حسین مهدی‌تبار: شامگاه دوشنبه آکسیوس گزارشی جنجالی منتشر کرد که پرده از یکی از حساس‌ترین رخدادهای دیپلماتیک اخیر غرب آسیا برداشت: اطلاع دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از حمله اسرائیل به دوحه، که هدفش ترور رهبران حماس بود. این گزارش که به نقل از 7 مقام ارشد صهیونیست تنظیم شده بود، می‌گوید بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، حدود ساعت ۸ صبح به وقت واشنگتن با ترامپ تماس گرفته و او را از برنامه حمله به جلسه‌ای از رهبران حماس در دوحه آگاه کرده است. این حمله که تنها ۴۳ دقیقه بعد، ساعت ۸:۵۱ صبح، با انفجارهایی در پایتخت قطر آغاز شد، 5 عضو حماس و یک افسر امنیتی قطری را به قتل رساند اما رهبران ارشد حماس جان سالم به در بردند.
طبق گزارش آکسیوس، نتانیاهو نه‌تنها مستقیماً با ترامپ صحبت کرد، بلکه جزئیات عملیات از طریق کانال‌های نظامی نیز به کاخ سفید منتقل شد. مقامات اسرائیلی تأکید کردند ترامپ «نه» نگفته و اگر می‌خواست، می‌توانست حمله را متوقف کند اما زمان محدود بود. این ادعا مستقیماً با روایت کاخ سفید در تضاد است که می‌گفت ترامپ تنها پس از پرواز جنگنده‌ها مطلع شده و فوراً سعی کرده به قطر هشدار دهد، هرچند قطر این هشدار را تکذیب کرد. آکسیوس همچنین گزارش داد این حمله که در میانه مذاکرات صلح تحت حمایت آمریکا انجام شد، به روابط واشنگتن با دوحه، متحد کلیدی‌اش در منطقه آسیب جدی زد.
نخست‌وزیر قطر این حمله را «تروریسم دولتی» خواند و تهدید کرد شراکت امنیتی با آمریکا را بازنگری خواهد کرد. ترامپ در واکنش، در پلتفرم تروث نوشت: از مکان حمله «بسیار ناراحت» است و از نتانیاهو خواسته تضمین دهد چنین عملیاتی تکرار نشود اما نتانیاهو علناً پشیمانی نشان نداد و حتی اشاره کرد ممکن است دوباره به قطر حمله کند، زیرا این عملیات را «موفق» در ارسال پیام به حماس می‌دانست. این گزارش آکسیوس که به دلیل جزئیاتش و منابع اسرائیلی‌اش توجه جهانی را جلب کرد، تنش‌های عمیقی را در روابط مثلث آمریکا - اسرائیل - قطر آشکار کرد.
اما آکسیوس نخستین رسانه‌ای نبود که به اطلاع ترامپ از این حمله اشاره کرد. از ۹ تا ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۵، چندین رسانه معتبر بین‌المللی گزارش‌هایی منتشر کردند که نشان می‌داد آمریکا و بویژه ترامپ پیش از حمله از آن آگاه بوده‌اند، هرچند این گزارش‌ها عمدتاً بر اطلاع «دیرهنگام» تأکید داشتند و نه تماس مستقیم نتانیاهو. برای مثال، الجزیره ۹ سپتامبر گزارش داد کاخ سفید ادعا کرده ترامپ قبل از حمله به قطر هشدار داده و سفیر ویژه‌اش، استیو ویتکاف را برای اطلاع‌رسانی فرستاده اما قطر این ادعا را «کاملاً دروغ» خواند.
سی‌ان‌ان در همان روز نوشت: ترامپ «فقط کمی قبل از شروع حمله» از طریق ژنرال دن کین، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا مطلع شده و مشاورانش از این اطلاع دیرهنگام خشمگین بودند. گاردین ۹ و ۱۰ سپتامبر گزارش داد ترامپ به قطر هشدار داده اما این هشدار پس از شروع حمله (۱۰ دقیقه بعد!) رسیده و او «غافلگیر» شده است.
رویترز نیز ۹ سپتامبر تأیید کرد ترامپ «کمی قبل از حمله» مطلع شده اما بدون هماهنگی یا تأیید واشنگتن و به امیر قطر اطمینان داده چنین حمله‌ای تکرار نمی‌شود.
بی‌بی‌سی و واشنگتن‌پست نیز گزارش‌های مشابهی منتشر و تأکید کردند ترامپ از «حمله قریب‌الوقوع» آگاه بوده است.
