وضعیت قرمز منابع آبی

به دنبال کاهش شدید بارش‌ها اغلب استان‌های کشور در حالی با تنش آبی مواجهند که این وضعیت در کلانشهر تهران به دلیل جمعیت بالای مصرف‌کنندگان، نگران‌کننده اعلام شده است، چرا که ذخیره منابع آب 5 سد تامین‌کننده آب پایتخت در حال اتمام است و در صورت بی‌توجهی به صرفه‌جویی، مشکل کم‌آبی در هفته‌های پیش رو گریبانگیر شهروندان خواهد بود. کاهش ۹۵ درصدی بارش‌ها در تهران طی سال آبی به گونه‌ای است که اکنون از موجودی آب سد‌های این کلانشهر بیش از 80 درصد کاسته شده است. 
این وضعیت در حالی ادامه دارد که سازمان هواشناسی پیش‌بینی کرده است تا پایان فصل پاییز بارش چندانی در کشور، بویژه تهران رخ نمی‌دهد. علاوه بر این مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران نیز گفته است ذخایر سدهای تامین‌کننده آب تهران ‌اکنون در کمترین میزان ۶۰ سال اخیر قرار دارد؛ هم‌اکنون وضعیت منابع سطحی، قرمز و بسیار شکننده است. 
به گفته محسن اردکانی، امسال ششمین سال پی‌درپی خشکسالی را تجربه می‌کنیم و با وجود گذشت یک ماه و نیم از سال آبی جدید، حتی بارندگی در تهران رخ نداده است، این در حالی است که در زمان مشابه سال گذشته ۲۰ میلیمتر و در دوره مشابه درازمدت به ‌طور میانگین ۳۰ میلیمتر بارش در تهران ثبت شده است. وی با تاکید بر اینکه همه تلاش‌ها تاکنون بر این بوده است که به وضعیت بحران مطلق نرسیم و این در صورتی محقق خواهد شد که همکاری شهروندان در صرفه‌جویی مصرف آب تداوم یابد و با ۱۰ درصد صرفه‌جویی بیشتر و آغاز بارندگی‌ها در یکی دو ماه آینده بتوانیم از شرایط کنونی گذر کنیم می‌گوید تاکنون همه اقدام‌های لازم در زمینه تامین آب انجام شده است که اجرای خط دوم انتقال آب سد طالقان به تهران، آخرین اقدام در این زمینه محسوب می‌شود. این خط به میزان ۵ مترمکعب بر ثانیه بخشی از آب مورد نیاز تهران را تامین می‌کند، ضمن آنکه ۱۶ مترمکعب بر ثانیه نیز از منابع زیرزمینی استحصال می‌شود اما نیاز آبی تهران ۴۰ مترمکعب بر ثانیه است و با وجود بهره‌برداری از منابع یادشده و ظرفیت سایر سدها، ‌اکنون حدود ۴ تا ۵ مترمکعب بر ثانیه ناترازی بین منابع و مصارف وجود دارد. وی صرفه‌جویی ۱۰ تا ۱۲ درصدی شهروندان در ۷ ماه ابتدایی امسال را در مدیریت این ناترازی بسیار موثر خواند و ضمن قدردانی از مشترکان، از آنان درخواست کرد با ۱۰ درصد صرفه‌جویی بیشتر، خادمان خود را در شرکت آبفای استان تهران همراهی کنند، چرا که چاره‌ای جز سازگاری با شرایط اقلیمی وجود ندارد و این سازگاری با مصرف بهینه و رعایت الگوی مصرف حاصل خواهد شد. به گفته مدیرعامل آبفای استان تهران، ‌اکنون در یک مقطع حساس و پرریسک هستیم و همکاری همه‌جانبه شهروندان برای گذر از این مقطع کارساز و موثر خواهد بود، بنابراین از همگان انتظار می‌رود کمتر، کمتر و کمتر مصرف و به عبارتی بیشتر، بیشتر و بیشتر صرفه‌جویی کنیم تا از وضعیت قرمزِ بی‌آبی دور شویم. وی اذعان کرد آب سدها کفاف مصرف را نخواهد داد، ضمن آنکه تدابیری نظیر انتقال خط دوم آب سد طالقان و پروژه در حال اجرای علاج‌بخشی سد لار نیز از سوی مجموعه وزارت نیرو انجام شده یا در حال انجام است که می‌تواند با همکاری شهروندان در مدیریت مصرف، شرایط موجود را به یک وضعیت اطمینان‌بخش و متعادل برساند.
