
در روزگاری که محبوبیت و شهرت هنرمندان بسیاری اوقات بیشتر از آثاری که خلق میکنند به فعالیت آنها در فضای مجازی مرتبط است، محمد کاسبی، هنرمند پیشکسوتی که هیچگاه در چنین فضاهایی حضور نداشت، هنگام وداع با این دنیا نشان داد که همه چیز در گروی الگوریتمها و هژمونی مجازی نیست. خبر درگذشت او با واکنش اجتماعی بسیار بالایی مواجه شد و خیلیها را غمگین کرد و تشییع او هم شلوغ و به واقع سوگوارانه بود؛ چنانکه میشد در چشمهای بسیاری از حاضران دریای اشک را دید. این قطعاً تا حدود زیادی به هنر محمد کاسبی و آثاری که خلق کرده بود یا در آنها حضور داشت برگشت اما شخصیت این هنرمند هم در به وجود آمدن این محبوبیت بسیار موثر بود. این شخصیت البته با پست و استوری و توییت در ذهن مخاطبان شکل نگرفته بود و به سلوک فردی محمد کاسبی و چیزی که از او در خلال رفتارهایش و مصاحبههایش دیده میشد ربط داشت. یکی از معروفترین نمودهای چنین چیزی را میتوان اظهار علاقه شدید مرحوم محمد کاسبی در یکی از مصاحبههایش به حاجقاسم سلیمانی دانست؛ چیزی که باعث شد دختر شهید سلیمانی هم به پاس این رفتار مهربانانه، در مراسم تشییع محمد کاسبی حضور پیدا کند و این فقدان را به خانوادهاش تسلیت بگوید. پیکر زندهیاد محمد کاسبی، بازیگر پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون، صبح روز سهشنبه ۲۲ مهرماه ۱۴۰۴ با سخنرانی مجید مجیدی، مسعود دهنمکی، کوروش سلیمانی و آواز حسامالدین سراج، در میان حضور مردم و جمعی از هنرمندان از حوزه هنری تشییع و به قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) بدرقه شد. در این مراسم، چهرههایی چون رضا مردانی مدیرکل هنر نمایشی، وحید فخرموسوی معاون اجرایی اداره کل هنرهای نمایشی و دبیر جشنواره تئاتر فجر، علی منتظری رئیس جهاد دانشگاهی، جواد شمقدری رئیس پیشین سازمان سینمایی، محمدمهدی اسماعیلی وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی، وحید جلیلی قائممقام رئیس صداوسیما، حسین یاوشاری، مجید زینالعابدین، محسن برمهانی، محمدعلی مودب (شاعر)، محمود رضوی و زینب سلیمانی نیز حضور داشتند و به شکل تأملبرانگیزی مشاهده شد که هیچ یک از مسؤولان دولتی وزارت ارشاد در این رویداد حضور نداشتند و هیچ نمایندهای از طرف خانه سینما هم در تشییع محمد کاسبی حضور نیافت. مراسم از ساعت 9:15 صبح با تلاوت آیاتی از قرآن کریم آغاز شد و اجرای برنامه را رسالت بذری بر عهده داشت. در آغاز، حجتالاسلاموالمسلمین محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، با تسلیت درگذشت این هنرمند گفت: «زندهیاد محمد کاسبی بهرغم بیماری و آسیبهای زندگی، همیشه عزتمندانه زیست. او از مؤسسان حوزه هنری بود و در شکلگیری این نهاد فرهنگی نقشی ماندگار داشت».
