نشست شورای همکاری خلیج فارس روز چهارشنبه در بحرین برگزار شد. در بیانیه پایانی ۶ کشور عربی که شامگاه چهارشنبه ۱۲ آذر صادر شد، بار دیگر ادعاهایی علیه تمامیت سرزمینی و برخی منابع انرژی ایران مطرح شد.
به گزارش «وطن امروز»، در این بیانیه همانند رویه سالهای گذشته ادعا شد جزایر سهگانه ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی متعلق به امارات است و ۶ کشور عضو شورا بر حمایت از حق حاکمیت امارات بر این جزایر تاکید کردند.
شورای همکاری خلیج فارس در این راستا از ساختوساز در این جزایر ایرانی انتقاد، به اظهارات برخی مقامات جمهوری اسلامی ایران درباره این جزایر اشاره و رزمایش نظامی ایران در جزایر سهگانه را نیز محکوم کرد. شورای همکاری خلیج فارس همچنین سفرهای مکرر مقامات بلندپایه ایران به این جزایر ایرانی و اظهاراتی را که تنشزا و علیه امارات خوانده، محکوم کرد.
شورای همکاری خلیج فارس در ادامه، درباره منابع گازی ایران نیز ادعا کرد میدان آرش (الدره) در آبهای سرزمینی کویت قرار دارد و مالکیت منابع طبیعی آن در منطقه آبی مشترک عربستان و کویت است.
* گستاخی در شرارت
شورای همکاری خلیج فارس طی سالهای گذشته همواره ادعای حاکمیت امارات بر جزایر سهگانه را مطرح کرده بود. ضمن اینکه اخیرا این شورا موضوع میدان نفتی آرش را نیز مطرح کرده است.
طی این سالها جمهوری اسلامی ضمن تاکید بر حاکمیت ایران بر جزایر سهگانه، همچنین حق مالکیت بر میدان نفتی آرش، این ادعاها را رد و تلاشی نافرجام و بیفایده برای نقض حاکمیت سرزمینی ایران دانسته است. به همین جهت، اگرچه امارات طی سالهای اخیر تلاش کرده با جلب نظر برخی قدرتها یک کارزار حقوقی علیه ایران راه بیندازد اما این ادعا صرفا به بیانیههای شورای همکاری خلیج فارس یا بعضا اتحادیه عرب محدود شده است.
با این حال طرح مجدد این ادعا در شرایط فعلی که آمریکا و رژیم صهیونیستی شرارت جدیدی علیه ایران راه انداختهاند، نشاندهنده رفتار غیرسازنده این کشورها بویژه امارات و سوءاستفاده از وضعیت موجود علیه ایران است.
به عبارتی حکام امارات تصور میکنند در شرایط فعلی میتوانند ادعای قدیمی علیه ۳ جزیره ایرانی را جدیتر از سالهای قبل پیگیری کنند. عربستان سعودی و کویت نیز در همین راستا تلاش میکنند بر میدان آرش که ذخایر ارزشمند نفت و گاز دارد حاکم شوند. بر اساس گزارشات منتشر شده، ذخیره درجای گاز طبیعی میدان آرش ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت خام درجای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ تریلیون بشکه برآورد میشود.
ذخایر مهم نفت و گاز آرش، این ۲ کشور را نسبت به حاکمیت آن به طمع انداخته است.
به همین خاطر، این کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تلاش میکنند با سوءاستفاده از شرایط موجود میان ایران و آمریکا و رژیم صهیونیستی، ادعاهای خود را به صورت جدی پیگیری کنند.
آنچه حساسیتها نسبت به این موضع ۳ کشور عربی را برانگیخته است؛ برخی رایزنیهای پشتپرده میان این کشورها با آمریکا و رژیم صهیونیستی است. کما اینکه در جریان جنگ ۱۲ روزه، شواهدی مبنی بر همکاری این کشورها با آمریکا و رژیم صهیونیستی مطرح شد اما ایران ترجیح داد در این مقطع خویشتنداری کند. با وجود خویشتنداری ایران اما در بیانیه اخیر شورای همکاری خلیج فارس نهتنها ادعای مربوط به جزایر و میدان آرش تکرار شده، بلکه این بار این ۶ کشور با لحنی گستاخانه ایران را مورد خطاب قرار دادهاند، به گونهای که در این بیانیه خطاب به ایران نوشته شده است این «آخرین هشدار» به ایران است که یا باید جزایر را به امارات تحویل دهد یا اینکه امارات از طریق دیوان بینالمللی لاهه این موضوع را پیگیری خواهد کرد.
به اعتقاد کارشناسان، این لحن بیانیه نشاندهنده یک طراحی یا توطئه خطرناک از سوی این کشورهای عربی با همکاری آمریکا و رژیم صهیونیستی است. به عبارتی این کشورها با سوءاستفاده از شرایط پرتنش فعلی میان آمریکا و رژیم صهیونیستی با ایران، نسبت به جزایر ایرانی طمع کردهاند.
