کر را دیگر نمی‌توان انکار کرد

طاها سهراب‌پور: اندیشکده مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک (CSIS) در گزارشی کوشــش کرده ائتلاف کرینک (CRINK) را پس از گذشت ۲ سال از شکل‌گیری در ۱۰ نمودار مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. کرینک به ائتلاف چهارگانه چین، روسیه، ایران و کره‌شمالی گفته می‌شود که به عنوان یک ائتلاف «ضدهژمون» و «امپریالیسم‌ستیز» قصد دارد نظم جهانی تحت سلطه غرب را به چالش بکشد تا روابط بین‌الملل بر اساس منافع مشترک خود به یک نظم چندقطبی تغییر شکل دهد. کرینک آوریل 2024 در مقاله‌ای در فارن‌افرز به عنوان «محور آشوب» معرفی شد تا مانند آنچه جورج بوش در سال 2002 در توصیف ایران، عراق و کره‌شمالی با تعبیر «محور شرارت» نامیده شد، مورد ‌توجه قرار گیرد اما در عمل رسانه‌ها و اندیشکده‌ها جز در تحلیل‌های مربوط به جنگ روسیه و اوکراین، اتفاقاً به همان مضمونی اشاره کردند که کشورهای این ائتلاف در نظر داشتند، یعنی تلاش چندجانبه اقتصادی، سیاسی و نظامی برای بازتعریف نظمی چندقطبی در جهان که بویژه در عرصه حقوقی و هنجاری کاملاً به نفع سیاست‌های ایالات متحده پیش می‌رود. با گذشت یک سال از ریاست جمهوری دوباره ترامپ و به‌هم‌ریختگی و آشفتگی بی‌حد و حصر در موازین بین‌المللی که در جنگ غزه و تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران و بویژه پس از آشکار شدن اختلاف در شورای امنیت سازمان ملل بر سر فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران به رهبری آمریکا و با اجرای ۳ کشور اروپا مشاهده شد، یک بار دیگر بحث از کرینک در رسانه‌های غرب داغ شده. کرینک یک ائتلاف ناگفته و پنهان است که مثل شانگهای و بریکس سازمانی ندارد اما به شکل محسوس در پی تضعیف سلطه آمریکا بر کشورهای مختلف جهان است. ۴ کشور کرینک تأکید دارند آمریکا با ۲ اهرم دموکراسی و تحریم، سلطه خود را بر جهان پیش می‌برد و در پی بسط یک نوامپریالیسم جهانی است که باید در همه عرصه‌ها بویژه دیپلماسی با آن مقابله کرد. به رغم آنکه برخی قویاً اعتقاد دارند آمریکا از کرینک به دنبال ساخت یک غیریت ایدئولوژیک است تا امیال و خواسته‌های خود را پیش ببرد اما نگاهی به قابلیت‌های این ائتلاف پنهان نشان می‌دهد اتفاقاً کرینک، خطری مهیب برای آمریکاست؛ چه بسا بسیار بیشتر از کنش دلارزدایی که در متن بریکس قرار دارد و بارها مورد اعتراض دونالد ترامپ قرار گرفته. کشورهای کرینک بیش از یک‌پنجم جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند و یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی جهان را تولید می‌کنند. از نظر نظامی، این ۴ کشور یک‌پنجم هزینه‌های دفاعی جهان را به خود اختصاص می‌دهند و روسیه، چین و کره‌شمالی روی هم رفته بیش از نیمی از کل سلاح‌های هسته‌ای دنیا را در اختیار دارند. تجارت بین چین و روسیه با بیش از ۲۴۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴، به طور چشمگیری از تجارت دوجانبه بین سایر جفت‌های کرینک پیشی می‌گیرد. بزرگ‌ترین رابطه تجاری بعدی بین چین و ایران است. طبق داده‌های رسمی، تجارت آنها