یار تازه

علی وحیدزاده: کمتر از یک سال تا آغاز بزرگ‌ترین رویداد فوتبالی دنیا باقی مانده و همه نگاه‌ها در ایران به سمت نیمکت تیم ملی دوخته شده است؛ جایی که هر حرکت، هر تصمیم و حتی کوچک‌ترین تغییر می‌تواند به بحثی ملی تبدیل شود. این بار نیز نامی تازه بر سر زبان‌ها افتاده است: مربی‌ای جوان از ایتالیا که سابقه همراهی با چهره‌ای چون «ژوزه مورینیو» را در کارنامه دارد و ممکن است بزودی به جمع دستیاران سرمربی تیم ملی ایران اضافه شود. پرسش اصلی اما این است: آیا این انتخاب می‌تواند کمکی به مجموعه باشد یا برعکس، بار تازه‌ای بر دوش نیمکت ملی خواهد شد؟
* زمینه‌چینی تغییر
نمایش اخیر تیم ملی فوتبال ایران در مسابقات دوستانه بین‌المللی و رقابت‌های منطقه‌ای، پرسش‌های زیادی درباره کیفیت کادر فنی ایجاد کرد. در غیاب بسیاری از بازیکنان اصلی، نتیجه و نوع بازی‌ها موجب شد شماری از رسانه‌ها و تحلیلگران لب به انتقاد بگشایند. همین فضای انتقادی فرصتی شد برای طرح پیشنهاد تقویت نیمکت فنی با مربی خارجی، تا شاید سطح تجربه و دانش مربیگری در تیم ملی بالاتر برود.
* گزینه‌ای با گذشته درخشان
«سالواتوره فوتی» مردی ۳۷ ساله که در سال‌های اخیر در تیم‌های بزرگ اروپایی حضور داشته، حالا به‌عنوان یکی از انتخاب‌های جدی مطرح است. او مسیرش را از تیم‌های رده میانی ایتالیا آغاز کرد و کم‌کم پایش به باشگاه‌های معتبری چون میلان و تورینو باز شد. شهرت اصلی او اما زمانی شکل گرفت که در رم دستیار مورینیو شد. در مقاطعی حتی به دلیل محرومیت سرمربی پرتغالی، خودش کنار زمین هدایت تیم را بر عهده گرفت و نشان داد تنها یک کمک‌مربی نیست.
پس از آن، فوتی همراه مورینیو به ترکیه رفت و یک سال در فنرباغچه تجربه‌ای متفاوت اندوخت. حالا اما با جدایی آقای خاص از این باشگاه و حضور در بنفیکا، فوتی ترجیح داده همراه او به پرتغال نرود و در جست‌وجوی چالش جدیدی است. همین نقطه، فرصتی برای فوتبال ایران به شمار می‌آید.
* چالش مالی و بودجه‌
ورود مربی خارجی به فوتبال ایران همواره با دغدغه مالی همراه بوده است. رقم‌های نجومی‌ای که در رسانه‌ها مطرح می‌شود، اغلب با واقعیت بودجه فدراسیون همخوانی ندارد. برخی گمانه‌زنی‌ها از قرارداد چند میلیون دلاری سخن گفته‌اند اما منطقی به نظر نمی‌رسد برای یک دستیار چنین هزینه‌ای پرداخت شود، بویژه وقتی رقم دستمزدش از سرمربی تیم ملی هم فراتر رود. چنین اتفاقی در فوتبال جهان نیز کم‌سابقه است و به همین دلیل احتمالاً اگر انتقال فوتی نهایی شود، قرارداد او رقمی معقول‌ خواهد داشت.
* سرنوشت دستیاران فعلی
حضور چهره‌ای تازه روی نیمکت، معمولاً به معنای تغییر در ترکیب موجود است. اکنون نیز زمزمه‌هایی درباره احتمال کنار گذاشته شدن یکی از دستیاران ایرانی یا حتی دستیار خارجی فعلی شنیده می‌شود. سرمربی تیم ملی در موقعیتی قرار دارد که باید بین وفاداری به همکاران قدیمی و افزودن تجربه تازه، تعادل برقرار کند. روشن است اگر فوتی وارد تهران شود، باید جایگاهی مشخص روی نیمکت داشته باشد و این موضوع بدون بازتعریف وظایف سایرین ممکن نیست.