علی شمخانی، دبیر اسبق شورای عالی امنیت ملی ایران در واکنش به این بیانیه، در شبکه ایکس نوشت: «ادعاهای شورای همکاری درباره جزایر ایرانی و میدان آرش در میانه شرارت آمریکا و رژیم صهیونیستی غیرسازنده است. ایران در جنگ ۱۲ روزه با وجود برخی حمایتها از تجاوز، خویشتنداری کرد. اقتدار ایران در خلیج فارس نباید بدخوانی شود؛ نقش همسایگان امنیتآفرینی است، نه بازی با خطوط قرمز ملت ایران».
به اعتقاد ناظران این پست شمخانی نوعی هشدار به این کشورهای عربی است. شمخانی با یادآوری کنایهآمیز رفتار برخی از این کشورها در جریان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه و خویشتنداری ایران در قبال این شیطنت، به آنها هشدار داد با خطوط قرمز ایران بازی نکنند.
* هشدارهای معنادار ولایتی
در میان واکنشهای دستگاهها و مقامات ایرانی به بیانیه گستاخانه شورای همکاری خلیج فارس، اظهارات علیاکبر ولایتی، مشاور رهبر انقلاب در امور بینالملل بسیار مهم ارزیابی میشود.
ولایتی در این اظهارات، به برخی سیاستها و اقدامات مخرب امارات در منطقه اشاره کرد و تلویحا این کشور را نسبت به تبعات و عواقب این سیاستها برحذر داشت. ولایتی در این باره اظهار داشت: «لازم است نکتهای را که تاکنون از بیان علنی آن خودداری کرده بودیم با صراحت اعلام کنیم؛ امارات متحده عربی سالهاست واقعیتهای تأسفبار سیاست خارجی خود را از افکار عمومی پنهان کرده است. امروز که چهره واقعی سیاستهای ماجراجویانه آنها آشکار شده، نمیتوان در برابر این رفتارهای مخرب سکوت کرد. از دولت بیمسؤولیت و مداخلهگر امارات باید پرسید، شما در یمن چه میکردید؟ چرا جزیره «سقطرا» را اشغال کردید؟ چگونه دست به انتقال گروهی از مردم بیدفاع سودان زده و آنان را به عنوان مزدور به جنگ یمن فرستادید؟ خون دهها هزار مسلمان یمنی به واسطه سیاستهای توسعهطلبانه و جاهطلبانه شما بر زمین ریخته شد و پس از مقاومت قهرمانانه انصارالله، با شکست کامل مواجه شدید. آیا پاسخ میدهید با همکاری چه کسانی، از جمله استعمار پیر انگلیس، نقشی اساسی در شکلگیری گروههای شورشی در سودان ایفا کردید؟ اقداماتی که پیامد آن، کشته شدن هزاران انسان بیگناه در این کشور بود و عملاً مسیر دخالتگری بیوقفه شما را در جهان اسلام نمایان کرد. آنچه بیان شد تنها بخشی از اقدامات خلاف اصول اسلامی و تلاش برای پیشبرد اهداف قدرتهای استعماری، بویژه آمریکا و انگلیس است».
این نخستینبار است که یک مقام رسمی مطرح در ایران، اینگونه به برخی سیاستهای توسعهطلبانه امارات اشاره و تلویحا به آنها خاطرنشان میکند شکست این سیاستها و اقدامات، چه تبعات سنگینی برای آنها به همراه خواهد داشت. از این حیث، کارشناسان این اظهارات ولایتی را یک خط و نشان روشن خطاب به حکام امارات ارزیابی میکنند.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در واکنش به بیانیه شورای همکاری خلیج فارس، ضمن تاکید بر حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بر جزایر سهگانه و مالکیت میدان آرش، این قبیل بیانیهها را بیفایده و فاقد مبانی حقوقی دانست و از این کشورهای عربی خواست در برابر ایران، رویهای سازنده در پیش گیرند.
* اقدامات ایران برای تثبیت حاکمیت بر جزایر
۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس در این بیانیه تهدید کردهاند ادعای حاکمیت امارات بر جزایر سهگانه ایران را از طریق محاکم حقوقی بینالمللی پیگیری خواهند کرد. در بیانیه شورای همکاری خلیج فارس به مواضع مقامات ارشد ایران نسبت به حاکمیت جزایر، ساختوسازها در این جزایر، سفر مقامات ارشد ایران به جزایر و رزمایش اخیر ایران در این جزایر اشاره شده است. این اقدامات ایران در راستای تثبیت حاکمیت بر جزایر تنب کوچک، تنب بزرگ و بوموسی است، چرا که توسعه و آبادانی این جزایر و تبدیل آنها به جزایر مسکونی یا حتی تجاری باعث میشود حاکمیت ایران بر این جزایر کاملا تثبیت شود. بیانیه گستاخانه شورای همکاری خلیج فارس نیز بر اساس همین اقدامات صادر شده است، چرا که ایران در سالهای اخیر با انجام این قبیل اقدامات در حال تثبیت حاکمیت خود بر این جزایر و در نتیجه خنثیسازی ادعاها و توطئههای امارات است، به گونهای که در صورت توسعه و آبادانی جزایر سهگانه و استفاده از قابلیتها و ظرفیتهای آنها در حوزه اقتصادی و اجتماعی، عملا ادعای امارات در فرآیندهای حقوقی بیاثر خواهد شد.