گزارش‌های اولیه، برخلاف آکسیوس، بیشتر بر روایت آمریکا متمرکز بودند که اطلاع‌رسانی را «دیرهنگام» و بدون هماهنگی توصیف می‌کرد اما همگی به نوعی تأیید می‌کردند ترامپ پیش از حمله، از آن آگاه بوده است.
در این میان، سفر مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا به سرزمین اشغالی به‌عنوان نشانه‌ای از آگاهی احتمالی آمریکا از برنامه‌های رژیم تحلیل شده است.
این سفر که همزمان با نشست سران کشورهای اسلامی انجام شد یک پیام روشن به قطر و کشورهای منطقه بود تا نشان داده شود که کاخ سفید حمایت خود از رژیم صهیونیستی را تحت هیچ شرایطی کاهش نمی‌دهد.
روبیو که از حامیان سرسخت اسرائیل و سیاست‌های سختگیرانه علیه حماس است، در این سفر با نتانیاهو و مقامات ارشد رژیم دیدار کرد.
آمریکا پایگاه نظامی العدید را در قطر دارد و هرگونه عملیات در این کشور بدون اطلاع واشنگتن غیرمحتمل به نظر می‌رسد. این سفر، در کنار گزارش آکسیوس، به گمانه‌زنی‌ها درباره سطح آگاهی و حتی «هم‌دستی» ضمنی آمریکا دامن زده است، هرچند کاخ سفید هرگونه هماهنگی را رد کرده. این موضوع پرسش‌های جدی درباره میزان شفافیت و هماهنگی بین آمریکا و اسرائیل مطرح می‌کند، بویژه در شرایطی که قطر میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در غرب آسیا است.
این رخداد فراتر از یک بحران دیپلماتیک مقطعی، نشانه‌ای از اولویت‌بندی آشکار آمریکا در حمایت از اسرائیل به قیمت تضعیف متحدان کلیدی عربی‌اش، بویژه قطر است. قطر نه‌تنها میزبان پایگاه العدید است، بلکه میانجی اصلی مذاکرات صلح غزه و میزبان گفت‌وگوهای حساس بین حماس و اسرائیل بوده است.
حمله اسرائیل به خاک قطر، در حالی که مذاکرات صلح تحت حمایت ترامپ در جریان بود، پیامی روشن به متحدان عرب آمریکا ارسال کرد: اسرائیل در سیاست خارجی واشنگتن جایگاه ویژه‌ای دارد، حتی اگر به قیمت روابط با متحدان استراتژیک غرب باشد. این اقدام پیامدهای عمیقی بر جایگاه امنیتی آمریکا در منطقه و جهان دارد. در سال‌های اخیر اعتماد به حمایت نظامی آمریکا، بویژه پس از مدیریت بحث‌برانگیز واشنگتن در جنگ اوکراین، کاهش یافته بود.
خروج آشوبناک آمریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱ و تردیدهای مکرر ترامپ در حمایت قاطع از اوکراین در برابر روسیه، شکاف‌هایی در اعتماد متحدان به تعهدات امنیتی آمریکا ایجاد کرده بود. اما واقعه قطر این پیام را تقویت کرد که آمریکا ممکن است حتی به متحدان نزدیک خود، مانند قطر که میزبان 10 هزار سرباز آمریکایی است، کمتر از آنچه تصور می‌شود اهمیت دهد. عدم واکنش پدافندهای آمریکایی در العدید و حتی عربستان به حمله اسرائیل که برخی آن را «بی‌توجهی عمدی» می‌دانند، این برداشت را تقویت کرد که واشنگتن در لحظه‌ای حساس، اسرائیل را به متحد عرب خود ترجیح داده است.
این رخداد احتمالاً رویه همکاری امنیتی با آمریکا را در سطح جهان تغییر خواهد داد. کشورهایی که به چتر امنیتی آمریکا وابسته‌اند، از اروپا تا آسیا اکنون ممکن است به سمت استقلال امنیتی بیشتر حرکت کنند. قطر که روابطش با آمریکا پس از این حمله به شدت متزلزل شده، در اجلاس رهبران عرب -اسلامی در دوحه (۱۵ سپتامبر) خواستار بازنگری در شراکت‌های امنیتی شد. این پیام به دیگر متحدان، از جمله عربستان سعودی، امارات و حتی کشورهای غیرعرب مانند کره‌جنوبی و ژاپن، می‌رسد که وابستگی به آمریکا ممکن است در لحظات بحرانی کافی نباشد.
