امیرعباس نوری: تحولات اخیر در سوریه نشان میدهد این کشور آبستن تغییر و تحولاتی جدی است. بویژه تحرکات رژیم صهیونیستی در سوریه حاکی از طراحی ویژه صهیونیستها برای تشدید بیثباتی و تنش در سوریه است.
حضور نتانیاهو در جنوب خاک سوریه و پس از آن درگیری برخی نیروهای مسلح سوری با نظامیان رژیم صهیونیستی گویای این واقعیت است که اشغال بخشی از خاک سوریه توسط نظامیان صهیونیست و همینطور دخالتهای آشکار رژیم صهیونیستی در تحولات سوریه، به مرحله غیرقابل تحملی نزد گروههای مسلح سوری رسیده است.
در حالی که اکثر منابع معتقدند درگیری میان گروههای مسلح سوری و نظامیان صهیونیست یک اقدام خودجوش توسط جوانان سوری بوده اما برخی رسانههای رژیم صهیونیستی مدعی هستند پشتپرده حمله به نظامیان رژیم صهیونیستی در سوریه، عناصر وابسته به جولانی بودهاند. این منابع صهیونیست مدعیاند گروههای جهادی مؤتلف جولانی از سیاستهای او درباره آمریکا و همینطور مذاکرات او با رژیم صهیونیستی بشدت ناراضی هستند و جولانی با این اقدام، خواسته این گروههای جهادی را نسبت به پایبندی خود به عقاید جهادی متقاعد کند.
اگرچه مقامات رژیم صهیونیستی از سقوط حکومت اسد استقبال کرده و این اقدام را به معنای ضربه بزرگ به جبهه مقاومت و خفگی ژئوپلیتیک حزبالله ارزیابی کردهاند اما طی یک سال اخیر هم مقامات و هم رسانههای رژیم صهیونیستی نسبت به حضور گروههای جهادی در بدنه حکومت جولانی ابراز نگرانی کردهاند. بر همین اساس، بلافاصله پس از سقوط حکومت اسد، رژیم صهیونیستی اقدام به انهدام همه زیرساختهای دفاعی سوریه، همچنین اشغال بخشی از جنوب خاک این کشور کرده است. حمله جنگندههای رژیم صهیونیستی به ساختمان وزارت دفاع و هدف قرار دادن برخی ساختمانهای اطراف کاخ ریاستجمهوری سوریه، به وضوح نشان داد رژیم صهیونیستی سقوط حکومت اسد را به مثابه فرصتی برای تحت کنترل درآوردن این کشور ارزیابی کرده است. رژیم صهیونیستی بر همین اساس توانسته مانع حضور نیروهای جولانی در ۳ استان جنوبی سوریه یعنی قنیطره، سویدا و درعا شود. نتانیاهو به صورت مشخص، به بهانه حمایت از دروزیهای سوریه، توانست مانع حضور نیروهای جولانی در استان سویدا شود. بر همین اساس اکنون حکومت دمشق کمترین نفوذ و کنترلی در ۳ استان قنیطره، سویدا و درعا ندارد.
* تمرکز اسرائیل بر ترور جولانی
اقدامات رژیم صهیونیستی در سوریه پس از سقوط حکومت اسد نشان میدهد تلآویو در رویای اشغال غیرمستقیم همسایه شمالی شرقی خود است. اگرچه اکنون این رژیم توانسته بخشهای قابل توجهی از جنوب سوریه را از حاکمیت دمشق خارج و مناسباتی پنهانی با گروههای مسلح حاکم بر درعا که رقبای جولانی به حساب میآیند ایجاد کند اما بعید است نتانیاهو به این مقدار بسنده کند. رژیم صهیونیستی به بهانه حضور گروهها و فرماندهان جهادی در بدنه فرماندهی حکومت جولانی، در رویای کنترل دمشق است. در واقع رژیم صهیونیستی ابتدا با ایجاد یک منطقه حائل در مرز سوریه و خارج کردن ۳ استان جنوبی از حاکمیت دمشق، حالا به دنبال آن است به هر طریق ممکن، شانس خود را برای روی کار آوردن یک حکومت همسو با خود در دمشق امتحان کند.
بر همین اساس منابع صهیونیستی اخیرا موضوع ترور ابومحمد جولانی را به صورت جدی مطرح کردهاند.
پایگاه موسسه امنیتی «آلما» وابسته به رژیم صهیونیستی، اخیرا گزارشی مهم منتشر و در آن، وضعیت سوریه پس از ترور جولانی را تشریح کرده است.