در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۳ میلیارد دلار بوده است اما این رقم ۲۹ میلیارد دلار نفت تحریم‌شده را که ایران از طریق کشورهای واسطه به چین صادر می‌کند، شامل نمی‌شود. تجارت دوجانبه روسیه و کره‌شمالی در بحبوحه همکاری‌های فزاینده در طول جنگ اوکراین به طور قابل توجهی افزایش یافته است اما مهم‌تر از تجارت، اعزام سرباز و نیروی نظامی از کره‌شمالی به میدان جنگ روسیه است که به صورت رسمی و عیان نیز اعلام ‌شد. کافی است به خاطر بیاورید مراسم استقبال رسمی کره‌شمالی از جنازه کشته‌شدگان در میدان نبرد روسیه و اوکراین را. علاوه بر این، انرژی بویژه از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، به یک حوزه کلیدی همکاری اقتصادی بین کشورهای عضو این ائتلاف تبدیل شده است. پس از تحریم‌های انرژی غرب علیه روسیه، چین خرید نفت با تخفیف از روسیه را افزایش داد و بودجه مورد نیاز مسکو برای جنگ را تأمین کرد. نیمه اول سال ۲۰۲۵، چین به طور متوسط 1.5 میلیون بشکه نفت در روز از روسیه وارد کرد - افزایشی ۸۰ درصدی نسبت به مدت مشابه ۶ ماهه در سال ۲۰۲۱- واردات نفت ایران توسط چین در همین بازه زمانی ۴۰۰ درصد افزایش یافت و به ایران در بحبوحه تحریم‌های شدید غرب، یک جایگزین اقتصادی ارائه داد. چین همچنین با ارائه کالاهای ۲ منظوره که هم کاربرد نظامی و هم تجاری دارند، در تداوم جنگ روسیه در اوکراین نقش حیاتی داشته است. اندکی پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، چین به سرعت صادرات «اقلام با اولویت بالا» به روسیه را افزایش داد، مجموعه‌ای از ۵۰ کالای کلیدی ۲ منظوره که بر اساس سطح خطری که ایجاد می‌کنند به ۴ سطح تقسیم می‌شوند. تقویت روابط امنیتی کرینک از زمان جنگ اوکراین در رزمایش‌های مشترک نظامی بیشتر نیز مشهود است. از سال ۲۰۲۲ تاکنون ۳۷ رزمایش مشترک با مشارکت حداقل ۲ کشور کرینک برگزار شده که به ‌طور متوسط تقریباً ۱۰ رزمایش در سال است. این یک افزایش عمده نسبت به سال‌های قبل است: بین سال ۲۰۰۳ (زمانی که نخستین رزمایش چین و روسیه برگزار شد) و ۲۰۲۱ (سال قبل از حمله روسیه به اوکراین)، کرینک به‌طور متوسط کمی بیش از ۳ رزمایش در سال داشته است. رزمایش‌های دوجانبه چین و روسیه بخش زیادی از این رشد را به خود اختصاص داده است اما همکاری‌های سه‌جانبه نوظهوری نیز وجود دارد، از جمله رزمایشی در سال ۲۰۲۴ که کره‌شمالی به ‌عنوان ناظر در نمونه‌ای نادر از فعالیت‌های سه‌جانبه چین، روسیه و کره‌شمالی شرکت کرد. در پایان باید از تعاملات سیاسی بین رهبران ارشد این ائتلاف در عرصه دیپلماسی سخن گفت. برای نمونه، از ژانویه 2022، رهبران سیاسی و دیپلمات‌های چین و روسیه تقریباً 50 بار ملاقات کرده‌اند که به طور قابل توجهی بیشتر از دیدارهای دوجانبه در سالیان اخیر است. اگرچه کشورهای کرینک، بازیگران یکسانی نیستند و تفاوت‌های قابل توجهی در توانایی‌ها و تمایل آنها برای مشارکت در انواع مختلف همکاری وجود دارد؛ با این حال، داده‌ها الگوی روشنی از همکاری شتاب‌یافته را نشان می‌دهد که بیان می‌کند چگونه این ۴ کشور می‌توانند برای به چالش کشیدن ایالات متحده و متحدان آن با هم همکاری کنند.