گروه اجتماعی: آمار بیماران مبتلا به دیابت در کشور در حالی از نرم جهانی بالاتر رفته است که طبق گزارش‌های موجود، از هر 10 نفر در ایران یک نفر به این بیماری مبتلاست؛ بیماری مزمنی که به گفته کارشناسان بهداشت چنانچه کنترل نشود، سلامت فرد را به خطر می‌اندازد و عوارض جانبی شدیدی را در پی دارد. هر چند دیابت مستقیماً باعث مرگ نمی‌شود ولی عوارض آن می‌تواند منجر به مرگ شود، به طوری که این بیماری سالانه باعث فوت، کوری و قطع عضو هزاران نفر می‌شود. یکی از عوامل ابتلا به این بیماری ژنتیک است اما عواملی چون بی‌تحرکی، پرخوری و کم‌توجهی به ورزش، همچنین تغییر ذائقه غذایی و استفاده از غذاهای حاضری به جای خانگی باعث شده آمار مبتلایان به این بیماری در کشور روز به روز بیشتر شود، به طوری که رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید شیوع دیابت در افراد بزرگسال 14 درصد است و 7.5 میلیون نفر دیابتی در کشور زندگی می‌کنند، همچنین 9 میلیون نفر نیز مبتلا به پیش‌دیابت هستند که سالانه 500 هزار نفر به تعداد بیماران کشور اضافه می‌شود. آمار بسیار بالایی که بی‌توجهی به کنترل آن می‌تواند فاجعه‌بار باشد و سلامت جامعه را بشدت به خطر بیندازد. کارشناسان بهداشت تاکید دارند علاوه بر توجه به ورزش و جلوگیری از چاقی، همچنین پرهیز از غذاهای چرب و مصرف دخانیات، استفاده از محصولات ارگانیک و تغییرات سبک زندگی می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش عمده ابتلا به دیابت، چاقی در سنین بالا است. علاوه بر این کمبود تغذیه سالم و پایین بودن میزان مصرف لبنیات، سبزیجات، ماهی و استفاده زیاد از روغن جامد نیز از دیگر عوامل موثر بر بروز چاقی و دیابت است. حال با گسترش زندگی شهرنشینی و به دنبال آن تغییر رژیم غذایی یعنی رو آوردن به فست‌فودهای چرب و پرنمک به جای غذاهای سالم خانگی و در کنار آن کم‌تحرکی و در نتیجه چاقی، متاسفانه زمینه ابتلای صدها هزار نفر در سال به بیماری خطرناک دیابت در کشور فراهم شده است.
باقر لاریجانی، رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم می‌گوید توجه به بیماریهای غیرواگیر از اولویت‌های وزارت بهداشت و از چالش‌های اصلی سلامت مردم است و سالانه 18 میلیون نفر در جهان دچار مرگ زودرس براثر بیماریهای غیرواگیر می‌شوند. یکی از مهم‌ترین بیماریهای غیرواگیر دیابت است که درصد قابل توجهی از هزینه‌های نظام سلامت اکثر کشورها صرف آن می‌شود، به طوری که بین 10 تا 15 درصد منابع حوزه سلامت صرف دیابت و عوارض آن می‌شود و 300 هزار سال عمر مفید مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به گفته وی، شیوع دیابت در افراد بزرگسال کشور 14 درصد است، این در حالی است که 30 درصد جمعیت مبتلایان دیابت در کشور ما هنوز نمی‌دانند دچار دیابت هستند، از طرفی افرادی که می‌دانند دیابت دارند نیز مراقبت کافی نمی‌کنند. 65 درصد آنها داروی کافی مصرف می‌کنند و تنها 25 درصد افرادی که دارو مصرف می‌کنند کنترل مطلوب بیماری را دارند. به همین دلیل برنامه جدید در وزارت بهداشت مبتنی بر این است که 80 درصد جمعیت آگاهی از ابتلا داشته باشند و 80 درصد درمان مطلوب و 80 درصد نیز کنترل مطلوب قند خون را داشته باشند. وزارت بهداشت ۲ هدف را در حوزه بیماریهای غیرواگیر پیگیری می‌کند که یکی افزایش سواد سلامت و دیگری افزایش خودمراقبتی در بیماران مزمن است.
لاریجانی درباره اقدامات پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران برای کاهش مشکلات بیماران دیابتی می‌گوید: «سکوی مراقبت از بیماران دیابتی» را با همکاری معاونت علمی ریاست جمهوری و چند شرکت دانش‌بنیان طراحی کرده‌ایم. این سکو آماده شده اما در دسترس بیماران دیابتی قرار ندارد و بزودی در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
همچنین در زمینه درمان‌های نوین دیابت نیز اقداماتی انجام داده‌ایم. سلول درمانی با روش جدید را در اختیار تعداد محدودی از بیماران قرار می‌دهیم؛ بیمارانی که مدت‌زمان ظهور بیماری در آنها و مراجعه به پزشک حدود 6 ماه باشد. امیدواریم با روش‌های نوین درمانی بتوانیم درمان موثرتری برای بیماران ارائه دهیم.
رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه بیماران دیابتی در صورتی که کنترل مطلوبی نداشته باشند، ۴ برابر بیشتر نسبت به سایر افراد دچار مشکلات قلبی می‌شوند، اذعان دارد: در حال حاضر، دیابت، شایع‌ترین علت بروز مشکلات بینایی و نابینایی در جهان و همچنین در کشور ما محسوب می‌شود. همچنین 25 درصد مشکلات کلیوی به دلیل ابتلا به دیابت است. همچنین 15 درصد افراد دیابتی دچار زخم پای دیابتی می‌شوند، به همین دلیل دیابت، شایع‌ترین علت قطع عضو در کشور است.
