ایران به رغم همه تحریمها، حالا به مرجعی تبدیل شده که ۲ ابرقدرت نظامی جهان همزمان یک محصولش را کپی میکنند. در روزهای اخیر آمریکا نخستین اسکادران عملیاتی پهپاد لوکاس را در غرب آسیا مستقر کرد؛ پهپادی که جز رنگ و چند حسگر اضافه، تفاوت معناداری با «شاهد 136» ندارد. همزمان تصاویر آزمایش 9 EM- Long چینی منتشر شد؛ پهپادی که مثل همتای آمریکاییاش، شباهت فراوانی به شاهد ایرانی دارد. این ۲ رویداد نشان میدهد برای نخستین بار بعد از جنگ سرد، شرق و غرب به جای رقابت در طراحی، یک طرح ایرانی را کپی کردهاند. نقطه آغاز این اتفاق را باید در عملکرد موفق ایران در حوزه طراحی و بهکارگیری طیف متنوعی از پهپادهایی دانست که در میان آنها «شاهد 136»، به لحاظ نقش اثرگذارش در جنگ روسیه و اوکراین، مشهورتر شده است. با این حال، در عملیاتهای «وعده صادق 1 و 2» و البته جنگ تحمیلی 12 روزه نیز شاهد ایفای نقش پهپاد انتحاری شاهد بودیم. زمانی که به رغم برخورداری رژیم صهیونیستی از پدافند چندلایه، حداقل در چند مورد، اصابت موفق شاهد به اهداف مشخصشده در سرزمین اشغالی به ثبت رسید. ترکیب پهپادهای ارزان و موشکهای بالستیک دقیق، راهبرد ایران را در جنگهای نامتقارن بینظیر کرده است. پهپادهای انتحاری، از جمله شاهد، با ایجاد حملات اشباع، دفاع دشمن را تضعیف و راه را برای موشکهای بالستیک باز میکنند؛ مشابه اتفاقاتی که در جنگ 12 روزه رخ داد.
قبل از اینکه رژیم صهیونیستی به این نقطه برسد، اوکراین تجربه تلختری داشت. از ماههای اول جنگ در سال ۲۰۲۲، مقامات کییف بارها اعلام کردند مهمترین و مؤثرترین سلاح روسیه در جبهههای شرقی و جنوبی، پهپادهای «گرن ۲» (نسخه روسی «شاهد 136») است که ایران پیش از شروع تهاجم گسترده به روسیه تحویل داده بود. ولودیمیر زلنسکی در سخنرانیهای متعدد در کنگره آمریکا و پارلمان اروپا مستقیما به این موضوع اشاره کرده است. مثلا در یک مورد گفته بود «ما روزانه دهها مورد از این پهپادها را میزنیم اما حجمشان تمام نمیشود». همین تجربه اوکراین و البته به دلایل ذکرشده بود که آمریکا را به این نتیجه رساند به جای صرف میلیاردها دلار برای طراحی پهپادهای جدید، بهتر است پهپاد ایرانی را مهندسی معکوس کند. اما چه چیزی باعث میشود کشوری مثل آمریکا، تن به کپیبرداری از روی دست مهندسان ایرانی بدهد؟ شاهد در واقع یک طراحی بشدت ساده و در عین حال بیرحمانه کارآمد دارد. بدنه کامپوزیتی ساخته شده با فایبرگلاس معمولی، موتور بنزینی، ناوبری اینرسی با اصلاح جیپیاس تجاری، کلاهک ۵۰ کیلویی و برد عملیاتی که تا 2 هزار کیلومتر هم میرسد. همین سادگی و در عین حال بیرحمی نام شاهد را در سطح جهانی مطرح کرده و هیچ پهپادی به اندازه شاهد رزومه عملیاتی متنوع ندارد.
پهپاد لوکاس آمریکا، مخفف سامانه کمهزینه تهاجم رزمی بدونسرنشین، با حدود ۳ متر طول و ۲.۴ متر دهانه بال توسط شرکت آمریکایی اسپکتر ورکس و با همکاری ارتش آمریکا توسعه یافته است. رسانههای غربی از جمله یورونیوز به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش دادند لوکاس «تقریبا همان طراحی شاهد را دنبال میکند» اما نکته قابل توجه ماجرا این است که آمریکاییها بهرغم انجام مهندسی معکوس، چندان هم در پیادهسازی نسخه کپیشده «شاهد 136» موفق نبودهاند.
طبق اطلاعات شرکت اسپکتر ورکس، لوکاس بردی حدود ۷۱۴ کیلومتر دارد و تا ۶ ساعت میتواند پرواز کند. ظرفیت حمل بار آن ۱۸ کیلوگرم است و با سرعت حدود ۱۳۷ کیلومتر بر ساعت پرواز دارد. در حالی که شاهد ۱۳۶ با موتور کوچک ۵۰ اسببخاری، حداکثر سرعت حدود ۱۸۵ کیلومتر بر ساعت و برد تقریبی ۲ هزار کیلومتر دارد و میتواند کلاهک ۴۰ کیلوگرمی حمل کند. این یعنی با تمام تلاش آمریکا برای مهندسی معکوس فناوری شاهد136، نسخه اصلی هنوز در تهران است و طبیعتا بهروزترین ارتقاها را هم دارد.
ایران حالا در جایگاهی قرار دارد که توانسته یک سلاح خاص را به استاندارد جهانی تبدیل کند به طوری که دیگران هم به کپیبرداری از آن رو آوردهاند اما نکته مهم ماجرا این است که ایران این جایگاه را در شرایطی به دست آورده که دسترسیاش به قطعات و مواد اولیه بشدت محدود بوده است. همین موضوع نشان میدهد کشوری که قرار بود با تحریم فلج شود و خبری از پیشرفت و توسعه نظامیاش نباشد، حالا به عنوان معمار طراحی و بهکارگیری پهپادهای انتحاری و رزمی در دنیا شناخته میشود.