صنایع خرد؛ ستون اقتصاد مقاومتی

گروه اقتصادی: در شرایطی که بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه در مواجهه با تحریم‌های خارجی دچار رکود عمیق شده‌اند اما در یک دهه گذشته اقتصاد ایران مسیر متفاوتی را تجربه کرده، به طوری که با تقویت تولید و حمایت از بخش‌های مولد، رشد اقتصادی را نیز محقق کرده است. بنابراین آنچه در نگاه نخست به‌ عنوان فشار تحریمی شناخته می‌شود، در عمل به محرکی برای بازسازی ساختارهای تولیدی و کاهش وابستگی به واردات تبدیل شده است. اکنون، تولید داخلی به‌مثابه راهبردی بلندمدت برای ثبات اقتصاد و مهار تورم در دستور کار قرار گرفته است.
در همین راستا اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با وجود فشارهای ناشی از تحریم‌های مالی، بانکی و تجاری ایالات متحده، توانسته است به سطحی از تاب‌آوری ساختاری دست یابد که آن را در برابر شوک‌های خارجی مقاوم‌تر کرده است. این تاب‌آوری نه‌تنها در حفظ جریان تولید و تأمین کالاهای اساسی نمود یافته، بلکه در مهار نوسانات ارزی نیز خود را نشان داده است. برخلاف تصور رایج که تحریم‌ها را به‌طور مستقیم عامل جهش‌های تورمی می‌داند، تجربه سال‌های اخیر نشان داده است با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، می‌توان از بروز تورم‌های افسارگسیخته جلوگیری کرد.
یکی از مهم‌ترین عوامل پایداری اقتصاد، تغییر جهت‌گیری اقتصاد به ‌سوی تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات بوده است. در شرایطی که دسترسی به منابع ارزی محدود شده، تولیدکنندگان داخلی با بهره‌گیری از توان فنی، منابع بومی و سیاست‌های حمایتی، توانسته‌اند بخش قابل‌توجهی از نیاز بازار را تأمین کنند. این روند، نه‌تنها مانع کمبود کالاهای اساسی شده، بلکه با کاهش فشار تقاضا بر ارز، به ثبات نسبی قیمت‌ها نیز کمک کرده است.
عبدالمجید شیخی، کارشناس اقتصاد به «وطن امروز» گفت: تولید داخلی امروز به‌ عنوان ستون فقرات اقتصاد مقاومتی، نقش تعیین‌کننده‌ای در کنترل تورم ایفا می‌کند. زمانی که کالاهای مصرفی و واسطه‌ای در داخل کشور تولید شوند، وابستگی به واردات کاهش می‌یابد و در نتیجه، نوسانات نرخ ارز تأثیر کمتری بر قیمت نهایی کالاها خواهد داشت. این موضوع بویژه در دوره‌هایی که بازار ارز با التهاب مواجه است، اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
وی افزود: تحقق این هدف از مسیر تأمین پایدار مواد اولیه از مسیرهای غیرتحریمی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعتی و فناوری‌های نوین، اصلاح سیاست‌های ارزی و بانکی برای ایجاد ثبات در فضای کسب‌وکار و حمایت هدفمند از شرکت‌های کوچک و متوسط رخ می‌دهد. این اقدامات، در کنار استفاده از ابزارهایی مانند تهاتر کالایی، ارزهای محلی و حتی رمزارزها، می‌تواند مسیر تأمین مالی تولید را هموارتر و مستقل‌تر از نظام مالی بین‌المللی کند.
شیخی تاکید کرد: اقتصاد ایران نشان داده است می‌تواند در برابر تحریم‌ها مقاومت کند و با تکیه بر تولید داخلی، از بروز تورم‌های ناشی از شوک‌های بیرونی جلوگیری کند. تجربه سال‌های اخیر ثابت کرده با برنامه‌ریزی دقیق و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی، می‌توان نه‌تنها از بحران‌ها عبور کرد، بلکه آنها را به فرصت‌هایی برای بازسازی و تقویت بنیان‌های اقتصادی کشور تبدیل کرد.
* نقش تولید داخلی در جلوگیری از تورم
همچنین علی‌اکبر نیکواقبال، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: نقش تولید داخلی در جلوگیری از تورم و ایجاد رشد اقتصادی، فراتر از یک ابزار جایگزین برای واردات است؛ این نقش، بویژه در اقتصادهایی مانند ایران که با محدودیت‌های ارزی و فشارهای خارجی مواجهند، به‌مثابه ستون اصلی ثبات و توسعه عمل می‌کند. برخلاف تصور رایج که تولید داخلی صرفاً برای تأمین نیازهای مصرفی مطرح می‌شود، در واقع این ظرفیت می‌تواند به‌ عنوان موتور محرک رشد پایدار، اشتغال‌زایی و کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد در برابر شوک‌های بیرونی ایفای نقش کند.
وی افزود: در شرایطی که تورم در اقتصاد ایران عمدتاً از ناحیه نوسانات ارزی و افزایش هزینه‌های واردات نشأت می‌گیرد، تولید داخلی با کاهش وابستگی به ارز خارجی، نقش مستقیم در کنترل تورم دارد. هر واحد کالایی که در داخل تولید شود، نه‌تنها از تقاضا برای ارز می‌کاهد، بلکه با تثبیت قیمت‌ها در بازار، مانع انتقال فشارهای قیمتی به مصرف‌کننده می‌شود. این اثر، بویژه در کالاهای اساسی و پرمصرف می‌تواند به شکل ملموسی در کاهش تورم عمومی ظاهر شود.
