محمد مهاجری: نقد یکی از عوامل بهبود و پیشرفت سازه‌ها و پردازه‌های ذهن بشری است، نقد به معنی جداسازی نکات مثبت و منفی یک امر و تحلیل آن به سوی بهبود و پیشرفت است، این تعبیر بدین معناست که نقد الزاماً در جهت بهبود است ولو آنکه در لایه ظاهری به نکات منفی توجه داشته باشد، در حقیقت نقد کردن و نقادی به معنای دلسوزی برای یک سازه یا پردازه ذهن بشر است در جهت بهبود آن، بنابراین آنچه در فرهنگ عرفی ایرانیان به نقد سازنده عنوان می‌شود در حقیقت همان مفهوم حقیقی نقد است. اما نقد همواره با انگیزه‌های نیک و دلسوزانه همراه نیست، بدین مفهوم که نقاد از روی دشمنی و عناد نکات منفی را بیان می‌کند و خود نیز آگاه است که آرزوی پیشرفت آن سازه یا پردازه ذهن بشر را ندارد و تنها انگیزه تخریب و دشمنی با آن امر را دارد. مرز میان نقدهای سازنده و نقدهای تخریب‌گرانه گاهی قابل تشخیص نیست؛
از یک‌سو شخص مورد انتقادی که اندیشه یا عمل یا دستاورد وی مورد نقد واقع شده است می‌تواند به مقابله با هرنقدی پرداخته و  نقادان را کارشکن بنامد و از سوی دیگر هر منتقدی می‌تواند نقد خویش را نقدی سازنده و فاقد هرگونه اندیشه سوء یا تخریب‌گرانه بداند و جالب آن است که گونه معمول به همین منوال است و شخصی که نقد می‌شود به نقادان با دیده کارشکنان می‌نگرد و به طور معمول نیز شخصی که انتقاد می‌کند خود را عاری از هرگونه برچسب مبنی بر عناد و دشمنی با یک اندیشه، عمل و رفتار و دستاورد دیگران می‌داند. اما ماهیت نقد در هر حال مثبت است، زیرا چنانچه فرهنگ نقدپذیری گسترش چشمگیری داشته باشد، اولاً نتایج عملکردها و اندیشه‌ها به نیکی مورد مداقه و اصلاح پیاپی قرار می‌گیرد و ثانیاً اندیشه‌ها یا اعمالی که از قوت قابل توجهی برخوردار نیست به مرور از عرصه دستاوردهای بشری دور می‌شود و بدین ترتیب بشر می‌تواند از اندیشه‌های مفید بهره‌مند شود و به علاوه چنین اندیشه‌هایی را نیز همواره مورد نقد قرار دهد و از این طریق به پیشرفت یا تکامل در باب یک اندیشه دست یابد. تصور کنید یک شخص نوشته‌های خویش را به کسی نمی‌دهد و از آنها نمی‌خواهد که آثارش را بررسی و جهت بهبود آنها پیشنهاد دهند، آیا چنین شخصی هیچگاه یک نویسنده بزرگ خواهد شد؟
 بسیار دور از ذهن است که آدمی بدون توجه به نقد دیگران و تغییر در اندیشه خود راه کمال و پیشرفت را بپیماید. حال با وجود تمام نکات مثبت در نقد و نقادی، نقدها و نقادهایی با اندیشه تخریب‌گری در مقابل اندیشه و اعمال بشر قرار می‌گیرند، راهکار برخورد با اینگونه نقدها چگونه است؟
به نظر می‌رسد برخلاف نگاه بسیاری، باید در نقد کردن، اصل را بر حسن نیت نقاد بگذاریم مگر آنکه از طریق شواهد و قرائن به ما اثبات شود منتقد انگیزه تخریب دارد. و اما چنانچه شخصی که مورد انتقاد است مطمئن شود شخص منتقد انگیزه منفی دارد، در این حالت نیز مأموریت شخص مورد انتقاد پاسخگویی دقیق و منطقی به مسائل مورد انتقاد است و همچنین تلاش برای حفظ آرامش و عدم توهین به منتقد می‌تواند در رأس وظایف شخص مورد انتقاد باشد. به صورت کلی باید