استراتژی انرژی هند؛ تقابل با ترامپ

گروه اقتصادی: پس از اینکه ترامپ نتوانست جنگ اوکراین و روسیه را از طریق مذاکره خاتمه دهد، تحریم‌های گسترده علیه روسیه را آغاز کرد. ایالات متحده تلاش کرده است از ابزارهای تجاری برای اعمال فشار بر هند به عنوان واردکننده عمده نفت از روسیه استفاده کند. این فشارها، که با اعمال تعرفه‌های 50 درصدی آغاز شد، اکنون در قالب پیش‌شرط‌های تجاری جدید ادامه دارد. موضع‌گیری هند، نه‌تنها بیانگر مقاومت در برابر فشارهای خارجی است، بلکه نشان‌دهنده تلاش برای حفظ استقلال استراتژیک در حوزه انرژی و تثبیت جایگاه خود در نظم جهانی در حال تحول است. از طرفی رشد بی‌سابقه تجارت هند و روسیه نشان‌دهنده بی‌تفاوتی این کشور به تهدیدهای آمریکاست. 
در مذاکرات اخیر، نمایندگان تجاری آمریکا  به هندی‌ها به‌صراحت اعلام کرده‌اند کاهش واردات نفت روسیه از سوی هند، پیش‌شرطی برای کاهش تعرفه‌های تنبیهی و دستیابی به توافق تجاری جدید است. با این حال هند این شرط را نپذیرفته و در عوض پیشنهاد داده در صورت موافقت واشنگتن، نفت روسیه را با نفت ایران یا ونزوئلا جایگزین کند؛ کشورهایی که خود تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند.
نگاهی به وضعیت کنونی روابط اقتصادی هند و روسیه نشان می‌دهد نه‌تنها همکاری‌ها بین هند و روسیه کاهش نیافته، بلکه به سطحی بی‌سابقه رسیده است. برخلاف فشارهای سیاسی و تعرفه‌ای آمریکا، هند مسیر گسترش تعاملات تجاری با مسکو را با شتاب بیشتری دنبال می‌کند.
بر اساس داده‌های رسمی، حجم تجارت دوجانبه میان هند و روسیه در سال مالی ۲۰۲5–۲۰۲4 به حدود 68.7 میلیارد دلار رسیده است؛ رشد چشمگیری که نسبت به دوره پیش از همه‌گیری کرونا، بیش از 5.8 برابر افزایش نشان می‌دهد. این جهش، هند را به یکی از شرکای کلیدی روسیه در آسیا تبدیل کرده است.
در این میان، واردات هند از روسیه سهم عمده‌ای از این رقم را تشکیل می‌دهد و به 63.8 میلیارد دلار رسیده است. این واردات شامل نفت خام، فرآورده‌های نفتی، کودهای شیمیایی، فلزات صنعتی، ماشین‌آلات، چوب و مواد معدنی است. در مقابل، صادرات هند به روسیه تنها 4.8 میلیارد دلار بوده که بیشتر شامل دارو، محصولات کشاورزی، قطعات هواپیما، پوشاک، چای، قهوه و تجهیزات صنعتی می‌شود.
این عدم توازن تجاری، نشان‌دهنده وابستگی بالای هند به منابع انرژی ارزان روسیه است، بویژه نفت اورال که با تخفیف‌های قابل توجه در اختیار پالایشگاه‌های هندی قرار می‌گیرد. گزارش‌های ماه سپتامبر نشان می‌دهد هند واردات نفت روسیه را به ۱۵۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داده که نسبت به ماه آگوست، رشد ۱۰ تا ۲۰ درصدی داشته است.
در حوزه سرمایه‌گذاری نیز، هند حدود ۱۶ میلیارد دلار در بخش‌های نفت و گاز، داروسازی و فناوری اطلاعات روسیه سرمایه‌گذاری کرده است. در مقابل، سرمایه‌گذاری روسیه در هند به ۲۰ میلیارد دلار رسیده که عمدتاً در حوزه‌های انرژی، پتروشیمی، بانکداری و زیرساخت متمرکز است.