در این گزارش آمده است: ناظران امور سوریه معتقدند دولت جدید احمد الشرع در ظاهر بر پایه بازسازی و نظم استوار شده اما در عمل با مجموعهای از مشکلات بنیادین روبهرو است؛ از جمله تنشهای قومی، بحران اقتصادی، نارضایتی اقلیتها و وجود حدود ۱۳۰ گروه شبهنظامی که صرفاً تغییر نام دادهاند و همچنان حامل «دیانای جهادی» هستند.
این گزارش میافزاید: مهمترین تهدید علیه الشرع نه از بیرون، بلکه از داخل کشور برخاسته است. حکومت او از یک سو با نارضایتی علویان و دروزیها که هدف سرکوبهای خونین قرار گرفتند روبهرو است و از سوی دیگر با حضور قدرتمند کردها که از حمایت خارجی برخوردارند. علاوه بر این، داعش در ماههای اخیر با انجام انفجارها، حملات انتحاری و هدف قرار دادن مراکز مذهبی، فعالیت خود را «به طور چشمگیری افزایش داده است».
نویسنده این گزارش در ادامه به حضور گروههای جهادی در حکومت جدید سوریه اشاره کرده و این موضوع را یک تهدید بزرگ برای رژیم صهیونیستی دانسته است.
نویسنده گزارش آلما در همین رابطه نوشته است: شواهد میدانی حاکی از آن است یکی از عوامل کلیدی افزایش خطر ترور، مذاکرات مستقیم امنیتی میان سوریه و اسرائیل با میانجیگری آمریکاست؛ مذاکراتی که برای تندروهای سلفی و جهادی در ارتش، دستگاه امنیتی و داعش، نوعی «خط قرمز» تلقی شده است. نویسنده میگوید 4 نفر از 6 فرمانده ستاد ارتش و ۱۳ نفر از ۲۱ فرمانده لشکر دارای پیشینه جهادیاند و این ترکیب، احتمال اقدام داخلی علیه الشرع را بشدت افزایش میدهد.
نویسنده این گزارش در ادامه به تبعات ترور جولانی اشاره کرده و نوشته است: در سناریوی غالب، حذف یا ترور الشرع به فروپاشی کامل ساختار دولت، جنگ گروهی «همه علیه همه»، تجزیه ارتش جدید و نبردهای منطقهای منجر خواهد شد.
این گزارش نشان میدهد ترور جولانی به عنوان یک فرضیه کاملا محتمل از سوی رژیم صهیونیستی تلقی میشود و آنها در حال بررسی تحولات سوریه پس از ترور جولانی هستند. کمااینکه کانال ۱۴ رژیم صهیونیستی نیز روز دوشنبه در گزارشی تصریح کرد: ارزیابی مقامهای امنیتی اسرائیل این است که ترور «احمد الشرع» رئیسجمهور سوریه به دست «گروههای مخالف» داخل سوریه، «بسیار محتمل» است.
* طمع بزرگ نتانیاهو
در برآوردها و پیشفرضهای ابتدایی، تشدید بیثباتی در سوریه یک خطر فزاینده برای امنیت یا حتی موجودیت رژیم صهیونیستی خواهد بود. با این حال شواهد نشان میدهد مقامات رژیم صهیونیستی با وجود این تهدیدات در حال کار روی یک سناریو متفاوت هستند.
با وجود ابراز تمایل جولانی برای عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی و ارائه تضمینهای محکم برای تامین امنیت مرزهای این کشور با سرزمین اشغالی اما به نظر میرسد نتانیاهو وضعیت سوریه را یک فرصت مناسب و تکرارنشدنی برای کنترل این کشور توسط رژیم صهیونیستی تلقی میکند.
