تکیه بر باد!

رضا عمویی: پس از آنکه رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد فعلا قصدی برای اسال موشک‌های کروز تاماهاوک به اوکراین ندارد، «ولودیمیر زلنسکی»، رئیس‌جمهور اوکراین دست خالی از کاخ سفید بازگشت. طی چند هفته گذشته بحث‌هایی درباره احتمال ارسال موشک‌های استراتژیک تاماهاوک به اوکراین از سوی آمریکا مطرح  شده بود اما پس از گفت‌وگوی تلفنی ترامپ با ولادیمیر پوتین، آمریکا ارسال موشک‎های تاماهاوک به اوکراین را در شرایط فعلی تایید نکرد و ترامپ اعلام کرد به زودی در مجارستان با همتای روس خود دیدار خواهد کرد. رئیس‌جمهور آمریکا همچنین تاکید کرد امیدوارم بتوانیم جنگ را بدون فکر کردن به ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین تمام کنیم و فکر می‌کنم به آن زمان خیلی نزدیک شده‌ایم.
پیش‌تر ترامپ امیدوار بود با برگزاری یک نشست رودررو با رئیس‌جمهور روسیه که کمتر از ۳ ماه پیش در آلاسکا برگزار شد، بتواند پوتین را متقاعد کند وارد مذاکرات جامع صلح برای پایان دادن به جنگ شود اما آن نشست نتوانست به نتیجه مورد نظر وی منجر شود و در چند هفته گذشته موضوع ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین مطرح شده، هرچند ترامپ در شرایط فعلی ارسال چنین موشک‌هایی به اوکراین را رد کرده  است.
درخواست زلنسکی در شرایطی از سوی رئیس‌جمهور آمریکا رد شده که پیشتر رئیس‌جمهور اوکراین در گفت‌وگو با دویچه وله آلمان مدعی شده بود موشک‌های تاماهاوک می‌توانند به پایان جنگ اوکراین کمک کنند. زلنسکی مدعی شده بود روسیه از اینکه آمریکایی‌ها به ما تاماهاوک بدهند، نگران است و ارسال این موشک‌ها می‌تواند نوعی فشار بر مسکو برای صلح باشد. وی همچنین ادعا کرده بود اگر آمریکا این سلاح‌ها را در اختیار اوکراین قرار دهد، این کشور فقط از آنها برای حمله به اهداف نظامی روسیه استفاده خواهد کرد.
همزمان با درخواست اوکراین، «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه هم  هشدار داد ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین «یک تنش کاملاً جدید و متفاوت» در روابط روسیه - آمریکا ایجاد خواهد کرد. «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی پوتین هم به تلویزیون دولتی روسیه گفته بود تحویل موشک‌های تاماهاوک به اوکراین باعث «تنش شدید» در روابط مسکو - واشنگتن خواهد شد.
پس از هشدارهای روسیه درباره ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین، دونالد ترامپ، روز گذشته بار دیگر تأیید کرد آمریکا خود به موشک‌های کروز تاماهاوک نیاز دارد و نمی‌تواند آنها را به اوکراین بدهد. رسانه آمریکایی پلیتیکو نیز روز دوشنبه به نقل از یک منبع آگاه خبر داد زلنسکی به این امید به واشنگتن رفت که ترامپ را متقاعد کند موشک‌های تاماهاوک را به اوکراین برساند اما ناراضی آنجا را ترک کرد و تا اینجای کار، اصرارهای زلنسکی به ترامپ برای گرفتن موشک‌های تاماهاوک بی‌نتیجه بوده است.
* تاماهاوک چه ویژگی‌هایی دارد؟
تاماهاوک‌ موشک‌ کروز مادون صوت (کمتر از سرعت صوت) و با دقت بالاست. آنها در انواع مختلفی عرضه می‌شوند و می‌توانند کلاهک‌های مختلفی از جمله کلاهک هسته‌ای را حمل کنند و از دستگاه‌های مختلفی قابل پرتاب هستند. «کنستانتین کریوولاپ»، کارشناس نظامی به فاکس‌نیوز گفته است: «تاماهاوک یک موشک نسبتاً قدیمی است که دهه ۱۹۷۰ توسعه یافت. آمریکایی‌ها ابتدا آن را به عنوان یک سیستم حمل کلاهک‌های هسته‌ای در ۳ نوع طراحی کردند: هواپرتاب، زمین‌پایه و دریاپایه».