افزایش سرمایه‌گذاری در توانمندی‌های دفاعی مستقل، جست‌وجوی متحدان جدید یا حتی نزدیکی به رقبای جهانی آمریکا مانند چین و روسیه، می‌تواند نتیجه مستقیم این بی‌اعتمادی باشد. برای قطر که پایگاه العدید را به‌عنوان نماد شراکت استراتژیک با آمریکا می‌دید، این حمله نه‌تنها یک «خیانت دیپلماتیک»، بلکه هشداری درباره شکنندگی این رابطه بود.
در سطح جهان، این واقعه نشان داد سیاست خارجی ترامپ، با تأکید بر «اول آمریکا» و حمایت بی‌چون‌وچرا از اسرائیل، می‌تواند متحدان را به حاشیه براند و نظم امنیتی مبتنی بر رهبری آمریکا را تضعیف کند.
دیوار اعتماد به آمریکا که پس از مدیریت ترامپ در قبال اوکراین و زلنسکی ترک‌هایی عمیق برداشته بود، اکنون با واقعه قطر در آستانه فروپاشی کامل قرار دارد. تصمیم‌گیری‌های غیرشفاف، اولویت‌بندی اسرائیل بر متحدان کلیدی و ناتوانی در حفاظت از منافع مشترک با قطر، تصویری از آمریکا ترسیم می‌کند که نه‌تنها غیرقابل اعتماد، بلکه در لحظات حساس غیرقابل پیش‌بینی است. دیوار اعتماد به آمریکا که زمانی سنگ بنای نظم جهانی بود، با این رخداد چیزی تا فروریختن کامل فاصله ندارد.
سفر روبیو به دوحه و ادعای توافق امنیتی جدید با قطر
تکیه بر باد
«مارکو روبیو»، وزیر امور خارجه آمریکا، روز سه‌شنبه وارد قطر شد؛ یک هفته پس از حمله اسرائیل به این کشور که رهبران گروه فلسطینی حماس را هدف قرار داد. پیش از ظهر سه‌شنبه، 25 شهریور آسمان دوحه در آرامش نسبی بود که صدای هواپیمای حامل وزیر خارجه آمریکا، آرامش آسمان پایتخت قطر را به ریخت. دقایقی پس از سروصدای هواپیمای آمریکایی، فرودگاه دوحه میزبان مارکو روبیو بود. دیپلمات ارشد آمریکایی سفرش را به دوحه پس از دیدار با نتانیاهو در فلسطین اشغالی انجام داد.
وزیر خارجه آمریکا، پیش از سفر به قطر به مدت ۲ روز میهمان صهیونیست‌ها در فلسطین اشغالی بود. در زمان حضور روبیو در فلسطین اشغالی، تصویری منتشر شد که بنیامین نتانیاهو را کنار او در یکی از تونل‌های زیرزمینی واقع در منطقه «سلوان»، در جنوب مسجدالاقصی نشان می‌داد. مقامات آمریکایی و صهیونیست به اتفاق خانواده‌های‌شان از این تونل زیرزمینی در زیر مسجدالاقصی دیدار کرده بودند و تونل محل بازدید آنها بخشی از پروژه حفاری در زیر زمین مسجدالاقصی است که از چند دهه گذشته بسیاری از مسلمانان نسبت به این حفاری‌ها هشدار داده و احداث و حفاری این تونل‌ها را طرح تل‌آویو برای سست کردن و آسیب رساندن به بنای مسجدالاقصی عنوان کرده‌اند. به نظر می‌رسد حضور وزیر خارجه آمریکا در تونل‌های جنجالی زیر مسجدالاقصی که حفاری آن همواره از سوی بسیاری از مسلمانان محکوم شده است، پیام واضحی از سوی آمریکا به جهان اسلام بود: ما برای نابودی مسجدالاقصی در کنار صهیونیست‌ها هستیم.
* گرگ در لباس میش
از سوی دیگر، سفر وزیر خارجه آمریکا به قطر در شرایطی انجام می‌شود که همزمان انتشار برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد دولت آمریکا برخلاف ادعای «دونالد ترامپ»، از حمله اخیر اسرائیل به قطر آگاه بوده و ترامپ در گفت‌وگو با نتانیاهو پیش از حمله، مانع بمباران قطر نشده است. وبگاه آمریکایی آکسیوس در همین ارتباط در گزارشی به نقل از منابع آگاه خود فاش کرد نتانیاهو به ترامپ اطلاع داده بود به قطر حمله می‌کند. ۷ مقام آگاه رژیم صهیونیستی که مستقیماً از این موضوع مطلع هستند به آکسیوس گفته‌اند بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، صبح روز سه‌شنبه گذشته (روز حمله به قطر) به دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا اطلاع داده بود قصد دارد به سران جنبش حماس در دوحه حمله کند.
