روایت ولایتی از قدرت شرق

گروه سیاسی: دکتر علی‌اکبر ولایتی در گفت‌وگوی نسبتاً بلند به ارزیابی تأثیرات بیست‌وپنجمین اجلاس شانگهای و کلیت وضعیت منطقه‌ و روابط بین‌الملل پرداخته. سخنان مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین‌الملل که ۱۶ سال سکان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در سال‌های جنگ و پس از جنگ در دست داشته، ۳ مضمون کلیدی دارد: ارزیابی بیست و پنجمین اجلاس شانگهای، انتقاد از آمریکا و مشابه دانستن ترامپ و هیتلر و در نهایت، توضیح نقش و جایگاه امروز ایران در محور مقاومت. این ارزیابی و انتقاد و توضیح عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، تصویری کمرنگ از یک نظم ممکن در میان جهان پرآشوب امروز ترسیم می‌کند. 
* صدای شکستن استخوان سازمان ملل
از نظر او، اجلاس اخیر شانگهای «بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اجلاس در مقایسه با اجلاس‌های گذشته است» که ۳ اثر مهم دارد: «اولاً صدای شکستن استخوان‌های سازمان ملل متحد به گوش جهانیان رسید و عملاً می‌توان به ‌صراحت آغاز مرحله «به تاریخ سپرده‌ شدن این سازمان» همچون جامعه ملل را اعلام کرد. ثانیاً چین نشان داد قدرت اول جهان به ‌صورت بالقوه است و در آینده نزدیک، بالفعل قدرت اول جهان خواهد شد. ثالثاً چین نشان داد با صبر و متانت در حال خاموش کردن صدای پای ترامپ است». فراتر از این، سازمان شانگهای در بیان آقای دیپلمات، بدون تردید عملاً در آینده نقش اول را در تعیین سرنوشت جهان دارد. در نگاه دکتر ولایتی، چین قدرت اول بالقوه جهان است که با صبر و متانت در برابر فشارهای آمریکا مقاومت و حتی رقیبی مانند هند، آن هم با نخست‌وزیری فردی مانند «نارندرا مودی» را به اجلاس جذب کرد: «آقای شی‌ جین‌پینگ بعد از سال‌ها حکومت موفق توانست میوه تلاش‌های مهم و متانتی را که بر اساس عقل چینی انجام داده بود، در این اجلاس بچیند و حتی رقیب قدیمی خود آقای نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند را وارد پکن کند، در حالی که پیش از آن ترامپ، نخست‌وزیر هند را بهمن ۱۴۰۳ در ملاقاتی در واشنگتن شماتت کرد که چرا وی از روسیه نفت ارزان می‌خرد. مودی نخست‌وزیر بزرگ‌ترین کشور به ‌لحاظ جمعیتی با تمدن چند هزار ساله و دارای شخصیت بزرگی چون گاندی است و مسلمانان همراه هندوها حاضر نیستند زیر بار تحمیل‌های ترامپ بروند. بنابراین زودتر از آنچه‌ آمریکا و غرب فکر می‌کردند مجموعه شانگهای به نتایج ارزشمندی رسیده است که بدون تردید عملاً در آینده نقش اول را در تعیین سرنوشت جهان دارد». یعنی همان چیزی که شبکه خبری سی‌ان‌بی‌سی (CNBC) ۳ روز پیش گفته و این اجلاس را «نمایش جاه‌طلبی چین برای نظم جدید جهانی» که چالش مستقیم غرب است، خوانده بود. 
* شانگهای فراتر از شانگهای
با این حال، نباید تصور کرد ظرفیت شانگهای فقط برآمده از نهاد یا سازمان شانگهای است. در برشمردن ظرفیت شانگهای برای مقابله با نظم یکجانبه‌گرایانه آمریکایی باید توجه داشت به تصریح دکتر ولایتی «مجموعه شانگهای به ‌اضافه بریکس ترکیبی از چین، روسیه، ایران، آفریقای جنوبی، برزیل و هند هستند و جدا از یکدیگر نیستند. دنیای آینده چیز دیگری می‌خواهد و شکل و محتوای متفاوتی نسبت به گذشته خواهد داشت». علی‌اکبر ولایتی معتقد است ترامپ با قلدرمآبی و تحقیر کشورهای اروپایی «راهی را پیش گرفته که هیتلر آزمایش کرده»، اگرچه «ترامپ ساده‌انگار‌تر از هیتلر است». 