گزارش سی‌ان‌ان هم درباره موشک‌های تاماهاوک توضیح داده است این موشک‌ها ابتدا مجهز به کلاهک هسته‌ای و با بردی تا ۲۵۰۰ کیلومتر بودند. با جایگزینی کلاهک‌های هسته‌ای با کلاهک‌های متعارف و معمولی، برد موشک‌های تاماهاوک به ۱۶۰۰ کیلومتر کاهش یافت، هرچند برخی از انواع آن هنوز بردی تا ۲۵۰۰ کیلومتر دارند.
با این حال، گزارش‌ها نشان می‎دهد سامانه‌های موشکی تاماهاوک زمینی پس از امضای پیمان نیروهای هسته‌ای میان‌برد (INF) در سال ۱۹۸۷ بین آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق برچیده شدند اما پس از خروج آمریکا از این پیمان (INF ) در سال ۲۰۱۹ در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، بسیاری از پرتابگرهای تاماهاوک بار دیگر احیا شدند. ویژگی کلیدی موشک تاماهاوک، توانایی پرواز در ارتفاع بسیار پایین است. 
کریوولاپ معتقد است موشک تاماهاوک دوربردترین موشک کروز غیرهسته‌ای غرب است و پرواز در ارتفاع پایین مهم‌ترین ویژگی آن به شمار می‌رود.
گزارش‌های دیگری نیز نشان می‌دهد موشک‌های کروز تاماهاوک توسط نیروهای آمریکایی در تجاوز علیه عراق، لیبی و سوریه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. «آندری کووالنکو»، کارشناس نظامی نیز در گفت‌وگو با سی.ان.ان تاکید کرد موشک‌های تاماهاوک از سیستم‌های ناوبری پیچیده‌ای استفاده می‌کنند و به طرف مقابل تنها چند ثانیه فرصت واکنش می‌دهند. به گفته این کارشناس، برای رهگیری موشک‌های تاماهاوک به شبکه‌ای متراکم از رادارهای سطح پایین، هدف‌گیری سریع و شبکه دفاع هوایی هماهنگ نیاز است.
کووالنکو گفت: «این موشک‌ها بویژه هنگامی که به صورت رگباری پرتاب می‌شوند، مؤثرند و سامانه‌های پدافندی در برابر شلیک رگباری این موشک‌ها قفل می‌شوند».
همچنین «اوله کاتکوف»، سردبیر دیفنس اکسپرس معتقد است قابلیت‌های دوربرد تاماهاوک به نیروهای اوکراینی اجازه می‌دهد اهداف نظامی کلیدی را در عمق خاک روسیه تا فاصله ۱۶۰۰ کیلومتری (۱۰۰۰ مایل) هدف قرار دهند و این می‌تواند به معنای هدف قرار گرفتن تعدادی از کارخانه‌های تسلیحات روسیه باشد.
موسسه مطالعات جنگ (ISW) مستقر در آمریکا نیز در گزارشی نوشت: اوکراین می‌تواند از موشک‌های تاماهاوک برای آسیب رساندن یا نابودی قابل توجه تأسیسات نظامی کلیدی در داخل روسیه، مانند کارخانه پهپاد در یلابوگا، تاتارستان یا پایگاه هوایی انگلز-۲ در ساراتوف استفاده کند. موسسه مطالعات جنگ تخمین ‌زده است ۱۶۰۰ تا ۲۰۰۰ هدف نظامی روسیه می‌تواند در برد موشک‌های تاماهاوک باشد، هرچند تحویل این موشک‌ها به اوکراین فعلا در دستور کار آمریکا نیست.