فرهنگ نقدپذیری در جامعه کنونی ما افزایش یابد. توسعه ظرفیت‌های نقدپذیری آثار اجتماعی بسیار مطلوبی دارد، از آن جمله می‌توان به همان نکته‌ای که در باب پیشرفت و تکامل اندیشه‌ها و اعمال انسانی گفته شد اشاره کرد. شاعری که نقد نشود شعرهای مطلوبی نخواهد سرود و دچار ثبات خواهد شد، فیلمسازی که فیلم‌های او مورد نقد واقع نشود نمی‌تواند فیلمنامه‌هایی پویا بنویسد و نویسنده و نقاش و سیاستمدار و... شیوه‌های تدریس معلمان و اساتید دانشگاه و همه و همه در پرتو نقدهای منصفانه می‌توانند در رفتارهای خود تغییر و اصلاح ایجاد کرده و به پیشرفت با تکامل نزدیک شوند. نقد را می‌توان به نقد ادبی، هنری و سیاسی و... تقسیم‌بندی کرد که این مَقسَم دارای قسم‌های بسیاری می‌‌شود؛  نقد سیاسی یکی از مهم‌ترین گونه‌های نقد و از حقوق بشر و شهروندی محسوب می‌شود، بنابر حق آزادی بیان و آزادی مطبوعات و رسانه‌ها و آزادی‌های اجتماعات و... اشخاصی که در جامعه مدنی زیست می‌کنند می‌توانند به عملکرد دولت منتقد باشند و در این راستا نقدهای خود را تبیین و تحلیل کنند بنابراین نقد دولت می‌تواند در جهت پیشرفت دولت به سمت اداره بهتر کشور بینجامد، در اندیش‌واره اسلامی نقد در سیره پیامبر گرانقدر اسلام و معصومین سلام‌الله‌علیهم اجمعین وجود داشته است همچنین می‌توان به امر واجبی همچون امر به معروف و نهی از منکر نیز اشاره کرد. این واجب الهی نیز می‌تواند نوعی نقد به حساب‌ آید. اما نقدهایی که به شخص یا نهاد یا عملکردی می‌شود در جهت موجه بودن باید چند شاخص و ویژگی داشته باشد:
نخست- با شناسایی دقیق و کامل اندیشه و عملکرد یا نهاد یادشده و شرایط آن صورت پذیرد.
دوم- همراه با انگیزه خیرخواهی و اصلاح اندیشه و عملکرد مورد نقد صورت پذیرد، نه با انگیزه تخریب.
سوم- ادبیات نقد با توجه به شرایط افراد مختلف متناسب باشد؛ شرح آنکه ادبیات نقد باید گاهی صریح، گاهی ضمنی و گاهی به صورت نقد رفتاری یا گفتاری یا نوشتاری باشد. با توجه به آنکه اشخاص به طور طبیعی تمایل بیشتری به ستایش دارند تا نکوهش، منتقدان باید تلاش کنند نقدهای خویش را طوری مطرح کنند که جنبه تمسخر، تحقیر و نکوهش و... نداشته باشد تا شخص مورد نقد آزرده‌خاطر نشود. در این نوشتار تلاش شد مفهوم نقد و معیارهای نقد منصفانه و موجه تبیین و فلسفه نقد به‌عنوان تکامل‌بخش اندیشه و اعمال انسانی معرفی شود همچنین راهکاری مختصر برای برخورد با نقدهای غیرمنصفانه ارائه شود. به صورت کلی می‌توان بیان کرد ضروری است ظرفیت‌های نقدپذیری و اصول نقادی در فرهنگ ما تقویت شود، چرا که تقویت فرهنگ نقد کردن و نقدپذیری منصفانه می‌تواند به تکامل و تعالی جامعه اسلامی– ایرانی بینجامد.
بهتر آن است که فرهنگ نقد پذیری از جانب دولت و از نهادهای فرامردمی توسعه و گسترش یابد و از طریق رسانه‌ها اصول نقد کردن و فرهنگ نقدپذیری ترویج شود، با این رویکرد می‌توان تعالی جامعه را به طور قطع شاهد بود.
سخن خود را با روایتی از امیرالمومنین به پایان می‌برم:
«میان شما و پند، حجاب و پرده‌ای از غرور افکنده شده است».