* آب سدهای تهران ته کشید
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا طی گفت‌وگویی با «وطن امروز» اظهار داشت: پیش‌بینی‌‌ها حکایت از آن دارد که تا پایان آبان وضعیت بارندگی در اغلب استان‌های کشور صفر است و در آذرماه نیز بارشی چندانی اتفاق نمی‌افتد. صادق ضیاییان با بیان اینکه اکنون کل کشور وضعیت مناسبی درباره منابع آبی ندارد افزود: سدها در بیشتر استان‌های کشور به دلیل عدم ورودی آب ناشی از بارش‌ها رو به خشکی می‌روند، حال از آنجا که تا پایان فصل پاییز بارندگی چندانی در کشور بویژه در تهران اتفاق نمی‌افتد، بنابراین تنها راه علاج برون‌رفت از وضعیت بحران کم‌آبی توجه جدی به صرفه‌جویی است که نباید نسبت به این مساله بی‌توجهی شود. وی اضافه کرد: کمبود شدید منابع آب پشت سدها از یک طرف و اضافه نشدن آب به آنها به دلیل کاهش بارش‌ها در کنار مصرف بالا اکنون نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است که این وضعیت طی چند دهه اخیر بی‌سابقه بوده است، چرا که اکنون منابع آب اغلب سدها به ته رسیده است، چرا که بیشتر استان‌های کشور در سال آبی جدید هیچ بارانی را تجربه نکرده‌اند. 
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا افزود: با آنکه بارش‌های مناسب تا پایان پاییز امیدوار‌کننده نیست ولی طبق پیش‌بینی‌‌ها انتظار این است که بارش‌ها به قدری بهتر شود ولی این بارش‌ها اگر چه نرمال یا فرانرمال باشد اما نمی‌تواند جبران‌کننده کسری منابع آبی شود، بنابراین تنها راه علاج مصرف بهینه آب و توجه به صرفه‌جویی است. 
وی از استقرار جوی پایدار در غالب مناطق کشور خبر داد و درباره وضعیت جوی کشور طی ۵ روز آینده، گفت: در ۵ روز آینده جوی پایدار در غالب مناطق کشور حاکم است و در شهرهای صنعتی احتمال افزایش آلاینده‌های جوی وجود دارد. 
بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی، بارش در ایران تا نیمه فصل پاییز از سال آبی جاری (۱۴۰۵-۱۴۰۴) بیش از 81 درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است. در حالی که نرمال بارش در بلندمدت 12.8 میلیمتر بوده، این در حالی است که میانگین بارش سطح کشور از ابتدای مهر ۱۴۰۴ تا کنون، تنها 2.3 میلیمتر است. 
همچنین داده‌های هواشناسی نشان می‌دهد از ابتدای فصل جاری که مطابق با آغاز سال آبی بود نیز ایران تنها از 2.3 میلیمتر بارش برخوردار بوده است، استان تهران به مرکزیت پایتخت نیز با کم‌بارشی روبه‌رو بود. در حالی که میانگین بارش تهران در بلندمدت 20.3 میلیمتر است اما در سال آبی جاری تنها به‌ طور میانگین 1.1 میلیمتر بارش دریافت کرده است، بنابراین با کاهش 94.4 درصدی بارش روبه‌رو بوده است. سازمان هواشناسی کشور به این موضوع نیز اشاره داشت که شرایط سدهای اصلی تأمین‌کننده آب شرب در شهرهای بزرگی مانند تهران، تبریز، مشهد و اراک به صفر آبی نزدیک شدند. 
به‌ عبارتی ذخایر قابل برداشت به حداقل رسیده و این شرایط منجر به اتکای کامل به منابع زیرزمینی شده است که خطر فرونشست و فقر منابع آبی برای سال‌های آینده را تشدید می‌کند. طبق اظهارات اخیر احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی در صورت نبود بارندگی موثر طی ۲ هفته آینده، احتمال جیره‌بندی آب در تهران وجود دارد. به گفته او، سرانه آب در کل ایران به مرز تنش آبی و در برخی استان‌ها به مرز بحران رسیده است. تاکید کارشناسان بر مدیریت مصرف آب برای عبور از تنش آبی در حالی است که طبق گزارش‌های موجود سد‌های امیرکبیر، لار، طالقان و لتیان، به ترتیب ۸۴، ۵۱، ۳۹ و ۶۰ درصد کاهش ذخایر آبی را تجربه کرده‌اند. 
وظیفه می‌گوید در حال حاضر اتکای وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب تهران و البرز بر سفره‌های زیرزمینی است. اما آینده این منابع هم مطمئن نیست و فرونشست و بیابانی شدن منطقه را تشدید می‌کند. تقریبا از میان ۵ سد تهران که ۲ سد در غرب و ۳ سد در شرق قرار دارند، هیچ‌یک شرایط خوبی ندارند و بعضی از آنها به حجم مرده رسیده‌اند. وقتی سدی به چنین وضعی می‌رسد عملا به این معناست که ذخیره قابل‌استفاده‌ای ندارد. بنابراین وضعیت سدها همچنان نگران‌کننده است. 
وی طرح آبرسانی به تهران از سد طالقان برای تامین آب این کلانشهر را موقتی دانسته و تاکید دارد چنین طرح‌هایی راه‌حل نهایی نیستند. 
اجرای این پروژه نیز با تدابیری انجام شده است و قرار نیست کل آب حوزه طالقان به تهران منتقل شود، چرا که در صورت تداوم انتقال، دشت قزوین و کشاورزی منطقه آسیب می‌بیند.