* نقش و تأثیر احتمالی
طرفداران جذب فوتی معتقدند تجربه او در کار با مربیان بزرگ و حضور در تیم‌های سطح بالای اروپا می‌تواند برای ایران سودمند باشد. او نه‌تنها با متدهای نوین تمرینی آشناست، بلکه در کنار مربیانی چون مورینیو یاد گرفته چگونه فشارهای رسانه‌ای و مسابقات بزرگ را مدیریت کند. از سوی دیگر، مخالفان می‌گویند آوردن یک مربی تازه تنها زمانی مفید است که فرصت کافی برای اثرگذاری داشته باشد. با توجه به تقویم تیم ملی، فوتی اگر هم بیاید تنها در چند اردو و مسابقه دوستانه پیش از جام‌جهانی فرصت کار خواهد داشت.
* زمان‌بندی عجیب حضور
طبق برنامه‌های موجود، او حتی در اردوی پیش‌ رو نیز حضور نخواهد داشت و از اردوهای بعد به تیم ملی ملحق می‌شود. به عبارت دیگر، در ماه‌های باقیمانده تا جام‌جهانی تنها در چند مقطع محدود کنار تیم خواهد بود. همین امر پرسش‌برانگیز است که آیا چنین فرصتی برای ایجاد تغییرات واقعی کفایت می‌کند؟
* معادله حساس نیمکت ایران
نیمکت تیم ملی ایران همواره صحنه کشمکش بوده است؛ میان کسانی که خواهان استقلال کامل سرمربی ایرانی هستند و گروهی که اعتقاد دارند تنها با کمک متخصصان خارجی می‌توان سطح کار را بالا برد. اکنون ورود احتمالی فوتی این معادله را پیچیده‌تر می‌کند. آیا او یک یاری‌گر کارآمد خواهد بود یا جرقه‌ای برای اختلافات تازه؟
* سایه مورینیو
حضور در کنار مربی بزرگی چون مورینیو بی‌شک یک امتیاز بزرگ است. فوتی نه‌تنها در تمرینات روزانه، بلکه در شرایط واقعی مسابقات تجربه‌اندوزی کرده است. برخی رسانه‌های خارجی حتی از او به‌ عنوان یکی از مربیان آینده‌دار ایتالیا یاد می‌کنند.
همین سابقه، موجب شده هواداران فوتبال ایران امیدوار باشند ورود او بتواند نگاه تازه‌ای به تیم ملی تزریق کند.
* چالش زبان و فرهنگ
یکی از موضوعات همیشگی در همکاری با مربیان خارجی، مسأله ارتباط است. زبان مشترک و تفاوت‌های فرهنگی گاهی مانعی بزرگ می‌شود. اگرچه فوتی جوان است و احتمالاً با زبان انگلیسی آشناست اما هماهنگ شدن با بازیکنان ایرانی و سازگاری با فضای خاص فوتبال ایران نیازمند زمان خواهد بود؛ زمانی که چندان زیاد نیست.
* فشار افکار عمومی
نمی‌توان نادیده گرفت هر تغییری در کادر فنی تیم ملی ایران به سرعت زیر ذره‌بین رسانه‌ها و مردم می‌رود. تجربه نشان داده حتی انتخاب کوچک‌ترین جزئیات نیز می‌تواند به موضوعی جنجالی بدل شود. حالا نیز ورود یک ایتالیایی جوان، خواه‌ناخواه با مخالفت و موافقت همزمان روبه‌رو خواهد شد. برخی آن را نشانه بلندپروازی و آینده‌نگری می‌دانند و گروهی دیگر آن را هزینه‌ای اضافی و بی‌فایده تلقی خواهند کرد.
* فرصت یا تهدید؟
در نهایت باید پذیرفت حضور فوتی می‌تواند هم به‌ عنوان فرصتی برای ارتقای دانش فنی کادر ایران دیده شود و هم به عنوان تهدیدی برای ایجاد تنش و ناهماهنگی در گروه. سرنوشت این تصمیم بیش از هر چیز به مدیریت سرمربی تیم ملی بستگی دارد؛ اینکه چگونه بتواند وظایف را تقسیم کند و فضای همکاری مثبت ایجاد نماید.
با نزدیک شدن به جام جهانی، هر حرکت در مسیر آماده‌سازی تیم ملی ایران اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. انتخاب سالواتوره فوتی به ‌عنوان دستیار جدید امیر قلعه‌نویی اگر به‌ درستی مدیریت شود، می‌تواند تجربه ارزشمندی را وارد تیم کند اما اگر تنها به‌عنوان یک نام خارجی پرطمطراق باقی بماند، شاید چیزی جز حاشیه به همراه نداشته باشد.
به هر حال، چشم‌ها به فدراسیون و تصمیم نهایی سرمربی دوخته شده است؛ تصمیمی که می‌تواند چهره نیمکت ملی را دگرگون سازد و مسیر تیم را در راه جام‌جهانی روشن‌تر یا مبهم‌تر کند.