در سال‌های اخیر، صنعت زنبورداری جمهوری آذربایجان که به سرعت در حال توسعه است، پویایی رشد باثباتی را حفظ کرده و عامل کلیدی این صنعت، انتقال ده‌ها هزار کلنی زنبور عسل به مراتع کوهستانی «مناطق آزاد شده» (مناطق بازپس گرفته شده پس از جنگ دوم قره‌باغ) بوده است.
امروز، وظیفه اصلی زنبورداران این کشور، افزایش بهره‌وری و گسترش جغرافیای صادرات عسل ارگانیک، از جمله محصولات کلبجر و سایر مناطق کوهستانی قره‌باغ و زنگه‌زور شرقی است. دستاوردها و چشم‌اندازهای این صنعت در بیست و پنجمین نمایشگاه محصولات زنبورداری که آخر هفته گذشته در باکو افتتاح شد، ارائه گردید.
نمایش 100 تن عسل در باکو؛ حضور پررنگ کشاورزان قره‌باغ
کشاورزان مناطق اقتصادی زنگه‌زور شرقی و قره‌باغ برای پنجمین سال متوالی محصولات خود را در نمایشگاه سنتی محصولات زنبورداری که در منطقه نریمانوف باکو، در نزدیکی ایستگاه مترو «گنجلیک» برگزار می‌شود، عرضه می‌کنند.
امسال در بیست و پنجمین نمایشگاه که توسط وزارت کشاورزی و شرکت سهامی عام «تدارکات و تأمین کشاورزی» وابسته به آن، با مشارکت «انجمن زنبورداران آذربایجان» سازماندهی شده است، حدود 280 زنبوردار از 43 منطقه جمهوری آذربایجان شرکت دارند. آن‌ها بیش از 100 تن عسل و بیش از پانزده نوع محصول دیگر این صنعت - از جمله ژل رویال، موم، بره موم، گرده گل و غیره - را عرضه کرده‌اند.
مکان‌ها برای شرکت‌کنندگان در نمایشگاه به تناسب تعداد زنبورداران در مناطق مربوطه اختصاص یافته است و تمام کالاهای ارائه‌شده توسط آزمایشگاه آژانس ایمنی غذایی آذربایجان انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. همچنین امسال با پشتیبانی متخصصان «تدارکات و تأمین کشاورزی»، به کشاورزان در زمینه بسته‌بندی و برندسازی محصولات، پشتیبانی رایگان ارائه می‌شود.
بهره‌وری 2 برابری کندوها در کلبجر با انتقال به مراتع کوهستانی
در این نمایشگاه که تا 9 نوامبر ادامه خواهد داشت، طیف گسترده‌ای از محصولات زنبورستان‌های کلبجر، لاچین و تعدادی دیگر از مناطق قره‌باغ که از بهار 2021 انتقال مزارع زنبورداری به آنجا آغاز شد، ارائه شده است. امسال برای اولین بار، محصولی با نشان تجاری «عسل خوجالی» نیز شرکت دارد؛ این محصول ارگانیک از چمنزارها و درختان دامنه‌های «قیرخ‌قیزلار» در خوجالی جمع‌آوری شده است.
در اینجا لازم به یادآوری است که فرآیند انتقال مزارع زنبورداری به چمنزارهای کوهستانی و اراضی جنگلی (مناطق مین‌زدایی شده و ایمن) در سرزمین‌های آزاد شده آذربایجان بر اساس یک آیین‌نامه واحد انجام می‌شود. به طور خاص، کشاورزانی به این مناطق منتقل می‌شوند که در سامانه اطلاعات الکترونیکی کشاورزی (EKTIS) ثبت‌نام کرده و حداقل 40 کلنی زنبور عسل در مزرعه خود داشته باشند.
تأثیر اقدامات انجام شده از پنج سال پیش، فراتر از همه انتظارات بوده است. به طوری که، تنها در زنبورستان‌های کلبجر، میانگین برداشت از هر کندو بیش از 50 کیلوگرم عسل است، یعنی بیش از دو برابر میانگین کشوری جمهوری آذربایجان. بهره‌وری زنبورستان‌ها در سایر مناطق آزاد شده نیز به طور قابل توجهی بالاتر از میانگین این کشور بوده است.
قفقاز کوچک؛ بهشت زنبورداران
توسعه بیشتر این روند، به لطف بهبود پایگاه غذایی زنبورداری، نویدبخش رشد چشمگیر تولید عسل است. منطقه قفقاز کوچک با پوشش گیاهی متنوع کوهستانی و بالاترین میزان شهددهی گیاهان عسل‌زا، برای استقرار زنبورستان‌ها ایده‌آل است.
عدم وجود صنعت و سایر تولیدات مضر و همچنین عدم استفاده از مواد شیمیایی کشاورزی در این مناطق، کارایی زنبورها را افزایش داده و خطرات مرگ و میر آن‌ها را کاهش می‌دهد. عسل به‌دست‌آمده در اینجا نه تنها از نظر زیست‌محیطی پاک است، بلکه دارای طعم بی‌نظیر و خواص درمانی منحصربه‌فردی است که بارها توسط کارشناسان در نمایشگاه‌های بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است.
