گروه اقتصادی: در مناطق روستایی به‌طور فزاینده‌ای پنل‌های خورشیدی خانگی به یکی از گزینه‌های اقتصادی و پایدار برای ایجاد درآمد تبدیل شده‌اند. برآوردها نشان می‌دهد نصب یک نیروگاه خورشیدی کوچک‌مقیاس خانگی با ظرفیت ۵ کیلووات، حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان سرمایه اولیه نیاز دارد. با توجه به نرخ خرید تضمینی برق توسط ساتبا (۳۸۵۰ تومان به ازای هر کیلووات ساعت)، این پنل‌ها می‌توانند سالانه حدود ۳۰ تا ۳۵ میلیون تومان درآمد ایجاد کنند. در یک دوره ۲۰ ساله، این رقم به بیش از ۶۰۰ میلیون تومان خواهد رسید یعنی بیش از دو برابر سرمایه‌گذاری اولیه، آن هم بدون نیاز به نیروی کار مستمر یا هزینه‌های عملیاتی سنگین.
این مدل اقتصادی، بویژه برای خانواده‌های روستایی که به دنبال درآمد پایدار هستند، یک فرصت واقعی است. در کنار درآمدزایی، پنل‌های خورشیدی به کاهش وابستگی به شبکه برق، افزایش تاب‌آوری اقتصادی و حتی ارتقای آگاهی زیست‌محیطی در جوامع محلی کمک می‌کنند.
با ورود انرژی‌های تجدیدپذیر به روستاهای ایران، طرح «روستای روشن» در حال تبدیل شدن به یکی از مهم‌ترین برنامه‌های توسعه پایدار در مناطق محروم است. طبق اعلام وزارت نیرو، تا پایان سال جاری حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی کوچک‌مقیاس در روستاهای سراسر کشور احداث خواهد شد. این اقدام در ادامه روند توسعه نیروگاه‌های پاک است که تا نیمه مهرماه امسال به ظرفیت ۲۵۵۰ مگاوات رسیده؛ ۷۰ درصد آن خورشیدی و ۲۰ درصد بادی. استان یزد با ۲۷۷ مگاوات ظرفیت نصب‌شده نیروگاه خورشیدی، پیشتاز این تحول در صنعت برق است.
برنامه‌های توسعه‌ای نشان می‌دهد ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا پایان سال ۱۴۰۴ به ۷۰۰۰ مگاوات و تا سال ۱۴۰۵ به ۱۲ هزار مگاوات خواهد رسید. این رشد، نه‌تنها به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به‌عنوان پیشران توسعه اقتصادی در مناطق روستایی عمل کند.
در مدل خرید تضمینی برق، بازگشت سرمایه طی ۳ تا ۴ سال پیش‌بینی شده و برق تولیدی با نرخ ۳۸۵۰ تومان به ساتبا فروخته می‌شود. همچنین عرضه برق در بورس انرژی با میانگین نرخ ۶۶۰۰ تومان در 6 ماه نخست امسال، انگیزه سرمایه‌گذاری را افزایش داده است.
اجرای این برنامه تاکنون با تخصیص 1000 میلیارد تومان از مجموع ۱۱ هزار میلیارد تومان تسهیلات مصوب آغاز شده و هدف آن، تولید برق پاک، ایجاد درآمد پایدار برای دهیاری‌ها و تثبیت جمعیت روستایی است. احداث نیروگاه‌ها در نزدیکی روستاها همچنین موجب پایداری شبکه برق، کاهش تلفات انتقال و افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت انرژی‌های نو می‌شود.
با این حال، موفقیت این طرح در گرو مدیریت دقیق، تأمین منابع مالی و حل مسائل اجرایی است. اگر این الزامات به درستی رعایت شود، پنل‌های خورشیدی خانگی می‌توانند نه‌تنها منبع درآمد، بلکه نماد تحول اقتصادی در روستاهای ایران باشند.
* سازوکار خرید برق خورشیدی در ایران
سازوکار خرید برق خورشیدی در ایران بر پایه 2 مدل اصلی طراحی شده که هر 2 با هدف تشویق سرمایه‌گذاری خرد و خانوادگی در مناطق روستایی و کم‌برخوردار تدوین شده است. نخستین مدل، «خرید تضمینی برق» است که در آن دولت از طریق سازمان ساتبا (سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق)، برق تولیدی نیروگاه‌های خورشیدی خانگی را به صورت تضمینی و بلندمدت خریداری می‌کند. نرخ خرید در این مدل برای سال ۱۴۰۴، معادل ۳۸۵۰ تومان به ازای هر کیلووات ساعت تعیین شده و قراردادها معمولاً ۲۰ ساله هستند. این مدل بویژه برای خانوارهایی که به دنبال بازگشت سرمایه مطمئن و بدون ریسک بازار هستند، جذابیت بالایی دارد.
