اگرچه کاهش رشد جمعیت کشور ناشی از عوامل متعدد است ولی کارشناسان عمده‌ترین عامل این معضل را سقط جنین عنوان می‌کنند، چرا که سالانه حدود 500 هزار سقط جنین در کشور اتفاق می‌افتد؛ پدیده ناخوشایندی که به گفته کارشناسان بهداشت، بخشی از آنها به عوامل محیطی نظیر آلودگی هوا و نیز مصرف دخانیات مرتبط می‌شود.
به گفته کارشناسان، آلودگی هوا علاوه بر سقط جنین، اثرات نامساعدی بر بارداری گذاشته و به زایمان زودهنگام، کم‌وزن شدن نوزاد، نقص‌‌های مادرزادی و حتی مرده به‌دنیا آمدن نوزاد منتهی می‌شود، چرا که بین اثر آلاینده‌های رایج مانند دی‌اکسید گوگرد، اکسید نیتروژن، دی‌اکسید نیتروژن و ازن و زایمان زودرس رابطه مستقیمی وجود دارد. تحقیقات نشان می‌دهد مرده‌زایی به معنای مرگ جنین پس از هفته بیستم بارداری اغلب به دلیل مصرف سیگار مادران باردار یا استنشاق هوای آلوده است.
دکتر طاهره لباف، متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» راجع به تاثیرگذاری مصرف سیگار توسط مادران باردار و قرار گرفتن آنها در هوای آلوده بر سقط جنین و مرده‌زایی اظهار داشت: با توجه به کاهش میزان جمعیت کشور و توجه به رشد فرزندآوری ولی اکنون آمار سقط جنین به دلایل مختلف طوری است که اگر مانع این پدیده شویم می‌توان از بحران پیری جمعیت کشور در آینده جلوگیری کرد. یکی از این عوامل سقط جنینی است که ناخواسته انجام می‌شود، یعنی جنین قبل از تولد از بین می‌رود. مورد دیگر مرده‌زایی جنین، همچنین زایمان زودرس است که معمولا این کودکان مشکلات زیادی دارند که بعضا از بین می‌روند. تمام این عوامل ناشی از این است که مادر در زمان بارداری یا سیگار یا قلیان مصرف می‌کند یا اینکه در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرد.
وی افزود: هوای آلوده در کنار مصرف سیگار باعث می‌شود بسیاری از جنین‌ها رشد کافی نداشته باشند یا به قولی کامل تشکیل نشوند. مطالعات نشان داده چنین مواردی به دلیل مصرف سیگار مادران باردار یا قرار داشتن آنها در هوای آلوده بوده است. وی ضمن هشدار به مادران باردار نسبت به پرهیز از مصرف دخانیات، به آنها توصیه کرد برای سلامت فرزندشان بهتر است به سمت مصرف سیگار نروند و حتی‌الامکان در هوای آلوده تنفس نکنند.
دکتر شهلا کاظمی، جمعیت‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: در مطالعاتی که بنده داشته‌ام هر نوع آلودگی زیست‌محیطی، آلاینده‌ها، اعتیاد، مصرف سیگار، ریزگردها، تغذیه ناسالم و مصرف محصولات تراریخته ایمنی بدن را پایین می‌آورد؛ در این میان زنان باردار در معرض خطر سقط جنین قرار می‌گیرند که بیشترین تاثیرگذاری آن هوای آلوده است.
وی با بیان اینکه هوای آلوده باعث می‌شود کودک نارس به دنیا بیاید یا دچار عقب‌ماندگی ذهنی شود، افزود: این مساله بی‌تردید فرزندآوری سالم یا رشد فرزندآوری را تهدید می‌کند. در قانون جوانی جمعیت نیز به این مهم تاکید شده و اقدامات لازم برای تغذیه سالم مادران انجام شده و نیز راهکاری‌های کاهش آلودگی هوا ارائه شده است اما تاکنون اجرا نشده است. این در حالی است که بخش عمده سقط جنین‌های ناخواسته به دلیل همین مسائل است که تهدیدی برای رشد جمعیت به شمار می‌رود.
* تأثیر دود بر سقط جنین
شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان نیز درباره تأثیر مصرف سیگار و دخانیات در بیماری‌های زنان از جمله ابتلا به نازایی، عفونت‌ها و... می‌گوید: مصرف سیگار و دخانیات در افراد بویژه بانوان میزان ابتلا به نازایی، عفونت‌ها و مشکلات زنان را افزایش می‌دهد، زیرا مصرف سیگار و قلیان مقاومت بدن را کم می‌کند. وی درباره تأثیر قلیان، توتون و تنباکو در نازایی توضیح داد: برخی تصور می‌کنند قلیان ضرر ندارد، در حالی که مصرف قلیان به صورت مرتب سموم را وارد بدن می‌کند و در خانم‌ها میزان باروری را کاهش می‌دهد. همچنین منجر به یائسگی زودرس در خانم‌ها شده و در حاملگی باعث اختلال رشد جنین در داخل رحم، کم‌وزن شدن جنین و زایمان زودرس می‌شود.
