رضا رحمتی: روابط ایران و لبنان در ماههای اخیر وارد مرحلهای تازه شده و اتفاقات اخیر و سفر وزیر خارجه ایران نشان میدهد مناسبات 2 کشور در حال بازتعریف است. این رخداد صرفا یک تفاوت دیدگاه ساده دیپلماتیک نیست، بلکه بازتابی از روندهای عمیق در ساختار سیاسی لبنان، همچنین تغییر رویکرد ایران در حوزه سیاست خارجی است. لبنان برای ایران تنها یک کشور دوست یا یک شریک معمولی منطقهای محسوب نمیشود، بلکه یکی از حوزههای مهم نفوذ ایران در خاورمیانه به شمار میرود و نقش مهمی در معادلات امنیتی و ژئوپلیتیک منطقه دارد. بخش مهمی از این اهمیت ناشی از روابط ایران با گروههای سیاسی بویژه گروههای مقاومت در لبنان است اما در کنار این بعد غیررسمی، روابط رسمی ایران و دولت لبنان نیز همواره بر روندهای منطقهای تأثیرگذار بوده است. امتناع وزیر خارجه لبنان از سفر به تهران نشان میدهد دولت لبنان با توجه به فشارهای داخلی و خارجی در تلاش است سیاستی محتاطانهتر اتخاذ کند. این تصمیم به معنای قطع ارتباط با ایران یا فاصله گرفتن از آن نیست، بلکه بازتابی از تلاش لبنان برای ایجاد توازن در روابط خارجی خود و مدیریت فشارهای بینالمللی است. از منظر منافع ملی ایران این رفتار نباید تهدید تلقی شود، بلکه فرصتی برای بازتعریف روابط و تقویت دیپلماسی رسمی است. پذیرش سفر به بیروت توسط وزیر امور خارجه ایران نشان میدهد دستگاه دیپلماسی کشور در حال حرکت به سمت رویکردی انعطافپذیرتر و مبتنی بر گفتوگو و احترام متقابل است. این اقدام تنش احتمالی را کاهش میدهد و تصویری مثبت از ایران به عنوان بازیگری منطقی و اهل تعامل ارائه میدهد و از کاهش نقش ایران در معادلات لبنان جلوگیری میکند. در شرایطی که رقابت قدرتهای مختلف بر سر لبنان افزایش یافته است، حفظ کانال رسمی ارتباط با دولت لبنان برای ایران اهمیت بیشتری یافته، زیرا رابطه صرفا با گروههای غیردولتی نمیتواند جایگزین تعامل با ساختار قانونی و رسمی این کشور شود. علاوه بر این لبنان نقشی مهم در معادلات امنیتی مرتبط با رژیم اسرائیل دارد و همکاری با دولت لبنان باعث تقویت بازدارندگی ایران در منطقه میشود.
* اهمیت لبنان در روابط خارجی ایران
لبنان کشوری است که به دلیل ساختار سیاسی چندقطبی، بحران اقتصادی، رقابت شدید بازیگران بینالمللی و نقش مهم گروههای داخلی، همواره صحنه رقابت قدرتهای منطقهای بوده است. ایران به عنوان یکی از بازیگران مهم منطقه، به دنبال روابط با گروههای سیاسی متعدد در لبنان بوده است که بخشی از این سیاست باید از مسیر روابط رسمی با دولت قانونی لبنان تأمین شود. تعامل سازنده 2 دولت، مبتنی بر احترام و درک شرایط داخلی، پیام روشنی به جامعه سیاسی لبنان و سایر بازیگران منطقهای است: ایران مثل همیشه و برخلاف پمپاژهای سیاسی و رسانهای یک شریک قابل اعتماد و منطقی است. چنین برخوردی نقش ایران را تثبیت و حتی تقویت میکند، زیرا لبنان کشوری است که دولت آن - هرچند ضعیف یا شکننده - نقش تعیینکنندهای در سیاست خارجی و توازن قدرت داخلی دارد.
در مقابل، اگر نوع برخورد ایران با دولت لبنان سختگیرانه، کمانعطاف یا بیتوجه به حساسیتهای داخلی و منطقهای لبنان باشد، این احتمال وجود دارد که دولت لبنان به سمت بازیگران رقیب (مانند عربستان، آمریکا یا فرانسه) متمایل شود و ایران در عرصه رسمی و دیپلماتیک بخشی از وزن سیاسی خود را از دست بدهد و در نتیجه رقبا از شکاف ایجادشده بهرهبرداری و حضور و نفوذ ایران را محدود کنند. به بیان دیگر، نوع رفتار ایران میتواند باعث تثبیت جایگاهش یا کاهش نقش آن در لبنان شود. رفتار دقیق، منعطف و واقعبینانه ایران، علاوه بر اینکه ایران را یکی از قطبهای مؤثر در تصمیمگیریهای لبنان خواهد کرد، قدرت نیروهای مقاومت را نیز در این کشور افزایش میدهد.
