زینب آزاد: صنعت کاغذ و نوشت‌افزار ایران در آستانه یک چالش بزرگ قرار دارد؛ چالشی که نه‌تنها بر کیفیت محصولات تاثیر می‌گذارد، بلکه امنیت تأمین مواد اولیه را نیز تهدید می‌کند. از مشکلات جدی در تولید کاغذ داخلی و کیفیت پایین آن تا وابستگی بی‌پایان به واردات کاغذهای خارجی، این صنعت با مجموعه‌ای از چالش‌های پیچیده روبه‌رو است. در این گزارش به بررسی این مشکلات، تبعات آنها و راهکارهایی برای بازسازی و تقویت این صنعت کلیدی پرداخته‌ایم.
صنعت کاغذ و نوشت‌افزار ایران که بخش مهمی از فرهنگ و آموزش کشور را شکل می‌دهد، در دهه‌های اخیر با مشکلات عدیده‌ای مواجه بوده است. اگرچه کشور ما از ظرفیت‌های زیادی در تولید کاغذ برخوردار است اما کیفیت پایین کاغذهای داخلی و وابستگی شدید به واردات از جمله چالش‌هایی است که صنعت کاغذ را تهدید می‌کند. این مشکلات نه‌تنها بر قیمت محصولات تأثیرگذار بوده، بلکه امنیت تأمین مواد اولیه را در مقاطع حساس همچون نمایشگاه‌های کتاب یا آغاز سال تحصیلی تحت تأثیر قرار داده است. از سوی دیگر، این صنعت که در سال‌های گذشته می‌توانست یکی از منابع صادراتی مهم کشور باشد، اکنون به دلیل مشکلات موجود، دچار رکود شده است. صنعت کاغذ و نوشت‌افزار در ایران یکی از صنایع کلیدی و وابسته به بخش‌های مختلف فرهنگی و آموزشی است. این صنعت نه‌تنها در تولید کتاب و نشریات تاثیرگذار است، بلکه تأمین نیازهای بازار نوشت‌افزار و دیگر محصولات کاغذی نیز بخش بزرگی از این حوزه را دربر می‌گیرد. در سال‌های اخیر اما این صنعت با چالش‌های جدی‌ای مواجه بوده که می‌تواند روند توسعه آن را کند کرده و مشکلات بسیاری برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به وجود آورد.
یکی از مسائل اساسی که در صنعت کاغذ ایران به وضوح مشاهده می‌شود، کیفیت پایین کاغذهای تولید داخل است. طبق گفته حجت حسنی، نماینده کمیکا، کاغذهای تولید داخل بویژه کاغذ مازندران، نه‌تنها از نظر بافت و رنگ، بلکه از نظر دوام و ماندگاری نیز مشکلات بسیاری دارند. وی می‌گوید: کاغذ مازندران برای استفاده در نوشت‌افزار یا کتاب‌های ماندگار مناسب نیست. این کاغذ به دلیل داشتن بافت نامناسب و رنگ کاهی، مخاطب را از خود دور می‌کند. این نکته نشان‌دهنده آن است که کاغذهای تولید داخل نمی‌توانند نیازهای استاندارد بازار را تأمین کنند و حتی در بسیاری موارد، محصولات تولیدی با کاغذ داخلی نتایج مطلوبی به دست نمی‌دهند؛ بویژه در تولید محصولات نوشت‌افزاری، کاغذهایی که در بازار عرضه می‌شوند، کیفیت مناسبی ندارند و برای استفاده در دفترهای مدارس یا محصولات نوشت‌افزاری معمولی، مناسب نیستند.
این موضوع باعث می‌شود بسیاری از تولیدکنندگان به سمت واردات کاغذ از کشورهای دیگر سوق یابند. در این زمینه واردات کاغذ از کشورهایی مانند چین، روسیه و اندونزی می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای تأمین نیازهای بازار باشد اما آن هم با مشکلاتی مانند نوسانات ارزی، تحریم‌ها و مشکلات وارداتی همراه است.
* وابستگی به واردات و مشکلات اقتصادی
وابستگی به واردات یکی دیگر از چالش‌های بزرگ صنعت کاغذ در ایران است. علیرضا رستمی از مجموعه درسید در این‌باره می‌گوید: اکثر کاغذهای مورد استفاده در صنعت نوشت‌افزار و نشر از خارج وارد می‌شود. این وابستگی در عین حال باعث می‌شود نوسانات ارزی و تحریم‌ها تاثیرات منفی شدید روی قیمت و موجودی کاغذ داشته باشد. این نکته به وضوح نشان‌دهنده این است که کشور در زمینه تولید کاغذ با کیفیت بالا به‌شدت وابسته به واردات است و همین وابستگی، روند تولید را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند.
این چالش‌ها وقتی شدت می‌یابد که مشکلات اقتصادی و نوسانات ارزی سبب کمبود شدید کاغذ در بازار شود. از آنجا که واردات کاغذ با مشکلات گمرکی و محدودیت‌های ارزی همراه است، بسیاری از واردکنندگان کاغذ با مشکل در این زمینه مواجه می‌شوند و حتی ممکن است نتوانند به‌موقع کاغذ مورد نیاز خود را وارد کنند. حسین رستگاری از نوشت‌افزار بهشت در این‌باره می‌گوید: با وجود اینکه واردکنندگان کاغذ پول لازم برای خرید کاغذ را دارند اما به دلیل مشکلات ارزی و تخصیص ارز، کاغذ وارد نمی‌شود. این کمبود کاغذ باعث می‌شود قیمت‌ها به‌شدت افزایش یابد و تولیدکنندگان نوشت‌افزار نتوانند به‌موقع کاغذ مورد نیاز خود را تهیه کنند که این مشکل بر قیمت‌گذاری محصولات تاثیر منفی می‌گذارد و باعث می‌شود قیمت نوشت‌افزار و دیگر محصولات کاغذی به طرز غیرمنتظره‌ای بالا برود.
