برای آنهایی که با متهم عکس سلفی دارند!

خبر بازداشت فدریکا موگرینی، مسؤول اسبق سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در بلژیک طی ۲ روز گذشته موج گسترده‌ای از واکنش‌ها را در رسانه‌های ایرانی برانگیخت. به گزارش رسانه‌های بلژیکی، پلیس این کشور در یک عملیات قضایی به مقر «سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپایی» در بروکسل و «کالج اروپا» در شهر بروژ یورش برد و ۳ نفر از جمله موگرینی را بازداشت کرد. این عملیات همچنین شامل بازرسی چند منزل شخصی بود. منابع رسانه‌ای در بلژیک اعلام کردند علاوه بر موگرینی، استفانو سانینو، دبیرکل پیشین سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپایی و مدیر فعلی اداره کل کمیسیون اروپا در امور خاورمیانه و شمال آفریقا و چزاره زگرتی، از مدیران کالج اروپا نیز بازداشت شده‌اند.
روز چهارشنبه روزنامه ایتالیایی «لا رپوبلیکا» گزارش داد موگرینی و ۲ مظنون دیگر پس از بازجویی درباره پرونده‌ای مرتبط با کلاهبرداری آزاد شده‌اند. به نوشته این روزنامه، بازداشت افراد یادشده بخشی از یک پرونده تحقیقاتی درباره «کلاهبرداری با مشارکت دفتر سیاست خارجی اروپا و کالج اروپا» بوده است و آزادی آنان به معنای مختومه ‌شدن پرونده نیست، بلکه روند قضایی در جریان است.
همزمان با انتشار این خبر، برخی رسانه‌های ایرانی با بازخوانی سوابق موگرینی در ارتباط با مذاکرات هسته‌ای ایران، به گذشته سیاسی او پرداختند. به گزارش این رسانه‌ها، نشریه «پلیتیکو» ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۷ از قول موگرینی نوشته بود: «من از روحانی تضمین گرفتم که حتی در صورت خروج آمریکا از توافق و برگرداندن تحریم‌ها، ایران به برجام پایبند بماند». برخی روزنامه‌ها و تحلیلگران ایرانی این موضع موگرینی را بخشی از «نقش غیرشفاف اروپا» در دوره برجام توصیف کرده و یادآور شدند وعده راه‌اندازی سازوکار «اینستکس» نیز هیچ‌گاه عملی نشد.
در واکنش‌های داخلی، یک محور مهم توجه رسانه‌ها به تصویری بود که در سال‌های گذشته از حضور موگرینی در مجلس شورای اسلامی منتشر شده بود. این تصویر مربوط به مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری است؛ جایی که جمعی از نمایندگان اصلاح‌طلب با تجمع در پشت سر او اقدام به گرفتن عکس دسته‌جمعی کردند. به گزارش رسانه‌های ایرانی، همان زمان برخی رسانه‌ها این اقدام را «سلفی حقارت» توصیف کرده و آن را نشانه‌ای از «وابستگی» جریان اصلاح‌طلب به مقامات اروپایی دانسته بودند. با انتشار خبر بازداشت موگرینی، همین تصویر بار دیگر در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد و به نمادی از مواجهه رسانه‌ای با جریان اصلاح‌طلب تبدیل شد. یک رسانه داخلی در گزارشی قدیمی نوشته بود: «عکس یادگاری برخی نماینده مجلس با فدریکا موگرینی اعتراضات مردم را درباره خدشه‌دار کردن عزت ملی به همراه داشت». اکنون بازنشر همین تصویر در کنار خبر بازداشت او، بار دیگر زمینه‌ای برای بازخوانی آن رخداد فراهم کرده است.
کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز با انتشار همزمان خبر بازداشت و تصویر مجلس، این ۲ را کنار هم قرار داده و رفتار نمایندگان آن دوره را نمادی از «غرب‌گرایی» توصیف کردند. در واقع بازداشت موگرینی موجب فعال شدن دوباره حافظه سیاسی جامعه درباره این تصویر شده است. در مجموعه بازتاب‌های رسانه‌ای، محور اصلی نه جزئیات فنی پرونده بلژیک، بلکه بازخوانی یک «نشانه» در حافظه سیاسی ایران است؛ نشانه‌ای که از دوره برجام تا «سلفی مجلس» همواره برای نقد «مواجهه نمایشی با غرب» مورد استفاده قرار گرفته است. 
لذا می‌توان گفت بازداشت فدریکا موگرینی در بلژیک از منظر رسانه‌های ایرانی تنها یک خبر قضایی نبود، بلکه محرکی برای فعال‌سازی دوباره یکی از مهم‌ترین نشانه‌های سیاسی سال‌های اخیر شد؛ نشانه‌ای که در حافظه عمومی با عنوان «سلفی مجلس» شناخته می‌شود. 
واکنش‌ها نشان می‌دهد جایگاه نمادین موگرینی در سیاست ایران بیش از آنکه به عملکرد او در ساختار اتحادیه اروپایی وابسته باشد، ریشه در نحوه بازنمایی او در رسانه‌های ایرانی دارد. این بازخوانی نشان می‌دهد که رابطه بخشی از جریان اصلاح‌طلب با غرب همچنان محل مناقشه است و تصویر موگرینی به ‌مثابه یک نماد، در این مناقشه نقش محوری دارد. برجسته‌سازی دوباره این تصویر بیانگر استمرار حساسیت جامعه نسبت به اهمیت «عزت ملی» در ذهن افکار عمومی است.