مصرف بی‌رویه و خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها در حالی ایران را در زمره کشورهای با مصرف بالای داروهای آنتی‌بیوتیک در جهان قرار داده است که به گفته کارشناسان بهداشت بی‌توجهی به این پدیده، می‌تواند سلامت جامعه را تهدید کند، زیرا مصرف بی‌رویه و سرخود آنتی‌بیوتیک‌ها علاوه بر ایجاد مقاومت میکروبی برای بیمار، روند درمان را بسیار سخت و طولانی می‌کند؛ معضلی خاموش اما رو به گسترش که بنا بر آمارهای سازمان جهانی بهداشت، در صورت بی‌توجهی به مصرف درست این داروها می‌تواند تا سال ۲۰۵۰ سالانه جان حدود ۱۰ میلیون نفر را بگیرد.
توجه به این مساله مهم و حیاتی تا جایی است که وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در پیامی به مناسبت آغاز هفته جهانی آگاهی از مقاومت میکروبی، تاکید دارد: «مقاومت میکروبی» در گستره جهانی به یکی از ۱۰ تهدید اصلی حوزه سلامت تبدیل شده است. به گفته محمدرضا ظفرقندی، در چند سال اخیر «مقاومت میکروبی» تهدیدی است که افراد را در تمام گروه‌های سنی و در تمام مناطق جغرافیایی، بویژه مناطق کم‌برخوردار هدف گرفته و پیش‌بینی می‌شود در صورت نداشتن اقدام موثر، طی 2 دهه آینده با ۱۰ میلیون مرگ در سال، این معضل به یکی از نخستین عوامل مرگبار جهان تبدیل شود.
مصرف بیش از حد یا نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها یکی از عوامل اصلی مقاومت میکروبی است. اگرچه اطلاع‌رسانی‌ها و اقدامات انجام‌شده توانسته است تا حدود زیادی از میزان مصرف داروهای ضدمیکروبی بکاهد اما در مقایسه با سایر کشورها، میزان موفقیت در زمینه کاهش مصرف این داروها اندک بوده است.
علاوه بر آن میزان استفاده از داروهای ضدمیکروبی که باید ذخیره یا با احتیاط مصرف شوند، افزایش داشته و خطر ایجاد مقاومت به این داروها نیز در حال افزایش است. حال در شرایطی که جهان در معرض تهدید ورود به دوران پس از آنتی‌بیوتیک‌ها قرار دارد امید است با انجام اقدامات فوری و یکپارچه بکوشیم از امروز آینده سالمی را تضمین کنیم.
* مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور بالاتر از میانگین جهانی
ضرورت برنامه‌ریزی برای تجویز و مصرف درست آنتی‌بیوتیک‌ها با هدف حفظ سلامت جامعه این روزها به یکی از مهم‌ترین برنامه سیاست‌گذاران حوزه بهداشت تبدیل شده است به طوری که رئیس سازمان غذا و دارو دیروز اعلام کرد: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور بیش از میانگین جهانی است و استفاده بی‌رویه از این داروها در دامداری و کشاورزی از عوامل تشدید مقاومت میکروبی است. مهدی پیرصالحی با اشاره به اهمیت اقدام فوری در برابر گسترش مقاومت میکروبی گفت: این پدیده یکی از تهدیدهای جدی سلامت عمومی است که درمان بسیاری از عفونت‌ها را دشوارتر و هزینه‌های نظام سلامت را افزایش می‌دهد.
وی با بیان اینکه مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور بالاتر از میانگین جهانی است افزود: اصلاح الگوی مصرف و تجویز منطقی در کنار تقویت آموزش عمومی، پیش‌نیاز مهار روند رو به رشد مقاومت میکروبی است.
پیرصالحی تأکید کرد: همکاری بخش‌هایی مانند سازمان دامپزشکی و وزارت جهاد کشاورزی در چارچوب رویکرد سلامت یکپارچه ضروری است. رئیس سازمان غذا و دارو تصریح کرد: کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک در دامداری و کشاورزی، پایش مداوم زنجیره تولید و بهینه‌سازی سیاست‌های دارویی از ارکان اصلی پیشگیری از گسترش مقاومت میکروبی است و سازمان غذا و دارو در این مسیر برنامه‌های نظارتی و آموزشی خود را تقویت کرده است.
دکتر پیام طبرسی، فلوشیپ بیماری‌های عفونی در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره عواقب بی‌توجهی به برنامه‌ریزی برای کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها گفت: تا زمانی که فروش بدون نسخه آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد و هزینه درمان به دلیل انجام آزمایش‌ها برای تشخیص بالاست هم بیمار و هم پزشک به ناچار سعی می‌کنند به تهیه و تجویز این داروها رو آورند؛ رویکردی که عواقب سخت و جبران‌ناپذیری را به دنبال دارد.
وی با بیان اینکه خیلی‌ها وقتی به ویروس‌های تنفسی مبتلا می‌شوند و بیمار دچار عفونت گلو و... می‌شود متاسفانه بدون تجویز پزشک اقدام به خرید داروهای به اصطلاح چرک‌خشک‌کن می‌کنند در حالی که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تاثیری بر درمان ویروس‌ها ندارد و چه بسا بیمار در چنین شرایطی سلامت خود را به خطر می‌اندازد.
