گروه سیاسی: جمعه شب حوالی ساعت ۲۲:۳۰، در جلسه‌ای که چندان هم طول نکشید؛ قطعنامه پیشنهادی چین و روسیه برای تعویق ۶ ماهه قطعنامه ۲۲۳۱ رأی نیاورد و در نتیجه، آخرین تلاش برای جلوگیری از اقدام غیرقانونی ۳ کشور اروپایی عضو برجام در فعال‌سازی مکانیسم ماشه به سرانجام نرسید. پیش از رأی‌گیری، «دیمیتری پولیانسکی» معاون نماینده دائم روسیه در سازمان ملل گفت: «تروئیکای اروپا، فشارهایی را که مبتنی بر دروغ است، علیه ایران اعمال کرده است. ایران مسؤولانه رفتار کرد و به توافق با آژانس بینالمللی انرژی اتمی دست یافت. گمان می‌کردیم کشورهای اروپایی به جای تشدید تنش، لغو تحریم‌ها علیه ایران را تمدید می‌کنند. ایران دوراندیشی راهبردی را از خود در بررسی پرونده هسته‌ای نشان داد، در حالی که کشورهای غرب هیچ امتیازی ندادند. این رویکرد غربی‌ها دیپلماسی نیست، بلکه فریب و حقه است. رأی‌گیری امروز آخرین فرصت برای دستیابی به توافق درباره برنامه هسته‌ای ایران است». از نظر او، آمریکا مقصر وضعیت فعلی برجام است. «گنگ شوآنگ» معاون نماینده دائم چین در سازمان ملل نیز تصریح کرد: «ایران از خود تعامل و نشانه‌های مثبتی برای مذاکره با آمریکا نشان داد. همچنان فرصتی برای دیپلماسی باقی مانده است. بیایید با هم کار کنیم و به جای تقابل و درگیری راه گفت‌وگو را انتخاب کنیم. چند ماه پیش آمریکا و اسرائیل حملات گستاخانه‌ای به ایران انجام دادند. این آمریکا بود که از برجام خارج شد و اروپا نیز به تعهداتش عمل نکرد. ایران پیوسته حسن نیت نشان داده که خواستار مذاکره است. از همین رو چین و روسیه پیش‌نویس یک قطعنامه را برای تمدید فنی ۶ ماهه اسنپ‌بک آماده کردند. از اعضا دعوت می‌کنیم به این قطعنامه رای دهند و راه دیپلماسی را باز بگذارند». وی همچنین با توصیف قطعنامه ۲۲۳۱ به عنوان «نتیجه تلاش‌های دیپلماتیک و پیروزی چندجانبه‌گرایی» هشدار داد: «وضعیت کنونی بی‌ثبات است و تقریباً در آستانه فروپاشی قرار دارد». در سوی مقابل، «نیکولا دو ریویه» نماینده دائم فرانسه در سازمان ملل متحد در واکنش به سخنان سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران پیش از رأی‌گیری ادعا کرد: «در روزهای اخیر تلاش‌های گسترده‌ای برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک و جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها انجام شد اما ایران هیچ نشانه مشخص و ملموسی از همکاری نشان نداد. هفته گذشته با هماهنگی ۳ کشور اروپایی، مدیرکل آژانس، آمریکا و دیگر طرف‌ها همه گزینه‌ها بررسی شد و از ایران خواسته شد اقدامات فوری انجام دهد؛ از جمله همکاری عملی با آژانس برای دسترسی به سایت‌های فردو و نطنز و ارائه گزارش درباره محل ذخایر ۴۵۰ کیلوگرمی اورانیوم ۶۰ درصد. ایران این درخواست‌ها را رد و تاکید کرد توافق قاهره شامل این سایت‌ها نمی‌شود. ما به دنبال یک توافق فوری بودیم اما ایران همه چیز را به تعویق انداخت تا مذاکرات جدی در آینده آغاز شود». وی در پایان از دیگر اعضای شورا خواست به قطعنامه رای ندهند، مگر اینکه ایران مذاکرات مستقیم و جدی را آغاز کند. در واکنش به این سخنان، نماینده روسیه بر بی‌اختیاری اروپا در قبال واشنگتن انگشت گذاشت و گفت: «شما دیگر وقت ما را نگیرید، شما که اصلا استقلال ندارید. ایران به دنبال این بود که مشکلات را حل کند اما برادر بزرگ‌تر شما آمریکا به شما اجازه نمی‌دهد تصمیم بگیرید! مثل اینکه قوانین بینالمللی و شورای امنیت از یادتان رفته است! فراموش نکنید شما اصلا هیچ استقلالی از خودتان ندارید». پس از این صحبت‌ها رأی‌گیری برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ یا همان تمدید