رضا عمویی: میدان جنگ اوکراین از روی زمین در حال انتقال به دریاهای آزاد است. بتازگی نیز مقامات ترکیه تایید کردند یک نفتکش که در حال حمل روغن آفتابگردان از روسیه به گرجستان بود، در دریای سیاه هدف حمله قرار گرفته است. این سومین کشتی روسیه است که هدف حمله قرار میگیرد و پیش از آن نیز ۲ نفتکش تحریمشده مرتبط با ناوگان حمل نفت روسیه با پهپادهای دریایی اوکراین هدف قرار گرفته بودند. در آن زمان مقامات امنیتی اوکراین تایید کردند ۲ نفتکش روسیه را با پهپادهای دریایی در دریای سیاه هدف قرار دادهاند.
اوکراین در طول جنگ حملات دریایی متعددی را علیه کشتیرانی روسیه انجام داده، بویژه با استفاده از پهپادهای دریایی حامل مواد منفجره. با این حال، عملیاتهای اوکراین پیشتر عمدتا به آبهای شمال دریای سیاه محدوده بود.
حملات اخیر دریایی اوکراین به نفتکشها و کشتی روسیه با خشم کرملین روبهرو شده و رئیسجمهور روسیه شامگاه سهشنبه طی سخنانی در انجمن اقتصادی و سرمایهگذاری این کشور اظهار کرد: کشورهای غرب میخواهند رقبا را از بین ببرند و امتیازات و انحصار سابق خود را که در حال محو شدن است، حفظ کنند. «ولادیمیر پوتین» با هشدار نسبت به اقدامات خصمانه اروپا افزود: «اگر اروپا جنگی را با روسیه آغاز کند، بزودی دیگر کسی برای مذاکره باقی نخواهد ماند». به گفته وی، روسیه قصد جنگ با کشورهای اروپا را ندارد اما اگر اروپا جنگی را آغاز کند، روسیه همین الان آماده است.
آنچه مشخص است اینکه حملات دریایی اوکراین به نفتکشها و کشتیهای روسی با اهداف مشخصی انجام میشود. کییف که در طول جنگ حملات سنگینی را علیه زیرساختهای انرژی خود متحمل شده، در ماههای اخیر بر مختل کردن صنعت نفت روسیه تمرکز کرده تا مسکو را از بودجه فروش نفت و محصولات نفتی در ادامه جنگ محروم کند اما شاید این سناریوی اوکراینیها چندان نتواند به هدف نزدیک شود، چون از یک سو درآمد نفت روسیه صرفا به یک یا چند کشتی محدود نیست و از طرف دیگر حملات اوکراین علیه اهداف روسیه در دریا میتواند شعله جنگ را از آنچه اکنون هست، شعلهورتر کند.
* احتمال قطع ارتباط دریایی اوکراین
حملات دریایی اوکراین به کشتیهای روسی حتی میتواند به زیاندیدگی بیشتر اوکراین منجر شود، چون در واکنش به این حملات، پوتین اوکراین را به واکنشهای سخت تهدید و اعلام کرد روسیه حملات به تأسیسات بندری و کشتیهایی را که وارد بنادر اوکراین میشوند، گسترش میدهد. رئیسجمهور روسیه همچنین به عنوان شدیدترین تهدید گفت: ممکن است ارتباط اوکراین را کاملا از دریا قطع کنیم. پوتین جزئیات بیشتری درباره تهدید خود برای قطع دسترسی اوکراین به دریا ارائه نکرد. روسیه در جریان جنگ اوکراین بخشهایی از جنوب و شرق این کشور را به کنترل خود درآورده اما اوکراین همچنان کنترل بنادر اصلی از جمله اودسا را در دست دارد. تهدید روسیه میتواند به منزله از دست دادن کنترل اوکراین بر بندر اودسا باشد. همزمان «ولودیمیر زلنسکی» رئیسجمهور اوکراین که این روزها در تور سفرهای اروپایی و دیدار با مقامات اروپا به سر میبرد، در جریان سفر به دوبلین، پایتخت ایرلند گفت برای هر احتمالی آماده است. وی افزود برای دیدار با ترامپ آمادگی دارد اما احتمال عدم موفقیت مذاکرات را نیز رد نکرد.
