رضا عمویی: با ادامه جنگ اوکراین و تشدید حملات متقابل ۲ طرف علیه یکدیگر، اکنون کشورهای اروپایی خود را در مرز یک درگیری بزرگ با روسیه می‌بینند. حملات اوکراین به عمق خاک روسیه تشدید شده و همزمان روسیه در واکنش به این حملات، اهداف استراتژیک در اوکراین را بمباران می‌کند. تشدید تنش در اوکراین، کشورهای اروپا را نیز تحت تاثیر قرار داده و این روزها اتحادیه اروپایی و ناتو یک طرف تعیین‌کننده در جنگ اوکراین به شمار می‌روند. در همین ارتباط «کارولیس الکسا» معاون وزیر دفاع ملی لیتوانی در کنفرانس امنیت و دفاع چتم هاوس به همتایان خود در اتحادیه هشدار داد جنگ اوکراین و پیامدهای آن باعث شده اروپا در یک مرحله تعیین‌کننده از حیات خود قرار گیرد. الکسا با بیان اینکه انتظار می‌رود ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، ظرف ۵ سال آینده قدرت بیشتری برای اقدام علیه غرب داشته باشد، گفت: «ما همین الان هم در منطقه خاکستری بین صلح و جنگ هستیم».
«الکساندر استاب» رئیس‌جمهور فنلاند هم بتازگی در اظهارنظری به خبرنگاران گفته است آتش‌بس در اوکراین قبل از بهار 2026 بسیار بعید است. این بدان معناست که مساله جنگ اوکراین حداقل تا چند ماه دیگر به سرانجام نخواهد رسید. همزمان با شدت گرفتن تنش‌ها، «آرماندو مما» عضو حزب محافظه‌کار ملی‌گرای «اتحاد آزادی» فنلاند، در صفحه ایکس خود نوشت ولودیمیر زلنسکی باید ممنوعیت مذاکره با روسیه را لغو کند. او یادآوری کرد مسکو بارها از مقامات کی‌یف و کشورهای ائتلاف غرب خواسته به دنبال حل و فصل درگیری در اوکراین با مذاکره باشند و مقامات اوکراین باید از فرصت استفاده کنند. پیش از این، «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین گفته بود امتناع اوکراین از شرکت در مذاکرات صلح نشان‌دهنده عدم تمایل به گفت‌وگو است. او افزود در غیاب تماس بین طرفین، مسکو به عملیات نظامی ادامه خواهد داد.
همزمان «آندری کولسنیک» نماینده دومای دولتی روسیه اظهار کرد با افزایش فعالیت‌های اتحادیه اروپایی و افزایش تنش‌ها در مناطق استراتژیک کلیدی، روسیه برای هرگونه تشدید تنش در دریای سیاه آماده است. کولسنیک خاطرنشان کرد خطرات در دریای بالتیک نیز در حال افزایش است. این مقام روس به افزایش فعالیت‌های راداری و الکترونیکی در منطقه دریای سیاه، همراه با حضور فزاینده هواپیماها و نیروهای دریایی اتحادیه اروپایی اشاره کرد و گفت هدف چنین فعالیت‌هایی منحرف کردن تمرکز نیروهای روس از جبهه جنگ در اوکراین است.
مجله آمریکایی میلیتاری واچ (Military Watch) هم در گزارشی نوشت نیروی هوایی آمریکا یک بمب‌افکن استراتژیک B-52H را به سمت مرز قطب شمال منتقل کرده است. این هواپیما تحت اسکورت جنگنده‌های «اف18» فنلاندی به قطب شمال پرواز کردند و کارشناسان گفته‌اند این پرواز، یک گشت‌زنی معمول نیست، بلکه نمایش قابلیت‌های ناتو در شمالگان در برابر تشدید تنش با روسیه است. اعزام این بمب‌افکن به شمالگان همچنین نشان می‌دهد پس از ورود فنلاند به ناتو، سرزمین شمالگان اکنون در حوزه مسؤولیت نیروهای ناتو قرار گرفته و ناتو این بار به دنبال گسترش فعالیت‌های خود در قطب شمال است. در این صورت، ناتو نه فقط در اوکراین با روسیه در حال نبرد است، بلکه ۲ طرف در قطب شمال نیز وارد یک دوره تنش سرد شده‌اند؛ تنشی که شاید منتظر یک جرقه داغ است تا به یک جنگ بزرگ در اروپا تبدیل شود.
