان‌هایی که گردشگران سلامت بستری می‌شوند بیش از 70 درصد کارکنان بیمارستان پرستار هستند.
وی گفت: در کنار تجهیزات و خدمات پزشکی که رئیس کل سازمان نظام پزشکی به درستی گفتند که ما سرآمد  هستیم و در ارائه خدمات پزشکی در جهان از جایگاه مطلوبی برخوردار و سرآمد هستیم اما اگر به حوزه پرستاری توجه نکنیم، در زمینه گردشگری سلامت دچار ضعف خواهیم شد و به نتیجه مطلوب نمی‌رسیم.
نجاتیان تاکید کرد: سازمان نظام پرستاری، به‌ عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های حرفه‌ای کشور با حدود 300 هزار پرستار عضو، آماده کمک به ارتقای جایگاه پرستاری در گردشگری سلامت است. وی خاطرنشان کرد: متأسفانه شاهد مهاجرت پرستاران هستیم اما در عین حال آنان سفیران فرهنگی ایران نیز محسوب می‌شوند. 
رئیس کل سازمان نظام پرستاری افزود: در حوزه گردشگری سلامت هم باید این موضوع دیده شود. بیماری که پس از ۲ روز عمل جراحی می‌تواند مرخص می‌شود، ممکن است در منزل یا حتی در هتل محل اقامتش نیازمند مراقبت پرستاری باشد. این امر هم در کنترل عفونت مؤثر است و هم در کاهش هزینه‌ها. پرستار می‌تواند این خدمات را در کنار خدمات پزشکی به گردشگران سلامت ارائه دهد.
* گردشگری سلامت مهم‌ترین بخش ارزآور صنعت توریسم
مرتضی خاکسار، کارشناس صنعت گردشگری در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: گردشگری سلامت بخش مهم ارزآوری صنعت توریسم کشور را به دلیل برخورداری کشور از پزشکان حاذق، بیمارستان‌های مجرب تخصصی و هزینه پایین درمان نسبت به دیگر کشورهای منطقه داراست که دولت و مجلس برای توسعه این بخش مهم باید زمینه ایجاد سرمایه‌گذاری گسترده را فراهم کنند.
وی با اشاره به اینکه با وجود تنش‌های بین‌المللی و حتی بسته شدن خطوط هوایی در جنگ تحمیلی 12 روزه اخیر اما گردشگران سلامت برای درمان همچنان به ایران می‌آیند و روز به روز بر آمار آنها افزوده می‌شود افزود: اکنون تنها سهم پررنگ گردشگری در کشور توریسم سلامت است که به دلیل کاهش ارزش پول ملی ایران، همچنین خدمات درمانی ارزان، انگیزه قوی را برای گردشگران سلامت در اقصی نفاط دنیا بویژه کشورهای حوزه خلیج‌فارس فراهم کرده است.
خاکسار در ادامه افزود: از آنجا که دانش پزشکی ایران این روزها در دنیا مطرح است و عمل‌های جراحی پیوند قلب، کلیه، تعویض مفاصل، قرنیه چشم و... با حساسیت خاصی انجام می‌شود، بنابراین این مزیت‌ها موجب شده سالانه خیلی‌ها برای درمان ایران را به عنوان قطب گردشگری سلامت منطقه انتخاب کنند. وی تصریح کرد: هر بیماری که برای درمان به ایران سفر می‌کند، تنها نیست و حداقل 2 نفر همراه دارد و چون زمان طول درمان نیز یک تا ۳ هفته به طول می‌انجامد، بنابراین این موضوع باعث می‌شود ارزآوری خوبی نصیب کشور شود؛ ارزآوری که کمک شایانی به بهبود تولید ناخالص داخلی کشور می‌کند.
کارشناس حوزه گردشگری بر ضرورت ساخت هتل‌ها در کنار بیمارستان‌های تخصصی و نیز تامین زیرساخت‌های رفاهی و حمل و نقلی برای جذب هر چه بیشتر توریسم سلامت تاکید کرد و گفت: اکنون رقابت سختی در دنیا در ارائه خدمات گردشگری سلامت وجود دارد که با ایجاد زیرساخت‌های مناسب نباید از رقبا جا بمانیم.
وی افزود: با توجه به ظرفیت‌های قابل توجه ایران در بخش توریسم سلامت، ضروری است در شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای خدمات گردشگری سلامت ایران تبلیغ شود و از طرفی با ایجاد سامانه الکترونیکی رویداد، ویزاهای فوری با حفظ چارچوب‌ها داشته باشیم.
خاکسار اضافه کرد با توجه به افزایش روزافزون ورود توریست سلامت به کشور ایران ظرفیت سالانه 6 میلیارد دلار ارزآوری از این بخش‌ها را دارد.