درد دارو را درمان کنید

مصرف دارو در کشور در حالی بیش از 2 برابر استاندارد جهانی است که کارشناسان بهداشت تجویز بی‌منطق دارو از سوی برخی پزشکان، خوددرمانی با خرید دارو از داروخانه‌ها و مصرف بی‌رویه انواع داروها را عامل چنین آفتی عنوان می‌کنند. طبق اعلام وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، متوسط تجویز دارو در کشور در هر نسخه اکنون ۴ قلم است، که این عدد در دنیا بین 1.5 تا حداکثر 2 قلم است. این آمار نشان‌دهنده آن است که تجویز دارو در کشور منطقی نیست و برای مدیریت آن، همچنین سلامت جامعه باید نسخه‌ای جدید پیچیده شود. به گفته محمدرضا ظفرقندی اجرای طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع، همچنین ساماندهی پرونده الکترونیک سلامت برای هر ایرانی که به ‌واسطه آن نظام درمان و تنظیم‌گری حوزه سلامت به‌صورت دقیق‌تر پایش شود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در این مسیر گام‌های خوبی برداشته شده است. از منظر علمی و اقتصادی نیز ضروری است مصرف دارو در چارچوبی اصولی و هدفمند دنبال شود نه اینکه تجویز دارو از سوی پزشکان محدودیتی نداشته باشد؛ این مساله مهم نیاز به بازنگری دقیق و اصلاح دارد، علاوه بر این آموزش عمومی نیز در این راستا می‌تواند نقش بسیار مهمی ایفا کند. 
* آفت مصرف دارو بدون تجویز پزشک
موضوع چالش‌برانگیز دیگر در چرخه درمان و تامین مناسب دارو در کشور، اقدام خوددرمانی توسط برخی است که بدون تجویز پزشک به مصرف دارو رو می‌آورند؛ رویه اشتباهی که نه‌تنها سلامت خود یا خانواده را به خطر می‌اندازند، بلکه باعث می‌شوند مشکلاتی در چرخه تامین دارو ایجاد شود. افرادی که بدون مراجعه به پزشک و به صورت خودسر از داروهایی که از داروخانه‌ها می‌خرند استفاده می‌کنند؛ درحالی که چنانچه داروخانه‌ها از فروش داروهای بدون نسخه امتناع کنند بی‌تردید سطح خوددرمانی در کشور با خرید دارو بدون نسخه پزشک از داروخانه‌ها بشدت کاهش می‌یابد. بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان تجویز داروها با جمعیت کشور و وضعیت اپیدمیولوژیک بیماری‌ها همخوانی ندارد و نظام دارویی کشور همچنان با مشکل مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو روبه‌رو است، چرا که معمولا در خوددرمانی، افراد سعی می‌کنند بدون مراجعه به پزشک و استفاده از نظر او به درمان بیماری خود بپردازد. متاسفانه رواج این فرهنگ در کشور تا حدی است که این روزها کمتر کسی برای بیماری‌های سطحی به پزشک مراجعه می‌کند. افراد ترجیح می‌دهند خودشان با داروهایی که دارند یا به شیوه‌های مختلف تهیه می‌کنند، به درمان بیماری خود یا اعضای خانواده‌شان بپردازند. 
هر چند عوامل مختلفی چون گرانی وزیت برای خیلی‌ها باعث می‌شود ترجیح دهند در صورت بروز بیماری به جای مراجعه به پزشک، به صورت خودسرانه دارو مصرف کنند اما کارشناسان بهداشت با جدیت هشدار می‌دهند مصرف خودسرانه دارو بدون تجویز پزشک چرخه درمان را مختل می‌کند و چه بسا ممکن است بر سلامت فرد تاثیر منفی گذارد. از طرفی متاسفانه در برخی مراکز درمانی یا بیمارستانی، گاه پزشکان فقط براساس تمایل بیمار، نسبت به نسخه‌نویسی برخی داروها اقدام می‌کنند که این اقدام نیز اشتباه است، زیرا هر دارویی بالاخره دارای عوارضی است که عواقب آن نیز باید در نظر گرفته شود. ضمن آنکه، دارو، یک کالای استراتژیک است و هم برای خود بیمار و هم برای نظام سلامت کشور هزینه دارد و تجویز و مصرف درست آن، در نهایت، به نفع مردم خواهد بود.