از نظر دیپلمات باسابقه، فعال‌سازی مکانیسم ماشه، یک کار ایذایی اروپایی در برابر یکه‌تازی ترامپ بوده است: «کشورهای اروپا در این مدتی که ترامپ بر سر کار آمده است، بارها مورد تحقیر قرار گرفته‌اند اما هیچ‌کدام‌شان جرأت نداشتند مقابل اقدامات ترامپ ایستادگی کنند، لذا به ‌نوعی شروع به کارهای ایذایی علیه کشورهای مستقل مانند ایران کردند؛ از جمله می‌توان به اقدام آنان در طرح مکانیسم ماشه اشاره کرد، پس درخواست برای فعال شدن مکانیسم ماشه توسط اروپایی‌ها در شورای امنیت سازمان ملل در حقیقت واکنشی به اقدامات ترامپ در یکه‌تازی در صحنه بین‌المللی علیه آنان است»؛ اگرچه رخدادهایی مانند نشست آلاسکا و اعمال تعرفه‌های تجاری نشان می‌دهد ترامپ «مزه تلخ شکست» را چشیده است. بخش سوم سخنان ولایتی، به توضیح نقش ایران در محور مقاومت و تبیین دیپلماسی چندجانبه‌ای که ایران در پیش گرفته، اختصصاص دارد. آقای دیپلمات، ایران را «کشوری منسجم و مقتدر با رهبری شجاع» معرفی می‌کند که «نخستین کشوری است که با شهامت به اسرائیل حمله کرد» و آمریکا را در جنگ ۱۲ روزه شکست داد: «همه کشورهای عضو شانگهای و بویژه چین، روسیه و ایران نقش بسیار اساسی دارند، زیرا این ۳ کشور به ‌اضافه هند کشورهای به ‌معنای واقعی کلمه مستقل هستند و قدرت حفظ استقلال خود را دارند، بنابراین در رزمایشی که در شمال اقیانوس هند برگزار شد، چین، روسیه و ایران شرکت کردند. 
* ایران همچنان یک بازیگر کلیدی 
ایران نشان داده است ظرفیت یک کشور بزرگ را دارد و توانسته آمریکا را به‌ عنوان قدرت بزرگ جهان در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه شکست دهد و نخستین کشوری است که با شهامت به اسرائیل حمله کرد و این طرف اسرائیلی و آمریکایی بود که تقاضای آتش‌بس کرد». ایران در بیان دکتر ولایتی، «کانون محور مقاومت» توصیف می‌شود که با حمایت از گروه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان و انصارالله یمن، مانع طرح‌های آمریکایی - اسرائیلی شده. به علاوه پایان گفت‌وگو به ابتدای گفت‌وگو پیوند می‌خورد و به استناد تجربه ایرانیان در تمدن‌سازی، ایران را توانمند در حل چالش‌ها و مسائل امروز ترسیم می‌کند. همان چیزی که اندیشکده استیمسون (Stimson Center) ۲ روز پیش در گزارشی بدان اشاره کرد و ایران را یک بازیگر کلیدی در شانگهای خواند. اجلاسی که در نظر نویسندگان این گزارش استیمسون، نمادی از کاهش نفوذ آمریکاست: «چین با مدیریت موفق اجلاس، رهبری جهانی خود را تقویت کرد و برنامه‌هایی برای تأسیس بانک توسعه شانگهای و ۴ مرکز امنیتی اعلام شد. روسیه از این فرصت برای مقابله با فشارهای آمریکا علیه صادرات انرژی خود استفاده کرد، در حالی که هند، با وجود تنش‌های مرزی با چین، روابط خود را بهبود بخشید. پاکستان نیز با محکومیت حملات تروریستی در خاک آن از سوی اعضای شانگهای، از جمله بمب‌گذاری خوزدار، به اهداف امنیتی‌اش دست یافت. این هفته دیپلماتیک که با واکنش منفی ترامپ همراه بود، نگرانی‌های آمریکا از شکل‌گیری نظم جهانی جایگزین را تشدید کرد».