جشنواره عسل در کلبجر؛ تلاش برای برندسازی بین‌المللی
قابل ذکر است که در اواخر سپتامبر سال جاری، به ابتکار «لیلا علی‌اوا»، معاون بنیاد حیدر علی‌اف و بنیانگذار و رئیس اتحادیه عمومی IDEA، برای اولین بار جشنواره عسل در کلبجر برگزار شد. در این جشنواره 37 زنبوردار-کشاورز از مناطق اقتصادی قره‌باغ و زنگزور شرقی، سایر مناطق کشور و همچنین زنبورداران جوانی که توسط IDEA حمایت می‌شوند، شرکت کردند. در آینده‌ای نزدیک، این مجمع منطقه‌ای چشم‌انداز خوبی برای رسیدن به سطح جهانی دارد.
«مجید ممدوف»، وزیر کشاورزی آذربایجان، اخیراً خاطرنشان کرد: «ما در تلاشیم تا این جشنواره را با دعوت از زنبورداران از تمام مناطق کشور و ترویج عسل کلبجر به عنوان یک برند، سنتی کنیم و در آینده برنامه‌ریزی شده که این جشنواره به سطح بین‌المللی ارتقا یابد. در آینده نزدیک، توجه ویژه‌ای به توسعه زنبورداری در قره‌باغ و زنگزور شرقی معطوف خواهد شد.»
دیپلماسی عسل؛ برند «قره‌باغ» در راه بازارهای خاورمیانه و آسیا
یادآوری می‌شود که هدف اصلی این جشنواره، ترویج و ارتقای جغرافیایی عسل کلبجر و کمک به گسترش فرصت‌های صادراتی مزارع زنبورداری قره‌باغ است. در همین راستا، اخیراً مذاکراتی در مورد عرضه عسل تحت برند مشترک «قره‌باغ» به بازارهای کشورهای همسایه نزدیک جمهوری آذربایجان و همچنین کشورهای آسیایی، خاورمیانه و در آینده، احتمالاً اتحادیه اروپا، در حال انجام است.
عمده تلاش‌ها برای برقراری صادرات عسل و سایر محصولات زنبورداری توسط بنیاد ترویج صادرات و سرمایه‌گذاری آذربایجان (AZPROMO) و خانه‌های تجاری صورت گرفته است. این نهادها به تأمین‌کنندگان عسل کمک کرده‌اند تا در نمایشگاه‌های تخصصی و مأموریت‌های تجاری شرکت کنند و محصولات داخلی را تحت برند مشترک «ساخت آذربایجان» (Made in Azerbaijan) در بازارهای کشورهای پساشوروی و همچنین کشورهای دورتر تبلیغ کنند.
به این ترتیب، در کمتر از یک دهه، صادرات عسل عمدتاً به امارات متحده عربی و ژاپن برقرار شد، محموله‌های آزمایشی به اردن، بحرین، قطر و اخیراً نیز به عراق، لیبی و مصر ارسال شده است. تبلیغ و ترویج محصولات زنبورداری جمهوری آذربایجان به طور فعال از طریق خانه‌های تجاری آذربایجان در کشورهای بالتیک، لهستان، چین و روسیه نیز در حال انجام است.
همکاری با فائو و ترکیه برای تقویت ژنتیک زنبورها
همکاری‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر در چارچوب تعدادی از برنامه‌های مشترک با سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) برای بهبود ژنوفوند زنبورهای محلی، حل مشکلات بسته‌بندی، صدور گواهینامه‌های بین‌المللی و افزایش پتانسیل صادراتی عسل آذربایجان تقویت شده است.
کمک‌های فنی و مشاوره‌ای به زنبورداران آذربایجانی در زمینه اصلاح نژاد زنبور عسل از سوی آژانس همکاری و توسعه ترکیه (تیکا) نیز ارائه می‌شود: به ویژه، این امر به ایجاد مزارع آزمایشی پرورش ملکه زنبور عسل در این کشور کمک کرده، توسعه زنبورداری در روستای آزاد شده «جوجوق مرجانلی» در منطقه جبرائیل برقرار شده و همچنین متخصصان تیکا به گسترش زنبورستان‌ها در منطقه قره‌باغ کمک می‌کنند.
رشد 13.5 درصدی تولید در سایه یارانه‌های دولتی
به گفته وزیر کشاورزی آذربایجان، حمایت‌های دولتی و همکاری با ساختارهای بین‌المللی به افزایش تعداد کلنی‌های زنبور عسل در این کشور در سال‌های اخیر تقریباً به 2.5 برابر کمک کرده است.
یادآوری می‌شود که بر اساس فرمانی که در سال 2018 توسط رئیس‌جمهور آذربایجان امضا شد، زنبورداران به مدت پنج سال به ازای هر کلنی زنبور عسل یارانه دریافت می‌کنند. در نتیجه، طی هفت سال گذشته، تعداد کلنی‌های زنبور عسل در آذربایجان از 270 هزار به نزدیک 600 هزار کلنی افزایش یافته است. این امر به طور مستقیم رشد حجم تولید عسل را تحریک می‌کند.
آمار نهایی تولید عسل در آذربایجان برای سال 2025 هنوز جمع‌بندی نشده است، اما به دلیل شرایط آب و هوایی نسبتاً مطلوب در سال جاری، احتمالاً می‌توان نرخ رشد خوبی را که در سال گذشته به دست آمد، حفظ کرد. بر اساس داده‌های کمیته دولتی آمار جمهوری آذربایجان، در سال 2024 در بیش از 30.6 هزار مزرعه کشاورزی این کشور، بیش از 5166 تن عسل تولید شد که نشان‌دهنده رشد 13.5 درصدی است.
انتهای پیام/