رضا رحمتی: در بیانات تلویزیونی اخیر رهبر انقلاب اسلامی، ایشان تأکید کردند: «در جنگ ۱۲ روزه ملت ایران هم آمریکا و هم رژیم صهیونیستی را بدون تردید شکست داد. شرارت کردند، کتک خوردند و دست خالی برگشتند! آنها به هیچ یک از اهداف خود که ۲۰ سال برای آن برنامه‌ریزی کرده بودند، نرسیدند».
این بیانات، در کنار ادعای وب‌سایت «الحدث» مبنی بر قرارگیری ایران در «بالاترین سطح آمادگی در ۴۷ سال گذشته»، تصویری از کشوری را ترسیم میکند که با اعتماد به نفس فزاینده به توانمندی‌های دفاعی خود می‌نگرد.
* تصویری از اعتماد به نفس ایرانی
بیانات رهبر انقلاب در حال ارائه تصویری از ایران امروز است که با درکی عمیق از دستاوردهای دفاعی خود، گام‌هایی استوار در مسیر تقویت بازدارندگی ملی برمی‌دارد. این اعتماد به نفس فزاینده، ریشه در موفقیت‌های ملموس و توانمندی‌های بومی دارد که در میدان‌های واقعی مورد آزمایش قرار گرفته‌اند. از توسعه سامانه‌های پیچیده موشکی تا طراحی و تولید پهپادهای پیشرفته، هر دستاورد نه‌تنها بر توان دفاعی کشور افزوده، بلکه بر عزت ملی و خودباوری جمعی نیز تأکید کرده. این مسیر رو به رشد، حاصل سرمایه‌گذاری هوشمندانه در تحقیق و توسعه، تربیت نیروی انسانی متخصص و ایجاد زنجیره کامل فناوری در داخل کشور است. اکنون ایران با در دست داشتن این دستاوردها، نه با غرور کاذب که با آگاهی واقعی از توانمندی‌های خود، در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی حاضر می‌شود و برای تحقق منافع ملی خود برنامه‌ریزی میکند.
اما سؤال کلیدی این است: ایران چگونه به این نقطه رسیده و چه استراتژی‌هایی را برای دستیابی به فناوری‌های نوظهور جنگ در پیش گرفته است؟
* از تقلید تا نوآوری؛ تحول پارادایم دفاعی ایران
مسیر ایران در دستیابی به فناوری‌های دفاعی پیشرفته، نمونه‌ای بارز از تحول یک کشور تحت تحریم از وضعیت وابستگی به خوداتکایی است. در دهه‌های اول پس از انقلاب، صنعت دفاعی ایران عمدتاً بر نگهداری، تعمیر و ارتقای تجهیزات موجود متمرکز بود. با این حال، تشدید تحریم‌ها و محدودیت‌های انتقال فناوری، ایران را ناگزیر به اتخاذ راهبردهای جایگزین کرد. در این مسیر، «مهندسی معکوس» به سنگ بنای برنامه توسعه دفاعی ایران تبدیل شد. این رویکرد که اخیراً نیز در گزارش برخی رسانه‌ها مورد اشاره قرار گرفت (به طور خاص مبنی بر مهندسی معکوس بمب سنگرشکن
57 GBU آمریکا که مورد توجه گلوبال اینسایت ژورنال قرار گرفته است) نشان‌دهنده تداوم این راهبرد است. مهندسی معکوس برای ایران نه‌تنها یک روش فنی، بلکه یک ضرورت استراتژیک است که امکان دستیابی به فناوری‌های پیشرفته را در شرایط انزوای فناورانه فراهم کرده است.
* مؤلفه‌های کلیدی دستیابی به فناوری‌های نوظهور
۱- سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه بومی
ایران با درک شکاف فناورانه خود با قدرت‌های جهانی، سرمایه‌گذاری قابل توجهی در حوزه تحقیق و توسعه داخلی انجام داده است. تأسیس دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های تخصصی در حوزه دفاعی، تربیت نیروی انسانی متخصص و ایجاد شبکه‌ای از پژوهشگران و مهندسان نخبه، از جمله اقدامات بنیادین در این زمینه است.
۲- توسعه اکوسیستم دفاعی یکپارچه
یکی از نقاط قوت ایران در دستیابی به فناوری‌های نوظهور جنگ، ایجاد اکوسیستم یکپارچه‌ای است که در آن نهادهای علمی، صنعتی و نظامی در تعامل نزدیک با یکدیگر عمل می‌کنند. این همگرایی امکان انتقال دانش و فناوری را تسهیل و چرخه تبدیل ایده به محصول نهایی را کوتاه کرده است.
۳- تمرکز بر فناوری‌های نامتقارن
ایران با درک عدم برابری توانایی‌های متعارف خود با رقبای جهانی در فناوری‌هایی شبیه جت‌های جنگنده، هوشمندانه بر توسعه فناوری‌های نامتقارن متمرکز شده است. در این راستا، حوزه‌هایی مانند جنگ سایبری، جنگال، پهپادها و موشک‌های بالستیک و کروز در اولویت قرار گرفته‌اند تا نابرابری‌های دیگری را که ایران از نداشتن آنها رنج می‌برد، جبران کند.
* دستاوردهای شاخص در فناوری‌های نوظهور
الف- پهپادهای پیشرفته
ایران در زمینه توسعه پهپادهای نظامی به پیشرفت‌های چشمگیری دست یافته است. طراحی و تولید پهپادهایی با قابلیت‌های گوناگون - از شناسایی گرفته تا رزمی - نشان از بلوغ فناورانه ایران در این حوزه دارد. این پهپادها نه‌تنها در میدان نبرد اثربخشی خود را نشان داده‌اند، بلکه به ابزاری برای انتقال فناوری به متحدان منطقه‌ای ایران تبدیل شده‌اند. گزارش‌های منتشرشده درباره فروش انبوه پرنده‌های بدون سرنشین ایران به شرکای راهبردی‌اش، نشان‌دهنده همین بالا بودن سطح فناوری‌های پهپادی ایران است. اگرچه بسیاری از این گزارش‌ها را مقامات ایرانی تایید نکرده‌اند.