* هزینه زیاد تاماهاوک
به‌رغم اینکه موشک‌های تاماهاوک دارای قابلیت‌های نظامی قابل توجهی هستند اما استفاده از آنها بسیار گران است. گزارش فاکس‌نیوز حاکی از آن است قیمت موشک‌های تاماهاوک بسته به کشور خریدار متفاوت است. به عنوان مثال، هلند برای هر موشک 12.5 میلیون دلار (10.6 میلیون یورو) به آمریکا می‌پردازد، در حالی که ژاپن فقط 4.25 میلیون دلار به آمریکا می‌پردازد و در واقع آمریکا با کشورهای مختلف با قیمت متفاوت محاسبه می‌کند.
کاتکوف درباره هزینه تامین موشک‌های تاماهاوک برای اوکراین در گزارشی بررسی کرده است کی‌یف با حداکثر نیم میلیارد دلار بودجه در دسترس، فقط ۱۱۷ موشک تاماهاوک را می‌تواند از آمریکا خریداری کند، آن هم به شرطی که آمریکا بخواهد با حداقل قیمت یعنی به قیمت فروش این موشک‌ها به ژاپن با اوکراین محاسبه کند اما اگر ترامپ بخواهد این موشک‌ها را به همان قیمتی که به هلند فروخته، با اوکراین حساب کند، تعداد موشک‌ها برای اوکراین بسیار کمتر خواهد بود.
از سوی دیگر گزارش سی.ان.ان نشان می‌دهد نرخ تولید همه انواع تاماهاوک حدود ۵۰ موشک در سال است. این مقدار چندان تولید زیادی نیست و معنای آن برای اوکراین این است که این کشور قطعاً هزاران موشک دریافت نخواهد کرد.
* آیا تاماهاوک اوکراین را نجات می‌دهد؟
اگرچه با موضع‌گیری‌های اخیر ترامپ، ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین در شرایط فعلی و در کوتاه‌مدت منتفی است اما این احتمال وجود دارد که در آینده نزدیک، بار دیگر در صورت شکست گفت‌وگوها میان کاخ سفید و کاخ کرملین، ارسال موشک‌های تاماهاوک روی میز مذاکرات زلنسکی و ترامپ قرار گیرد.
با این حال، دست اوکراین برای استفاده از این نوع موشک‌ها چندان هم باز نیست. نشریه آمریکایی آتلانتیک در گزارشی نوشت: حتی اگر این موشک‌ها به اوکراین تحویل شوند، آنها سلاح‌های شگفت‌انگیزی نیستند و باعث پیروزی یک‌شبه اوکراین نخواهند شد. 
وال‌استریت ژورنال نیز می‌نویسد: موشک تاماهاوک «سلاح بسیار ارزشمندی» خواهد بود، هرچند شاید «تغییردهنده‌ بازی» در جنگ اوکراین نباشد. «مایکل کلارک» می‌گوید موشک‌های تاماهاوک احتمالاً برای حمله به مسیرهای حمل‌و‌نقل و لجستیک روسیه در پشت خط مقدم استفاده خواهند شد و اوکراین از این موشک‌ها برای بمباران انبارهای نفت، پایگاه‌های نگهداری نیروها، کاروان‌های نقلیه و کارخانه‌های تولید پهپاد استفاده خواهد کرد اما روسیه نیز در مقابل بانک اهداف خود در اوکراین را گسترش خواهد داد و هزینه استفاده از این موشک‌ها برای اوکراین بسیار زیاد خواهد بود.
این را نیز باید در نظر داشت که ارائه موشک‌های تاماهاوک به اوکراین با چالش‌های بزرگی همراه است، بویژه اینکه اوکراین پرتابگرهای دریایی یا زمینی لازم برای شلیک این موشک‌ها را ندارد و موشک‌های تاماهاوک را نمی‌توان از هواپیما پرتاب کرد.
علاوه بر این، محدود بودن تولید و قیمت گران موشک‌های تاماهاوک چالش‌های دیگری برای اوکراینی‌ها جهت دسترسی به این موشک‌هاست، هرچند تاکنون ارسال تاماهاوک به اوکراین فقط در حد شعار و بلوف بوده و بعید است ترامپ به این زودی حاضر به تحویل این موشک‌ها به اوکراین شود.