ثمانه اکوان: چهارمین دور گفت‌وگوهای ایران و گروه 1+5 راجع به چگونگی تدوین پیش‌نویس سند نهایی توافق هسته‌ای ایران به یکی از مهم‌ترین و البته حاشیه‌سازترین دور گفت‌وگوها تبدیل شده است. نگاهی به اخبار حاشیه‌ای و همچنین خبرهایی که از بطن مذاکرات بیرون آمده، نشان می‌دهد آمریکا این بار جدای از دیگر متحدانش در گروه 1+5 سعی دارد الگوریتم و پروسه خاص خود را برای مذاکرات پیش ببرد. این پروسه آنقدر پیچیده است که حتی خبرنگاران رسانه‌های گروهی در غرب نیز از آن، ‌جا مانده‌اند و به همین دلیل مذاکره‌کنندگان آمریکایی از نحوه پوشش اخبار این مذاکرات در این رسانه‌ها رضایتی ندارند. این نارضایتی در همان جلسه اول مواجهه مقام‌های مذاکره‌کننده آمریکایی با خبرنگاران قبل از ورود به جلسه مذاکره مشخص بود. در جلسه توجیه نمایندگان رسانه‌های گروهی در قبل و بعد از جلسات مذاکره در وین که معمولا توسط وندی شرمن، مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی برگزار می‌شود، مطالبی بیان شد که تاکنون بیان نشده بود.
به گزارش «وطن امروز»، از متن مذاکرات تیم آمریکایی با خبرنگاران سه نکته مهم درباره راهکار آمریکا برای برخورد با ایران در این دور از مذاکرات به‌خوبی دریافت می‌شود.
چرا تیم آمریکایی دیگر به مذاکرات خوشبین نیست؟
در جلسه بعد از مذاکرات نیز خبرنگاران سؤالات زیادی درباره علت پیچیده بودن این دور از گفت‌وگوها داشتند و سؤالاتی را درباره شنیده‌های خود از جزئیات مذاکرات مطرح می‌کردند که این بار با سانسور وزارت خارجه آمریکا مواجه شده است. در این جلسه که متن گفت‌وگوها را وزارت خارجه آمریکا منتشر کرده است، تمام سؤالات خبرنگاران و احتمالات و فرضیه‌هایی که مطرح کرده‌اند با این بهانه که به‌خوبی شنیده نشده است، از متن خبر حذف شده و به جای آن فقط به پاسخ‌ها پرداخته شده است. وندی شرمن که گفته می‌شود به احتمال زیاد این جلسه را اداره کرده است در عین حال به انتقاد از رسانه‌ها نیز پرداخته و بیان کرده است: «رسانه‌ها نباید اینقدر فضای مذاکرات را خوشبینانه نشان دهند چرا که ما آنچنان هم به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات خوشبین نیستیم».  خبرنگاران با این حال بیان کرده‌اند خوشبین بودن به مذاکرات چیزی بوده که طرف‌های درگیر در مذاکره از جمله ایران  یا نمایندگان اروپایی حاضر در نشست بیان کرده‌اند اما نماینده دولت آمریکا در مذاکرات بیان کرده است که ما مانند قبل به این نتیجه خوشبین نیستیم.
وندی شرمن در گفت‌وگوی خود با خبرنگاران بعد از اتمام مذاکرات که به صورت تله‌کنفرانس برگزار شده بود، بارها بر این موضوع تاکید می‌کند که رسانه‌ها نباید زیاد هم از خوشبینی در فضای مذاکرات حرف بزنند. وی در این گفت‌وگو می‌گوید: بحث‌های صورت گرفته در این هفته مفید اما در عین حال بحث‌های مشکل و سختی نیز بود و هم آنها (ایرانیان) و هم ما از قبل به این مساله واقف بودیم. ما در حال حاضر تنها در مرحله آغاز تدوین پیش‌نویس نهایی هستیم و راه بسیار زیادی در پیش داریم. شکاف‌های قابل‌توجهی در بین دو طرف وجود دارد. این مسائل پیچیده است و همانطور که پیش از این نیز گفته شده است، اگر به‌راحتی قابل حل بود، تا به حال حل شده بود.  وی در ادامه می‌افزاید: باید به صورت واضح و رک به شما بگویم که این روند بسیار کند و دشوار است و ما درباره زمانی که برایمان باقی مانده تا درباره این موضوعات بحث کنیم نگرانی داریم. اما بگذارید به طور واضح و روشن بیان کنم که هنوز هم اعتقاد داریم که این کار را می‌توان انجام داد. این مهم است که به یاد داشته باشیم که هنوز در آغاز راه هستیم و دو طرف در بحث‌های خود بسیار جدی هستند. اما همانطور که همیشه هم گفته‌ام، این بار نیز می‌گویم که هنوز مشخص نیست و نمی‌توانیم به طور قطع پیش‌بینی کنیم که در انتهای کار به توافق جامع می‌رسیم.
علت عجله آمریکا برای رسیدن به توافق
خوشبین نبودن نمایندگان آمریکا در جلسه مذاکره 1+5 با ایران یکی از نکات اصلی در تحلیل رفتار آمریکا بعد از این مذاکرات است، عنصر بعدی که باید به آن پرداخته شود، تکیه‌کلام تیم آمریکایی در این دور از گفت‌وگوها بوده است. آنطور که خبرنگاران از وین گزارش کردند و «وطن امروز» قبلا به آن پرداخته بود، تیم آمریکایی در تمام گفت‌وگوهای خود با خبرنگاران یا سایر مقامات حاضر در نشست بیان می‌کرده که باید کار با عجله بیشتری پیش رود و زمان برای رسیدن به توافق هسته‌ای نامحدود نیست. آن طور که لارا روزن، خبرنگار شبکه المانیتور در سایت خود بیان کرده، تکیه‌کلام آمریکایی‌ها در این جلسه این بوده است:«وقت نداریم!»
اولتیماتوم تعیین‌کردن آمریکایی‌ها به شکلی جدی دنبال می‌شود که خبرنگاران متعجب می‌شوند که چرا طرف‌های دیگر مذاکره اینقدر عجله برای رسیدن به توافق ندارند و می‌خواهند کار با دقت پیش رود ولی آمریکایی‌ها همچنان به سرعت در این زمینه نیاز دارند؟ خبرنگاری از شرمن می‌پرسد که بعد از اینکه جلسه تمام شد، عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به سؤالی درباره رسیدن به اولتیماتوم نهایی 20 جولای گفته است که اگر تا آن زمان هم توافق حاصل نشود، فاجعه نیست و ما باز هم زمان برای مذاکره خواهیم داشت. شرمن در پاسخ به این سؤال می‌خندد و بعد از اینکه خبرنگار سؤال خود را به گونه دیگری مطرح می‌کند، می‌گوید: ببینید! حس فوریت و ضرورت برای این مساله در میان همه کسانی که در مذاکره حضور داشته‌اند وجود دارد. یعنی در اتاق مذاکره همین حس واقعا وجود داشته است و همانطور که قبلا هم اشاره کرده‌ام، ما در حال تلاش برای رساندن توافق به تاریخ 20 جولای هستیم. در حال حاضر هم تنها بر این زمان پافشاری داریم. ما در هر صورت اجازه می‌دهیم که آنها (ایرانیان) برای افکار عمومی خود در داخل کشورشان هر چه می‌خواهند بگویند اما مطمئنا احساس ضرورت و فوریت را در بین مذاکره‌کنندگان دیده‌ایم و به سمت تاریخ مد نظر در حرکت هستیم. این صحبت‌ها در حالی است که خبرنگاران حاضر در وین بارها در همان روز دوم و سوم مذاکرات تعجب خود از عجله تیم آمریکایی را بیان کرده و در رسانه‌های خود بیان کرده بودند تیم‌های دیگر به این میزان عجله ندارند و از سرعت تیم آمریکایی در پیش کشیدن مساله زمان شگفت‌زده شده‌اند.
مذاکرات جدی و بی‌پروا بود
سومین نکته که می‌توان از آن به الگوی آمریکا برای برخورد با ایران بعد از مذاکرات رسید، مساله‌ای است که ماری هارف و بعد از آن یکی از مقام‌های آمریکایی که خواست نامش فاش نشود به خبرنگاران مطرح کردند. ماری هارف در توئیتر خود با اشاره به مطرح شدن بحث دیدار دوجانبه تیم مذاکره‌کننده ایرانی و آمریکایی می‌گوید که این مذاکرات جدی و بی‌پروا بود. یکی دیگر از مقام‌های آمریکایی که خواست نامش فاش نشود در گفت‌وگو با خبرنگار رویترز و چندنفر دیگر از خبرنگاران غربی بیان می‌کند که آنقدر مباحث جدی و بی‌پروا پیش رفت که مجادله لفظی بین دو طرف در جلسه سه‌ساعته به وجود آمد. یکی دیگر از خبرنگاران نیز می‌نویسد: از نگاه و رفتار اعضای 2 تیم مذاکره‌کننده بعد از ترک جلسه معلوم بود که اتفاق خاصی در این جلسه افتاده و مذاکرات به‌خوبی پیش نرفته است.
الگوریتم رفتاری آمریکایی‌ها
از همین 3 نکته مطرح شده الگو و الگوریتم اصلی رفتار آمریکا در قبال ایران به‌خوبی مشخص می‌شود. در مذاکراتی که به توافق ژنو منتهی شد نیز «وطن امروز» گزارش داد در جلسه آخر آنقدر فشار بر تیم ایرانی از طرف جان کری و اعضای تیم آمریکایی زیاد شده بود که مقامات حاضر در جلسه گفتند جدال لفظی بین جان کری و وزیر امور خارجه کشورمان رخ داده و مطرح کردند ظریف در پاسخ به صحبت‌های کری بر سر او داد زده است. البته بعدها این موضوع از طرف معاون وزیر امور خارجه کشورمان رد شد و تخت روانچی از اعضای مذاکره‌کننده ایرانی بیان کرد که مساله داد زدن نبود اما اختلافات بسیار زیاد بود و بحث به صورت بی‌پروایی دنبال شد. به نظر می‌رسد منظور دو طرف از بحث‌های بی‌پروا همین مجادلات لفظی بوده است. اما چرا این مجادله‌ها به وجود آمد و چه تاثیری بر روند پذیرش توافق ژنو داشت؟ همانطور که «وطن امروز» در جریان آن توافق نیز بیان کرد جان کری در آخرین جلسه مساله  احتمال طرح تحریم‌های جدید در کنگره را مطرح کرده و به ظریف گفته بود که زمان تنگ است و باید با عجله توافق ژنو امضا شود اگرنه دولت اوباما نمی‌تواند جلوی کنگره را در تصویب قانون جدید تحریم بگیرد. همین اولتیماتوم تعیین کردن کری به جدال لفظی دو طرف کشیده بود. آنها هم‌اینک نیز به نظر می‌رسد قرار است با همین تهدید‌ها و اولتیماتوم‌ها ایران را وادار به پذیرش توافق نهایی کنند. تهدید نیز در این مرحله دوباره کنگره است، چرا که سناتور باب کروکر، یکی از نمایندگان مجلس سنا این بار تهدید کرده است در صورتی که توافق نهایی نتواند منافع آمریکا را تامین کند، طرحی را در کنگره به رای می‌گذارد که بر اساس آن کنگره بتواند هر زمان که خواست توافق را بر هم زده یا اینکه جلوی دولت برای اجرای آن را بگیرد.  
موضوعات دیگری وارد می‌شود؟
این دور از مذاکرات تنها بیانگر الگوریتم عملی آمریکا برای تحت فشار گذاشتن ایران در جهت تایید توافق نهایی نیست. آنطور که مذاکره‌کنندگان آمریکایی گفته‌اند، قرار است شروط دیگری نیز برای ایران مطرح شود و آن موضوع اضافه شدن بحث‌های جدید به توافق نهایی است.