این در حالی است که روایت کاخ سفید و ترامپ با گزارش آکسیوس به طور کامل متفاوت است و سخنگوی کاخ سفید مدعی شده بود دولت آمریکا تنها پس از برخاستن جنگنده‌ها و شلیک موشک‌های اسرائیل به قطر از این اقدام مطلع شده بود و به ترامپ فرصتی برای مخالفت با این حمله داده نشده بود!
نکته جالب‌تر آن است که حداقل ۷ مقام صهیونیست در گفت‌وگو با آکسیوس، روایت ترامپ و کاخ سفید درباره بی‌اطلاعی از حمله به قطر را رد کردند و گفتند کاخ سفید از قبل، از موضوع مطلع بوده است و ترامپ به صورت شخصی در جریان انجام این حمله قرار گرفته بود.
* نشانه‌های اطلاع ترامپ از حمله به قطر
پیش‌تر نیز طی یک هفته اخیر گزارش‌های متعددی منتشر شده بود که در همه آنها اظهارنظرهای مقامات آمریکایی و رئیس‌جمهور این کشور درباره بی‌اطلاعی از حمله به قطر رد شده بود. نکته قابل توجه آن است که جنگنده‌های صهیونیستی برای حمله به قطر، مسافتی ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتری را طی کرده بودند و در این مسافت طولانی سوخت‌گیری هوایی توسط تانکرهای بوئینگ ۷۰۷ انجام شده بود. شبکه ۱۲ تلویزیون عبری نیز در گزارشی انجام سوخت‌گیری جنگنده‌های اسرائیلی را تایید کرده و در این سوخت‌گیری بار دیگر ردپای تانکرهای سوخت‌رسان آمریکایی دیده می‌شود. پس آیا آمریکا واقعا می‌تواند از مسؤولیت حمله اسرائیل به قطر شانه خالی کند؟
با توجه به گزارش‌های متعددی که درباره اطلاع رئیس‌جمهور آمریکا از حمله رژیم صهیونیستی به قطر وجود دارد و همچنین براساس گزارش‌هایی که مشارکت هواپیماهای سوخت‌رسان آمریکایی در حمله جنگنده‌های صهیونیستی به قطر را نشان می‌دهد، آیا وزیر خارجه آمریکا در جریان سفر به قطر می‌تواند همچنان ادعای مشارکت نظامی و دفاعی با دولت قطر را داشته باشد و آیا ادعای روبیو برای مقامات قطری قابل اعتنا و اتکا خواهد بود؟
نکته مهم‌تر در برخورد دوگانه و متناقض آمریکا با قطر آن است که رئیس‌جمهور آمریکا حتی پس از حمله به قطر به نوعی نسبت به این حمله احساس رضایت کرده و در شبکه‌های مجازی نوشته بود: «از بین بردن رهبران حماس یک هدف ارزشمند است». با توجه به این نشانهها می‌توان در خوش‌بینانه‌ترین حالت نتیجه گرفت ترامپ نه‌تنها کاری برای جلوگیری از حمله به قطر انجام نداد، بلکه این اقدام با رضایت کاخ سفید انجام شده است.
* ادعای حمایت از قطر همزمان با صدور مجوز جنایت در غزه!
«مارکو روبیو»، وزیر خارجه آمریکا پیش از عزیمت به دوحه مدعی شد ایالات متحده «در آستانه تکمیل توافقی مستحکم برای همکاری دفاعی با قطر» است. ادعای مقام آمریکایی برای توافق دفاعی با قطر در حالی مطرح شده که او همزمان در زمان حضورش در تل‌آویو به صهیونیست‌ها برای جنایت بیشتر در غزه چراغ سبز نشان داده و گفته بود دولت ترامپ از عملیات زمینی در غزه حمایت می‌کند.
وزیر خارجه آمریکا همچنین پیش از عزیمت به قطر ادعا کرده بود امیدواریم عملیات نظامی در غزه با شکست حماس و بازگشت اسرای صهیونیست به پایان برسد.