در حال حاضر وضعیت سوریه برای منافع رژیم صهیونیستی به مراتب بهتر از زمان حکومت بشار اسد است. در بیش از ۶۰ سال گذشته حکومت سوریه یکی از مخالفان رژیم صهیونیستی بود و باعث شد این کشور دژی مستحکم در برابر سلطهجویی رژیم صهیونیستی باشد. مناسبات بشار اسد با جبهه مقاومت نیز باعث شد خفگی ژئوپلیتیک رژیم صهیونیستی بیشتر شود. بنابراین سقوط حکومت اسد و روی کار آمدن گروههای تروریستی ضد مقاومت و متمایل به بهبود روابط با آمریکا و عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی، برای نخستینبار در بیش از ۷۰ سال گذشته، شرایط را به سود رژیم صهیونیستی تغییر داد اما نتانیاهو نشان داده به این مقدار بسنده نمیکند و شرایط سوریه را به گونهای میبیند که بخشی از ایده «از نیل تا فرات» را جلو ببرد. بر همین اساس، رژیم صهیونیستی بلافاصله پس از سقوط بشار اسد، همه زیرساختهای دفاعی سوریه را منهدم کرد، به گونهای که اکنون حکومت جولانی تقریبا خلعسلاح شده است. رژیم صهیونیستی سپس به بهانه بیثباتی در سوریه و بر اساس بهانه حمله پیشدستانه، بخشی از خاک سوریه و به صورت مشخص استان قنیطره را اشغال کرد و در ادامه به بهانه حمایت از دروزیها، دمشق را بمباران کرد و مانع حضور نیروهای جولانی در استان سویدا، یعنی محل سکونت دروزیها شد. رژیم صهیونیستی به واسطه حضور بخشی از جامعه دروزیها در سرزمینهای اشغالی، مناسبات جدیدی با گروههای مسلح دروزی استان سویدا برقرار کرد، به گونهای که این گروهها اکنون موجودیت خود را وابسته به حمایتهای رژیم صهیونیستی میدانند. از سوی دیگر حضور گروههای رقیب جولانی در استان درعا که از سوی اردن و امارات حمایت و پشتیبانی میشوند، باعث شد در عمل جولانی هیچگونه کنترلی بر این ۳ استان نداشته باشد. بر اساس برخی گزارشهای غیر رسمی، رژیم صهیونیستی از طریق اردن و امارات توانسته روابطی با گروههای نظامی مستقر در استان درعا ایجاد کند. در مجموع اکنون رژیم صهیونیستی ۳ استان جنوبی سوریه را از کنترل دمشق خارج کرده است؛ قنیطره را در اشغال خود دارد، استان سویدا در اختیار دروزیهای وابسته به اسرائیل است و در درعا نیز با گروههای مسلح مخالف جولانی که تحت حمایت اردن و امارات هستند، روابط پنهانی برقرار کرده است. لذا این وضعیت نشان میدهد رژیم صهیونیستی از فرصت بیثباتی سوریه سوءاستفاده کرده و مرز فلسطین اشغالی با سوریه را در کنترل خود درآورده است. کارشناسان و صاحبنظران معتقدند رژیم صهیونیستی در تلاش است از این فرصت استفاده کرده و حضور نظامی خود را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تا مرزهای عراق گستردهتر کند.
اما آنچه باعث شده طی ماههای اخیر و بر اساس تحرکات جدید، رژیم صهیونیستی به نقطه کانونی ارزیابیهای تحولات سوریه تبدیل شود، سناریوی رژیم برای ساقط کردن حکومت جولانی و مستقر کردن یک گروه کاملا وابسته و همسو با خود در دمشق است.
بر همین اساس کارشناسان معتقدند در حال حاضر محتملترین سناریوی رژیم صهیونیستی، سرمایهگذاری روی«احمد عوده» فرمانده گروههای مسلح درعاست. عوده یکی از مهمترین مخالفان حکومت اسد از سال ۲۰۱۲ به این سو بوده است. با این حال او طی این ۱۳ سال همواره به گونهای رفتار کرده که به عنوان مهمترین رقیب گروههای جهادی مخالف به شمار رفته است. عوده هیچگونه سابقه جهادی ندارد و مدتها از سوی سرویس اطلاعاتی اردن حمایت شده است. همچنین منابع مالی مورد نیاز وی نیز از سوی امارات تامین شده و میشود. بر اساس گزارشهای مستند، سال گذشته در جریان درگیریهای منجر به سقوط حکومت بشار اسد، او قبل از جولانی وارد دمشق شد و اسناد مهم اطلاعاتی را از دستگاههای امنیتی و نظامی حکومت اسد در اختیار گرفت؛ اسنادی که قاعدتا اطلاعات زیادی درباره پیشینه مبارزاتی وی و ارتباط او با برخی کشورها در خود داشته است. عوده طی سالهای اخیر روابط بسیار پیچیدهای با آمریکا، روسیه، اردن و امارات داشته است. حتی گروههای نزدیک به جولانی او را متهم میکنند در سال ۲۰۱۸ همکاریهای گستردهای با حکومت بشار اسد داشته است. عوده اکنون فرمانده گروههای مسلح حاکم بر درعا و مهمترین رقیب محمد جولانی است. بر همین اساس است که بسیاری از کارشناسان پیشبینی میکنند در صورتی که رژیم صهیونیستی سناریوی خود برای تغییر حکومت جولانی را اجرایی کند، احمد عوده محتملترین گزینه برای جایگزینی جولانی به حساب میآید. به واسطه روابط عوده با اردن و امارات، همچنین روابط پشتپرده وی با آمریکاییها، به نظر میرسد وی همان گزینهای است که رژیم صهیونیستی برای حکومت بر سوریه مطلوب میداند. به همین خاطر کارشناسان معتقدند نتانیاهو اکنون و با وجود چراغسبز مکرر جولانی برای عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی، نسبت به حذف جولانی، سقوط حکومت فعلی سوریه و کنترل غیرمستقیم دمشق از طریق عناصر نظامی وابسته طمع کرده است. بر اساس این سناریو، رژیم صهیونیستی تصور میکند میتواند برای نخستینبار پس از پیدایش، یک گام بزرگ در راستای سیاستهای سلطهجویانه خود در منطقه غرب آسیا بردارد. در این حالت، سوریه توسط عناصر وابسته به رژیم صهیونیستی اداره میشود و رژیم صهیونیستی میتواند یک حکومت ضعیف در سوریه بر سرکار بیاورد که دائم درگیر نزاعهای داخلی است و ضمن کنترل مناطق مرزی سوریه با فلسطین اشغالی، به آسانی به مرزهای عراق دسترسی پیدا کند.