شرمن در پاسخ به سؤال خبرنگار دیگری درباره توافق جامع و اینکه آیا این توافق در ادامه همان بحث‌های توافق ژنو خواهد بود یا موارد جدیدتری به آن اضافه خواهد شد، گفت: ما از همان ابتدا هدف‌هایمان را در توافق اولیه مشخص کرده‌ایم. ایران نباید قادر به دستیابی به بمب اتم باشد و در عین حال باید صلح‌آمیز بودن روند تولید هسته‌ای خود را نیز به اثبات برساند. تمام کشورهای عضو گروه 1+5 همین هدف را دارند و این هدف در هر صورت هیچ تغییری نکرده و موارد جدید هم اضافه نشده است. تمام مواردی که هم‌اینک راجع به آنها بحث می‌شود، همان‌هایی است که در توافق اولیه یعنی برنامه اقدام مشترک دیده شده و به تایید دو طرف رسیده است.
او در جای دیگری در پاسخ به یکی دیگر از خبرنگاران که در همین مورد از او سؤال پرسیده بود،گفت: کمیته مشترک که باید بر اساس برنامه اقدام مشترک کار خود را آغاز کرده و بررسی برنامه‌های ایران را در دستور کار خود قرار دهد، ممکن است در برخی موارد به موضوعات جدیدی نیز برخورد داشته باشد و هدفش هم این است که در هر جا به موضوع جدید برخورد کرد، آن را با طرف‌های درگیر در مذاکره در میان بگذارد. پس نمی‌توان بیان کرد که این موضوعات عینا مربوط به زمان گذشته است یا حال. درباره هر موضوعی که مطرح شود، بحث می‌کنیم. در هر زمان از پروسه گفت‌وگو هر موضوعی نگرانی‌ای را ایجاد کند، به آن هم پرداخته خواهد شد و فلسفه اصلی تشکیل کمیته مشترک، همین است.  سؤال خبرنگار دیگری درباره وحدت گروه 1+5 در تعیین مباحث بود. این خبرنگار غربی در سؤال خود به مساله مخالفت روسیه با مطرح شدن بحث موشک‌های بالستیک ایران اشاره کرد و گفت: آیا با وجود این اختلافات همچنان وحدت در میان اعضا وجود دارد؟ این مقام آمریکایی گفت: از 2 منظر باید به این موضوع پرداخته شود: اول اینکه گروه 1+5 وحدت خود را حفظ کرده‌ و پروسه را به پیش می‌برد و دوم اینکه موضوعات هم به نحوی نیست که در یک جلسه بگوییم این موضوع مورد بحث قرار می‌گیرد و موافقان و مخالفان نظر خود را اعلام کنند و در جلسه بعد به سراغ مورد بعدی برویم در هر جلسه راجع به تمام موضوعاتی که در نظر داریم بحث می‌کنیم و همه را روی میز قرار داده‌ایم. این موضوعات در نهایت به طرز پیچیده‌ای با هم مرتبط هستند.
مذاکرات به صورت محرمانه و تلفنی ادامه دارد
اما آیا مذاکرات در همین جا به پایان رسیده و به زمان بعدی موکول می‌شود یا در این میان باز هم مذاکراتی محرمانه یا غیر‌محرمانه وجود خواهد داشت؟ در دور اول گفت‌وگوهای توافق ژنو نیز همین الگو اعمال شد، تعیین اولتیماتوم، جدال لفظی، گستردن فضای تهدید و ارعاب و البته مذاکرات محرمانه. در این باره نیز مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی بیان کرده است که مذاکرات بعد از وین نیز به صورت محرمانه و تلفنی و ایمیلی ادامه خواهد داشت.  وی گفته است: ما قرار نبود در همان 4 روز اول در وین تمام شکاف‌ها را پر کنیم و بحث را به نتیجه برسانیم. این مساله غیر‌واقعی است و مطمئنا بر اساس این فرضیه هم کار نمی‌کنیم که به راحتی این توافق حاصل خواهد شد. به همین دلیل است که مذاکراتی در حد کارشناسی، به صورت تلفنی و ایمیلی، برخی به صورت شخصی و برخی به صورت رسمی با مقام‌های ایرانی صورت می‌گیرد و به همین دلیل جلسات کارشناسی مانند جلسات کارشناسی صورت گرفته در نیویورک برگزار می‌شود یا صحبت‌ها در حد کارشناسان سیاسی دو طرف ادامه می‌یابد. بنابراین تمام این ارتباطات به صورت تلفنی و ایمیل ادامه پیدا می‌کند و اینطور نیست که ما به وین بیاییم و بعد به خانه‌هایمان برویم تا دور بعدی و در این میان حتما بحث‌ها ادامه می‌یابد.

جناب آقای جنتی
وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی
سلام علیکم
در رسانه‌ها خواندیم جنابعالی طی روندی که در هفته‌های گذشته پیرامون برخورد قضایی و پلیسی با یک اثر فرهنگی دانشجویی پیموده‌اید باز هم درباره مستند «من روحانی هستم» نظراتی را بیان کرده‌اید. بی‌تردید ما وظیفه داریم همه نظرات را درباره آثارمان با سعه‌صدر بشنویم و از بهترین نظرات در کارهای بعدی خود استفاده کنیم و برخورد ما با نظرات حضرتعالی نیز استثنا از دیگران نیست.
جناب آقای جنتی!
در نگاه ما تامین منافع ملی همواره از اولویت‌های نخست بوده است. بنابراین مشی ما در همه کارها و آثارمان و همچنین به‌صورت ویژه درباره این مستند این بود که با توجه به هدف برخی از رسانه‌های زنجیره‌ای و غوغازیست برای تبدیل این مستند به موضوع اول کشور و به حاشیه رانده‌شدن مسائل کلان جاری،  فعالیت‌های ما در راستایی نباشد که برای دولت حاشیه درست شود و این رسانه‌ها به اهداف خود دست یابند. مستندی که تا 4 ماه پس از تولید آن بدون هیچ جنجالی در دانشگاه‌های کشور اسلامی‌مان اکران شد ولی به ناگاه بدون هیچ مقدمه به دلیل دستوری که از فرماندهی اتاق عملیات روانی به برخی رسانه‌ها رسیده بود به تیتر یک برخی رسانه‌های زنجیره‌ای بدل شد. با توجه به این دغدغه سعی کرده‌ایم درباره دروغ‌ها و تهمت‌هایی که درباره این مستند، عوامل سازنده آن و گروه چندرسانه‌ای شفق بیان شد بدون موضع‌گیری رسانه‌ای (مگر در صورت ضرورت) مسائل را فقط از طریق روال تعریف شده آن و بدون جنجال پیگیری کنیم. اما اظهارات روز گذشته شما اینقدر تعجب‌برانگیز بود که ضرورت احساس کردیم تا مطالبی را خدمت جنابعالی عرض کنیم. لازم به‌ذکر است جنابعالی به دلیل سوابق انقلابی‌تان و همچنین نسبت‌تان با آیت‌الله احمد جنتی، روحانی انقلابی و مجاهد، نزد ما عزیز و محترم می‌باشید و از اینکه بالاخره و پس از اظهارنظرهای متعدد و البته عجیب! «مستند من روحانی هستم» را دیدید و اظهارنظر این بار شما پس از دیدن مستند می‌باشد واقعا خوشحال هستیم.
جناب آقای جنتی! جنابعالی فرموده‌اید: «مستند «من روحانی هستم» دروغ‌های فاحشی دارد که از میان آنها دروغ‌هایی که به امام نسبت داده شده قابل بخشش نیست.» این جمله شما برای ما که خود را نسل سوم انقلاب و فرزندان امام خمینی می‌دانیم بسیار سنگین و غیرقابل پذیرش است. اما این جمله شما به ما نشان داد شما به‌رغم اینکه مستند را دیده‌اید، ظاهرا هنوز کتاب خاطرات آقای هاشمی‌رفسنجانی را نخوانده‌اید.
جنابعالی 3 دروغ نسبت داده شده از این مستند را به امام خمینی بیان کرده‌اید که در ادامه توضیحاتی در رابطه با این ادعاهای شما مطرح می‌شود.
1ـ جنابعالی فرموده‌اید: «در رابطه با حضور آقای روحانی در قضیه «مک فارلین» که چنین چیزی نبوده و دروغ است» همانطور که قبلا هم بیان شد این قسمت از مستند عینا از کتاب خاطرات جناب آقای هاشمی رفسنجانی نقل شده است. برای مشاهده این موضوع می‌توانید به کتاب خاطرات آقای هاشمی در روزهای چهارم تا ششم خرداد سال 1365 مراجعه کنید.
2ـ جنابعالی فرموده‌اید: «آنچه در رابطه با برخورد امام(ره) با شورای سرپرستی سازمان صدا و سیما گفته شده کذب است.» جناب آقای جنتی! لطفا کتاب خاطرات آقای هاشمی‌رفسنجانی از روز 30 تیرماه تا روز یکم مردادماه سال 1362 را مطالعه کنید تا برای‌تان مشخص شود آنچه که در این مستند بیان شده است عینا از کتاب خاطرات ایشان ذکر شده است.
3ـ جناب آقای جنتی! جنابعالی فرموده‌اید: «در این مستند گفته شده «این جمع عقلا را که در مجلس تشکیل شده تعطیل کنند» این در زمره دروغ‌هایی است که به امام نسبت داده شده و قابل بخشش نیست.» آقای جنتی! شما مطمئنید مستند من روحانی هستم را دیده‌اید؟! در هیچ جای این مستند چنین ادعایی که شما مطرح کرده‌اید بیان نشده است. به نظر می‌رسد مشاوران شما به جنابعالی اطلاعات غلط داده‌اند.
جناب آقای جنتی!
اگر علم دارید که مسائلی که گفتید دروغ‌هایی است که به امام نسبت داده شده به جای سرزنش‌کردن مستندسازان، شجاعانه بیان کنید که خاطرات آقای هاشمی رفسنجانی ایراد دارد و این کتب را در دستور کار ممیزی وزارت ارشاد قرار دهید تا دیگر چنین دروغ‌هایی به امام نسبت داده نشود و اگر علم ندارید که سخن گفتن درباره شنیده‌ها خلاف اخلاق است.
آقای جنتی!
ای کاش اندکی از این عزم جدی که در بین مدیران وزارتخانه متبوع جنابعالی شکل گرفته است برای برخورد با یک مستند روایی که قسمت‌هایی از آن به مذاق دولت خوش نیامده، در برخورد با آثاری صورت می‌گرفت که به راحتی و در سکوت مسؤولان به مرزهای فرهنگی و اعتقادی ما تعدی می‌کنند. در این مدت مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دست به کارها و روش‌های متعددی زده‌اند، از فشار بر قوه قضائیه برای برخورد با عوامل سازنده شروع شد و در آخر هم این مدیران برای برخورد با عوامل سازنده دست به دامان نیروی انتظامی شدند. آقای جنتی! آیا واقعا این روش‌های قضایی و پلیسی با شعارهای شما و دولت در حوزه فعالیت‌های رسانه‌ای و فرهنگی تناقض ندارد؟! با همه آثار فرهنگی قرار است برخورد پلیسی شود؟! آقای جنتی آیا تعدی به مرزهای عقیدتی و فرهنگی مهم‌تر است یا ناراحتی چند نفر از بیان تاریخ؟! بی‌تردید افکار عمومی متوجه این تناقض‌ها خواهد شد و درباره آنها قضاوت خواهد کرد.
 جناب آقای وزیر! ساخت مستند توسط چند جوان دانشجو براساس کتاب خاطرات آقای هاشمی‌رفسنجانی ذنب لایغفر نیست بلکه بازی با افکار عمومی توسط رسانه‌هایی که بیشترین حمایت‌های دولتی و بیشترین بهره از بیت‌المال را دارند غیرقابل بخشش است!

گروه سیاسی: دور چهارم مذاکرات وین بدون نتیجه پایان یافت. به اعتقاد برخی کارشناسان ضعف‌های موجود در توافق اولیه یکی از مهم‌ترین دلایل زیاده‌خواهی طرف مقابل در مذاکرات وین بوده و همین امر باعث عدم حصول نتیجه در دور چهارم شد.