* بنبست در توقف جنگ
تلاشها برای توقف جنگ اوکراین بار دیگر به بنبست رسید. گزارش شده «استیو ویتکاف» نماینده ترامپ در مذاکرات اوکراین سهشنبه شب پس از آنکه مشاوران کاخ ریاست جمهوری روسیه اعلام کردند هیچ پیشرفتی برای پایان دادن به جنگ اوکراین حاصل نشده، مسکو را ترک کرد. این اتفاق پس از ۲ هفته هرج و مرج دیپلماتیک و چانهزنی رخ داد که با افشای فهرست خواستههای ۲۸ مادهای مسکو از واشنگتن وارد فاز جدیدی شد و در نهایت نیز اوکراین و اروپا با دستکاری طرح اولیه مورد توافق با روسیه، نماینده آمریکا را با طرح جدیدی روانه مسکو کردند اما پاسخ روسها به طرح دستکاریشده اروپا و اوکراین منفی بوده است.
گزارش شده ویتکاف و هیات همراهش روسیه را ترک کردهاند و انتظار میرود او پس از بازگشت به واشنگتن رایزنیهای بیشتری انجام دهد. ویتکاف و جرد کوشنر، داماد ترامپ، پس از هفتهها دیپلماسی فشرده با هدف پایان دادن به جنگ، در این مذاکرات شرکت کرده بودند. مذاکراتی که تا اینجای کار بینتیجه بوده و در عمل به بنبست رسیده است.
«یوری اوشاکوف» دستیار کرملین هم گفته است پس از دیدار ۵ ساعته با نماینده ترامپ، ۲ طرف «نه به حل بحران اوکراین نزدیکتر شدهاند و نه به توقف جنگ، چون کارهای زیادی باید انجام شود». این اظهارنظر مقام روسیه نشان میدهد طرح دستکاری شده اروپا و اوکراین نتوانسته درخواستهای مورد نظر مسکو را در نظر بگیرد.
* چیزی به اوکراین نمیدهیم!
در آمریکا نیز ترامپ در نشست کابینه خود در واشنگتن ضمن اظهارنظر درباره مذاکرات صلح اوکراین گفت: «همانطور که میدانید ما با جنگی مشکل طرف هستیم و افرادمان تلاش میکنند بین روسیه و اوکراین جنگ را حلوفصل کنند». او از این فرصت برای یادآوری تغییر سیاست خود نسبت به جنگ در اوکراین استفاده کرد و افزود: «آمریکا دیگر از نظر مالی درگیر جنگ اوکراین نخواهد بود».
رئیسجمهور آمریکا تصریح کرد جو بایدن، رئیسجمهور پیشین این کشور برای این جنگ میلیاردها دلار را مثل آبنبات خرج کرد اما من چیزی را مجانی نمیدهم. ترامپ افزود: «اکنون اروپاییها از آمریکا سلاح میخرند تا آنها را به اوکراین ارسال کنند».
* اختلافات در غرب بر سر مصادره دارایی روسیه
۴ منبع روز سهشنبه به رویترز گفتند کمیسیون اروپا قصد دارد این هفته پیشنهادی قانونی برای استفاده از داراییهای مسدودشده روسیه برای تأمین مالی اوکراین ارائه دهد. رهبران اتحادیه اروپایی ماه اکتبر یعنی 3 ماه پیش توافق کرده بودند «نیازهای مالی مبرم» اوکراین برای ۲ سال آینده را برآورده کنند اما طرح استفاده از ۱۴۰ میلیارد یورو داراییهای دولتی مسدودشده روسیه در اروپا به عنوان وام برای کییف هنوز به طور کامل با همراهی و حمایت همه دولتهای اروپا همراه نیست. دولت بلژیک بشدت به این طرح اعتراض دارد، چون موسسات و بانکهای بلژیک میزبان بیشتر داراییهای روسیه هستند و در صورت توقیف این داراییها، ممکن است روسیه نیز اقدامات تلافیجویانه قانونی علیه بلژیک انجام دهد. پیشتر «ماکسیم پروو» وزیر خارجه بلژیک در مصاحبه با پلیتیکو اعلام کرده بود تصمیم اتحادیه اروپایی برای ارائه وام به کییف - با داراییهای توقیفشده روسیه - میتواند تلاشها برای حلوفصل مناقشه اوکراین را مختل کند.