اسنپ‌بک به رأی گذاشته شد که نتوانست آرای لازم را کسب کند. کشورهای روسیه، چین، الجزایر و پاکستان به این قطعنامه رأی مثبت، آمریکا، انگلیس، فرانسه، سیرالئون، اسلوونی، دانمارک، یونان و سومالی رأی منفی و گویان و کره‌جنوبی رأی ممتنع دادند. بعد از این نتیجه، نماینده انگلیس در شورای امنیت اعلام کرد: «تحریم‌ها علیه ایران در تاریخ ۲۸ سپتامبر بازاعمال خواهد شد. از همه اعضا می‌خواهم به آن پایبند باشند». وی در عین حال ادعا کرد: «ما آمادگی گفت‌وگو با ایران را داریم تا به راه‌حلی برسیم که در آینده منجر به لغو تحریم‌ها شود». نماینده دانمارک هم ادعا کرد رأی منفی این کشور مخالفت با دیپلماسی نیست، بلکه ناشی از پایبندی به این هدف است که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. نماینده چین در شورای امنیت پس از رأی‌گیری نسبت به خطرات ناشی از مواضع غرب بر صلح و امنیت خاورمیانه هشدار داد. نمایندگان پاکستان و الجزایر که به قطعنامه رأی مثبت دادند، تلاش‌های دیپلماتیک را تنها راه‌حل برای مساله هسته‌ای ایران دانستند و نماینده روسیه گفت: «کسانی که به قطعنامه ما رأی منفی دادند به همکاری بیشتر ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی رأی منفی دادند». وی همچنین اظهارات ۳ کشور اروپایی درباره فعال‌سازی سازوکار اسنپ‌بک و بازاعمال تحریم‌ها علیه ایران را رد کرد و آن را فاقد مشروعیت دانست. سیدعباس عراقچی در کنفرانس مطبوعاتی پس از نشست تاکید کرد: «اگر فشارهای غیرمنطقی جایگزین قانون شود، ما نتیجه نخواهیم گرفت. ایران هیچ وقت برابر فشار سر خم نخواهد کرد. ما همیشه نسبت به احترام واکنش متقابل نشان میدهیم. حتی وقتی با آمریکا قبل از حمله اسرائیل مذاکره می‌کردیم نشان دادیم به دنبال دیپلماسی هستیم». از نظر عراقچی، این اقدام کشورهای اروپایی در همکاری ایران با آژانس تأثیر خواهد گذاشت.
وزیر امور خارجه چه گفت؟
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه در سخنانی پیش از رأی‌گیری درباره قطعنامه پیشنهادی چین و روسیه، با مرور تجربه برجام تأکید کرد: به‌رغم دهه‌ها تحریم‌های غیرقانونی، ترور دانشمندان هسته‌ای و اکنون بمباران آشکار تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای ما، ایران هیچ‌یک از تعهدات خود ذیل برجام، ان‌پی‌تی یا موافقتنامه‌های پادمان را نقض نکرد. وی همچنین با یادآوری امضای توافق قاهره با آژانس یک بار دیگر اشاره کرد: ایران در همین نیویورک چندین پیشنهاد سازنده برای جلوگیری از بحرانی غیرضروری و قابل اجتناب ارائه کرد. همه آنها نادیده گرفته شد. ۳ کشور اروپایی و ایالات متحده با سوءنیت عمل کردند؛ مدعی حمایت از دیپلماسی بودند در حالی که در عمل آن را مسدود کردند. تأسف‌آور است که تروئیکا به جای اعمال اختیار مستقل و حاکمیتی خود، ترجیح داد از تمایلات واشنگتن پیروی کند. اصرار مستمر ایالات متحده بر رد همه ابتکارات برای باز نگاه داشتن پنجره دیپلماسی، بار دیگر ثابت کرد مذاکره با آمریکا چنانکه رهبر معظم ایران نیز تصریح کرده‌اند، به جایی جز «بن‌بست» نمی‌انجامد. عراقچی در پایان گفت: «ما از رئیس شورای امنیت می‌خواهیم تصمیم امروز را غیرقانونی اعلام کند. همچنین از دبیرکل می‌خواهیم از هرگونه تلاش برای احیای سازوکارهای مرتبط با تحریم‌ها در دبیرخانه اجتناب ورزد. هرگونه تلاش برای بازگرداندن تحریم‌های خاتمه‌یافته باید مردود شمرده شود. هیچ منبعی نباید صرف پشتیبانی از این سازوکار غیرقانونی شود. کسانی که آن را دنبال کنند، مسؤولیت کامل خدشه به اعتبار و تمامیت سازمان ملل و نیز هرگونه آسیب و پیامد انسانی واردشده به مردم ایران را بر عهده خواهند داشت».
