افزایش مواد صنعتی؛ چالش درمان اعتیاد

رشد روزافزون مواد مخدر صنعتی و روانگردان‌ها در پی کاهش تولید مواد مخدر سنتی در حالی است که اکنون بسیاری از نوجوانان و جوانان در پی تغییر الگوی مصرف، به سمت استفاده از مواد صنعتی و روانگردها رو آورده‌اند. این پدیده پیامدهای اجتماعی و درمانی سنگینی به دنبال داشته، زیرا با گسترش عرضه مواد مخدر صنعتی، سهولت دسترسی و جاذبه مصرف این مواد، بویژه برای نوجوانان و جوانان بشدت افزایش یافته است. گزارش‌ها حاکی است با توجه به کاهش کشفیات مواد مخدر سنتی و افزایش میزان کشف مواد صنعتی، تمایل به مواد مخدر صنعتی در کشور طی کمتر از یک دهه اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است. عرضه مخدرهای صنعتی مانند شیشه، کریمیکال، سورچه، اودی و... نشان می‌دهد سطح تقاضا برای مصرف این مخدرها همچنان در حال افزایش است. 
تغییر ذائقه مصرف مواد با ظهور مخدرهای جدید، کار درمان را نیز برای درمانگران اعتیاد سخت کرده است، چرا که تنوع موادها چگونگی درمان را پیچیده کرده است. از طرفی با توجه به کم‌اثر بودن درمان در مراکز کمپ‌های ترک اعتیاد و بازگشت دوباره معتادان به چرخه مصرف، اکنون اقدامات جدیدی برای درمان به شیوه‌های خاص مد نظر ستاد مبارزه با مواد مخدر و نهادهای مرتبط در دستور کار قرار گرفته است تا با راهکارهای علمی و درمانی جدید درمان اعتیاد تا حدی نتیجه‌بخش شود. مدیرکل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر از رویکرد جدید این ستاد در رتبه‌بندی و ارزیابی عملکرد پزشکان خبر داد و گفت: در فرآیند صدور و تمدید مجوز فعالیت، میان پزشکانی که با هدف درمان واقعی بیماران فعالیت می‌کنند و آنهایی که صرفا نگاه تجاری به درمان اعتیاد دارند، تمایز قائل خواهیم شد؛ پزشکانی که آمار موفقیت درمانی بالاتری دارند، از حمایت‌های بیشتری برخوردار خواهند شد، در حالی که فعالیت مراکز فاقد عملکرد مؤثر و شفاف، با محدودیت‌ و نظارت سخت‌گیرانه‌تری همراه خواهد بود. 
سلیمان عباسی با اشاره به ضرورت به‌روزرسانی پروتکل‌های درمانی با توجه به تنوع مواد مخدر اظهار کرد: با تغییرات اساسی در الگوی مصرف مواد مخدر در منطقه، بویژه پس از آغاز تولید مواد مخدر صنعتی در کشور افغانستان، ایران نیز با چالشی جدید در حوزه مقابله و درمان اعتیاد مواجه شده است، لذا با توجه به تنوع مصرف مواد مخدر در کشور و مواد صنعتی و روانگردان که به ‌طور روزافزون در حال افزایش است، وزارت بهداشت و درمان موظف است بر اساس نوع و میزان مصرف، پروتکل‌های درمانی خاص هر ماده را تدوین کند. وظیفه طراحی این پروتکل‌ها به صورت تخصصی بر عهده ستاد مبارزه با مواد مخدر نیست اما ما بر حسب وظایف، پروتکل‌های درمانی را با همکاری و هماهنگی وزارت بهداشت تنظیم می‌کنیم. هم‌اکنون وزارت بهداشت در حوزه درمان کمیته تخصصی دارد که به تدوین پروتکل‌های درمانی می‌پردازد. وی در ادامه همچنین از طراحی برنامه‌ای برای بازآموزی سالانه پزشکان، پرستاران، مددکاران، روانپزشکان و روانشناسان برای دریافت تجارب و به‌روزرسانی اطلاعات پزشکان حوزه درمان اعتیاد خبر داد و گفت: هدف این برنامه، ارتقای دانش و مهارت درمانگران و بهره‌گیری از تجربیات موفق و ناکام در حوزه درمان اعتیاد است. 
مدیرکل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر در ادامه از رویکرد جدید ستاد در رابطه با پزشکان فعال در حوزه درمان خبر داد و گفت: در حال حاضر ستاد میان پزشکانی که با هدف درمان واقعی بیماران کار می‌کنند و پزشکانی که به جنبه تجاری درمان اعتیاد می‌پردازند، در صدور پروانه طبابت و تمدید آن برای پزشکان تفاوت قائل است و بر اساس عملکرد و آمار بهبودی بیماران‌شان مجوز آنها را صادر خواهد کرد به طوری که پزشکانی که موفقیت درمانی دارند، از حمایت بیشتری برخوردار خواهند شد. عباسی همچنین از نبود نظارت کافی بر فعالیت برخی مراکز درمان اعتیاد به عنوان یکی از دلایل اصلی عدم موفقیت در درمان اشاره کرد و به ایسنا گفت: اینکه آمار بهبودی معتادان در کشور پایین است به معنی آن است که اتفاقی در حوزه درمان اعتیاد رخ داده است. اگرچه ستاد همه پزشکانی که در حال طبابت معتادان هستند را عضو خانواده خود می‌داند اما چرا تاکنون نتوانسته‌ایم در این زمینه موفق باشیم؟ به نظر این موضوع ناشی از نبود نظارت کافی بر فعالیت برخی مراکز درمان اعتیاد، عدم تدوین دستورالعمل‌های مناسب و انحراف پزشکان در زمینه درمان بیماران است، لذا در مجموع رضایت کافی در زمینه درمان معتادان وجود ندارد. 
مدیرکل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر تاکید کرد: رویکرد فعلی ستاد در حوزه درمان، دریافت نظرات و پیشنهادات پزشکان در این حوزه، همکاری پزشکان با ستاد و تغییر روش‌های درمانی است. علاوه بر این نیز، فرآیند شفاف‌سازی ایجاد کرده‌ایم که هر مرکز درمانی باید اطلاعات کامل شامل نام، آدرس، صاحب امتیاز و وضعیت بیماران را در سامانه‌ای ثبت کند. متأسفانه برخی مراکز بیش از یک مجوز دارند که باعث سوءاستفاده و افزایش غیرقانونی سهمیه متادون می‌شود که موجب شده پزشک نتواند به طور کامل بر بهبودی بیماری تمرکز کند و ستاد مخالف این روند است.