مدل دوم، فروش برق در بورس انرژی است که در آن تولیدکنندگان می‌توانند برق مازاد خود را با نرخ‌های رقابتی در بازار عرضه کنند. طبق داده‌های نیمه نخست سال جاری، میانگین نرخ فروش برق تجدیدپذیر در بورس انرژی حدود ۶۶۰۰ تومان به ازای هر کیلووات ساعت بوده که نشان‌دهنده ظرفیت بالای سودآوری برای نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس است، بویژه در مناطق آفتابی و کم‌مصرف.
این 2 سازوکار، در کنار تسهیلات بانکی و حمایت‌های وزارت نیرو، موجب شده استقبال از طرح‌های خورشیدی در روستاها به‌‌تدریج افزایش یابد. طبق آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۲۵ هزار نیروگاه خورشیدی خانگی در کشور به بهره‌برداری رسیده که عمده آنها در استان‌های یزد، کرمان، سیستان‌وبلوچستان، خراسان جنوبی و هرمزگان مستقرند.
با اجرای طرح «روستای روشن»، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال جاری، ظرفیت جدیدی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ مگاوات از نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس در روستاها به شبکه برق کشور افزوده شود. این طرح نه‌تنها به تثبیت جمعیت در مناطق کم‌برخوردار کمک می‌کند، بلکه با ایجاد درآمد پایدار، موجب کاهش وابستگی به یارانه‌های دولتی و افزایش تاب‌آوری اقتصادی خانوارهای روستایی می‌شود.
با این حال چالش‌هایی همچون تأمین به موقع تسهیلات، آموزش فنی بهره‌برداران و تسهیل فرآیندهای اداری همچنان باقی است. برای آنکه این طرح به یک الگوی موفق توسعه پایدار تبدیل شود، لازم است دولت در کنار حمایت مالی، زیرساخت‌های اجرایی و نظارتی را نیز تقویت کند، در غیر این صورت فرصت طلایی بهره‌برداری از انرژی خورشیدی در روستاها ممکن است به دلیل موانع اجرایی از دست برود.
در حال حاضر می‌توان گفت توسعه نیروگاه‌های خورشیدی خانگی در ایران نه‌تنها به عنوان یک راهکار اقتصادی برای خانوارهای روستایی مطرح است، بلکه این به عنوان یک فرصت راهبردی برای تحول در زیرساخت‌های انرژی کشور نیز شناخته می‌شود. با توجه به نرخ بازگشت سرمایه، مدل‌های خرید تضمینی و فروش در بورس انرژی و حمایت‌های دولتی، این طرح می‌تواند به طور پایدار درآمد ایجاد کرده و وابستگی به منابع فسیلی را کاهش دهد.
اما تحقق این ظرفیت در سطح ملی نیازمند تمرکز بر استان‌هایی است که هم از نظر تابش خورشید و هم از نظر آمادگی اجتماعی و زیرساختی، بیشترین پتانسیل را دارند. طبق داده‌های رسمی، استان یزد پیشتاز توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در کشور است. پس از آن، استان‌های کرمان، سیستان‌وبلوچستان، خراسان جنوبی و هرمزگان نیز به دلیل اقلیم گرم و خشک، ساعات بالای تابش خورشید و استقبال خانوارهای محلی، در زمره مناطق اولویت‌دار برای توسعه این طرح قرار دارند.
این استان‌ها نه‌تنها از نظر جغرافیایی مستعد هستند، بلکه در برخی مناطق مانند طبس، نهبندان و ایرانشهر، پنل‌های خورشیدی به منبع اصلی درآمد خانوارها تبدیل شده‌اند. بنابراین، تمرکز بر این مناطق می‌تواند بازدهی سرمایه‌گذاری را افزایش داده و الگویی موفق برای گسترش طرح «روستای روشن» در سایر نقاط کشور فراهم کند.
در نهایت اگر دولت بتواند با مدیریت دقیق، تسهیل فرآیندهای اجرایی و تأمین منابع مالی، موانع موجود را برطرف کند، استان‌های آفتابی ایران می‌توانند به قطب‌های تولید برق پاک تبدیل شوند؛ قطب‌هایی که نه‌تنها برق تولید می‌کنند، بلکه اقتصاد روستایی را بازتعریف می‌کنند.
گزارش «وطن امروز» از توسعه انرژی خورشیدی در روستاهای کشور
روستاها برق تولید می‌کنند
ارسال نظر
پربیننده
تازه ها