گروه اقتصادی: ترامپ در فرمان تحریمی خود، دولت ونزوئلا را «سازمان تروریستی خارجی» معرفی کرده و دستور داده ورود و خروج تمام نفتکشهای این کشور به بنادر ممنوع شود. این اقدام ترامپ که پس از توقیف یک نفتکش ونزوئلایی توسط نیروهای آمریکایی در سواحل کارائیب انجام شد با استقرار گسترده ناوهای آمریکایی در این منطقه همراه شد. در مقابل، دولت مادورو این تصمیم را «تهدیدی آشکار علیه حاکمیت ملی» ونزوئلا دانست و آن را تلاشی آشکار از سوی واشنگتن برای تصاحب منابع نفتی کشورش توصیف کرد.
بازار جهانی نفت پس از اعلام تحریمهای جدید ترامپ علیه نفتکشهای ونزوئلا، نسبت به آن واکنش فوری نشان داد؛ افزایش قیمت نفت در شرایطی رخ داد که تنها یک روز قبل، قیمتها تحت تأثیر چشمانداز پیشرفت مذاکرات صلح روسیه و اوکراین به پایینترین سطح خود در 5 سال اخیر نزدیک شده بود. هرچند فعلا نمیتوان نسبت به اینکه آن مذاکرات چقدر طول میکشد و چه نتیجهای خواهد داشت اظهارنظر کرد اما به طور قطع ورود نفت روسیه به بازار تغییرات جدی در قیمت آن ایجاد خواهد کرد که این موضوع میتواند اثر تحریمهای آمریکا علیه ونزوئلا بر بازار نفت را تا حدودی خنثی کند اما این تنها یک سناریو است. در صورت طولانی شدن مذاکرات قطعا تحریم نفتکشهای ونزوئلا اثر قابل توجهی بر بازار نفت خواهد داشت و تنها دولت مادرو زیان نمیبیند؛ شرکای ترامپ و کارتلهای نفتی آمریکایی نیز از این اقدام آسیب میبینند.
به گفته یکی از معاملهگران آمریکایی، تحریم نفتکشهای ونزوئلا میتواند قیمت نفت را بین 2 تا 3 دلار در هر بشکه افزایش دهد.
* تبعات تحریم نفتکشهای ونزوئلا
دستور اخیر ترامپ مبنی بر تحریم نفتکشهای ونزوئلا تنها یک هفته پس از توقیف یک نفتکش ونزوئلایی توسط آمریکا صادر شد. هنوز مشخص نیست چه تعداد کشتی تحت تأثیر این محاصره قرار خواهند گرفت. برخی گمانهزنیها حاکی از آن است که آمریکا ممکن است بار دیگر از گارد ساحلی برای جلوگیری از ورود نفتکشها به بنادر ونزوئلا استفاده کند.
البته نفتکشهایی که توسط شرکت شِوْرون اجاره شدهاند با مجوز ویژهای که پیشتر از واشنگتن دریافت کردهاند، نفت خام ونزوئلا را به آمریکا منتقل میکنند. با توجه به اینکه چین همچنان بزرگترین خریدار نفت ونزوئلا است و حدود 4 درصد از واردات نفت خود را از این کشور آمریکای جنوبی تأمین میکند، این اقدام ترامپ قطعا با هدف تحت تاثیر قرار دادن بازار چین نیز است. بر اساس برخی گزارشات، حدود ۸۰ درصد نفت صادراتی ونزوئلا به چین صادر میشود. اما این مساله میتواند بازار جهانی نفت را هم تحت تاثیر قرار دهد، زیرا تغییر بازار نفت چین از ونزوئلا به عراق یا عربستان میتواند میزان عرضه نفت به اروپا را کاهش دهد و در این حالت باز هم قیمت نفت گران میشود و شرکای آمریکا بیشترین آسیب را خواهند دید.
البته چین بهعنوان بزرگترین مشتری نفت این کشور، معمولاً نفت ونزوئلا را با تخفیفهای قابل توجه خریداری میکند و کارشناسان معتقدند ممکن است در برابر فشار آمریکا مقاومت کرده و همچنان واردات را ادامه دهد. شرکت آمریکایی «Chevron» که با مجوز ویژه در ونزوئلا فعالیت دارد، اعلام کرده فعلاً عملیاتش تحت تأثیر قرار نگرفته است اما سایر خریداران بالقوه، بویژه در آسیا، با ریسک بالای توقیف نفتکشها مواجهند و احتمالاً از خرید مستقیم نفت ونزوئلا اجتناب خواهند کرد.
واقعیت این است که تحریم نفتکشهای ونزوئلا اگرچه در کوتاهمدت اثری محدود بر بازار جهانی دارد اما در صورت اجرای کامل و پایدار میتواند به تغییرات جدی در قیمت جهانی نفت منجر شود. برخی کارشناسان معتقدند این افزایش قیمت بیش از همه بر کشورهای اروپایی فشار وارد خواهد کرد. اروپا که بخش مهمی از انرژی خود را از واردات تأمین میکند، در سالهای اخیر به دلیل کاهش وابستگی به روسیه، به دنبال تنوعبخشی به منابع انرژی خود بوده است. محدودیت در عرضه نفت ونزوئلا، گزینههای جایگزین اروپا را کمتر کرده و هزینه واردات انرژی را بالا میبرد. افزایش قیمت نفت برای کشورهای اروپایی به معنای رشد هزینههای تولید، افزایش قیمت کالاها و فشار مضاعف بر خانوارهاست. صنایع انرژیبر مانند فولاد، پتروشیمی و حملونقل بیشترین آسیب را خواهند دید. علاوه بر این، تورم ناشی از افزایش قیمت انرژی میتواند سیاستهای پولی اتحادیه اروپایی را تحت فشار قرار دهد و روند بهبود اقتصادی پساکرونا را کندتر کند.