امارات متحده عربی بدون موافقت ایران، به تنهایی و حتی با همراهی تعدادی از کشورهای همسو هم نمیتواند ادعای مربوط به جزایر ایرانی را در دیوان بینالمللی دادگستری مطرح کند. حکام امارات برای طرح این ادعا در دیوان بینالمللی دادگستری، باید از طریق سازمان ملل و شورای امنیت اقدام کنند. برای این کار، باید شورای امنیت به اتفاق آرا و بدون وتوی اعضا پرونده ادعایی امارات را به دیوان بینالمللی دادگستری ارجاع دهد. البته ارجاع پرونده ادعایی امارات به دیوان توسط شورای امنیت، صرفا برای اخذ نظر مشورتی دیوان بینالمللی دادگستری انجام میشود. ضمن اینکه هر نوع رای دیوان نیز صرفا جنبه توصیهای دارد و برای طرف مقابل یعنی ایران، لازمالاجرا نیست.
با این حال امارات به دنبال آن است با پیگیری حقوقی این موضوع در دیوان بینالمللی دادگستری یک موفقیت سیاسی و حقوقی به عنوان پشتوانه ادعای خود علیه ۳ جزیره ایرانی کسب کند.
ایران در مقابل اما باید روندهای تثبیت حاکمیت خود بر این جزایر را با سرعت دنبال کند. ضمن اینکه رزمایش اخیر سپاه در این جزایر، هم یک پیام روشن به امارات درباره هزینههای طرح این ادعا و هم نشاندهنده توانایی ایران برای تامین و حفظ امنیت پایدار این ۳ جزیره بود.
* قربانیان بیدفاع محاسبات غلط
اگرچه امارات متحده عربی تصور میکند میتواند با فرصتطلبی از شرایط ویژه منطقه، در موضوع ادعای مالکیت جزایر سهگانه ایرانی یک گام به جلو بردارد اما واقعیات منطقه بویژه نگاه راهبردی ایران به خطوط قرمز خود، نشان میدهد مسیری که حکام امارات در حال گام نهادن در آن هستند، آنها را به قربانیان بیدفاع گسترش ناامنی در منطقه تبدیل میکند.
بر خلاف محاسبات حکام امارات و تا حدودی عربستان سعودی، رفتار ایران در جنگ ۱۲ روزه بویژه در خلیج فارس، خویشتنداری ناشی از محاسبه دقیق درباره خطوط قرمز و جلوگیری هوشمندانه از پروژه آمریکا، یعنی افتادن منطقه در ورطه ناامنی گسترده و طولانیمدت بود. این رفتار ایران فرصت مغتنمی برای کشورهای حاشیه خلیج فارس برای تعریف مختصات جدید همکاریهای امنیتی منطقهای و ایجاد امنیت جمعی پایدار است.
با این حال بیانیه شورای همکاری خلیج فارس از آنجا که در راستای سیاست تنشزای آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه است، یک اشتباه محاسباتی ناشی از عدم درک درست راهبردهای امنیتی در منطقه تلقی میشود.
ایران در جنگ ۱۲ روزه در مقابل شیطنت برخی کشورهای خلیج فارس و همراهی پنهان آنها با متجاوزان، ملاحظات ژئوپلیتیک خلیج فارس را در اولویت قرار داد. همانگونه که گفته شد، انتظار میرفت کشورهای حاشیه خلیج فارس از این خویشتنداری ایران پیام درست و دقیق را دریافت کنند اما بیانیه اخیر شورای همکاری خلیج فارس نشاندهنده عدم درک پیامهای خویشتنداری ایران، همچنین فرصتطلبی آنها بر اساس یک فهم اشتباه راهبردی است.
در چنین شرایطی، شاید تنها راه اصلاح این اشتباه راهبردی محاسباتی، مواجهه واقعی با واقعیتهای میدانی باشد؛ واقعیاتی که در اظهارات علیاکبر ولایتی درباره سیاستهای تنشزا و توسعهطلبانه امارات مستتر است.
به هرحال فرصتطلبی ناشیانه ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس آن هم در شرایط حساس و پرتنش منطقه، یک اقدام اشتباه و پرهزینه برای این کشورها در این مقطع زمانی بود؛ اقدامی که بدون شک میتواند به شرایطی منجر شود که این کشورها را به قربانیان بیدفاع تنش تبدیل کند.