در مجموع، روابط اقتصادی هند و روسیه اکنون در مرحله‌ای قرار دارد که می‌توان آن را استراتژیک و مقاوم در برابر فشارهای خارجی دانست. دهلی‌نو با حفظ این سطح از تعامل، نه‌تنها از منافع اقتصادی خود محافظت می‌کند، بلکه جایگاه خود را به‌عنوان یک قدرت مستقل در نظم جهانی تثبیت می‌کند. این همکاری به هند امکان مانور در برابر تحریم‌های غرب و تقویت استقلال انرژی را می‌دهد، آن هم در زمانی که انرژی، به ابزار اصلی نفوذ ژئوپلیتیک تبدیل شده است.
در بحبوحه رقابت‌های ژئوپلیتیک و تحریم‌های گسترده علیه روسیه، ایالات متحده تلاش می‌کند از ابزارهای تجاری برای اعمال فشار بر هند استفاده کند تا واردات نفت از روسیه را متوقف کند. این فشار، بخشی از جنگ تجاری پیچیده‌تری است که میان واشنگتن و دهلی‌نو در جریان است؛ جنگی که نه‌تنها به تعرفه‌ها و تراز تجاری مربوط می‌شود، بلکه به استقلال استراتژیک هند در حوزه انرژی نیز گره خورده است. آمریکا با استفاده از مکانیسم‌های تنبیهی، از جمله تعرفه‌های سنگین، در تلاش است هند را به تغییر رفتار وادار کند، اما دهلی‌نو تاکنون در برابر این فشارها ایستادگی کرده و به دنبال حفظ موازنه انرژی خود است.
این پیشنهاد نشان‌دهنده تلاش هند برای حفظ استقلال در سیاست انرژی و کاهش وابستگی به فشارهای خارجی است. دهلی‌نو به‌وضوح در حال طراحی یک مسیر جایگزین استراتژیک است که هم منافع اقتصادی خود را حفظ کند و هم از تنش مستقیم با واشنگتن بکاهد.
هند بارها غرب را به اتخاذ استانداردهای دوگانه متهم کرده است. در حالی که آمریکا و اتحادیه اروپایی همچنان به تجارت با روسیه ادامه می‌دهند، از هند خواسته می‌شود واردات نفت روسیه را متوقف کند! این تناقض، بویژه در شرایطی که هند با تعرفه‌های سنگین مواجه شده، حساسیت‌برانگیزتر شده است.
در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، تعرفه‌های متقابل ۲۵ درصدی بر کالاهای هندی اعمال شد و سپس جریمه‌ای مشابه برای واردات نفت روسیه اضافه شد که مجموع تعرفه‌ها را به ۵۰ درصد رساند؛ یکی از شدیدترین مجازات‌های تجاری اعمال‌شده بر یک اقتصاد بزرگ.
* وابستگی انرژی و منافع اقتصادی هند
هند به‌شدت به منابع انرژی مقرون ‌به ‌صرفه وابسته است و نفت ارزان روسیه نقش کلیدی در تأمین این نیاز دارد. توقف ناگهانی واردات از روسیه می‌تواند به افزایش شدید قیمت سوخت داخلی و رشد هزینه‌های واردات منجر شود؛ موضوعی که نه‌تنها اقتصاد خانوارها، بلکه صنایع و حمل‌ونقل را نیز تحت فشار قرار می‌دهد.
در همین حال گزارش‌ها نشان می‌دهد پالایشگاه‌های هندی ماه سپتامبر واردات نفت روسیه را بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داده‌اند؛ رشد ۱۰ تا ۲۰ درصدی نسبت به ماه قبل. تخفیف نفت اورال روسیه نیز برای خریداران هندی به 3 تا 4 دلار در هر بشکه رسیده که نسبت به تخفیف‌های محدود ژوئن و ژوئیه، جذاب‌تر شده است.
در جهانی که انرژی به واحد پول نفوذ تبدیل شده، فشار بر خریداران انرژی به مرز جدید دیپلماسی بدل شده است. آمریکا با استفاده از ابزار تعرفه، در تلاش است هند را به تغییر رفتار وادار کند اما دهلی‌نو همچنان بر استقلال خود پافشاری می‌کند. اگر هند به اندازه کافی در سیاست انرژی خود تغییر ایجاد کند، ممکن است تعرفه‌ها کاهش یابد اما در صورت حفظ موضع فعلی، بن‌بستی در راه است نه فقط در تجارت، بلکه در تعریف میزان حاکمیت یک قدرت نوظهور در نظم جهانی جدید.