در این رابطه «وطن امروز» با دکتر ابراهیم کارخانه‌ای، رئیس کمیته هسته‌ای کمیسیون انرژی مجلس گفت‌وگو کرده است.
***
  آقای کارخانه‌ای! دور چهارم مذاکرات وین به پایان رسید. موضوعی که در نگاه به رسانه‌های خارجی و اظهارات مقامات آمریکایی مشهود است این است که آنها روی نقاطی دست گذاشته‌اند که منتقدان توافق ژنو در اظهارات خود به آن اشاره کرده و متذکر شده بودند. به نظر شما موضوعاتی مثل نیازهای عملی یا قطعنامه‌های شورای امنیت که ایران متعهد شده در گام میانی به آنها بپردازد و طرف مقابل بر همین اساس موضوع موشک‌های ایرانی را مطرح می‌کند، دلیل اصلی عدم نتیجه در مذاکرات وین نبوده است؟ به عبارت دیگر آیا متن ضعیف توافق ژنو دلیل اصلی عدم نتیجه در مذاکرات وین نبوده است؟
ببینید! اینکه الان مطرح می‌شود مباحث اختلافی خیلی زیاد و بیشتر از 18 مورد است، خود گویای آن است که این مسائل در توافق اولیه کمتر مورد توجه قرار گرفته است و به صورت ریز در توافق ژنو به این مسائل پرداخته نشده است که الان این اندازه اختلاف وجود دارد. توجه به این نکته خیلی مهم است که برای ما توافق صرف مهم نیست بلکه حفظ و صیانت از دستاوردهای ملی مهم است. اینکه صرفا به یک توافق برسیم مهم نیست کمااینکه در مرحله اول هم به توافق رسیدند. نکته‌ای که باید تیم مذاکره‌کننده روی آن متمرکز شود و به نظر می‌آید در دور اول خیلی بیش از این باید مورد تاکید قرار می‌گرفت مساله شفاف‌سازی است. بهای شفاف‌سازی از سوی جمهوری اسلامی ایران مساوی با شکست حریم تحریم‌ها باید باشد. یعنی ما باید به بهای شکست همه تحریم‌ها شفاف‌سازی را در همین حد قبول می‌کردیم و الا محکمات حقوق هسته‌ای ایران مشخص است و ملت ایران هرگز قدمی از حقوق خود عقب‌نشینی نخواهد کرد. الان مذاکرات رسیده به خطوط قرمز و جمهوری اسلامی هم از خطوط قرمز خود عقب‌نشینی نمی‌کند لذا می‌بینیم مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد. اگر در همان دور نخست مذاکرات روی خطوط قرمز تاکید خیلی بیشتری صورت می‌گرفت قطعا آن توافق هم در آن حد امضا نمی‌شد.
  یعنی شما معتقد هستید در توافق ژنو روی خطوط قرمز تاکید نشده بود؟
خطوط قرمز در دور اول باید بیشتر از این مورد توجه قرار می‌گرفت.
  لطفا چند نمونه که معتقدید باید بیشتر مورد تاکید قرار می‌گرفت را مثال بزنید.
ببینید! ما درباره غنی‌سازی چند خط قرمز داریم. ما باید غنی‌سازی را در حدی بپذیریم که نیاز کشور را در حد برنامه‌های هسته‌ای که در پیش داریم تامین کند و باید در همان دور اول حقوقی که NPT به کشورهای عضو داده است، برای خود تصریح کرده و زیر بار کمتر از آن نمی‌رفتیم. وقتی در بند ماده ۴ NPT صراحتا اشاره می‌شود که همه کشورهای عضو حق دستیابی، تحقیق، تولید و بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای را دارند که مجموع اینها دستیابی به فناوری هسته‌ای را تشکیل می‌دهد و این حقوق هم به هیچ بهانه‌ای نمی‌تواند قابل انفکاک باشد، خب! در این رابطه حق را NPT به ما داده ولی مشاهده می‌کنیم ما غنی‌سازی را در گام نهایی حداقل با ۱۰ شرط پذیرفته‌ایم. در حالی که این شروطی که در رابطه با سطح، دامنه، ظرفیت و محل غنی‌سازی مطرح شده و دیگر شروط همه بر خلاف ماده ۴ NPT و حقوق کشورهای عضو است.
  غیر‌ از غنی‌سازی چه مواردی بوده که در توافق اولیه مورد تاکید قرار نگرفته است؟
مورد دیگر در رابطه با مساله غنی‌سازی ۲۰ درصد است. غنی‌سازی ۲۰ درصد در حقیقت گلوگاه اصلی توافقنامه و کانون اصلی تمام مسائلی است که 1+ 5 به آنها فکر می‌کند. غنی‌سازی 5/3 و ۵ درصد اگر در هر حجمی صورت بگیرد هیچ نگرانی برای طرف غربی ندارد، تاکید می‌کنم هر حجمی.
بنابراین هیچ‌گونه محدودیتی برای غنی‌سازی زیر ۵ درصد نباید وجود داشته باشد اما وقتی غنی‌سازی ۲۰ درصد و بالای آن می‌شود اینجاست که غربی‌ها بشدت روی آن حساس هستند. لذا وقتی ما توقف غنی‌سازی ۲۰ درصد را پذیرفتیم این مساله آنقدر برای آنها مهم بود که بهای آن باید شکست همه تحریم‌ها می‌بود.
 این موضوع در توافق ژنو در نظر گرفته نشد.
بله! همینطور است. فقط تحریم‌های هسته‌ای مطرح شد و بازهم تاکید می‌کنم توقف تولید اورانیوم ۲۰ درصد آنقدر برای طرف غربی مهم بود که باید در قبال آن همه تحریم‌ها برداشته می‌شد.
  به عبارت دیگر معتقد هستید توافق ژنو به صورت نامتوازن بسته شد؟
بله! همین را می‌خواهم عرض کنم و اینها مسائلی است که در گام نخست به آنها توجه نشده است.
  درباره گام میانی چطور؟ در این گام ایران متعهد شده است به قطعنامه‌های شورای امنیت بپردازد طوری که برای طرف مقابل رضایت‌بخش باشد و
بر اساس همین بند غربی‌ها موضوع موشک‌ها را مطرح می‌کنند.
ما در گام میانی عملا خودمان را هم در مقابل 1+۵ قرار دادیم، هم اتحادیه اروپایی و هم با توجه به بازرسی و اختیارات آژانس به عنوان ابزار نظارتی خود را در مقابل شورای امنیت قرار دادیم. البته ما از تیم مذاکره‌کننده حمایت می‌کنیم و خواسته‌های خود را باید از طریق این تیم به طرف مقابل عرضه کنیم و تیم مذاکره‌کننده نیز باید حرف ملت را مطرح کند.
  پس به اعتقاد شما توافق ژنو ضعیف بسته شد و الان همان ضعف یکی از عواملی است که باعث شد مذاکرات در وین متوقف شود.
بله! یکی از عواملی که باعث شد این اختلافات به وجود بیاید ضعیف بسته شدن توافق ژنو است.
  توصیه شما به دولت و تیم دیپلماسی چیست؟
آنچه مسلم است مردم باید کاملا نسبت به مسائل هسته‌ای توجیه شوند و مسائل مورد نقد و بررسی قرار گیرد، چرا که در نقد و بررسی نقاط ضعف و قوت بهتر مشخص می‌شود. نقد منصفانه باعث پیشرفت کارها خواهد شد. نقدها باید منصفانه باشد و البته بنده معتقدم دولت باید نسبت به نقدهایی که صورت گرفت خویشتنداری بیشتری از خود نشان داده و تیم مذاکره‌کننده نیز پاسخ این نقدها را می‌داد.
  ببینید! شما مطرح کردید در توافق ژنو بر بعضی خطوط قرمز تاکید نشد اکنون اگر  تیم مذاکره‌کننده به طرف غربی پیشنهاد کند، به‌مدت ۵ سال با ۸۰۰۰ سانتریفیوژ غنی‌سازی شود، آیا این خلافNPT، مصوبه مجلس و منافع ملی نیست؟
غنی‌سازی حق مسلم ملت ما است و ما به هیچ عنوان از مساله غنی‌سازی کوتاه نخواهیم آمد و چرخش سانتریفیوژ‌ها باید در حدی باشد که نیاز کشور ما را در حال و آینده تامین کند.
  بنابراین اعتقاد دارید اگر هر پیشنهادی از سوی تیم ایرانی خلاف ماده4  NPT  مطرح شود برخلاف مصالح است.
هر حقوقی که در معاهدات بین‌المللی به ما و همه کشورهای عضو داده شده است باید در توافق تصریح شده و نباید کمتر از آن پذیرفته شود و مرز شفاف‌سازی، مسائل ملی جمهوری اسلامی ایران است.

 

مهدی محمدی: یکم- مسلما این تعبیر که مذاکرات وین 4 شکست خورده، اشتباه است. یک مذاکره دیپلماتیک، زمانی شکست‌خورده محسوب‌می‌شود که بر تداوم آن توافق‌نشود یا طرفین به این جمع‌بندی برسند که حتی در صورت تداوم هم قادر به توافق‌نخواهند بود. اکنون هیچ‌کدام از این دو اصل برقرار نیست. هم بر سر زمان مذاکرات بعدی در انتهای خرداد تفاهم شده- و من اعتقاد دارم مذاکره دوجانبه، محرمانه و اضطراری بیشتری هم در این میان انجام خواهد شد- و هم اینکه هر دو طرف گفته‌اند به‌رغم دشواری کار هنوز تصور می‌کنند احتمال رسیدن به توافق‌تا پایان تیرماه آینده وجود دارد. آنچه اتفاق افتاده این است که مذاکرات وین 4 به محقق شدن انتظاری که از آن وجود داشت یعنی آغاز نگارش متن توافق‌جامع منجر نشده است. سوال این است که اولا چرا این اتفاق رخ نداده و ثانیا حال که دو طرف دریافته‌اند نوشتن یک متن مورد توافق‌آنقدرها هم ساده نیست، در آینده باید منتظر چه چیزی بود؟
دوم- مذاکره‌کنندگان ایرانی برای نخستین بار درباره چرایی عدم‌پیشرفت در مذاکرات اندکی صریح بوده‌اند. محمدجواد ظریف در توئیتر خود نوشته مذاکرات پیشرفت نکرد چون طرف مقابل براساس توهماتش مذاکره می‌کند. عباس عراقچی هم در تلویزیون گفت: علت عدم‌پیشرفت مذاکرات زیاده‌خواهی آمریکا بوده است. همین که تیم ایرانی از رویه کلیشه‌ای ابراز اعتماد به طرف آمریکایی یا تلاش برای توجیه اقدامات خصمانه آن علیه ملت ایران دست‌برداشته، خود پیشرفت بزرگی است. اجازه بدهید به یاد بیاوریم از ابتدا هم هدفگذاری کلان مذاکرات از دید سیاستگذاران اصلی کشور همین بود که یا به یک توافق‌خوب برسیم یا اگر نشد، اصول تفکر مقاومتی و روحیه و رویه بی‌اعتمادی به آمریکا در جامعه ایرانی احیا شود و قدرت بگیرد. در واقع اگر به سمت هر کدام از این دو هدف حرکت کنیم، ایران برنده بازی خواهد بود. اکنون تیم مذاکره‌کننده ایرانی خود می‌گوید آمریکا متوهم و زیاده‌خواه است و تا وقتی که شیوه مذاکره خود را اصلاح نکند، پیشرفتی رخ نخواهد داد. ارسال این پیام به جامعه که آمریکا قابل اعتماد نیست از سوی ظریف و عراقچی (اگرچه آقای روحانی هنوز ساکت است) به عقیده من دارای ارزش راهبردی است و اگر به اندازه کافی صادقانه باشد– که ان‌شاءالله هست- خود به خود مسیر مذاکرات را اصلاح خواهد کرد.