این رویای نتانیاهو است و بر همین اساس است که اخیرا در یک مصاحبه گفته در حال پیگیری رویای از نیل تا فرات است. به اعتقاد نتانیاهو تحقق این شرایط در سوریه، باعث میشود تحولات غرب آسیا تا حدود زیادی به سود رژیم صهیونیستی تغییر کند و این رژیم شرایط را برای سلطه بر سایر کشورهای منطقه فراهم میبیند. در واقع چنینی طمعهایی است که باعث شده مقامات رژیم صهیونیستی خطرات بیثباتی در سوریه برای امنیت و موجودیت این رژیم را در اولویت پایینتر قرار دهند.
ترور جولانی و پیدایش حکومتهای مقطعی در سوریه باعث بیثباتی، هرج و مرج و ناامنی گسترده در سوریه میشود و بر همین اساس در خلأ حکومت قدرتمند مرکزی، گروههای مسلح مخالف رژیم صهیونیستی میتوانند آزادانه فعالیت کنند. این شرایط برای رژیم صهیونیستی به مراتب خطرناکتر از زمان استقرار حکومت بشار اسد است اما نتانیاهو تصور میکند اشغال مستقیم و غیرمستقیم جنوب سوریه، ایجاد منطقه حائل گسترده در مرزهای سوریه با فلسطین اشغالی و از آن مهمتر، استقرار حکومت وابسته به خود در دمشق، مزایا و فواید به مراتب بیشتری از هزینهها و خطرات رواج ناامنی و بیثباتی در سوریه دارد.
بنابراین با توجه به این شرایط است که طی روزها و هفتههای اخیر، رژیم صهیونیستی تحرکات مشکوکی در جنوب سوریه و حتی در نزدیکیهای دمشق انجام داده است و همزمان محافل امنیتی و رسانههای رژیم صهیونیستی نیز موضوع ترور جولانی را به صورت ویژه مطرح کردهاند.
نکته جالب اینکه محافل امنیتی رژیم صهیونیستی از هماکنون متهم ترور جولانی را نیز مشخص کردهاند. آنها مدعیاند عناصر جهادی حاضر در حکومت و ارتش جولانی، از سیاستهای جولانی در قبال آمریکا و رژیم صهیونیستی ناراضی هستند و به همین خاطر محتمل است دست به ترور جولانی بزنند. طرح این ادعا به احتمال زیاد ناشی از مناسبات نزدیک جولانی با ترامپ است و منابع صهیونیست با طرح این ادعا، از هماکنون دنبال تبرئه رژیم صهیونیستی در ترور احتمالی جولانی و متهم کردن گروههای جهادی هستند.
به هر حال، اقدام محافل امنیتی و رسانههای رژیم صهیونیستی در مطرح کردن گزاره ترور جولانی نشان میدهد نتانیاهو نسبت به سوریه طمع کرده است.
اگرچه برخی معتقدند انتشار موضوع ترور جولانی با هدف ترساندن وی از گروههای جهادی و حذف آنها از قدرت است اما شواهد میدانی و واقعیتهای سیاسی حاکی از این است که رژیم صهیونیستی وضعیت و شرایط سوریه را یک فرصت بزرگ برای اشغال غیر مستقیم این کشور میپندارد و بعید است حاضر شود استمرار و ثبات حکومت جولانی در سوریه را بپذیرد.