* تشدید حملات به عمق خاک روسیه
یکی از نشانه‌های تشدید تنش در شرق اروپا، گسترش حملات به عمق خاک روسیه است. روز گذشته ارتش اوکراین اعلام کرد به یک پالایشگاه نفت در منطقه «ریازان» روسیه در نزدیکی مسکو حمله کرده است. ارتش اوکراین افزود این حمله در راستای تلاش برای «کاهش توانایی حملات موشکی و بمباران‌های دشمن» انجام شد. یک شب پیش از این حمله نیز نیروهای مسلح اوکراین به ترمینال نفتی «شسخاریس» در نووروسیسک حمله کرده بودند و گفته شده در نتیجه این حملات، صادرات نفت از بندر نووروسیسک، همچنین تأمین نفت به سمت این بندر متوقف شده است. «شسخاریس» یکی از مجتمع‌های کلیدی نفت جنوب روسیه است که برای دریافت، ذخیره و بارگیری نفت و فرآورده‌های نفتی، از جمله مواد خام صادراتی، استفاده می‌شود. ظرفیت این مجتمع شامل ۳۰ مخزن با حجم کل ۸۲۰ هزار مترمکعب برای نفت، ۱۶ مخزن برای مازوت و ۱۰ مخزن برای دیزل است.
هفته گذشته هم نیروهای مسلح اوکراین حمله‌ای به بندر توآپس انجام داد که پس از آن صادرات نفت روسیه متوقف شد. واضح است اوکراین با حمایت ناتو تلاش می‌کند به هر نحو ممکن صادرات فرآورده‌های نفتی روسیه از طریق تانکرها در دریای سیاه را مختل کند و حملات به بنادر روسیه نیز با همین هدف انجام می‌شود.
در مقابل، حملات روسیه نیز به اوکراین ادامه داشته و روس‌ها در حمـلات اخیر خود به اوکراین، ۳ موشک کینژال، همچنین ۱۳۵ پهپاد مختلف را از مناطق اورِل، پریمورسکو - آختارسک، کورسک، میلرُوو، بریانسک و چائودا گواردیسک در جمهوری خودمختار کریمه به سمت اهدافی در عمق خاک اوکراین پرتاب کردند.
* تلاش اروپا برای تقویت توان پهپادی
طی چند ماه گذشته که جنگ در اوکراین تشدید شده، برخی کشورهای اروپا از پرواز پهپادهای ناشناس در آسمان خود خبر داده‌اند. آلمان و دانمارک از جمله کشورهایی هستند که نسبت به مشاهده پهپادها و فعالیت‌های پهپادی ناشناس هشدار داده‌اند. دانمارک اگرچه مستقیماً از روسیه نام نبرده اما پس از یک هفته که پهپادهای ناشناس منجر به تعطیلی موقت فرودگاه‌های نظامی و غیرنظامی شد، تمام پروازهای پهپادهای غیرنظامی را ممنوع و این تهدید را یک حمله ترکیبی از مرزهای شرق اروپا توصیف کرد.
برلین نیز نسبت به فعالیت پهپادهای ناشناخته در امتداد مرز خود با دانمارک هشدار داد و وزیر کشور آلمان گفت: «ما شاهد یک مسابقه تسلیحاتی هستیم، یک مسابقه تسلیحاتی بین تهدیدات پهپادی و دفاع در برابر پهپاد. این مسابقه‌ای است که نمی‌توانیم در آن شکست بخوریم».
«مارک گالئوتی» متخصص امنیت روسیه در گفت‌وگو با اسکای‌نیوز درباره پرواز پهپادهای ناشناس در آسمان برخی کشورهای اروپایی گفت: «اگر ناتو بیش از حد آشفته به نظر برسد، در واقع تشویقی برای پوتین است تا فشار را افزایش دهد... بنابراین واقعاً باید خونسردی خود را حفظ کنیم».
ماه گذشته نیز استونی از ورود ۳ جت جنگنده میگ روسی به حریم هوایی خود برای مدت ۱۲ دقیقه خبر داد؛ ادعایی که روسیه آن را انکار کرد. مقامات دفاعی بلژیک نیز پیش‌تر اعلام کرده بودند ۱۵ پهپاد ناشناس قبل از ورود به خاک آلمان، بر فراز یک پایگاه نظامی در السنبورن دیده شدند.
