رضا عمویی: جنگ اوکراین در حال بازتعریف خطوط قرمز جدید است؛ خطوط قرمزی که پس از ۳ سال و ۸ ماه جنگ ترسیم می‌شود و مرزهای جدید تنش و نبرد را به فراتر از مرزهای اوکراین می‌رساند. بتازگی «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه با اعلام خط قرمز مهم کشورش، هشدار داد در صورت حمله به خاک این کشور با استفاده از موشک‌های دوربرد «تاماهاوک»، مسکو پاسخی قاطع به این اقدام خواهد داد. موشک‌های تاماهاوک نوعی از موشک‌های دوربرد ساخت آمریکاست که اگرچه هنوز به دست اوکراین نرسیده اما برخی زمزمه‌ها درباره احتمال ارسال آن به اوکراین از سوی آمریکا، پوتین را خشمگین کرده است. به همین دلیل، رئیس‌جمهور روسیه روز پنجشنبه - پریروز- در هشدار خود درباره ارسال احتمالی موشک‌های آمریکایی تاماهاوک به اوکراین تاکید کرد غرب پیش از اتخاذ چنین تصمیمی باید بخوبی درباره پیامدهای این اقدام بیندیشد. رئیس‌جمهور روسیه همچنین گفت بحث‌ها درباره احتمال ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین، صرفاً تلاشی برای تشدید وخامت اوضاع است.
هشدار پوتین درباره ارسال موشک‌های آمریکایی تاماهاوک به اوکراین تا آنجا در غرب و اروپا با نگرانی روبه‌رو شده که «جورج گالووی» سیاستمدار معروف انگلیسی از کشورهای اروپایی خواست به هشدار رئیس‌جمهور روسیه درباره پیامدهای حملات احتمالی با موشک‌های تاماهاوک به روسیه توجه کنند. او گفت: «باید به هشدار پوتین گوش دهید. در غیر این صورت، اگر فرزندان‌تان به نحوی از این وضعیت جان سالم به در ببرند، شاید بتوانند توضیح دهند چه بر سر شما آمده است».
همزمان «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین (کاخ ریاست جمهوری روسیه) هشدار داد سخنان پوتین درباره واکنش شدید، نه فقط درباره عرضه موشک‌های «تاماهاوک» به اوکراین، بلکه مربوط به هرگونه تلاش برای حمله به عمق خاک روسیه است.
موشک‌های تاماهاوک از جمله موشک‌های استراتژیک آمریکاست که سی‌ان‌ان در گزارشی آن را «اسب بارکش زرادخانه موشکی آمریکا» معرفی کرده است. این موشک در حملات هوایی و تجاوزات آمریکا به مناطق مختلف به کار گرفته شده و به طور گسترده علیه رژیم صدام، دیکتاتور سابق عراق هم در دهه ۱۹۹۰ و هم در سال ۲۰۰۳ مورد استفاده قرار گرفت. سال ۱۹۹۱ زمانی که آمریکا به دنبال اخراج نیروهای عراقی از کویت بود، ۱۲۲ موشک تاماهاوک در ۳ روز آغازین عملیات «توفان صحرا» به سمت مواضع عراق شلیک کرد. این نخستین بار بود که از موشک‌های تاماهاوک در خاورمیانه استفاده می‌شد. همچنین از تاماهاوک برای حملات دقیق در بالکان، افغانستان در سال ۱۹۹۸ و بعدها علیه یمن، لیبی و سوریه استفاده شد. آخرین نسخه این موشک سال ۲۰۲۱ معرفی شد که دارای تجهیزات الکترونیک پیشرفته‌تر و رادارگریزتر است.
اگرچه موشک تاماهاوک یک موشک جدید نیست اما ارسال احتمالی آن به اوکراین، تنور تنش در ابتدای ورود اروپا به فصل سرما را داغ‌تر کرده است. قیمت هر موشک تاماهاوک بین ۲ تا 4 میلیون دلار متغیر اعلام شده و برخی منابع حتی قیمت‌های بالاتری را برای این موشک‌ها عنوان کرده‌اند. موشک تاماهاوک همچنین براساس نوع، می‌تواند اهدافی را بین ۱۶۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر (۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ مایل) هدف قرار دهد و این ویژگی یکی از دلایل خشم روس‌ها از در اختیار داشتن احتمالی چنین موشک‌هایی از سوی اوکراین است. اگرچه برد موشک‌های تاماهاوک خیلی بیشتر از برخی پهپادهای دوربرد اوکراین نیست اما قدرت انفجاری بسیار بیشتری دارد. این موشک از فناوری‌های هدایت پیشرفته‌ای برخوردار است که همین مساله شناسایی و رهگیری آن را بسیار دشوار کرده است.