* تاثیر نوسانات قیمت و تأمین به‌موقع
یکی دیگر از مسائلی که در مواجهه با مشکلات تأمین کاغذ در صنعت نوشت‌افزار وجود دارد، تاثیر نوسانات قیمت بر تولیدات است. به گفته حجت حسنی، نوسانات قیمت کاغذ در ایران بویژه در ماه‌های پایانی سال و پیش از نمایشگاه کتاب، مشکل جدی‌ای برای تولیدکنندگان ایجاد می‌کند. وی می‌گوید: ما همیشه اوایل سال با مشکلاتی در تأمین کاغذ مواجه هستیم. در ماه‌های اسفند و بهمن، بسیاری از تأمین‌کنندگان کاغذ توقف فروش دارند، بویژه زمانی که نزدیک برگزاری نمایشگاه کتاب می‌شود. این مشکل باعث می‌شود تولیدکنندگان نتوانند کاغذ مورد نیاز خود را به‌موقع تهیه کنند، در نتیجه قیمت‌ها افزایش می‌یابد.
این مساله تنها به حوزه نوشت‌افزار محدود نمی‌شود، بلکه در صنعت نشر کتاب نیز تاثیر منفی می‌گذارد. بسیاری از ناشران در ایران با مشکل تأمین کاغذ روبه‌رو هستند. علیرضا رستمی به این نکته اشاره می‌کند که در بسیاری از موارد، ناشران مجبورند برای خرید کاغذ در زمان‌های خاص، هزینه‌های اضافه پرداخت یا تولیدات خود را با تأخیر به بازار عرضه کنند. در واقع، نوسانات قیمت کاغذ می‌تواند به مشکلات جدی در تأمین مواد اولیه برای چاپ کتاب‌ها منجر شود و در نتیجه، روند تولید کتاب‌ها را مختل کند.
* نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌گذاری
برای حل مشکلات موجود در صنعت کاغذ، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌گذاری جامع در سطح دولت وجود دارد. حجت حسنی به این موضوع اشاره می‌کند که باید یک برآورد دقیق از نیاز کشور به کاغذ انجام شود. این برآورد باید بر اساس مصرف سالانه و تقاضای بازار انجام شود تا بتوان واردات و تولید کاغذ را به شکلی هدفمند و با برنامه مدیریت کرد. این نکته اهمیت زیادی دارد، زیرا بدون پیش‌بینی دقیق نیازها، نه‌تنها واردات کاغذ به صورت منظم انجام نمی‌شود، بلکه تولیدات داخلی نیز نمی‌تواند به اندازه کافی نیاز بازار را پوشش دهد. به گفته حسین رستگاری، سیاست‌گذاری‌ها باید به گونه‌ای باشد که تولید داخلی کاغذ بهبود یابد. اگرچه تولیدکنندگان کاغذ داخلی تلاش‌هایی برای افزایش ظرفیت تولید انجام داده‌اند اما به دلیل مشکلات کیفیتی، تولید داخل نمی‌تواند به طور کامل جایگزین واردات کاغذهای خارجی شود. علیرضا رستمی نیز به این موضوع اشاره می‌کند که اگرچه کاغذ مازندران تولید می‌شود اما به دلیل کیفیت پایین، نمی‌توان آن را در تولید بسیاری از محصولات نوشت‌افزاری و کتاب‌ها استفاده کرد.
برای حل این مشکلات، چند راهکار اساسی مطرح است: نخستین پیشنهاد این است که دولت باید تولید کاغذ داخلی با کیفیت بالا را تشویق و حمایت کند. این کار می‌تواند با سرمایه‌گذاری در صنعت تولید کاغذ و بهبود فناوری‌های تولید حاصل شود.
همچنین لازم است دولت بر واردات کاغذ نظارت بیشتری داشته باشد و با تسهیل روند واردات، به واردکنندگان کمک کند تا بتوانند کاغذهایی با کیفیت و قیمت مناسب وارد کنند.
یکی دیگر از پیشنهادات مهم، افزایش همکاری میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت ارشاد است. وزارت ارشاد به عنوان متولی نشر و فرهنگ، باید به مشکلات ناشران در تأمین کاغذ و دیگر مواد اولیه حوزه نشر توجه کند. این همکاری می‌تواند در تدوین سیاست‌های حمایتی و بهبود شرایط اقتصادی این صنعت موثر باشد.
در نهایت، پیش‌بینی نیاز به کاغذ و تنظیم بازار به‌گونه‌ای که تأمین کاغذ در زمان‌های حساس مانند نمایشگاه کتاب و پایان سال به‌درستی انجام شود، می‌تواند از نوسانات شدید قیمت تولیدات داخلی جلوگیری و به ثبات بازار کمک کند. همچنین لازم است سیاست‌گذاران این صنعت به طور دقیق بررسی کنند که آیا تولید کاغذ باکیفیت داخلی برای پاسخگویی به نیازهای بازار ممکن است یا خیر و اگر این کار امکان‌پذیر نیست، برنامه‌ریزی برای واردات کاغذهای باکیفیت را تسهیل کنند.
صنعت کاغذ و نوشت‌افزار نیازمند یک بازنگری اساسی در سیاست‌ها و اقدامات اجرایی است تا بتواند به مشکلات موجود پاسخ دهد و روند توسعه و پیشرفت خود را ادامه دهد.
کاغذ ایرانی در بن‌بست؛ چالش کیفیت و واردات که صنعت نوشت‌افزار را تهدید می‌کند
ارسال نظر
پربیننده
تازه ها