البته اکنون دسترسی به قرص‌ها و انسولین برای بیماران دیبابتی تا حدودی در کشور فراهم است. هرچند پوشش بیمه‌ای داروها متفاوت است؛ به نحوی که برخی داروها تحت پوشش بیمه قرار دارند و پوشش برخی داروها نیز کامل نیست. این در حالی است که در سال‌های اخیر با وجود ظهور انسولین‌ها و قرص‌های جدید، میزان کنترل مطلوب دیابت در کشور سقوط کرده است.
طبق گفته کارشناسان بهداشت، اصلاح سبک زندگی برای پیشگیری از بیماری‌ها بویژه دیابت ضروری است. اجتناب از مصرف سیگار، پرهیز از نوشیدنی‌های الکلی، تغذیه مناسب و فعالیت فیزیکی می‌بایست در کنار درمان دارویی در کانون توجه بیماران قرار گیرد تا زمینه کنترل قند خون بهتر شود.
آمارها نشان می‌دهد تغییرات قابل توجهی در شیوع این بیماری در سال‌های اخیر به وجود آمده و پیش‌بینی می‌شود در صورت عدم اقدامات پیشگیرانه، این روند ادامه یابد. دیابت نه‌تنها بر کیفیت زندگی افراد تاثیر می‌گذارد، بلکه بار سنگینی بر دوش سیستم‌های بهداشتی و اقتصادی کشور می‌گذارد.
گفتنی است؛ بیماری دیابت یا همان قند خون یکی از بیماریهای متابولیک است که به دلیل اختلال در فرآیند تولید یا عملکرد انسولین در بدن، باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. این بیماری به 3 نوع اصلی دیابت نوع یک، نوع 2 و دیابت بارداری تقسیم می‌شود. متأسفانه، دیابت بویژه در مراحل اولیه، علائم خاصی ندارد و معمولاً به صورت بی‌علامت آغاز می‌شود. این بدان معناست که بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 از ابتلای خود بی‌خبرند.
دیابت به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن سطح قند خون از مقدار طبیعی خود بالاتر می‌رود. در حالت طبیعی، قند خون ناشتا باید کمتر از 100 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد و پس از مصرف غذا، 2 ساعت بعد قند خون نباید از 140 میلی‌گرم بیشتر شود. زمانی که این مقدار افزایش یابد، شرایط به طور تدریجی از حالت طبیعی خارج می‌شود. به طور خاص، اگر قند خون ناشتا بین 100 تا 126 میلی‌گرم باشد، فرد ممکن است دچار اختلال در قند خون ناشتا شود که این می‌تواند نشانه‌ای از پیش‌دیابت باشد اما اگر قند خون ناشتا از 126 میلی‌گرم بالاتر برود، این وضعیت به طور قطعی دیابت تشخیص داده می‌شود.
به گفته کارشناسان بهداشت، شیوع بالای دیابت در ایران ناشی از ترکیبی از عوامل مختلف است. سبک زندگی نامناسب، تغذیه پرچرب و پرکربوهیدرات، مصرف زیاد غذاهای فرآوری‌شده و بی‌تحرکی، از اصلی‌ترین عوامل ابتلا به دیابت نوع ۲ در ایران هستند. افزایش چاقی، وراثت و افزایش استرس از دیگر دلایل ابتلای فرد به دیابت است.
زمانی که قند خون بالا می‌رود، علائم شایع دیابت شامل پرادراری، پرنوشی، پرخوری، اشتهای کاذب، زخم‌هایی که دیر بهبود می‌یابند و تاری دید است. توصیه پزشکان این است که تمام افراد بالای 35 سال حتی اگر علائمی ندارند، به طور منظم قند خون خود را حداقل هر 3 سال یک بار بررسی کنند تا از ابتلا به دیابت پیشگیری یا آن را در مراحل اولیه شناسایی کنند.
* دیابت را دست کم نگیرید
دکتر ناصر سیم‌فروش، چهره ماندگار پزشکی کشور و جراح کلیه درباره اثرات منفی بیماری دیابت بر سلامت افراد گفت: دیابت بیماری‌ای است که خیلی‌ها از آن بی‌اطلاع هستند و اگر بدانند این بیماری در صورت پیشرفت چه بلایی بر سر اندام‌های حیاتی بدن می‌آورد نسبت به پیشگیری از آن لحظه‌ای درنگ نمی‌کنند.
وی در گفت‌وگو با« وطن امروز» افزود: قند بالای خون یا همان دیابت معمولا هر جا عرق بیشتری باشد حمله می‌کند. این بیماری خطرناک اکنون نوجوانان و جوانان را نیز درگیر می‌کند، در حالی که قبلا بیشتر افراد دیابتی مسن بودند؛ در چنین شرایطی همه مردم برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری خاموش هر از گاهی باید آزمایش قند خون بدهند.
سیم‌فروش با تاکید بر اینکه دیابت چشم و کلیه‌ها را به دلیل وجود موی‌رگ‌های فراوان درگیر می‌کند و این مساله باعث کوری یا از کار افتادن کلیه‌ها می‌شود، افزود: عامل اصلی از بین رفتن کلیه و دیالیزی شدن افراد دیابت است. علت این بیماری افزایش قند خون است که خیلی‌ها نسبت به آن بی‌توجهند. بنابراین توصیه می‌شود مردم ضمن استفاده از غذاهای کم‌چرب و کم‌نمک، حتما ورزش کنند و کالری‌های اضافی خود را بسوزانند، چرا که اگر فردی به دیابت مبتلا شود ممکن است دیالیزی شود، زیرا عامل۸۰ درصد بیماریهای کلیوی دیابت است؛ بیماری خطرناکی که درمان آن فقط پیشگیری قبل از ابتلا است.