* اقدامات تحریک‌آمیز اوکراین
به نظر می‌رسد آنچه خشم روس‌ها از گمانه‌زنی درباره احتمال ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین را دوچندان کرده، تحرکات این روزهای رئیس‌جمهور اوکراین است. اگرچه «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا هفته گذشته پس از تماس و گفت‌وگوی تلفنی با رئیس‌جمهور روسیه به صورت رسمی اعلام کرد آمریکا امکان ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین را ندارد اما «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین در تلاش است با لابی از طریق اروپایی‌ها، دولت ترامپ را برای تحویل موشک‌های تاماهاوک به اوکراین تحت فشار قرار دهد. رئیس‌جمهور اوکراین گفته است پس از خودداری دونالد ترامپ از تحویل موشک‌های دوربرد تاماهاوک به این کشور، کی‌یف گفت‌وگوهایی را با کشورهای اروپایی درباره دریافت این نوع تسلیحات آغاز کرده است. زلنسکی روز پنجشنبه در نشست شورای اروپا گفت: «تسلیحات دوربرد فقط در آمریکا وجود ندارد، برخی کشورهای اروپا نیز آن را دارند؛ از جمله موشک‌های تاماهاوک و اوکراین هم‌اکنون رایزنی‌های دقیقی را با شماری از شرکای اروپایی در این زمینه دنبال می‌کند».
مذاکرات رئیس‌جمهور اوکراین در اروپا روز جمعه هم ادامه یافت و زلنسکی در ساختمان شماره ۱۰ داونینگ‌استریت لندن با «کی‌یر استارمر» نخست‌وزیر انگلیس دیدار کرد. همزمان با این دیدار، ارتش اوکراین به حملات خود به عمق خاک روسیه ادامه داد و روز جمعه فرماندار منطقه مسکو اعلام کرد در حمله پهپادی اوکراین به طبقه چهاردهم یک ساختمان مسکونی در کراسنوگورسک، چند تن زخمی شدند. «آندری ووروبیوف» در کانال تلگرام خود افزود: در این حمله پهپادی، ۵ نفر از جمله یک کودک زخمی شدند؛ از این تعداد، ۴ نفر به دلیل نیاز به ادامه درمان و بستری به سرعت به بیمارستان منتقل شدند و در آنجا تحت مراقبت‌های پزشکی لازم قرار دارند. در همین حال، فرماندار منطقه چلیابینسک نیز اعلام کرد تعداد مجروحان حادثه انفجاری که شامگاه چهارشنبه در کارخانه‌ای در کوپیسک رخ داد، از ۱۹ به ۲۹ نفر افزایش یافت.
ادامه حملات اوکراین به عمق روسیه همزمان با سکوت اروپا در برابر این حملات نشان‌دهنده رضایت اروپایی‌ها از حملات اوکراین به عمق خاک روسیه است اما آیا با وجود هشدارهای روسیه، در صورت گسترش جنگ اوکراین، سایر کشورهای اروپایی از آتش جنگ در امان خواهند بود؟
اقدامات تحریک‌آمیز زلنسکی در اروپا برای رسیدن به موشک‌های آمریکایی تاماهاوک در حالی انجام می‌شود که هفته گذشته «جی‌دی ونس» معاون رئیس‌جمهور آمریکا گفت رئیس‌جمهور [ترامپ] هنوز تصمیم نهایی را درباره تحویل موشک‌های تاماهاوک به اوکراین اتخاذ نکرده است. وی یادآور شد دولت ترامپ تمایل ندارد وضعیت اوکراین تشدید شود و تلاش طولانی‌مدت خود برای حل‌وفصل این مناقشه را ادامه خواهد داد.