روسیه: ماشه فعال نمی‌شود
اظهارات دیمیتری پولیانسکی، معاون نماینده دائم روسیه در سازمان ملل در نشست شورای امنیت از جهات مختلف حایز اهمیت است بویژه اینکه به نظر می‌رسد این کشور اساساً فعال شدن مکانیسم ماشه را قبول ندارد، چراکه این اروپایی‌ها بودند که ابتدا مفاد برجام را نقض کردند. پولیانسکی در نشست جمعه‌شب گفت: «آقای رئیس! اکنون به بیانیه‌ای که توسط بریتانیا و دوستان ارائه شده و ظاهراً در شرف فعال کردن اسنپ‌بک هستند، می‌پردازم. ما قاطعانه آنها را به عنوان نامعتبر رد می‌کنیم و بارها و بارها استدلال‌های خود را به طور مفصل در نامه مشترک و بویژه دکترین دست‌های پاک، اصل خدمت پاکستان و نظر مشورتی دیوان بینالمللی دادگستری و منطق اساسی عدالت و عقل سلیم نیز مطرح کردیم. بنابراین، صرف نظر از ادعاهای همکاران بریتانیایی و فرانسوی ما، این ادعا نمی‌تواند به عنوان توجیهی برای هیچ تصمیم یا اقدامی استفاده شود. نتیجه جلسه امروز به این معنی است که یک چیز وجود دارد: یک نتیجه در یک نتیجه وجود دارد، زیرا شورای امنیت قطعنامه‌ای درباره تمدید فنی قطعنامه ۲۲۳۱ تصویب نکرده است، بنابراین مطابق جدول زمانی تعیین شده که روز خاتمه یعنی ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ / 26 مهر 1404 است؛ برجام دیگر لازم‌الاجرا نیست. پس از این، هرگونه محدودیت و قانونی که تحت نظارت باشد، از جمله نظارت بر برنامه هسته‌ای، دیگر مرتبط نیست، همانطور که امروز اشاره کردم، اسنپ‌بکی وجود نداشته است و هیچ گونه بازگشت فوری وجود نخواهد داشت. هر اقدامی برای احیای قطعنامه‌های ضد شورای امنیت که قبل از سال ۲۰۱۵ لازم‌الاجرا بودند، اکنون به طور جداگانه باطل می‌شود. دبیرخانه سازمان ملل متحد طبیعتاً هیچ توجیهی برای تمدید وظایف مربوط ندارد. هرگونه تلاش برای انجام این کار نقض ماده ۱۰۰ منشور ملل متحد محسوب می‌شود و مستلزم بازنگری جدی در رابطه با دبیرخانه خواهد بود. آقای رئیس! روسیه و چین تمام تلاش خود را برای جلوگیری از سناریوی منفی در توسعه کار جاری شورای امنیت انجام دادند».
اظهارات معاون نماینده روسیه در سازمان ملل به وضوح نشان می‌دهد این کشور به همراه چین، در مقابل اقدام غیرقانونی کشورهای اروپایی ایستاده و قطعنامه ۲۲۳۱ را در تاریخ ۱۸ اکتبر منقضی می‌دانند و قائل به فعال شدن مکانیسم ماشه نیستند. این موضوع حاکی از شکاف گسترده در شورای امنیت و نبود اراده برای اعمال و اجرای تحریم‌ها علیه ایران است.