نیکواقبال  تاکید کرد: از سوی دیگر، تولید داخلی بستر اصلی رشد اقتصادی است. رشد اقتصادی زمانی معنا دارد که ارزش افزوده در داخل کشور ایجاد شود، اشتغال افزایش یابد و درآمد ملی بالا برود. صنایع داخلی، بویژه در حوزه‌های کشاورزی، غذایی، دارویی، پوشاک و فناوری‌های نوین، ظرفیت بالایی برای خلق ارزش دارند. این صنایع نه‌تنها می‌توانند جایگزین واردات شوند، بلکه در صورت حمایت هدفمند، به صادرات نیز منجر خواهند شد؛ صادراتی که ارزآوری آن، خود به تقویت پایه پولی و کاهش کسری تجاری کمک می‌کند.
این کارشناس افزود: نکته مهم در این میان، نحوه اثرگذاری تولید داخلی بر اقتصاد است. تولید داخلی با ایجاد اشتغال، افزایش قدرت خرید، به تقویت تقاضای داخلی نیز کمک می‌کند. این چرخه مثبت اگر با سیاست‌های حمایتی، اصلاحات نهادی و تسهیل فضای کسب‌وکار همراه شود، می‌تواند اقتصاد ایران را از وضعیت رکود تورمی خارج کرده و به سمت رشد پایدار سوق دهد.
نیکواقبال گفت: تولید داخلی در اقتصاد ایران نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت راهبردی است. در جهانی که تحریم‌ها، نوسانات بازارهای جهانی و محدودیت‌های ارزی هر روز پیچیده‌تر می‌شوند، تنها راه حفظ ثبات اقتصادی و تحقق رشد، تکیه بر ظرفیت‌های درونی، ارتقای بهره‌وری و حمایت از تولیدکنندگان داخلی است. 
در تکمیل مسیر تاب‌آوری اقتصادی و تقویت تولید داخلی، نقش صنایع خرد و متوسط به‌ عنوان پیشران‌های اشتغال و تولید غیرقابل چشم‌پوشی است.  صنایع خرد به ‌دلیل انعطاف‌پذیری بالا، هزینه‌های پایین راه‌اندازی و قابلیت تطبیق سریع با نیازهای بازار، می‌توانند در شرایط تحریمی و محدودیت‌های ارزی، جایگزین مناسبی برای واردات باشند. این واحدها، بویژه در حوزه‌هایی مانند پوشاک، صنایع غذایی، قطعه‌سازی، بسته‌بندی و خدمات فناورانه، ظرفیت بالایی برای خلق ارزش افزوده دارند و در صورت حمایت هدفمند، می‌توانند به زنجیره تولید ملی متصل شده و نقش مؤثری در کاهش وابستگی ایفا کنند.
از منظر اشتغال، صنایع خرد سهم قابل‌توجهی در جذب نیروی کار دارند، بویژه در مناطق محروم و شهرهای کوچک که واحدهای بزرگ صنعتی حضور ندارند. حمایت از این بخش، نه‌تنها به کاهش نرخ بیکاری کمک می‌کند، بلکه با افزایش درآمد خانوارها، قدرت خرید و تقاضای مؤثر در بازار را نیز تقویت می‌کند؛ چرخه‌ای که در نهایت به رشد اقتصادی و ثبات بازار منجر می‌شود.
در شرایط فعلی، تقویت صنایع خرد باید در اولویت سیاست‌گذاری اقتصادی قرار گیرد. تسهیل دسترسی به منابع مالی، کاهش بروکراسی صدور مجوز، ارائه آموزش‌های تخصصی و اتصال این واحدها به بازارهای داخلی و صادراتی، از جمله اقداماتی است که می‌تواند نقش این بخش را در تحقق اقتصاد مقاومتی و کنترل تورم به‌طور ملموس افزایش دهد. صنایع خرد اگر به‌درستی دیده شوند، نه‌تنها بار تولید را به دوش می‌کشند، بلکه ستون اصلی پایداری اجتماعی و اقتصادی کشور خواهند بود.
تجربه اقتصاد ایران در سال‌های اخیر نشان داده تاب‌آوری در برابر تحریم‌ها، تنها با مقاومت سیاسی یا انباشت منابع مالی حاصل نمی‌شود، بلکه با بازگشت به ظرفیت‌های تولیدی، اصلاح سیاست‌های حمایتی و تقویت پیوند میان تولیدکننده و بازار داخلی ممکن است. تولید داخلی اگر به‌درستی هدایت و حمایت شود، می‌تواند نه‌تنها مانع بروز تورم‌های ساختاری شود، بلکه به موتور محرک رشد اقتصادی  و افزایش رفاه عمومی تبدیل شود. در جهانی که وابستگی ارزی و نوسانات بازارهای جهانی هر روز پرهزینه‌تر می‌شود، ایران با تکیه بر توان تولیدی خود، می‌تواند الگویی از اقتصاد مقاوم و درون‌زا را به نمایش بگذارد؛ مدلی که نه‌تنها در برابر فشارهای خارجی ایستادگی می‌کند، بلکه مسیر توسعه پایدار را نیز هموار می‌کند.