ب- سامانه‌های موشکی
توسعه سامانه‌های موشکی با بردهای مختلف و قابلیت هدف‌گیری دقیق، از دیگر دستاوردهای مهم ایران محسوب می‌شود. این سامانه‌ها توان بازدارندگی ایران را به طور قابل توجهی افزایش داده و هزینه هر گونه تهاجم به ایران را برای دشمنان بالقوه به سطح غیرقابل قبولی رسانده‌اند. جنگ 12 روزه اسرائیل و آمریکا با شرکای بین‌المللی‌شان علیه ایران مهم‌ترین گرانیگاه و محک برای آزمون توانمندی سامانه‌های موشکی ایران بود که به نمایش درآمد.
پ- جنگ سایبری و الکترونیک
ایران سرمایه‌گذاری قابل توجهی در حوزه جنگ سایبری و الکترونیک انجام داده است. تشکیل نیروی سایبری و توسعه توانمندی‌های تهاجمی و دفاعی در این حوزه، نشان از درک ایران از اهمیت میدان نبرد سایبری در جنگ‌های آینده دارد؛ موضوعی که در کنار جنگ متقارن و کلاسیک به عنوان معیاری برای ارزیابی تـوانمندی ایران قرارگرفته‌است.
* راهبرد ایران در مواجهه با فناوری‌های نوظهور
اولویت‌بندی هوشمندانه: ایران با درک محدودیت‌های منابع، هوشمندانه بر توسعه فناوری‌هایی متمرکز شده که بیشترین تأثیر را در تقویت بازدارندگی و توان دفاعی آن دارند. این اولویت‌بندی باعث شده ایران در حوزه‌های خاصی به توانمندی‌های قابل توجهی دست یابد.
توسعه چابک و تدریجی: رویکرد ایران در توسعه فناوری‌های دفاعی، بر اساس چابکی و توسعه تدریجی استوار است. این رویکرد امکان آزمایش، یادگیری و بهبود مستمر فناوری‌ها را فراهم کرده و خطر شکست در پروژه‌های بزرگ را کاهش می‌دهد.
بهره‌گیری از همکاری‌های بین‌المللی: به‌رغم تحریم‌ها ایران توانسته از طریق همکاری با کشورهای همسو و استفاده از شبکه‌های غیررسمی انتقال فناوری، به دانش و فناوری‌های مورد نیاز خود دست یابد.
* نیازهای ایران برای حفظ اقتدار نظامی
با این حال ایران برای حفظ اقتدار نظامی‌اش نیازمند ضرورت‌هایی است که از آن جمله برطرف کردن محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های پیشرفته است. تحریم‌های بین‌المللی، همچنان مهم‌ترین مانع دستیابی ایـــران به برخی فنــــاوری‌های پیشرفته محسوب می‌شود.
همچنین برای از بین بردن شکاف فناورانه‌ای که با تکنولوژی‌های برتر جهانی از جمله مواجه شدن با هواپیماهای رادارگریز نیاز به توسعه صنایع هواوفضا دارد. به‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر، ایران هنوز در برخی حوزه‌های فناوری با قدرت‌های جهانی فاصله دارد.
بنابراین حفظ استمرار توسعه صنایع نظامی برای ترجمه به عنوان بخشی از اقتدار ایران نیازمند توسعه فناوری‌های پیشرفته، سرمایه‌گذاری مستمر و بلندمدت و اجماع ملی پیرامون افزایش توان نظامی است که در شرایط اقتصادی دشوار، چالشی جدی محسوب می‌شود.
ادعای اخیر مبنی بر قرارگیری ایران در «بالاترین سطح آمادگی در ۴۷ سال گذشته» و تأکید بر شکست دشمن در رسیدن به اهدافش، نشان از اعتماد به نفس فزاینده ایران در توانمندی‌های دفاعی خود دارد.
این اعتماد به نفس ریشه در دستاوردهای عینی در زمینه توسعه فناوری‌های نوظهور جنگ دارد. راهبرد ایران در مهندسی معکوس بمب سنگرشکن GBU57 آمریکا - در صورت صحت - نمونه‌ای از تداوم همان رویکردی است که در گذشته نیز در موضوع موشکی موفقیت‌آمیز بوده است. این راهبرد نشان می‌دهد ایران به‌رغم تمام چالش‌ها، مصمم به بستن شکاف فناورانه با رقبای خود است.
در آینده، انتظار می‌رود ایران بر توسعه فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی در جنگ، سامانه‌های خودمختار، جنگ سایبری و الکترونیک، همچنین فناوری‌های مقابله با تهدیدات نوظهور متمرکز شود.
موفقیت ایران در این زمینه‌ها نه‌تنها به سرمایه‌گذاری و تلاش فناورانه، بلکه به توانایی آن در تطبیق با تحولات سریع محیط امنیتی بین‌المللی بستگی خواهد داشت.
در نهایت، تجربه کشور نشان می‌دهد تحت شرایط خاص، محدودیت‌ها می‌تواند به محرکی برای نوآوری و خوداتکایی تبدیل شود.
در حالی که راه دشواری در پیش است، کشور مصمم است با تکیه بر همین راهبرد، توانمندی خود برای مقابله با تهدیدات آینده را افزایش دهد.