از این رو تحریم نفت ونزوئلا نهتنها اقتصاد این کشور را بهشدت تحت فشار قرار میدهد، بلکه با افزایش هزینههای انرژی، زیان قابل توجهی برای کشورهای اروپایی به همراه خواهد داشت. این تصمیم آمریکا بیش از آنکه صرفاً یک اقدام اقتصادی باشد، ابزاری ژئوپلیتیک است که میتواند توازن قدرت در بازار جهانی انرژی را تغییر دهد و اروپا را در موقعیتی دشوارتر نسبت به گذشته قرار دهد.
همچنین شرکتهای نفتی آمریکایی را نیز بهطور مستقیم تحت فشار قرار میدهد. شرکتهایی مانند Chevron که با مجوزهای ویژه در ونزوئلا فعالیت داشتند، پیشتر از نفت ارزان ونزوئلا برای تأمین بخشی از نیاز پالایشگاههای خود استفاده میکردند اما با اعمال تحریمهای جدید، دسترسی آنها به این منبع کاهش یافته و هزینههای تولید و واردات افزایش مییابد.
بر اساس گزارش رویترز، کارشناسان بر این باورند اگر تحریمها برای مدت طولانی ادامه یابد، احتمال افزایش بیشتر قیمتها وجود دارد؛ موضوعی که میتواند فشار تازهای بر مصرفکنندگان جهانی و بویژه کشورهای واردکننده نفت وارد کند.
در واقع اقدام ترامپ در تحریم نفتکشهای ونزوئلا هرچند با هدف فشار اقتصادی به دولت نیکلاس مادورو انجام شده است تا از این طریق صادرات نفت این کشور را بهشدت محدود کند اما این تصمیم نهتنها اقتصاد ونزوئلا ، بلکه بازار جهانی نفت را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد.
* اختلال در صادرات ۹۰۰ هزار بشکه نفت
ونزوئلا با بیش از ۳۰۳ میلیارد بشکه ذخایر نفتی که بزرگترین دارنده نفت جهان محسوب میشود، بهشدت به صادرات نفت وابسته است. تحریم جدید آمریکا میتواند صادرات روزانه حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار بشکه نفت این کشور را مختل کند. این در حالی است که بر اساس برخی گزارشها، صادرات نفت رسمی ونزوئلا در ماه نوامبر یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه بوده است. کاهش درآمدهای ارزی، خطر کمبود کالاهای اساسی و دارو را افزایش داده و تورم داخلی را که پیشتر در سطحی بسیار بالا قرار داشت، بیش از پیش تشدید خواهد کرد.
هرچند بازار جهانی در حال حاضر با مازاد عرضه حدود 2 میلیون بشکه در روز روبهرو است و اثر فوری تحریمها محدود خواهد بود اما در صورت اجرای کامل محاصره، قیمتها میتوانند تا 3 دلار در هر بشکه افزایش یابند.
از منظر ژئوپلیتیک، این اقدام تنشها در کارائیب را افزایش میدهد؛ برخی تحلیلگران نیز آن را «اقدام جنگی» توصیف کردهاند. ونزوئلا احتمالاً با این اقدام آمریکا روابط خود با کشورهای همسو مانند روسیه و ایران را تقویت خواهد کرد تا مسیرهای جایگزین برای صادرات نفت بیابد. در سطح بینالمللی نیز این تحریمها میتواند شکاف میان آمریکا و برخی متحدانش را عمیقتر کند، زیرا بسیاری از کشورها چنین محاصرهای را ناقض قوانین تجارت آزاد و حقوق بینالملل میدانند. حتی پالایشگاههای آمریکایی در ایالتهای جنوبی که به نفت سنگین ونزوئلا وابسته بودند، ناچارند به سمت منابع جایگزین مانند نفت کانادا یا مکزیک حرکت کنند؛ منابعی که هم گرانترند و هم هزینه حملونقل بیشتری دارند. این تغییر مسیر نهتنها سودآوری شرکتهای نفتی آمریکا را کاهش میدهد، بلکه فشار بیشتری بر مصرفکنندگان داخلی وارد میکند و قیمت انرژی در بازار داخلی را بالا میبرد.
* هدف پنهان ترامپ از این تحریمها چیست؟
پرسش کلیدی در این میان اما این است: هدف پنهان ترامپ از این تحریمها چیست؟ تحلیلگران بر این باورند که این اقدام بیش از آنکه صرفاً اقتصادی باشد، یک ابزار سیاسی و ژئوپلیتیک است. ترامپ با محدود کردن صادرات نفت ونزوئلا در پی آن است فشار اقتصادی بر دولت مادورو را به حدی برساند که توان اداره کشور کاهش یابد و زمینه تغییر سیاسی فراهم شود. همزمان، او میخواهد بازار جهانی نفت را به سمت تولیدکنندگان همسو با آمریکا مانند عربستان و کانادا سوق دهد تا وابستگی کشورها به این منابع افزایش یابد. در نهایت، ترامپ با این سیاست به دنبال کنترل مسیرهای انرژی در نیمکره غربی است تا آن را به عنوان یک برگ برنده ژئوپلیتیک در برابر چین و روسیه در اختیار داشته باشد. به این ترتیب، تحریم نفتکشهای ونزوئلا نهتنها فشار اقتصادی شدیدی بر کاراکاس وارد میکند، بلکه بخشی از راهبرد بزرگتر ترامپ نیز برای بازآرایی بازار جهانی انرژی و تثبیت موقعیت آمریکا به عنوان بازیگر اصلی در این عرصه محسوب میشود.