سوم- اینکه مذاکرات در زمینه نگارش متن توافق‌جامع پیشرفت نکرده به عقیده من دارای دو دسته علت است: علت‌های راهبردی و علت‌های تکنیکی .
همه آنچه را که می‌توان «علت راهبردی عدم‌پیشرفت در مذاکرات وین 4» خواند، در چند جمله قابل خلاصه‌سازی است. مهم‌ترین علت این است که رفتار دولت آقای روحانی و شیوه مذاکره‌ تیم فعلی بویژه در توافق‌ژنو و مجموعه آدرس‌های آشکار و پنهانی که در این مدت به غرب ارسال شده، جملگی حاوی این پیام بوده است که اصلی‌ترین و راهبردی‌ترین هدف برای دولت روحانی لغو تحریم‌هاست و از آنجا که روحانی و دولتش از این حیث خود را در اضطرار می‌بینند و آشکارا گفته‌اند که در صورت تداوم تحریم‌ها توان اداره اقتصاد کشور را ندارند، بنابراین طرف غربی تصور می‌کند اگر به اندازه کافی سرسخت باشد، می‌تواند هر امتیازی را از تیم ایرانی دریافت کند. در یک جمله آمریکایی‌ها تصور می‌کنند دولت روحانی آنچنان نیازمند توافق‌است که در نهایت هیچ توافقی را با این استدلال که یک توافق بد است، رد نخواهد کرد. به همین دلیل تصور می‌کنم منطقی است اگر انتظار داشته باشیم دورانی از عدم‌پیشرفت پی در پی در مذاکرات ایران و 1+5 آغاز شود. آمریکایی‌ها تلاش خواهند کرد با نشان دادن دورنمای تشدید تحریم‌ها در صورت عدم‌توافق ‌با ایران، مقاومت دولت روحانی را در مقابل زیاده‌خواهی‌های خود درهم بشکنند. پیش از این بارها گفته‌ایم (و هر بار هم البته در پاسخ ناسزایی جدید از آقای روحانی شنیده‌ایم) که یک توافق‌خوب با دشمنی همچون آمریکا، شکل نخواهد گرفتمگر اینکه این دشمن عمیقا درک کند محاسبات راهبردی ایران تابعی از شدت فشارها نیست و ایران سناریوهایی حاضر و آماده برای شرایط تشدید تحریم‌ها و عدم‌توافق‌دارد. هرگونه گره‌خوردگی بیش از حد مسائل اقتصادی به تحریم‌ها و تحریم‌ها به مذاکرات، تنها نتیجه‌ای که به بار می‌آورد این است که طرف مقابل را سرسخت تر، مطالبات آن را بیشتر و مابه‌ازاهای پیشنهادی‌اش را کمتر می‌کند. در واقع و به طور خلاصه، آقای رئیس‌جمهور باید بداند وضعیت فعلی مذاکرات محصول برآوردی است که آمریکا از محاسبات راهبردی دولت ایران دارد. به محض اینکه این برآورد تغییر کند– که قبل از انتخابات در حال تغییر بود- شیوه مذاکره آمریکا هم متحول خواهد شد. کافی است روحانی ثابت کند لغو یا عدم‌لغو تحریم‌ها برایش مهم نیست و عملا نشان بدهد توان اداره کشور حتی در صورت تشدید تحریم‌ها را هم دارد؛ آن وقت خواهد دید گشایش‌های فوری در مذاکرات رخ خواهد داد.
اما علت‌های تکنیکی هم کم‌اهمیت نیست. نخستین علت تکنیکی عدم‌پیشرفت در مذاکرات وین 4 این است که هر دوطرف فعلا موضع حداکثری خود را بیان کرده‌اند. این منطق مذاکراتی از این دست است که مذاکره با بیان مواضع حداکثری شروع می‌شود ولی هر دو طرف می‌داند جا برای چانه‌زدن وجود دارد و تازه پس از آن است که چانه‌زنی میلیمتری درباره جزء‌به‌جزء موارد آغاز می‌شود. بنابراین کاملا طبیعی است دور اول کمی تلخ و تند باشد ولی می‌توان انتظار داشت لااقل درباره آن دسته از مسائلی که دو طرف درباره نحوه حل آن اجمالا تفاهم دارند، نگارش متن توافق‌نهایی بزودی شروع شود اما دسته‌ای از مسائل وجود دارد که ظاهرا درباره آنها راه‌حلی که هم تهران آن را بپذیرد و هم واشنگتن هنوز به دست نیامده است. منطقی این است که تصور کنیم  درباره این دسته از مسائل چانه‌زنی تا دقیقه آخر مذاکرات وین 6 ادامه خواهد داشت و اگر بنا باشد تفاهمی انجام شود این تفاهم در لحظه آخر اتفاق خواهد افتاد.
علت تکنیکی دوم این است که این مذاکرات اساسا بر پایه توافق‌ژنو انجام می‌شود که آشکارا یک توافق‌بد بوده است. توافق‌ژنو ایران را به مثابه یک استثنا در نظر می‌گیرد، حق غنی‌سازی برای ایران قائل نیست مگر آن مقدار که غربی‌ها بپذیرند و می‌گوید درباره هیچ‌چیز توافق‌نخواهد شد مگر اینکه درباره همه‌چیز توافق‌شده باشد. به عقیده من، تیم ایرانی باید صادقانه این موضوع را بپذیرد که اگر امروز مذاکرات درباره توافق‌جامع به مشکل برخورد کرده از جمله به این علت است که توافق‌ژنو پایه‌ای نیست که بتوان یک توافق‌خوب را بر آن استوار کرد. دوستان مذاکره‌کننده که امروز می‌گویند آمریکا متوهم و زیاده‌خواه است باید به یاد داشته باشند این همان آمریکایی است که توافق‌ژنو از دل مذاکرات محرمانه با آن بیرون آمد. من پیش از این گفته‌ام و تصور می‌کنم تیم مذاکره‌کننده دیر یا زود چاره‌ای جز پذیرش این امر نخواهد داشت که تنها راه و بهترین راه رسیدن به یک توافق‌خوب با 1+5 خلاص شدن از شر الزامات و محدودیت‌هایی است که توافق‌ژنو مقرر کرده است. اگر بناست با ایران به عنوان یک استثنا برخورد نشود، حقوق ایران به رسمیت شناخته شود و تکالیفش هم زیاده‌خواهانه و متوهمانه معین نشود، باید توافق‌نهایی را بر شالوده‌ای جدید جز توافق‌ژنو استوار کرد.
اکنون می‌توان درباره سومین علت تکنیکی عدم‌پیشرفت در مذاکرات بحث کرد. اگرچه منابع غربی در این دو روز سعی کرده‌اند بگویند اختلاف اصلی میان دو طرف درباره مساله «ظرفیت غنی‌سازی» است که ایران می‌تواند در طول گام‌نهایی حفظ کند ولی شواهد نشان می‌دهد موضوع عمیق‌تر از این است.
رسانه‌ها گزارش داده‌اند تیم ایرانی در مذاکرات وین 4 براساس 5 خط‌قرمز زیر مذاکره کرده است:
یکم- تحقیق و توسعه قابل مذاکره نیست.
دوم- همه تحریم‌ها باید در توافق‌نهایی به یکباره (و نه تدریجی) لغو شود.
سوم- درباره ظرفیت غنی‌سازی که ایران می‌تواند در گام نهایی حفظ کند، تنها نیاز ایران ملاک است نه چیز دیگر.
چهارم- ماهیت آب‌سنگین رآکتور اراک باید حفظ شود.
پنجم- در این مذاکرات مطلقا به مباحث دفاعی ایران ورود نخواهد شد.
درباره منطق این خطوط‌قرمز بزودی و در یادداشتی جداگانه بحث خواهیم کرد ولی اگر این گزارش‌ها درست باشد– که ظاهرا هست- می‌توان گفت تیم ایرانی اصول راهنمای یک توافق‌خوب را یافته است. به شرط اینکه الگوی مذاکراتی تیم ایرانی به نسبت توافق‌ژنو تغییر کند و به‌گونه‌ای باشد که غرب دریابد این اصول واقعی است نه تاکتیک چانه‌زنی و همچنین به شرط اینکه دولت و تیم مذاکره‌کننده از عواقب یک یا چند بار شکست مذاکرات هراسان نباشند، یک توافق‌خوب با آمریکایی که اساسا چاره‌ای جز توافق‌کردن ندارد، دور از دسترس نیست.
 

گروه اقتصادی: عملکرد اقتصادی دولت یازدهم در 9 ماه گذشته موجب شد رئیس پارلمان بخش خصوصی به انتقاد صریح از آن بپردازد. غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران با بیان انتقادات صریح از شیوه عملکرد دولت یازدهم در اقتصاد ایران، گفت: زمان آن رسیده که دولتمردان تحلیل‌های اسطوره‌ای و حماسی خود را درباره جایگاه ایران رها کنند. غلامحسین شافعی در جلسه دیروز هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، اظهار داشت: شرایط بین‌المللی به همراه پتانسیل‌های بالقوه و بالفعل کشور می‌تواند با برنامه‌ریزی و انسجام بلند‌مدت سیاستگذاران و برنامه‌ریزان، آینده خوبی را ترسیم کند. رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران افزود: این امر زمانی محقق می‌شود که به چند مورد توجه ویژه صورت گیرد، به این معنا که در صورت رفع محدودیت‌های موجود هرچند در میان‌مدت می‌توان شاهد بهبود نسبی اوضاع در عملکرد اقتصاد کشور بود ولی بدون رفع موانع کلی و دگرگونی در سیاست‌های تولیدی و اقتصادی کشور تصور نمی‌رود اقتصاد ایران از چنبره مشکلات کهنه رهایی یابد. وی تصریح کرد: بررسی در گذشته اقتصاد ایران زمانی که محدودیت شدید تحریم‌ها وجود نداشت، نشان می‌دهد سهم ایران از تولید جهانی براساس برآورد قدرت خرید ارز در سال 1983 حدود 316/1 درصد بوده که در سال 2010 به 274/1 درصد تنزل یافته است. به گفته شافعی، در این فاصله جایگاه ایران در تقسیم کار بین‌المللی تغییری نکرده و ایران صادرکننده عمده نفت و مواد نفتی باقی مانده و اقدام به واردات کالاهای مصرفی کرده است.
رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران با اشاره به سخنان مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور، خاطرنشان کرد: اگر تغییر کلی در سیاست‌های اقتصادی صورت نگیرد و به روال گذشته عمل کنیم، این نگرانی وجود دارد که اگر فروش نفت به وضعیت عادی بازگردد باز هم کشور در دام واردات بی‌رویه افتد و تولید مغفول ماند که در این مدت صاحبان بخش خصوصی تولید از دسترسی به تسهیلات بازخواهند ماند. وی با انتقاد از عملکرد بانک‌ها در تامین سرمایه در گردش مورد نیاز بخش تولید، آمارهای آنها را غیرواقعی دانست و خاطرنشان کرد: آمار بانک‌ها می‌گوید که به‌‌رغم محدودیت‌های کشور در طول سال‌های اخیر، به بخش تولید تسهیلات ارائه شده است در حالی که این آمار واقعی نیست. شافعی ادامه داد: بخش خصوصی در طول سال‌های گذشته گرفتار مسائل بانکی بوده و در بسیاری از موارد وقتی به تنگنای شدیدی می‌رسید به بانک‌ها مراجعه و تقاضای تمدید بازپرداخت وام خود را می‌کرد که در این شرایط بانک‌ها اصل بدهی، سود تسهیلات و جریمه متعلقه را به عنوان وام جدید برای تولید تلقی می‌کردند و با یک قرارداد جدید آمار آن را در تسهیلات ارائه شده لحاظ می‌کردند، در حالی که در عمل پولی مبادله نشده بود. رئیس پارلمان بخش خصوصی توضیح داد: بارها اتاق بازرگانی این آمارها را به صورت شفاف درخواست کرده تا اقدام لازم روی آن صورت گیرد چراکه بخش‌های اقتصادی و تولید کشور در طول سال‌های اخیر به طور واقعی از تسهیلات سرمایه در گردش برخوردار شده و نقل و انتقال پول در عمل صورت نگرفته است. انتظار این است که تجدید نظر منطقی در این زمینه صورت گیرد و رفتارهای نامتعادل و غیرمنصفانه سیستم بانکی با فعالان اقتصادی اصلاح شود. رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران به ضوابط بانکی برای فعالان اقتصادی اشاره و خاطرنشان کرد: متاسفانه این ضوابط بخش خصوصی را در تنگنا قرار می‌دهد و منصفانه نیست. به اعتقاد شافعی، هم‌اکنون در اجتناب‌ناپذیر بودن یک تحول در اقتصاد ایران باید گفت تغییر هم‌اکنون برای اقتصاد کشور یک انتخاب نیست و شرط بقای آن به شمار می‌رود. وی ادامه داد: راه گذشته را باید تغییر داد و طرحی نو درانداخت ضمن اینکه در شرایط فعلی برای حمایت از تولید ملی، سرمایه و کار ایرانی و نیز اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی باید راهکارهایی اندیشید. رئیس پارلمان بخش خصوصی در تشریح این مطلب خاطرنشان کرد: ابتدا باید تداوم شیوه‌های گذشته را که بنا بر تجربه نمی‌تواند منجر به رشد درازمدت اقتصاد کشور شود کنار گذاشت و سیاست‌های اقتصادی را به منظور ایجاد اقتصاد رقابت‌پذیر در مقیاس جهانی دگرگون کرد. رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران ادامه داد: گزینش راه‌حل اول بسیار ساده است اما دگرگون کردن سیاست‌های اقتصادی ساده نیست و نیاز به تغییرات اصولی و اساسی دارد. به اعتقاد شافعی، راه‌حل دوم در بعد اقتصادی البته با منافع گروهی در تضاد است و راه رشد دلالی و واسطه‌گری را محدود می‌کند و دشوارتر این است که در راه‌حل دوم، دولتمردان باید تحلیل‌های اسطوره‌ای و حماسی خود در رابطه با جایگاه ایران را رها کرده و ارزیابی واقع‌بینانه‌ای از فرصت‌ها، تهدیدها، ضعف‌ها و قوت‌ها داشته باشند. به گفته وی، بخش خصوصی حضور این دولت را فرصت مغتنمی برای اقتصاد ایران می‌داند و اعتقاد کامل و راسخ دارد برای تولید بخش خصوصی باید صادقانه نهایت تلاش را صورت دهند و دولت از این ظرفیت استفاده کند. رئیس پارلمان بخش خصوصی از آمادگی اتاق‌های بازرگانی برای همکاری با دولت خبر داد و خاطرنشان کرد: انتظار می‌رود قانونی که دولت بسیار آن را قبول دارد، اجرایی شده و بهبود فضای کسب و کار در قالب آن صورت گیرد که البته قبل از هر نوع تصمیم‌گیری، تدوین برنامه، شیوه‌نامه و آیین‌نامه‌ای باید بررسی‌های لازم را صورت داد و نظر بخش خصوصی را جویا شد. به گفته رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، بخش خصوصی صادقانه، منصفانه و مشفقانه دست کمک و حمایت خود را برای تعالی اقتصاد کشور به قوه حاکمیتی دراز می‌کند و امیدوار است پاسخ مناسب دریافت کند.
 

آیت‌الله آملی‌لاریجانی، رئیس قوه‌قضائیه کشورمان در حاشیه دیدار با مدحت محمود، رئیس دستگاه قضایی کشور عراق در جمع خبرنگاران با اشاره به ثمرات این سفر و این دیدار، گفت: میان ایران و عراق 4 توافقنامه قضایی به امضا رسیده که در این سفر بر اجرایی شدن آنها تأکید کردیم. به گزارش فارس، رئیس قوه‌قضائیه گفت: همچنین بر تبادل آرا و تجربیات میان دستگاه قضایی دو کشور تأکید شد تا این تبادل اطلاعات به تعمیق روند گسترش عدالت در هردو کشور منجر شود. آیت‌الله آملی‌لاریجانی گفت: یکی دیگر از درخواست‌های ما از رئیس قوه‌قضائیه کشور عراق این بود که با توجه به اینکه منافقین جنایتکارانی هستند که بیش از 17 هزار نفر از مردم شریفمان را ترور کرده‌اند به کشور ما بازگردانده شوند تا به صورت عادلانه محاکمه شده و پاسخگوی جنایات خود باشند.
 

سخنگوی باشگاه استقلال اعلام کرد امیر قلعه‌‎نویی با موافقت تمام اعضای هیات مدیره فصل آینده هم به‌عنوان سرمربی تیم فوتبال استقلال به کار خود ادامه خواهد داد. وی همچنین گفت: به احتمال زیاد روز سه‌شنبه نشستی با حضور قلعه‌نویی برگزار می‌شود تا با او درباره جذب بازیکنان و مسائل فنی به بحث و تبادل نظر بپردازیم. سعید افجه‌ای پس از نشست 3 ساعته هیات‌مدیره این باشگاه در جمع خبرنگاران حضور پیدا کرد و ضمن بیان این مطلب، اظهار کرد: از اینکه شما را در این هوای گرم معطل کرده‌ایم، عذرخواهی می‌کنم. من میان شما آمده‌ام تا توضیحات لازم را درباره ماحصل این جلسه بازگو کنم. درباره سرمربی تیم باید بگویم با رای‌گیری‌ای که در جلسه هیات مدیره صورت گرفت، همه اعضا به ادامه فعالیت امیر قلعه‌نویی رای مثبت دادند و ایشان به عنوان سرمربی فصل آینده استقلال در این تیم حضور خواهد داشت البته قلعه‌نویی قرار بود امروز در جلسه هیات مدیره حضور یابد اما به علت انجام عمل جراحی روی چشم خود، نتوانست در این نشست حضور پیدا کند. به احتمال زیاد روز سه‌شنبه نشستی را با حضور ایشان برگزار خواهیم کرد تا نقطه‌نظرات وی را درباره جذب بازیکنان و مسائل فنی تیم بشنویم. وی در پاسخ به این پرسش که آیا امیر قلعه‌نویی حاضر به پذیرش سرمربیگری استقلال هست یا خیر، تصریح کرد: قطعا در جلسه‌ای که ظرف یکی، دو روز آینده با ایشان خواهیم داشت، راجع به همه مسائل با وی صحبت خواهیم کرد و نقطه نظرات ایشان را درباره مسائل فنی و جذب بازیکنان خواهیم شنید.شک نکنید امیر قلعه‌نویی بهترین مربی حال حاضر فوتبال ایران است و فصل آینده سرمربی استقلال خواهد بود.
 

پس از انتشار عکس‌های زننده لیلا حاتمی در فضای مجازی از حضورش در جشنواره فیلم کن که اقدام به دیده‌بوسی و دست دادن با مردان حاضر در این جشنواره کرده است، معاون پارلمانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به این رفتار واکنش نشان داد و  گفت: امیدوارم کسانی که به عنوان زن ایرانی در مجامع بین‌المللی شرکت می‌کنند به اعتبار، عفت و منزلت ایرانیان توجه داشته باشند تا چهره زن ایرانی در دنیا بد و خدشه‌دار نشان داده نشود. حسین نوش‌آبادی، معاون پارلمانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره رفتار اخیر هنرمند زن ایرانی در جشنواره کن گفت: حضور شخصیت‌های هنری و هنرمندان ایرانی در خارج از کشور اگر با رعایت شئونات اسلامی و احترام به فرهنگ ملت و اعتقادات ایران باشد، امری پسندیده است. اما اگر این حضور با بی‌توجهی به ارزش‌های جامعه و معیار‌های اخلاقی ما باشد ملت ایران این رفتار را نمی‌پذیرد. او با بیان اینکه هنرمندان زن ایرانی، سمبل زنان ایرانی در خارج از ایران هستند، گفت: حضور نامناسب زنان ایرانی در خارج از کشور بویژه هنرمندان که مورد احترام مردم ما هستند از طرف ایرانی وطن‌پرست و علاقه‌مند به ایران مورد قبول نیست. معاون پارلمانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: زن ایرانی چه هنرمند و چه غیر‌هنرمند همیشه مظهر عفت و پاکی بوده‌، بنابراین اینگونه حضور‌های نامناسب که اخیراً در جشنواره کن اتفاق افتاده همسو با اعتقادات دینی ما نیست. نوش‌آبادی گفت: امیدوارم کسانی که به عنوان ایرانی در مجامع بین‌المللی شرکت می‌کنند به اعتبار و منزلت ایرانیان توجه داشته باشند تا چهره زن ایرانی در دنیا بد و خدشه‌دار نشان داده نشود. او با اشاره به اینکه ملت ایران اگر هنرمندان را دوست دارند آنها نیز باید به این علاقه احترام بگذارند، گفت: احترام گذاشتن به مردم توسط هنرمندان یعنی قبول داشتن باور‌ها و خواسته‌های آنها، بنابراین هنرمندان باید به خواسته‌ها و معنویت مردم خود احترام بگذارند.
 

گروه اقتصادی: گفت‌وگوهای متعدد نمایندگان مجلس و مطالبه آنها مبنی بر پاسخ دولت به موضوع رانت 650 میلیون یورویی (3 هزار میلیارد تومانی) دولت یازدهم به یک تاجر خاص، سخنگوی دولت را مجبور کرد اعلام کند دولت در آینده پاسخ توکلی درباره رانت 650 میلیون یورویی را خواهد داد اما گویا زمانی برای «آینده» در نظر گرفته نشده و سکوت چند ماهه دولت در این باره ادامه خواهد داشت. سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ با بیان اینکه تاکنون وزارت صنعت و بانک مرکزی پاسخی درباره رانت ۶۵۰ میلیون به این کمیسیون نداده‌اند، به تسنیم گفت: سهل‌انگاری و تعلل این دستگاه‌ها در پاسخگویی نشان می‌دهد رانت انجام شده است. مصطفی افضلی‌فر درباره روند رسیدگی به رانت 650 میلیون یورویی بانک مرکزی و وزارت صنعت به یک تاجر در کمیسیون اصل 90 اظهار داشت: با توجه به اینکه بعد از مهلت‌های تعیین شده برای ارائه توضیح وزارت صنعت و بانک مرکزی در این باره هنوز پاسخی به این کمیسیون نرسیده است، می‌توان گفت این دستگاه‌ها جوابی ندارند. وی افزود: عدم پاسخگویی بانک مرکزی و وزارت صنعت با وجود مهلت تعیین شده توسط کمیسیون اصل 90 نشان می‌دهد این رانت داده شده و مسؤولان پاسخی در این‌باره ندارند. سخنگوی کمیسیون اصل 90 همچنین تأکید کرد: برداشت ما از این تعلل و سهل‌انگاری وزارت صنعت و بانک مرکزی این است که اگر این رانت داده نشده بود حتما آقایان پاسخ می‌دادند ولی وقتی تا الان جواب نداده‌اند به این معنی است که حرفی ندارند.