متخصص زنان و زایمان درباره آلودگی هوا و تأثیر آن بر سلامت جسمانی بانوان می‌گوید: امروز اعلام می‌کنند هر فرد غیرسیگاری با تنفس در هوای آلوده کلانشهرها روزی ۱۶ نخ سیگار می‌کشد. در حال حاضر افراد جامعه از کوچک تا بزرگ هوای آلوده سرشار از سرب را تنفس می‌کنند که برای سلامتی تمام اعضای بدن ضرر داشته و سلامت قلب و مغز و سایر اعضای بدن را تهدید می‌کند. به اذعان نیرومنش، اگر خانمی خودش دخانیات مصرف نکند اما شوهرش سیگاری باشد، همان بازدم تنفس آن فرد و سیگار کشیدن او در فضای بسته می‌تواند به اندازه‌ای که خانم سیگار بکشد، به وی آسیب بزند؛ بویژه اگر خانم باردار باشد، به اندازه‌ای که خودش سیگار مصرف کند، تنفس دود سیگار اطرافیان برای جنین خطرناک خواهد بود.
فروش داروهای سقط جنین در عطاری‌ها
با وجود اینکه قانون جوانی جمعیت در حال اجراست و تلاش می‌شود با افزایش فرزندآوری، کشورمان در سال‌های آینده با چالش پیری مواجه نشود ولی آمار سقط جنین در کشور همچنان بالاست به طوری که طبق گزارش‌های موجود، سالانه حدود 500 هزار مورد سقط جنین در کشورمان رخ می‌دهد. به گفته کارشناسان، این پدیده معضلی اساسی در کاهش رشد جمعیت و سلامت مادران است. در چنین شرایطی رئیس سازمان غذا و دارو، فروش داروهای مخدر و سقط جنین در عطاری‌ها را نگران‌کننده دانسته و می‌گوید: مجازات عطاری‌های متخلف باید بازدارنده شود، چرا که بسیاری از آنها مبادرت به داروهای سقط جنین می‌کنند. مهدی پیرصالحی، بحث فروش غیرمجاز داروهای مخدر، سقط جنین و سایر اقلام دارویی ممنوعه در برخی عطاری‌ها را یکی از دغدغه‌های جدی دانست و افزود: مجوز فعالیت عطاری‌ها توسط وزارت صمت و اتحادیه اصناف صادر می‌شود، نه وزارت بهداشت و قاعدتاً نهاد صادرکننده مجوز باید مسؤولیت نظارت را هم بر عهده بگیرد اما متأسفانه نظارتی از سوی نهادهای صادرکننده مجوز وجود ندارد و تمام بار نظارتی عملاً بر دوش وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی افتاده و با اینکه بازرسی‌هایی توسط دانشگاه‌ها انجام می‌شود اما در همین بازرسی‌ها تخلفات گسترده‌ای از جمله فروش داروهای مخدر، داروهای سقط جنین و مداخلات غیرمجاز در درمان و امور پزشکی مشاهده می‌شود. وی افزود: جرایم در نظر گرفته شده برای تخلفات عطاری‌ها بازدارنده نیست و به همین دلیل، به رغم شناسایی و ارجاع موارد تخلف، این رفتارها تکرار می‌شود و اگر بخواهیم این معضل را به درستی مدیریت کنیم باید نهاد صادرکننده مجوز (وزارت صمت و اصناف) به فرآیند نظارت و بازرسی ورود کند و بازنگری در جرایم و برخوردهای قانونی به نحوی که بازدارندگی لازم را داشته باشد مدنظر قرار گیرد. پیرصالحی یادآور شد: در حال حاضر برآورد ما این است که حدود ۱۲ هزار عطاری مجوزدار و ۲ تا ۳ هزار عطاری بدون مجوز در کشور فعال هستند اما بر اساس اطلاعات میدانی، احتمالاً تعداد عطاری‌های غیرمجاز از آمار اعلام‌‌شده بیشتر هم هست. رئیس سازمان غذا و دارو ادامه داد: در ادامه پیگیری‌ها، نشستی در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس برگزار شد که نمایانگر دغدغه جدی نمایندگان مجلس نسبت به این موضوع بود و در این نشست، گزارش‌هایی از سوی وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با مواد مخدر ارائه شد که تخلفات مطرح‌شده را تأیید کرد. با این حال، چون نمایندگانی از وزارت صمت، اصناف و نیروی انتظامی در جلسه حضور نداشتند، مقرر شد نشست دیگری با حضور این نهادها برگزار شود تا درباره نحوه برخورد، نظارت و تقسیم وظایف به نتیجه مشخص و عملیاتی برسیم.