روبیو همچنین در زمان حضور در مناطق اشغالی در جریان حضور در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با نتانیاهو در قدس اشغالی، با بدترین عبارات به فلسطینی‌ها و همه مسلمانان حامی مقاومت فلسطین اهانت کرده و توفان‌الاقصی را حاصل کار «حیوانات وحشی» خوانده و در اوج بی‌شرمی ادعا کرده بود: «اگر به خاطر این بربر‌ها نبود، ما الان در چنین وضعیتی نبودیم».
شیوه بیان وزیر خارجه آمریکا حاکی از آن است که مقامات آمریکایی در هیچ شرایطی حاضر به قطع حمایت از جنایت در غزه نیستند و همان‌طور که بسیاری از کارشناسان آمریکایی و غربی نیز تاکید کرده‌اند، واشنگتن شریک کامل جنایت صهیونیست‌ها در غزه است.
* آغاز عملیات زمینی اشغال غزه پس از سفر روبیو
از سوی دیگر رژیم صهیونیستی دوشنبه شب شهر غزه را بشدت بمباران کرد و گزارش‌های غیررسمی حاکی است ارتش رژیم حمله زمینی برای اشغال کل شهر غزه را آغاز کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد حملات رژیم صهیونیستی باعث فرار هزاران نفر از مرکز غزه شده و مقام‌های فلسطینی می‌گویند تعداد شهدا و زخمی‌ها رو به افزایش است.
آغاز حمله زمینی صهیونیست‌ها به غزه ساعاتی پس از آن اعلام شد که وزیر خارجه آمریکا در سفرش به بیت‌المقدس به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی درباره حمایت بی‌دریغ واشنگتن اطمینان داد. «اسرائیل کاتز»، وزیر جنگ اسرائیل هم همزمان با اعلام حمایت روبیو از تل‌آویو، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «غزه در حال سوختن است» و گفت: «ما تا زمان تکمیل ماموریت، عقب‌نشینی نخواهیم کرد».
* دست رد دوحه به تل‌آویو
همزمان با سفر وزیر خارجه آمریکا به دوحه، وزارت خارجه قطر در اظهاراتی که نشان‌دهنده تشدید تنش‌ها میان دوحه و تل‌آویو است، اعلام کرد میانجی‌گری در شرایط کنونی واقع‌بینانه نیست. «ماجد الأنصاری»، سخنگوی وزارت خارجه قطر روز سه‌شنبه در این باره گفت: «مذاکرات در حال حاضر، با توجه به اصرار نتانیاهو بر حمله به کشور واسطه و ترور کسانی که با او مذاکره می‌کنند، واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد». وی افزود: قطر تا زمانی که بحث و بررسی درباره تضمین حفظ حاکمیت و امنیت خود را به پایان نرسانده است، درباره تلاش‌های میانجی‌گرانه بحث نخواهد کرد.
بیانیه وزارت خارجه قطر در شرایطی منتشر شد که روبیو حین ترک فرودگاه بن گوریون اسرائیل به مقصد دوحه، به خبرنگاران گفته بود: «ما از قطر خواهیم خواست کاری که تا حالا انجام می‌داد و ما بابتش سپاسگزار بودیم، ادامه دهد، یعنی ایفای نقشی سازنده در تلاش برای پایان دادن به جنگ غزه». به نظر می‌رسد وزیر خارجه آمریکا روز سه‌شنبه هنگام دیدار با «شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی» امیر قطر نیز، بار دیگر خواسته خود را درباره ادامه میانجی‌گری قطر در جنگ غزه تکرار کرد. با این حال بیانیه وزارت خارجه قطر حاکی از آن است قطری‌ها در شرایط فعلی تصمیمی برای ادامه مسیر قبلی خود در ارتباط با میانجی‌گری ندارند.
از سوی دیگر موضع‌گیری وزارت خارجه قطر، همزمان با آن بود که دیوان امیری قطر هم اعلام کرد امیر این کشور با «مارکو روبیو»، وزیر خارجه آمریکا درباره «پیامدهای حمله ناجوانمردانه اسرائیل به دوحه» گفت‌وگو کرده است. با توجه به آنکه یکی از اهداف آمریکایی‌ها از سفر به قطر جلب نظر دوحه برای ایفای نقش میانجی در مذاکرات با حماس بوده است اما بیانیه وزارت خارجه و دیوان امیری قطر نشان می‌دهد حداقل در وضعیت فعلی دوحه تصمیمی برای اعتماد دوباره به شرکای صهیونیست‌ها در جنگ غزه ندارد.