* رابطه سهبعدی
برای حفظ منافع ملی ایران لازم است روابط با لبنان در قالب یک راهبرد سهبعدی شامل تعامل رسمی با دولت، گسترش روابط مردمی و فرهنگی و توسعه همکاریهای اقتصادی تعریف شود. در بعد رسمی تقویت ارتباط مستقیم با دولت لبنان سبب مشروعیتبخشی بیشتر به نقش ایران میشود. در بعد فرهنگی باید ارتباطات علمی، دانشگاهی، گردشگری و بشردوستانه تقویت شود، زیرا نفوذ فرهنگی پایدارتر از نفوذ صرفا سیاسی است. در بعد اقتصادی نیز ایران و لبنان میتوانند در زمینه انرژی، دارو، خدمات فنی - مهندسی و گردشگری درمانی همکاری کنند. تحلیل روابط ایران و لبنان نباید بر اساس احساسات سیاسی شکل گیرد. منافع ملی اقتضا میکند ایران با واقعگرایی و فاصله گرفتن از واکنشهای احساسی، سیاست خارجی خود را پیش ببرد. پذیرش سفر به بیروت نشانهای از بلوغ دیپلماتیک است و نشان میدهد ایران به جای تمرکز بر اختلافات، بر فرصتها تمرکز کرده است. مخابره برداشت واقعی ایران مبنی بر اینکه «لبنان باید نه به عنوان میدان رقابت با دیگر کشورها، بلکه به عنوان شریک متوازن ایران دیده شود تا روابط 2 کشور پایدارتر و هوشمندانهتر شود»، برای افکار عمومی لبنان و عربزبانان میتواند تا حد بسیاری از پمپاژهای رسانهای توسط برخی بازیگران منطقهای و ایرانیهراسی در لبنان جلوگیری کند. تحولات اخیر فرصتی است تا ایران روابط خود را با لبنان ساختاریتر، چندبعدیتر و واقعبینانهتر سامان دهد. در نهایت سیاست خارجی موفق زمانی شکل میگیرد که همزمان با حفظ اصول، انعطاف، احترام و بهرهگیری از قدرت نرم نیز در آن دیده شود. روابط ایران و لبنان در نقطه مهمی قرار گرفته و نحوه مدیریت امروز این روابط میتواند مسیر آینده نفوذ منطقهای ایران را تعیین کند.
* لحظه مهمی در روابط ایران - لبنان
وقتی گفته میشود روابط ایران و لبنان در نقطه مهمی قرار گرفته، منظور این است که شرایط سیاسی، امنیتی و اقتصادی لبنان، همچنین تغییرات در سیاست خارجی ایران، این روابط را وارد مرحلهای کرده که هر تصمیم یا اقدام دیپلماتیک میتواند پیامدهای گستردهای داشته باشد. لبنان در سالهای اخیر با بحران اقتصادی و سیاسی شدید روبهرو بوده است. در چنین وضعیتی، نوع برخورد ایران با دولت لبنان میتواند تعیین کند که آیا ایران همچنان یکی از بازیگران اثرگذار در تصمیمگیریهای داخلی و منطقهای لبنان باقی میماند یا بخشی از نفوذ خود را به رقبا واگذار خواهد کرد. از طرفی ایران نیز در سیاست خارجی خود با مجموعهای از چالشهای منطقهای روبهرو است و نحوه حفظ یا گسترش روابط با کشورهای عرب بویژه لبنان، نقش مهمی در تثبیت جایگاه بینالمللی ایران دارد. بنابراین هر رفتار دیپلماتیک ایران از جمله سفر وزیر امور خارجه به بیروت، نحوه تعامل با دولت رسمی لبنان و چگونگی تنظیم رابطه با گروههای سیاسی مختلف میتواند مسیر آینده روابط و میزان نفوذ ایران را مشخص کند. اکنون زمان تصمیمگیریهای مهم در روابط ایران و لبنان است و انتخابهای امروز ایران تعیین خواهد کرد در آینده چه جایگاهی در تحولات لبنان و منطقه خواهد داشت؛ نفوذی گستردهتر، تثبیتشده یا محدودتر.
دیدگاه
روابط ایران - لبنان در ایستگاه سرنوشتساز
ارسال نظر
پربیننده
تازه ها