رانت 3 هزار میلیاردی
مسؤولان دولت فعلی هنوز نپذیرفته‌اند که در جریان تفاهمنامه‌ای که بین بانک مرکزی و وزارت صنعت و یک تاجر خاص منعقد شده، رانت 650 میلیون یورویی رقم خورده است. در آبان ماه تفاهمنامه‌ای به امضا رسید که به موجب آن یک تاجر خاص می‌توانست به مبلغ 650 میلیون یورو نهاده‌های دامی و کالای اساسی وارد کند و این مبلغ را در اقساط تا 6 ماهه بپردازد. بدین ترتیب این تاجر برخلاف تاجران و واردکنندگان دیگر می‌توانست بعد از فروش کالاهای خود و کسب سود فراوان این مبلغ را به بانک مرکزی بازگرداند! احمد توکلی، نماینده مردم تهران در مجلس در دی ماه از این رانت آشکار پرده برداشت و به مسؤولان تذکر داد و حتی معاون اول رئیس‌جمهور گفت همه تاجران از چنین تسهیلاتی بهره‌مند می‌شوند. وزیر صنعت نیز گفت اصلا رانتی نبوده و رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد چنین تسهیلاتی برای همه است اما توکلی در بررسی‌های بعدی متوجه شد چنین تسهیلاتی برای تاجران دیگر فراهم نبوده و هیچ تاجری حتی چند ماه بعد از وقوع این رانت نیز از این تسهیلات استفاده نکرده است. 10 روز پیش احمد توکلی نامه جدیدی به دولتی‌ها نوشت و در این نامه به این مساله اشاره کرد که بیش از این ادامه مکاتبات با بانک مرکزی را وظیفه نمی‌دانم و ان‌شاءالله از طریق مراجع قانونی دیگر موضوع را پیگیری خواهم کرد. توکلی خطاب به رئیس کل بانک مرکزی نوشته بود: «در تاریخ 28/8/92 تفاهمنامه‌ای بین بانک مرکزی، بانک پاسارگاد و شرکت سپید استوار آسیا منعقد شد که طی آن امتیاز ویژه‌ای به تاجری خاص اعطا شد». وی در ادامه نوشت: «اعتراضات کتبی و شفاهی مکرر اینجانب تنها یک نتیجه داشت و آن قبول ضرورت تعمیم آن سازوکار به دیگران از طرف مسؤولان بود. چون در عمل اتفاقی نمی‌افتاد در تاریخ 15/10/92 گزارش عمومی اینجانب به نمایندگان مجلس شورای اسلامی تحت عنوان ویژه‌خواری 650 میلیون یورویی در رسانه‌ها منعکس گردید. طبق اسناد قطعی موجود، در زمان انعقاد تفاهمنامه با شرکت خاص فوق‌الذکر و حتی تا تاریخ 15/10/ 92 که گزارش اینجانب منتشر گردید، بانک مرکزی امتیازات انحصاری اعطا شده به شرکت مذکور را در اختیار هیچ‌یک از وارد‌کنندگان کالای اساسی قرار نداده بود. مفهوم رانت‌خواری نیز دقیقاً همین است». توکلی با اشاره به نامه رئیس‌کل بانک مرکزی به وی در 5 دی 1392 نوشت: «بانک مرکزی و مدیرکل ذی‌ربط آن، تصریح دارند که این امتیاز با درخواست وزیر صنعت، معدن و تجارت و دستور اقدام معاون اول محترم خطاب به جنابعالی«منتج به امضای توافقنامه شده است» و هیچ ذکری از اعلام به شرکت‌های دیگر برای استفاده از این امتیازات نشده است». وی افزود: «در نامه اخیر جنابعالی ادعا شده است شرکت‌های دیگر نیز از این روش استفاده کرده‌اند و سازمان توسعه و تجارت به 22 شرکت وارد‌کننده نیز اعلام کرده است اما به تاریخ آنها اشاره نفرمودید. اعلام به شرکت‌های بیست‌ودوگانه در تاریخ 18/10/92، سه روز پس از انتشار گزارش عمومی اینجانب و پس از دستور معاون اول محترم صورت گرفته و شرکت‌های دیگر استفاده‌کننده از این شرایط نیز پس از 18/10/92 به بانک مرکزی مراجعه نموده‌اند ولی با همان شرایط روبه‌رو نشده‌اند. در نامه اخیر از 5 شرکت ری‌دانه، برلیان، تجارت نور ابرار، بال‌گستر خاور و تضامنی طباطبایی و شرکاء یاد شده و ادعا شده که همان امتیاز بدان‌ها نیز داده شده است! در حالی که آنچه در ابلاغ به شرکت‌های بیست‌و‌دوگانه و این شرکت‌های ادعایی در نامه‌تان عرضه شده کاملا متفاوت از امتیاز داده شده به تاجر خاص است.
ابهامات را پاسخ دهید
افضلی‌فرد، سخنگوی کمیسیون اصل 90 پیش‌تر در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره رانت 650 میلیون یورویی گفته بود: «ما همچنان منتظر گزارش دولت درباره رانت 650 میلیون یورویی هستیم و هنوز هیچ اراده‌ای برای پاسخ دادن به این شبهه نمی‌بینیم. طبق بررسی‌های ما مشخص شده چنین تسهیلاتی در شرایط غیر‌رقابتی و به شرکت خاصی داده شده و این موضوع برخلاف بند ج ماده 45 قانون اصلاح قانون برنامه چهارم توسعه بوده است». وی افزوده بود: «طبق قانون باید تجارت براساس شرایط رقابتی رخ بدهد اما در اینجا خلاف قانون انجام شده است و دولت در این زمینه پاسخی نداده است». افضلی‌فرد در پاسخ به اینکه اگر دولت گزارش خود را ارائه نکند چه اتفاقی رخ می‌دهد، گفته بود: «طبق قانون اگر دولت پاسخ شبهات و سوالات را ندهد اقدامی غیرقانونی انجام داده و با توجه به رانت مذکور متخلفان به حبس و انفصال از خدمت محکوم خواهند شد. البته کمیسیون اصل 90 سعی می‌کند این موضوع را به صورت مسالمت‌آمیز حل کند».

غلامرضا مقدم: پس از دهه 60 میلادی سینما از کارکرد‌های هنری به مفهوم آرت فاصله گرفت و ماهیت ایدئولوژیک به خود گرفت. در همین دهه بود که سینما به عنوان ابزاری رسانه‌ای کارکردی صرفا هنری نداشت بلکه هنر- صنعت- ایدئولوژی خوانده می‌شد. البته تحلیل چنین نگرشی در میان سینماگران ما که پرچمدار شعار هنر برای هنر هستند کمی دشوار است و نمی‌شود درباره شکل سینمای مبتنی بر ایدئولوژی در دومین دهه از قرن بیست و یکم سخن گفت. تقریبا پس از پایان این دهه بود که جریانات ایدئولوژیک در قالب آثار سینمایی نمود پیدا کردند. سینما پس از دهه 60 دوران کلاسیک و روایتگری براساس قصه‌هایی صرفا انسانی (مبتنی بر علوم انسانی) را پشت سر گذاشت و سرگرم‌سازی از طریق این هنر - صنعت جنبه‌های ایدئولوژیک‌تری به خود گرفت. پس از آغاز دوران جدی «سینمای ایدئولوژیک» اغلب هنرمندان، فیلمسازان و حتی منتقدان وابسته به «سینمای ایدئولوژیک» برای ارزیابی آثار سینمایی خود که اساسا اتکای مکتبی با پشتوانه ایدئولوژیک داشت به دنبال آوردگاه‌های رقابتی جهانی می‌گشتند. بدین صورت جشنواره‌ها و آکادمی‌های فیلم تحت تاثیر این تغییر جهانی به محافل ایدئولوژیک‌تری بدل می‌شدند. طبیعی است برای اینکه ثابت کنیم جریان ایدئولوژیک پس از دهه 60 میلادی جشنواره‌ها را تحت تاثیر قرار داده است ابتدا باید برای فرمالیستی‌های وطنی که کاسه داغ‌تر از‌ آش هستند ثابت کنیم جریان سینمای جهانی و جشنواره‌ای چفت و بست ایدئولوژیک دارد. کافی است برای ارجاع به این موضوع به میزگردی که شبکه کابلی TCM (شبکه تخصصی پخش فیلم و نقد) برگزار کرد، اشاره شود. در این میزگرد بزرگان نقد از جمله دیوید بوردل، کریستین تامپسون و راجر ایبرت فقید و مکتب نیویورکی‌ها از جمله وودی آلن، مارتین اسکورسیزی، جورج لوکاس و استیون اسپیلبرگ کنار این 3 منتقد بزرگ نشستند و جملاتی که استیون اسپیلبرگ به زبان می‌آورد معادلات فرمالیست‌های وطنی را که برداشت دیگری از سینما و جشنواره دارند، برهم ریخت. اسپیلبرگ سخنی بر زبان می‌آورد که 3 کارگردان حاضر در این میزگرد در مقام تایید سخنش بر می‌آیند. وی توضیح می‌دهد: جنبش سینمایی مکتب نیویورکی‌ها در جریان تولید هالیوودی پررنگ شد به این دلیل که اعتقاد داشته و داریم که «درام» براساس ایدئولوژی شکل می‌گیرد. پس اگر آثار من و 3 کارگردان حاضر در این جمع را بررسی کنید درخواهید یافت برخلاف سنت‌های فرمالیستی اعم از اکسپرسیونیستی آلمانی، موج نوی فرانسه و نئورئالیسم، محتوای فیلم و جنبه‌های مفهومی و ایدئولوژیک اثر باید بر فرم قالب باشد. در ادامه این میزگرد وودی آلن در این جلسه به متلک در میان حرف اسپیلبرگ می‌آید و می‌گوید: اگر سینما نبود من فروید می‌شدم. (تا به صورت شوخی روی سخنان اسپیلبرگ صحه گذارد.) اسپیلبرگ در ادامه اشاره می‌کند: من و لوکاس فیلم‌های فضایی خود را براساس نگره‌های ایدئولوژیک تازه تجربه شده «اریک فوندیکن» در مجموعه «کتاب خدایان» و «ارابه خدایان» که (یک جریان ایدئولوژیک ضد توحیدی را بنیان گذاشت) ساختیم. چون در دوره‌ای خاص من و لوکاس اعتقاد داشتیم آفریننده ما فرازمینی‌ها هستند و در آن دوران نگرش ما نسبت به وجود خداوند کاملا نسبی و تا حدودی الحادی بود. این مثال کوتاه از محفل و جمعی سینمایی نشانگر این است که سینما در دوران معاصر اتکای ایدئولوژیک دارد و هر جشنواره‌ای تثبیت‌کننده ایدئولوژیست‌هایی است که در قالب فیلمساز در آن حضور دارند.  چون در این مقال تصمیم داریم ریشه‌های ایدئولوژیک جشنواره‌ها را ارزیابی کنیم کافی است یکی از این جشنواره‌ها که در حال برگزاری است را بررسی کنیم تا به موجب این ریشه‌یابی اثبات کنیم ورود هر اثری از کشورمان به این جشنواره‌ها به معنی خوش‌رقصی با ایدئولوژی‌های متکثری مبتنی بر ایدئولوژی‌های دست‌ساز بشری است که سینما از آن بهره می‌برد برای تثبیت نگرش‌های ظاهرا مدرن بشری. از این رو اثبات می‌کنیم جشنواره‌هایی که تابلوی فرمالیستی دارند مانند کن، ونیز و برلین، کارکردی کاملا ایدئولوژیک دارند.  برای پی بردن به بطن ایدئولوژیک جشنواره سینمایی همچون کن که فستیوال ایدئولوژیک‌تری است کافی است آثاری که در این جشنواره موفق شده‌اند جوایز مختلفی را دریافت کنند، بررسی کنیم تا بهانه جوایز ایدئولوژیک عیان‌تر شود.  جشنواره فیلم کن از سال 1939 تا 1964 براساس نگره فرمالیستی جوایز خود را اهدا می‌کند اما زمانی که لیست جوایز جشنواره کن را از میانه دهه ۶۰ میلادی بررسی کنیم عیان‌تر می‌شود که شکل انتخاب اثر برگزیده بسته به نگرش‌های ایدئولوژیک متناسب با همان دوران است. از سوی دیگر بسیاری در کشور فرانسه معتقدند سینمای موج نو به این دلیل دوام نیاورد که سینمای کاملا فرمالیستی در کشوری فلسفه‌زده که تعداد بیشماری فیلسوف در تاریخ خود دارد، غیرممکن است. مگر در کشوری که تعداد فیلسوفان سرشناسی که در آن زندگی می‌کردند از تعداد همه فیلمسازانش تا امروز بیشتر بوده، سینمای موج نو با شکل‌گیری مبتنی بر فرم می‌تواند دوام بیاورد؟! آیا در کشور فلسفی و کاملا ایدئولوژیکی مثل فرانسه، رسوخ نگره‌های محتوایی سینمای فرمالیستی موج نو محلی از اعراب می‌تواند داشته باشد؟ براستی چرا چنین می‌شود؟! طبیعی است با مرگ سینمای موج نو، نئورئالیستی ایتالیایی و اکسپرسیونیستی آلمان در اواسط قرن بیستم، فیلمسازان کشورهای مختلف به جریان ایدئولوژیک برآمده از هالیوود گرایش بیشتری پیدا کردند. با تغییر رویکردهای سینما و ورود سینمای ایدئولوژیک، جشنواره فیلم کن رویکردهایش را به سرعت تغییر داد و به صورت طبیعی آثاری که در دهه 70 جایزه می‌گرفتند ریشه و اساس ایدئولوژیک داشتند.  جشنواره کن در سال‌های نخست برگزاری عمدتا به عنوان میزبان آثار هالیوودی شناخته می‌شد و فیلم‌های آمریکایی نظیر آدم اتحادیه اقیانوس آرام (سیسیل بی دومیل، کارگردان 10 فرمان)، برخورد کوتاه (دیوید لین) و مرد سوم (کارول رید) جایزه می‌گرفتند و یک‌سال در میان برای خالی نبودن عریضه فیلم‌های فرانسوی و ایتالیایی جایزه را از آن خود می‌کردند. یعنی یک‌سال، سینمای آمریکایی با گرایشات روایی کلاسیک و سال دیگر آثار فرمالیستی با سبک و سیاق نئورئالیسم ایتالیایی و موج نوی فرانسوی موفق به اخذ جوایز مختلف می‌شدند. گاهی هم مخالف‌خوانی سیاسی جشنواره را تسخیر می‌کرد و مثلا اورسن ولز و آثار مخالف‌خوانش موفق به اخذ جوایز اصلی می‌شد. به هر حال جشنواره کن به سیر سرگردانی ایدئولوژیک دچار نبود و نگره‌های ایدئولوژیک و سیاسی در جریان انتخاب و اطلاق جوایز موثر بود و جشنواره پاتوقی هنری به شمار نمی‌رفت.