با توجه به مشاهده پهپادهای ناشناس در آسمان اروپا، «الکساندر دوبرینت» وزیر کشور آلمان طرحی را برای دفاع در برابر پهپادها آغاز کرده که بر اساس آن یک واحد جدید «دفاع در برابر پهپادها» در پلیس آلمان متشکل از ۱۳۰ افسر از ماه دسامبر فعالیت خود را آغاز می‌کند. بر اساس این طرح، مأموران پلیس فدرال به صورت غیرمتمرکز در اطراف فرودگاه‌های بزرگ، پایتخت (برلین) و مکان‌های مرتبط با امنیت مستقر خواهند شد تا پهپادها را شناسایی، رهگیری و سرنگون کنند. آنها قادر خواهند بود با کمک بالگرد در سراسر کشور عملیات انجام دهند. روزنامه دی‌سایت آلمان در این ارتباط نوشت: «دولت آلمان در کوتاه‌مدت ۱۰۰ میلیون یورو برای دفاع مدرن در برابر پهپادها سرمایه‌گذاری می‌کند. این بسته شامل تشخیص رادار، فناوری پارازیت‌اندازی و پهپادهای رهگیر برای شناسایی زودهنگام هواپیماهای خطرناک و غیرفعال کردن ایمن آنها می‌شود».
در استونی و بلژیک نیز برنامه‌های مشابهی برای تشکیل واحدهای پهپادی اعلام شده و مشخص است اروپا خود را در برابر تهدیدات پهپادی روسیه آسیب‌پذیر می‌داند.
* فقدان قدرت نظامی اروپا برای به چالش کشیدن روسیه
همزمان با تشدید تنش‌ها در اوکراین، افسر سابق بلندپایه اطلاعاتی آمریکا اظهار کرد اروپا فاقد قدرت نظامی برای به چالش کشیدن روسیه است. «اسکات ریتر» تحلیلگر نظامی و افسر سابق اطلاعاتی تفنگداران دریایی آمریکا به اسپوتنیک گفت: «تصور اینکه اروپا بتواند اظهارات رهبران سیاسی خود را به واقعیت تبدیل کند، دشوار است. امروز هیچ کشور اروپایی وجود ندارد که قدرت نظامی معنادار و تعیینکنندهای در برابر روسیه داشته باشد». وی ادامه داد: «از منظر صرفاً نظامی، اروپا فاقد ظرفیت لازم برای مقابله با تهدیدات علیه خود است». به گفته این کارشناس برجسته، هدف روسیه سلطه نیست، بلکه تعادل است؛ چشم‌اندازی که قبلاً با سیاست‌های اروپاییان تضعیف شده بود.
* ناامیدی آمریکا از زلنسکی
در حالی که جنگ در اوکراین شدت گرفته، دفتر مبارزه با فساد اوکراین و دادستانی ویژه این کشور طی یک هفته گذشته از عملیات «میداس» برای کشف یک فساد بزرگ در بخش انرژی خبر دادند. این عملیات شامل بازرسی‌هایی از خانه تیمور میندیچ - شریک تجاری زلنسکی- و هرمان گالوشچنکو - وزیر دادگستری- بود. تحقیقات نشان داد 100 میلیون دلار پولشویی شده است. افراد مختلفی از جمله مشاوران سابق وزیر انرژی و مدیران انرژی‌اتم - کمپانی انرژی اتمی اوکراین - به این فساد متهم شده‌اند. میندیچ کسی است که در انتخاب شدن زلنسکی به عنوان رئیس‌جمهور در سال 2019 نقش مهمی داشت و در این ماجرا نیز قبل از شروع بازرسی‌ها اوکراین را ترک کرد و اکنون در اسرائیل به سر می‌برد.
پس از کشف این فساد، نیکولای آزارف -نخست‌وزیر سابق اوکراین (در سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۰) - در مصاحبه‌ای که با تاس- خبرگزاری روسیه- داشت، گفت ایالات متحده به دنبال جایگزینی برای ولودیمیر زلنسکی است و به همین خاطر اعضای مختلف دولت کی‌یف را به واشنگتن دعوت می‌کند. آزارف افزود: «من می‌دانم آمریکایی‌ها حدود ۶ ماه است به طور فعال با برخی سیاستمداران دولت کی‌یف صحبت و ملاقات و آنها را به واشنگتن دعوت می‌کنند. آنها به دنبال شخصی هستند که بتواند جایگزین زلنسکی شود».