دست و پا زدن‌های اوکراین برای در اختیار گرفتن موشک‌های تاماهاوک در شرایطی است که «تیم لیستر» کارشناس آمریکایی به سی‌ان‌بی‌سی‌نیوز گفته است همان‌طور که تاکنون در جنگ فرسایشی اوکراین مشاهده کرده‌ایم، نه جنگنده‌های «اف ۱۶» و نه تانک‌های آبرامز و نه حتی سامانه‌های موشکی پاتریوت که همگی به دست اوکراین رسیدند، هیچ‌کدام نتوانسته‌اند صحنه بازی را تغییر دهند، پس آیا چند صد موشک تاماهاوک می‌تواند تغییری در صحنه جنگ ایجاد کند؟
اصرار زلنسکی برای در اختیار داشتن موشک‌های تاماهاوک در حالی است که این موشک‌ها معمولا از دریا پرتاب می‌شوند و اوکراین برای شلیک این موشک‌ها به یک پرتابگر زمینی به نام تایفون نیاز دارد اما مشخص نیست آیا آمریکا تایفون را هم در اختیار اوکراین قرار میدهد یا خیر؟
* تحریم‌های تکراری علیه روسیه
همزمان با بالا گرفتن تنش‌ها میان مسکو و واشنگتن بر سر اوکراین، آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه ۲ شرکت نفتی روسیه و شرکت‌های تابعه آنها اعلام کرد. کمتر از 24 ساعت پس از اعلام تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه، پوتین موضعی سرسختانه اتخاذ کرد و با غیردوستانه خواندن این تحریم‌ها تاکید کرد این تحریم‌ها تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد روسیه نخواهد داشت. وی ضمن تاکید بر جایگاه برجسته روسیه در بازار جهانی، هشدار داد کاهش شدید عرضه نفت باعث افزایش قیمت‌ها شده و برای کشورهایی مانند آمریکا ناخوشایند خواهد بود.
تحریم‌های جدید آمریکا شرکت‌های روس‌نفت و لوک‌اویل را هدف گرفته‌اند؛ ۲ غول نفتی که در مجموع بیش از 5 درصد تولید جهانی نفت را در اختیار دارند. این تصمیم تغییری چشمگیر در سیاست ترامپ محسوب می‌شود. وی تنها یک هفته پیش گفته بود بزودی در بوداپست با پوتین دیدار خواهد کرد تا درباره پایان جنگ اوکراین گفت‌وگو کند اما این دیدار به صورت رسمی لغو شد.
نکته قابل توجه درباره تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه این است که برخلاف انتظار آمریکا، تحریم‌های این کشور دیگر مانند گذشته با اجماع جهانی همراه نیست، تا آنجا که «ویکتور اوربان» نخست‌وزیر مجارستان که کشورش عضو اتحادیه اروپایی است، در گفت‌وگویی رسانهای خواستار دور زدن تحریم‌های جدید آمریکا علیه نفت روسیه شد تا این تحریم‌ها بی‌اثر شود.
حتی به نظر می‌رسد خود ترامپ نیز از بی‌تاثیری تحریم‌ها باخبر است، تا آنجا که مرداد امسال به صورت صریح اعلام کرده بود آمریکا تحریم‌هایی علیه روسیه اعمال خواهد کرد ولی این اقدام تأثیری بر وضعیت اوکراین نخواهد داشت و این اقدامات در نهایت بی‌اثر خواهد بود. پیش‌تر نیز «نیکولای پترو» استاد مطالعات صلح در دانشگاه رودآیلند آمریکا در پاسخ به چرایی ادامه تحریم‌های بی‌اثر در نشریه نشنال‌اینترست نوشته بود: «آمریکا به تحریم معتاد شده است».
در واقع اعمال دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه روسیه نشان‌دهنده آن است که واشنگتن در فشار به مسکو تاکنون به دستاورد مورد نظر نرسیده است. اگرچه آمریکا انتظار داشت تهدیدهایش برای تأمین موشک‌های تاماهاوک به اوکراین در کنار تشدید لفاظی‌ها برای حملات عمیق به خاک روسیه، فشار کافی را برای وادار کردن پوتین به پذیرش آتش‌بس در قالب مورد نظر آمریکا ایجاد کند اما این فشارها هنوز باعث تسلیم رئیس‌جمهور در برابر خواسته‌های ترامپ نشده و چشم‌انداز صلح در جنگ اوکراین بیش از هر زمان دیگری دور از دسترس است.