فیلم سیاسی، مخالف‌خوان و ضد جریان؛ محبوب کن!
حتی چنین نگاهی در دوره دوم جشنواره از سال‌های 1964 تا 1974 وجود داشت و فیلم‌های سیاسی نظیر شاهکار جان فرانک هایمر که اساسا فیلمی متعرض به میلیتاریسیم آمریکایی و مناسبات سیاسی آلوده بود، در بخش مسابقه جشنواره پذیرفته نمی‌شد. بافت جشنواره کن همواره بر نگره‌های فرمالیستی می‌کوفت تا اینکه بعد از اتمام جنگ ویتنام، تغییرات سیاسی ایالات متحده از یکسو و تقویت جریان فکری چپ (با گرایشات سوسیالیستی) توسط افرادی نظیر ژان پل سارتر از سوی دیگر و تسری نگاه چپگرایانه به جشنواره، رویکردهای ایدئولوژیک این جشنواره را تحت تاثیر قرار داد و پس از تغییراتی از این دست، فیلم‌های جریان معترض و خلاف جریانی که توسط فیلمسازان آمریکایی ساخته می‌شد مورد لطف گردانندگان جشنواره قرار می‌گرفت. آغاز تغییر روند اعطای جوایز با فیلم «مش»(mash)  آغاز شد. اگر بخواهیم از زاویه فرمالیست‌ها جشنواره را ارزیابی کنیم آثار موج نوی فرانسه باید جایزه می‌گرفتند اما عمدتا فیلم‌های ایدئولوژیک آمریکایی این جوایز را می‌ربودند. مش (mash) رابرت آلتمن، فیلمساز مخالف‌خوان آمریکایی از نخستین فیلم‌هایی بود که با تغییر نگاه ایدئولوژیک جشنواره موفق به اخذ مهم‌ترین جایزه این جشنواره شد.  مترسک (جری شاتزبرگ) از آن دسته فیلم‌هایی بود که با رویکردی کاملا سوسیالیستی به نقد سرمایه‌داری جامعه آمریکایی می‌پرداخت (این فیلم بارها از رسانه ملی پخش شده است). این فیلم که با نگره‌های ضدسرمایه‌داری ساخته شده و طبقات پایین‌دستی را تحت سیطره قوانین انحصاری سرمایه‌داری نشان می‌دهد، موفق می‌شود در دهه 70 جزو معدود فیلم‌های آمریکایی باشد که جایزه این جشنواره را کسب می‌کند. در دهه 70 جریان فکری چپگرا در کن به فیلم‌های نه‌چندان درخوری مثل اینک آخرالزمان (فرانسیس فورد کاپولا) و مکالمه از همین کارگردان جایزه بهترین فیلم را اعطا کرد. در دورانی که اوج جدال شرق و غرب بود و متفکران فرانسوی و اندیشمندان این کشور دائما بر طبل سوسیالیسم می‌کوبیدند و طبیعی بود فیلم‌های مخالف‌خوان محبوب داوران و حاضران در این جشنواره بود و در دورانی که فیلم‌های آمریکایی در حاشیه جشنواره به نمایش درمی‌آمد، برخی کارشناسان وطنی در این بوق می‌دمند که جشنواره‌های معتبر جهانی مثل کن اصلا سیاسی نیستند اما نگاهی به فیلم‌هایی که در چند دهه گذشته از این جشنواره جایزه گرفته‌اند نشان می‌دهد براساس مناسبات سیاسی- ایدئولوژیک جوایز اصلی را دریافت می‌کردند. مگر می‌توانیم منکر شویم در دوران جنگ سرد عمدتا فیلم‌های با نگرش‌های کاملا چپ در جشنواره کن جایزه گرفته‌اند. مگر می‌توانیم منکر شویم فیلمی مثل گمشده اثر کارگردان یونانی‌تبار سینما، کوستاو گاوراس، با نگره‌های چپ کمونیستی (درباره کودتای ژنرال پینوشه در شیلی) در 1982 جایزه گرفت. در این دوره فیلم راه (yol) یلماز گونی هم توانست تقریبا با مفاهیمی کاملا کمونیستی جایزه جشنواره از آن خود کند. کن در قلب اروپا و با فاصله‌ای نه‌چندان از بلوک شرق جوایزش را عمدتا به فیلم‌هایی کاملا با رویکردهای چپگرایانه سنتی اعطا می‌کرد. یلماز تقریبا یک هفته بود که از زندان‌های ترکیه آزاد شده بود و پس از مدتی آزادی به کن آمد و توانست جایزه این جشنواره را از آن خود کند. بازخوانی این موضوع عملکرد این جشنواره در قبال امثال جعفر پناهی را نشان می‌دهد، فیلمسازی که نگره‌های کاملا ایدئولوژیکش در این جشنواره موفق به اخذ هیچ جایزه‌ای نشده اما پس از دستگیری محبوب جشنواره می‌شود و صندلی خالی برایش در نظر می‌گیرند.
جنگ با ادیان
فیلم بریتانیایی «ماموریت مذهبی» ساخته «رولند جافه» که سال 1986 برنده نخل طلای کن شد، داستان یک عده از مسیحیان در قرن 18 میلادی است که برای نجات قبیله‌ای بومی در آمریکای جنوبی در برابر خطرات قانون برده‌داری در پرتغال تلاش فراوانی می‌کنند. آیا می‌توان گفت رویکرد هیات انتخاب کن و مسیری که برای جایزه گرفتن این فیلم فراهم شده است، ایدئولوژیک نیست؟ آیا می‌توان در مواجهه با متن محتوایی این فیلم در دورانی که تکفیر مسیحیت مد ایدئولوژیک پیروان سارتر است، قابلیت‌های ایدئولوژیکش را نفی کرد؟
در سال 1987 فیلم «زیر خورشید شیطان» ساخته «موریس پیاله» از فرانسه برنده نخل طلا می‌شود. این فیلم نیز درباره تقابل خیر و شر است و داستان آن درباره کشیشی ظالم و حسود است که کشیش مهربانی سعی در زنده نگاه داشتن روح خدایی او دارد ولی او همواره تحت سلطه شیطان است. این دو در تلاشند تا روح دختری که مرتکب قتل شده است را از شیطان در امان نگاه دارند. به عبارت دیگر 2 نگره ایدئولوژیک متفاوت درباره گروه‌های دینی دستمایه فیلم دیگری قرار می‌گیرد و به تدریج می‌توان دریافت فیلم‌هایی عرفی‌گرایی که رویکرد رادیکالی نسبت به مفاهیم دینی دارند، موفق به اخذ جایزه جشنواره فیلم کن می‌شوند.
دهه 90 و جوایز ایدئولوژیک آمیخته به نگره‌های فلسفی!
اما در دهه 90 جوایز کن صورت ایدئولوژیک خود را تغییر می‌دهند و به آثاری نخل طلا اهدا می‌شود که براساس مکاتب ایدئولوژیک برآمده از متن فیلسوفان فرانسوی ساخته می‌شوند. هیچگاه نمی‌توان منکر شد در تنها موردی که فیلمی از ایران موفق به اخذ جایزه اصلی این جشنواره شده (طعم گیلاس عباس کیارستمی) متن و محتوای اثر به این دلیل مورد تقدیس واقع می‌شود که فیلم کیارستمی بازتابی پوچگرایانه از نگره‌های سارتری است. بلوغ ایدئولوژیک در جشنواره کن پس از سال 2000 شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد؛ ارزیابی جوایز یک دهه اخیر می‌تواند بروز ایدئولوژیک این جشنواره را عیان‌تر کند.
عصر ایدئولوژیک‌تری در پیش است؟!
نگره‌های ایدئولوژیک آقای هانکه که به آقای فیلسوف در میان مطبوعات آمریکایی شهرت دارد با لحاظ کردن نگره‌های ایدئولوژیک و با مبنا قرار دادن رویکردهای اگزیستانسیالیستی موفق می‌شود در فاصله 3 سال برنده 2 نخل طلا ‌شود؛ اولین‌بار برای فیلم «روبان سفید» در سال 2009 میلادی و آخرین بار سال گذشته همزمان با برگزاری شصت و پنجمین دوره از رقابت‌های کن، برای فیلم «عشق». فیلمی که 2 سال قبل برنده جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان نیز شد. فیلم عشق در واقع پیوندگاه ایدئولوژیک با فلسفه بومی فرانسوی مبنی بر اصالت وجود و رویکرد پوچگرایانه به محتوای زندگی است. پرواضح است که غلظت ایدئولوژیک این اثر چنان پررنگ است که فیلم دو جایزه معتبر را کسب می‌کند فارغ از اینکه در داخل منتقدان شبه‌فرمالیستی از کشف جهان ایدئولوژیک فیلم غافلند و فرم بشدت تلویزیونی فیلم را ستایش می‌کنند. در صورتی که روزنامه‌های معروف آمریکایی در ستایش از فیلم تیتر می‌زنند: زنده‌باد اگزیستانسیالیسم.  اگر گفتیم و نوشتم که کن جشنواره‌ای ایدئولوژیک است پر بیراه نگفتیم؛ یکی دیگر از فیلمسازانی که آثارش مورد لطف و تفقد جشنواره کن قرار می‌گیرد ترنس مالیک است.  «درخت زندگی» ساخته «ترنس مالیک» برای متجلی ساختن زیبایی‌شناسی، روانشناسی و ایمان دینی در پیوند با نظم‌ ریاضی‌‌گونه‌‌ ذهن‌ لودویک ویتگنشتاین‌ توجه جامعه سینمایی در کن را به خود جلب می‌کند. مالیک در پرسش‌های‌ بنیادین‌ فلسفی‌ نه‌ در معنا و مفاهیم‌ انتزاعی‌ بلکه‌ به‌ سمت‌ مصالحی ایدئولوژیک رفته‌ و در طرح پرسش‌های الحادی به‌ زبان‌ فرم نزدیک می‌شود و زبان‌ را هم‌ مبدأ و هم‌ غایتی‌ به‌ حساب‌ می‌آورد که‌ معنا و بی‌معنایی‌ واقعیت‌ و غیرواقعیت،‌ ممکن‌ و غیرممکن‌ و... را با آن‌ ارزیابی‌ می‌کند. مبدأ و غایت‌ قرار دادن‌ زبان‌ و سنجیدن‌ و تفسیر همه‌ چیز با ساختار زبان‌ سبب می‌شود ترنس مالیک به دلیل به فرم نزدیک کردن ایدئولوژی، جایزه جشنواره کن را از آن خود کند.