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی سپس با بیان خاطرهای گفت: «کاسبی حتی در دوران بیماری هم پیگیر اخبار و اتفاقات بود. وقتی خبر شهادت سید حسن نصرالله را شنید، گفت: این انگشتر را که از شما گرفتم، حالا ارزشش را بیشتر کرده و میخواهم آن را به شما برگردانم. من گفتم: این هدیه باید نزد مردان خوشغیرت باشد و نزد شما به امانت است». پس از این سخنان، کلیپی از پشت صحنه فیلم «پدر» ساخته مجید مجیدی پخش شد و سخنان خود مرحوم کاسبی درباره اجرای سخت یکی از سکانسها به نمایش درآمد. در ادامه، پیکر محمد کاسبی به داخل حوزه هنری منتقل و بر دوش حاضران تا درب اصلی تشییع شد. مجید مجیدی، کارگردان سینما، در ادامه مراسم با تسلیت به خانواده و همسر این هنرمند گفت: «رفاقت من با محمد به درازای خود انقلاب است. جایجای حوزه هنری آکنده از خاطرات او است». او با یادآوری همکاریهای هنریشان گفت: «اولین همکاری ما به نمایش «نهضت حروفیه» در تئاترشهر بازمیگردد. محمد دغدغهاش فقط بازیگری نبود، به مسائل مردم و انقلاب هم توجه داشت. در فیلم «شنا در زمستان» که سال ۶۸ ساخته شد، با او همکار بودم. هنوز که هنوز است، آن فیلم دیده میشود و بر مخاطب تأثیر دارد». مجیدی ادامه داد: «او از باورهایش کوتاه نیامد و هیچگاه نبرید. در سالهای بیماری هم تمام فکرش مردم بود. سادهزیست، مؤمن و عاشق اهلبیت(ع) بود. به امام رضا(ع) و امام حسین(ع) عشق میورزید. یادم میآید در صحنهای از فیلم «پدر» از او خواستم به مصائب امام حسین(ع) بیندیشد؛ بعد از سکانس، زیر آفتاب نشست و حدود ۲۰ دقیقه گریه کرد. امیدوارم همان اشکها شفیعش باشند». او در پایان خطاب به روح دوستش گفت: «سلام ما را به سیدمرتضی آوینی، احمد عزیزی، حسن حسینی، قیصر امینپور و دیگر یاران برسان. برای ما دعا کن. روح بزرگت با اولیاالله محشور باد». سپس مسعود دهنمکی، کارگردان سینما، در سخنانی با اشاره به آخرین همکاریها با مرحوم کاسبی در سریال «دادستان» گفت: «محمد کاسبی خودش خواست در این کار بازی کند و گفت این نقش مال من است». او گفت: «من نه چپم، نه راست؛ عدالتخواهم و انقلابیام» و کمتر حرفهایی داشت که در این سریال زده میشود، همان چیزهایی است که برایش سالها هزینه داده میشود». دهنمکی افزود: «کاسبی فقط بازیگر نبود، تحلیلگر فرهنگی بود. هنرمندانی مثل او نمیمیرند؛ وقتی فراموش میشوند، میمیرند. او مثل ابوذر بود؛ صریح، عدالتطلب و بیپروا. حرفهایش تلخ بود، چون از سر صداقت بود». در ادامه حسامالدین سراج قطعهای موسیقایی اجرا کرد و سپس کلیپی از سخنان هنرمندان درباره مرحوم کاسبی پخش شد. کوروش سلیمانی، بازیگر و مدیر تئاترشهر نیز در سخنانش گفت: «آقای کاسبی در ذهن مردم به عنوان سمبل پدر در سینمای ایران باقی خواهد ماند. او مهربان، متشخص و پدری دغدغهمند بود». وی افزود: «اینکه جمعی از کامیونداران پس از اعلام خبر درگذشت او واکنش نشان دادند، نشاندهنده قدرشناسی مردم نسبت به هنرمندان است. اگر نام آقای کاسبی در یادها مانده، به خاطر عشق و صداقت است که در نقشهایش جاری بود». در پایان مراسم، سحر کاسبی، دختر کوچک زندهیاد محمد کاسبی با خیرمقدم به حاضران گفت: «پدرم عاشق ایران و مردمش بود. از همه مردم و هنرمندانی که در این سالها با دعای خیرشان ما را همراهی کردند، تشکر میکنم». پس از آن یلدا کاسبی، دیگر دختر آن مرحوم، دلنوشتهای احساسی برای پدرش قرائت کرد و مراسم با اقامه نماز میت بر پیکر زندهیاد محمد کاسبی در مقابل حوزه هنری تشییع و به قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) بدرقه شد.