حتی آمریکا نیز در زمینه مسدودسازی داراییهای روسیه با اروپا همراهی ندارد و تارنمای «پلیتیکو اروپا» به نقل از ۲ دیپلمات ارشد اروپایی نوشت دولت دونالد ترامپ با طرح اتحادیه اروپایی برای استفاده از داراییهای مسدودشده روسیه به منظور تأمین یک وام بازسازی برای اوکراین مخالفت کرده است. مخالفت آمریکا میتواند روند این ابتکار اروپایی را با چالش جدی مواجه کند.
* سکان در دست پوتین
با بنبست در طرح توقف جنگ و عدم حمایت نظامی ترامپ از دولت زلنسکی، صحنه تحولات جنگ به نفع مسکو در حال ورق خوردن است. روزنامه تلگراف هم در مطلبی با اشاره به دست برتر روسیه در تحولات کنونی جنگ اوکراین نوشت: «ولادیمیر پوتین اکنون سکان را در دست دارد و در حالی که نیروهایش مدام در حال پیشروی هستند، میتواند شرایط صلح را دیکته کند؛ در مقابل اروپا نه طرح جایگزینی و نه پولی برای حمایت از تداوم جنگ در اوکراین ندارد». این روزنامه انگلیسی در ادامه نوشت: «اروپا هیچ طرح جایگزین واقعبینانهای برای صلح در اوکراین ندارد و نمیتواند برای همیشه از جنگ حمایت کند. رئیسجمهور روسیه شرایط صلح در اوکراین را دیکته میکند، زیرا در حال پیروزی در جنگ است و «کایا کالاس» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی هر قدر هم خشمگین باشد، باز هم نمیتواند این واقعیت تلخ را تغییر دهد. رهبران اروپایی هر قدر بخواهند میتوانند طرح صلح جایگزین ارائه کنند اما تنها صدای پوتین است که اهمیت دارد. این سربازان پوتین هستند که مدام در حال پیشروی هستند و موشکهای مسکو بدون توقف شبکههای برق اوکراین را نابود میکنند».
تلگراف در این گزارش یادآوری میکند دولت ترامپ از فوریه ۲۰۲۵/ بهمن ۱۴۰۳ به روشنی اعلام کرد ادامه جنگ بیمعنی است و همزمان اروپا با وجود تشویق جوانان اوکراینی برای جنگ و جان دادن در تامین امنیت قاره، تحریم کامل نفت و گاز روسیه را هم پس میزند. آمار نشان میدهد اروپا از زمان آغاز جنگ در اوکراین تا امروز بیش از ۲۲۰ میلیارد یورو انرژی از کرملین خریده که برای بسیاری از اوکراینیها، ریاکاری منزجرکننده اروپاست.
تحلیلگر تلگراف در ادامه اذعان کرد اروپا اگرچه با طرح صلح پوتین مخالف است اما نه پیشنهاد واقعبینانه جایگزینی دارد و نه حتی پول و سلاح کافی برای حمایت از کییف. مطابق این گزارش، اگرچه فشارها بر مسکو به دلیل جنگ در اوکراین تشدید شده و این کشور تلفات بسیاری در جنگ داشته اما نکته این است که اقتصاد اوکراین آسیبی به مراتب بیشتر از نبرد میبیند و آمار تلفات این کشور به اندازهای تکاندهنده است که بشدت از سوی دولت کییف محرمانه نگه میشود. به عقیده نویسنده تلگراف، در یک جنگ فرسایشی، زمان به نفع طرف ثروتمندتر و جنگجوتر است.