 «عمو بونمی که می‌تونه خاطرات زندگی گذشته‌اش را به یاد بیاره» از تایلند در سال 2010 بهترین فیلم بخش رقابتی معرفی شد. دلیلش کاملا مشخص بود و تیم برتون، رئیس هیات داوران در حاشیه جشنواره فیلم کن اعلام می‌کند که به کنفوسیوسی‌ترین فیلم تاریخ سینما جایزه اهدا می‌کند.
 در سال 2008 فیلم «کلاس» ساخته «لاورنت کانته» نخل طلا را کسب کرد. فیلم به تعبیر بسیاری از تحلیلگران سینمایی راجع به ساختار نظم نوین جهانی تئوری‌هایش را در قالب داستانی اجتماعی ادا می‌کند.
 فیلم «4 ماه، 3 هفته و 2 روز» ساخته «کریستین مونیگو» نخل طلا را در سال 2007 به دست آورد. طبیعی است ایسم‌های متعدد غربی در قالب ایدئولوژی متکثر قدرتمند متجلی می‌شود و فیلم می‌تواند جایزه سال 2007 را از آن خود کند. فیلمی که مفهوم اصالت رحم را در داستانی نه چندان پیچیده بررسی می‌کند و فمنیسم از جای‌جای آن می‌بارد.
 «بادی که به مرغزار می‌وزد» به کارگردانی «کن لوچ» موفق به کسب نخل طلای 2006 شد. طبیعی است یک در میان گرایشات سیاسی جشنواره کن بروز می‌کند و این‌بار با رویکردی سیاسی و خاص به رادیکال‌ترین فیلم تاریخ سینما در باب تجزیه قدرت‌های جهانی جایزه می‌دهد.
 2005؛ در این سال «بچه» ساخته برادران داردن بهترین فیلم معرفی شد. فیلمی که ریشه در مکتب و اخلاق «امانوئل لویناس» دارد و برادران داردن جایزه این فصل سینمایی را به دلیل بروز همین نگرش می‌ربایند.
 2004؛ در این سال نخل طلا به فیلم «فارنهایت 9/11» ساخته مایکل مور رسید. باز هم فیلمی رادیکال و سیاسی در باب مفهوم جداافتادگی قدرت‌های بزرگ از توده‌های مردمی جایزه سال 2004 را می‌گیرد.
 2003؛ فیلم «فیل» ساخته‌ معروف «گاس ون سنت» در این سال نخل طلا را گرفت. شونت(violence)  مفهومی فلسفی است که در فلسفه قسر معنا می‌شود و در مقابل طبیعت به کار می‌رود. در طبیعیات ارسطویی دو نوع حرکت شناخته می‌شود؛ حرکت طبیعی(natural)  و حرکت قسری(violent). در واقع از نگاه فلسفی خشونت شیوه‌ای خلاف فرم و طبع است. (چه طبع انسانی، چه طبع جامعه انسانی). در فیلم فیل گاس ون سنت، با تبیین‌های زیست‌شناختی اندیشمندانی مثل کنراد لورنز یا دزموند موریس این نگره بررسی می‌شود و ادعای فیلم این است که انسان‌ها ذاتا پرخاشجو و خشن هستند و این خشونت را ذاتی انسان‌ها و بخشی از غرایز آنها بر شمرد.
 2002؛ «پیانیست» ساخته رومن پولانسکی جایزه بهترین فیلم را گرفت؛ یک فیلم سیاسی رادیکال برای حل کردن جریان متفکر روژه گارودی در فرانسه و اروپا.
طبیعی است با بررسی دقیق‌تر مشخص می‌شود الگوی ایدئولوژیک جشنواره برای اهدای بهترین جایزه مشخص و واضح است و تصمیم‌گیری کلان سیاسی و ایدئولوژیک مقطعی و احساسی توسط گردانندگان جشنواره اتخاذ نمی‌شود. هر جشنواره‌ الفی که در دنیا برگزار می‌شود، ایدئولوژی خاص خود را دارد و امکان ندارد فیلمی که در کن جایزه می‌برد در برلین و ونیز موفق باشد چرا که طبق آنچه گفته شد جشنواره برلین به آثاری که غیرسیاسی و ایدئولوژیک در نسبت با مکتب فرانکفورت نباشند جایزه‌ای اعطا نخواهد کرد. از همین رو است که امثال کیارستمی هیچگاه در جشنواره برلین جایزه‌ای کسب نمی‌کنند و در عوض در گعده فکری کن جایگاه ویژه‌ای دارند. به همین ترتیب می‌توان جوایزی که در برلین اعطا شده را بررسی کرد و گفت منتسبان برلینی هیچگاه در کن موفقیتی کسب نمی‌کنند.
 

   لباس‌های عجیب تاریخ جام‌جهانی/10
   سرمربی بارسلونا استعفا کرد/10
    کالاهای  قاچاق در بیمارستان‌های دولتی/ 4
   حسین پرتوی درگذشت/9
   انهدام تیم تروریستی در آذربایجان غربی/2

عبدالله شهبازی: به بحثی که این روزها آقای علی یونسی، دستیار ویژه رئیس‫جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی در باب نقش شیر و خورشید مطرح کرده‌اند، کاری ندارم. فقط ارجاع می‌دهم به مقاله مرحوم مجتبی مینوی و توصیه می‌کنم آقای یونسی آن را بخوانند و سپس کمی در حوزه‌های اسطوره‌شناسی و مردم‌شناسی مطالعه کنند، آنگاه درمی‌یابند که بحث درباره این‌گونه نمادها بیش از آن تخصصی و جدال‫برانگیز است که به موضوع دعوای روز بدل شود.(1) با آقای مصطفی فقیهی هم‌نظرم که رفتارها و گفتارهای آقای یونسی در جایگاه اخیر ایشان بشدت «بحران‫‌آفرین» شده. آقای یونسی در حوزه تاریخ و مردم‌شناسی اقوام و فرهنگ‌های ایرانی که لازمه مسؤولیت کنونی ایشان است، تخصصی ندارند و آنچه می‌گویند معلوم نیست چه پیامدهایی برای جامعه ایران خواهد داشت؛ آن هم در فضای بین‌المللی بسیار خاص و بحرانی و تاریخ‫ساز کنونی که خونین‫ترین جلوه‌های دامن زدن به خصومت‫های دیرین قومی و فرهنگی در اوکراین فراروی ما است. مقاله فوق در اصل گزارشی است که مینوی به درخواست سفارت ایران در لندن در سال 1308ش تهیه کرد و به ضمیمه نامه 878 آن سفارت مورخ 25 بهمن 1308 به وزارت معارف ارسال کرد. این گزارش بعداً در «یادنامه دینشاه ایرانی» منتشر شد. به‌نوشته مینوی، تردیدی نیست که علامت شیروخورشید فقط در زمان پادشاهان قاجار رسمیت یافت و در سال 1252 محمدشاه در این باره دستورالعملی صادر کرد که در سالنامه سال 1332 وزارت امور خارجه چاپ شده است و بعضی می‌گویند این نقش را فتحعلی شاه رسمیت داد.
مینوی می‌نویسد: «در باب اصل منشأ شیروخورشید آنچه بر اینجانب معلوم شده این است که نمی‌توان آن را به عهد ماقبل اسلام منسوب کرد، سهل است در اوایل عهد اسلامی نیز متداول نبوده و از زمانی هم که باب شده استعمال آن عام نبوده است و در زمان واحد از شکل و رنگ پارچه بیرق و نقش آن و رنگ علامت منقوش به اختلاف وصف کرده‌اند. ولی تنها قول صریحی که در باب ابتدای استعمال شیروخورشید با یکدیگر قبل از زمان صفویه به‌دست آورده‎ام روایت ابن‎العبری [ابن‌عبری] صاحب تاریخ مختصرالدول است که می‌گوید چون سلطان غیاث‌الدین کیخسرو از سلاجقه روم (قونیه) دختر پادشاه گرجیان را به زنی گرفت (بین 635 و 641 هجری) و مردی عیاش و هوسران بود، می‌خواست صورت زن خویش را که بسیار دوست داشت بر روی دراهم نقش کند.
به او این‎طور راهنمایی کردند که صورت شیر را که بر بالای آن نقش خورشید باشد بر دراهم بسازد تا مقصود حاصل شده باشد ولی هر کس آن صورت را بیند گمان کند که این نقش طالع ولادت شاه بوده است. او نیز، چنان کرد. اگر داستان سابق‎الذکر با تمام جزئیاتش حقیقی باشد، شکل خورشید معرف صورت یک دختر گرجی و این ترکیب نقش بیرق از بقایای آل‎سلجوق می‌شود...».
مینوی می‌نویسد بر درفش کاویانی نقش هیچ حیوانی، از جمله شیر منقوش نبود. مینوی نقش شیر روی پرچم را نیز بازمانده از سنت پرستش حیوانات در میان قبایل دیگر می‌داند.
برای تکمیل و تصحیح نظر مرحوم مینوی باید اضافه کنم که خاستگاه نقوش شیر و خورشید به نجوم باستان می‌رسد که به 7 کوکب سیار و 12 صور فلکی باور داشتند. هر کوکب در یک یا 2 صورت فلکی جای می‌گرفت و خانه خورشید در صور فلکی اسد بود. هر یک از این کواکب آسمانی مقولاتی کلان بودند که ذیل آن مقولات کوچک‌تر جای می‌گرفتند.
خورشید نماد کمال و سروری بود و شیر «حیوان خورشیدی» یا «پادشاه حیوانات» شناخته می‌شد همان‌گونه که طلا «خورشید فلزات» بود. در تمدن‌های کهن خاورمیانه، نقش شیر و خورشید با الهه انانه (سومر) یا ایشتر (بابل) یا آناهیتا (ایران) دیده می‌شود مانند مهر هخامنشی که الهه آناهیتا را سوار بر شیر نشان می‌دهد و خورشید بر فراز اوست. بلاد و اقوام و اشخاص نیز ذیل این صور فلکی تقسیم‌بندی می‌شدند. یهودیان سبط خود (یهودا) را و مسیحیان، عیسی(ع) را «شیر» می‫خواندند و شیعیان همین تعبیر را برای علی(ع) به کار بردند. در کتب نجوم ایرانی، طالع ایرانشهر «اسد» (شیر) بود. ترکان و مغولان به نجوم بسیار علاقه‌مند بودند و در ایران رصدخانه‌ها به‌پا کردند و استفاده از نقوش شیر و خورشید را در پرچم‌های خود گسترش دادند.(2)
پی‌نوشت:
1- مجتبی مینوی، «منشأ نقش شیروخورشید علامت رسمی ایران»، تاریخ و فرهنگ، تهران: خوارزمی، چاپ اول، 1352، صص 352-379.
2- مرحوم مینوی فقط به پیشینه استفاده از نقوش شیر و خورشید در پرچم ایران اشاره کرده بودند، ولی من به سابقه پیدایش نقوش شیر و خورشید در نجوم باستان و کاربرد آن در نمادهای مربوط به اساطیر انانه و ایشتر و آناهیتا (الهه‌های باروری در تمدن‌های سومر و بابل و ایران باستان) پرداختم تا خاستگاه آن را بیان کنم و روشن کنم که این نقوش فقط «ایرانی» نیست و در همه جا کاربردهای گوناگون داشته است. به همین اکتفا کردم و وارد خود مسأله، یعنی همان «دام شیر و خورشید»، نشدم.