* مصرف سرانه دارویی کشور ۲ برابر مصرف جهانی
مصرف بی‌رویه دارو در کشور تا جایی است که داد مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران را نیز درآورد. محمدمهدی ناصحی دیروز اعلام کرد: متأسفانه مصرف دارو در ایران بیش از ۲ برابر میزان استاندارد جهانی نسبت به جمعیت است. وی با اشاره به مصرف بالای دارو در کشور گفت: متأسفانه مصرف دارو در ایران بیش از ۲ برابر میزان استاندارد نسبت به جمعیت است. در هر نسخه دارویی به ‌طور میانگین بیش از ۴ قلم دارو داریم، در حالی که استاندارد جهانی کمتر از ۲ قلم است. میانگین کشوری ما حدود 4.3 قلم دارو در هر نسخه است. ناصحی راهکار کنترل این وضعیت را اجرای دقیق راهنماهای بالینی و دستورالعمل‌های درمانی عنوان کرد و افزود: برای درمان تجویزهای بی‌حساب و کتاب، اجرای راهنماهای بالینی و توجه به مقوله پیشگیری ضروری است. این راهنماها می‌توانند به مدیریت صحیح مصرف دارو کمک کنند. ناصحی در ادامه با اشاره به عمق کم پوشش بیمه‌ای در برابر هزینه‌های درمانی اظهار داشت: کارآمدی بیمه‌های ما در بخش دولتی بیشتر است و در بخش خصوصی نیز بسیاری از صندوق‌های کارکنان دولت را پوشش می‌دهیم اما از آنجا که باید تعرفه دولتی را پوشش دهیم اثر آن در پرداخت‌ها کمتر است و بخش زیادی از هزینه‌ها همچنان بر عهده مردم است.
* ممنوعیت فروش داروهای تخصصی بدون نسخه
سیدمحمد پاک‌مهر، نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: در رابطه با تجویز دارو توسط برخی پزشکان چه در مطب‌ها و کلینیک‌ها یا مراکز درمانی و بیمارستانی، شواهد نشان می‌دهد، میانگین تعداد اقلام دارویی در نسخه‌ها بالاست و برای حل این مهم باید تدابیری اندیشیده شود، زیرا تعداد داروهای تزریقی نیز اکنون بیشتر از استاندارد در نسخ نوشته می‌شود.
وی با بیان اینکه در دوره‌های بازآموزی پزشکان که برگزار می‌شود این مساله باید مورد توجه قرار گیرد، افزود: هر چند پزشک متناسب با تشخیص بیماری اقدام به نوشتن دارو می‌کند اما بعضا دیده می‌شود که پزشکان به تقاضای بیمار برای دارو بیشتر پاسخ می‌دهند؛ بدون اینکه ضرورت داشته باشد.
نایب‌‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در ادامه اظهار داشت: وزارت بهداشت، شرکت‌های بیمه‌ای، بویژه بیمه سلامت و تامین اجتماعی باید ارزیابی از پزشکان نسبت به نسخه‌های دارویی که می‌نویسند داشته باشند تا چرخه تولید و مصرف دارو با مشکل روبه‌رو نشود. از طرفی مردم نیز با فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و فضای مجازی آگاه شوند که مصرف بی‌رویه دارو شفابخش نیست و این امکان وجود دارد که پیامدهای ناگواری برای بیمار به دنبال داشته باشد.
پاک‌مهر اضافه کرد: به نظر می‌رسد وزارت بهداشت باید نسبت به نسخه‌نویسی برخی پزشکان که داروهای اضافی می‌نویسند ورود کند و به آنها تذکر لازم را بدهد؛ موضوع مهمی که کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز حاضر است به وزارت بهداشت در این زمینه کمک کند.
وی به فروش دارو بدون نسخه در داروخانه‌ها اشاره کرد و افزود: نظارت و کنترل بر عملکرد داروخانه‌ها از سوی نهادهای ناظر باید جدی باشد و آنها به صورت محسوس و نامحسوس فعالیت داروخانه‌ها را رصد کنند تا مشخص شود هیچ داروی تخصصی بدون تجویز پزشک و بدون نسخه به متقاضیان داده نشود. 
نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: فروش داروهای تخصصی بدون تجویز پزشک به دلیل آنکه شخص دچار مشکلاتی شود برعهده داروخانه است، در چنین شرایطی داروخانه‌ها نباید خارج از حیطه وظایف قانونی خود مبادرت به فروش دارو به متقاضیان کنند، چرا که این احتمال وجود دارد که بیمار با مصرف دارو دچار مصمومیت دارویی شود که عواقب آن به پای عوامل داروخانه است.
پاک‌مهر به مردم نیز توصیه کرد: هر کسی دچار یک بیماری می‌شود نباید خودسرانه اقدام به تهیه دارو و مصرف آن بدون تجویز پزشک کند، چرا که دارو همیشه درمان نمی‌کند و چه بسا مصرف برخی داروها بدون تجویز پزشک و به صورت خودسرانه سلامتی او را به خطر می‌اندازد.