طبرسی اضافه کرد: طبق پژوهش‌ها و بررسی‌های به عمل آمده، ایران 4 سال است بالاترین مصرف‌کننده آنتی‌بیوتیک در جهان شناخته می‌شود، در حالی که دنیا سال‌هاست به کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از مقاومت میکروبی رو آورده است.
وی اظهار داشت: اغلب پزشکان برای درمان بیماری‌های ساده دست به نوشتن اقلام دارویی که بیشتر آنتی‌بیوتیک هستند می‌زنند، این اقدام هر چند نادرست است اما چون فرآیند درمان باید از طریق تشخیص و انجام آزمایش‌های متعدد انجام شود و خیلی از بیماران توان مالی یا امتیازاتی چون بیمه تکمیلی ندارند، بنابراین پزشکان ساده‌ترین راه یعنی تجویز داروهای آنتی‌بیوتیک را نسخه‌پیچی می‌کنند که این معضل باید با اقدامات درست و سیاست‌گذاری‌های اصولی برچیده شود.
* فاجعه فروش بدون نسخه آنتی‌بیوتیک‌ها
به گفته کارشناسان بهداشت تجوز داروهای آنتی‌بیوتیک توسط اغلب پزشکان از یک طرف و خوددرمانی در پی آزاد بودن خرید داروهای آنتی‌بیوتیک در داروخانه از طرف دیگر موجب شده است مقاومت دارویی در بین افراد جامعه روز به روز بیشتر شود. در این باره دکتر مسعود مردانی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی گفت: مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک و تجویز خودسرانه دارو، درمان بیماری‌های ساده را دشوار و عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.
به گفته وی، در ۲ دهه اخیر، میکروب‌های گرم منفی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های رایج مقاوم شده‌اند و همین موضوع باعث افزایش عفونت‌های مقاوم به درمان شده است و تعداد قابل توجهی از بیماران اکنون در بخش‌های مراقبت ویژه بستری هستند و برای حفظ زندگی تلاش می‌کنند. همچنین یکی از مشکلات مهم در ایران دسترسی آسان مردم به آنتی‌بیوتیک‌ها است. در بسیاری از خانواده‌ها نخستین فردی که آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کند مادر یا مادربزرگ خانواده است که به محض یک عطسه یا سرماخوردگی یکی از اعضای خانواده، بدون آگاهی از لزوم مصرف، دارو تجویز می‌کند. مشکل دوم برخی پزشکان هستند که برای جلب رضایت بیماران، آنتی‌بیوتیک بی‌مورد تجویز می‌کنند و همین باعث افزایش مقاومت می‌شود.
مردانی تاکید کرد: در سراسر دنیا، عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی شایع‌ترین علت مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک هستند؛ بیماری‌هایی مانند آنفلوآنزا، سرماخوردگی و کرونا همگی ویروسی هستند و هیچ آنتی‌بیوتیکی روی آنها اثر ندارد. مصرف آنتی‌بیوتیک در این موارد نه‌تنها مفید نیست، بلکه مقاومت میکروبی ایجاد می‌کند و می‌تواند موجب بروز عفونت‌های بیمارستانی و حتی مرگ شود. از طرفی متأسفانه در ایران داروخانه‌ها بدون نسخه پزشک آنتی‌بیوتیک می‌دهند که اقدامی بسیار خطرناک است و اگر مدیریت نشود، می‌تواند به یک فاجعه تبدیل شود.
وی به مهر گفت: نکته دیگر این است که در ذهن بسیاری از مردم این باور غلط وجود دارد که «هر کس تب کرد باید سرم یا آنتی‌بیوتیک تزریقی بزند»، در حالی که در عفونت‌های ویروسی مثل آنفلوآنزا و کرونا، مصرف دگزامتازون یا آنتی‌بیوتیک اصلاً جایگاهی در درمان ندارد و کار اشتباهی است. در حالی که با درمان‌های ساده مانند تب‌برها، داروهای ضد سرفه، ویتامین C، مصرف سبزی و میوه و استراحت، معمولاً بیشتر این بیماری‌ها بهبود پیدا می‌کند اما این آگاهی باید در مدارس، خانواده‌ها، رسانه‌ها و صداوسیما نهادینه شود.
به هر حال تاکید ما این است که مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک می‌تواند عوارضی مانند اسهال و مشکلات گوارشی ایجاد کند و ضرر آن برای بدن بسیار بیشتر از فایده احتمالی است، زیرا زمانی که مقاومت میکروبی ایجاد شود، درمان بیماری‌های ساده نیز دشوار خواهد شد؛ به طور مثال عفونت ادراری که قبلاً با یکی دو آمپول یا چند قرص درمان می‌شد، اکنون ممکن است نیاز به داروی تزریقی داشته باشد و حتی بیمار را به بستری طولانی‌مدت در بیمارستان مجبور کند.
گزارش « وطن امروز» از عوارض مصرف بی‌رویه و بدون تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران
درمانی که درد می‌شود
دکتر طبرسی: تا زمانی که فروش بدون نسخه دارو وجود دارد نباید انتظار داشت مصرف آنتی‌بیوتیک کم شود؛ «مقاومت میکروبی» تهدید اصلی حوزه سلامت و عامل مرگ سالانه ۱۰ میلیون نفر در دنیا تا سال ۲۰۵۰خواهد بود
ارسال نظر
پربیننده
تازه ها