 

عاموس هارل:  اسرائیل پس از خودداری از مداخله مستقیم در کمک به دروزی‌های سوریه، از آمریکا خواست به آنها کمک کند.  اسرائیل از آمریکا خواسته است کمک‌های خود را به دروزی‌های سوریه که هدف حملات شورشیان در منطقه جبل‌العرب در جنوب سوریه قرار دارند افزایش دهد.  اسرائیل در سفر ژنرال «مارتین دمپسی» رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، چنین درخواستی از واشنگتن کرد.  پس از حملات اخیر شورشیان به شهر خضر در بلندی‌های جولان سوریه و قتل عام در استان ادلب در شمال این کشور، سران دروزی در اسرائیل از مقامات سیاسی و نظامی خواستند به برادران آنها در سوریه کمک کنند.  اسرائیل آماده است به ساکنان شهر خضر در نزدیکی مرز اسرائیل کمک‌های انسان‌دوستانه بدهد. با این حال، پس از رایزنی‌هایی که میان بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر و موشه یعلون، وزیر جنگ و دیگر مقامات بلندپایه امنیتی اسرائیل انجام شد، با مداخله در کمک به دروزی‌ها در منطقه جبل‌العرب در سوریه مخالفت شد زیرا ممکن است مداخله مستقیم در جنگ داخلی سوریه تلقی شود و اسرائیل را در این جنگ درگیر کند.  براساس گزارش‌ها، هیاتی از مقامات دروزی اسرائیلی قرار است برای گفت‌وگو درباره تحولات سوریه با نتانیاهو دیدار کند. «ایوب کارا» معاون وزیر همکاری‌های منطقه‌ای که نماینده دروزی‌های اسرائیلی در کنست از حزب لیکود است این خبر را تایید نکرد اما به روزنامه هاآرتص گفت خود وی درباره دروزی‌های سوریه با نتانیاهو دیدار و گفت‌وگو کرده است.  دمپسی پیش از پایان دوران خدمت خود به‌عنوان رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا در اول اکتبر، به اسرائیل سفر کرد. وی در این سفر با «ریوون ریولین» رئیس اسرائیل، نتانیاهو، یعلون و ژنرال گادی ایزنکوت، رئیس ستاد مشترک ارتش اسرائیل و شماری از مقامات نظامی اسرائیل دیدار کرد. در این دیدارها، مقامات اسرائیلی از وضع دروزی‌های سوریه ابراز نگرانی کردند و از احتمال کمک‌های نظامی و انسان‌دوستانه از مرز اردن سخن گفتند.  دمپسی ظاهرا تعهدی در این زمینه نداد اگرچه معتقد بود واشنگتن احتمالا واکنش مثبتی به این مساله خواهد داشت.  از 700 هزار دروزی در سوریه، حدود 450 هزار نفر آنها در منطقه جبل‌العرب زندگی می‌کنند. این دروزی‌ها نگران حملات تروریست‌ها از دو جهت هستند؛ جبهه جنوبی از سمت غرب که شامل گروه‌های شورشی از جمله تندروهای جبهه النصره است و داعش از سمت شرق.  در پی قتل‌عام ایزدی‌ها در عراق و کردها در عراق و سوریه به دست نیروهای داعش، بیشتر نگرانی‌های دروزی‌های جبل‌العرب از داعش است.
هاآرتص

ابراهیم درویش: در مرحله پس از بهار عربی ماهیت روابط در منطقه تغییر کرد. انقلاب‌های عربی که پیروز شدند و پس از آن شکست خوردند منجر به ولادت ائتلاف‌های جدید و در برخی مواقع ائتلاف بین دشمنان شد. در عراق، آمریکا از دشمنش ایران برای جنگ با داعش تقاضای ائتلاف کرد با اینکه مواضعشان در قبال نظام سوریه متفاوت بوده است. تهران سعی می‌کند نظام سوریه را حفظ کند اما واشنگتن تلاش می‌کند از دست آن رها شود و آن را سرنگون کند. در یمن، آمریکا از عربستان‌سعودی حمایت کرد. ریاض علیه حوثی‌هایی که از ایران حمایت دریافت می‌کنند اقدام کرد و این در حالی بود که دولت آمریکا گفت‌وگو با ایرانی‌ها بر سر پرونده هسته‌ای‌شان را مدیریت می‌کند. در سوریه ائتلاف ترکیه و عربستان‌سعودی موازنه قدرت را تغییر داد و نظام سوریه و متحدانش در موضع دفاعی قرار گرفتند و هر روز در جبهه‌های جدید شکست می‌خورد. براین اساس متحدان دمشق به دنبال راه‌حلی هستند که مانع سقوط دمشق به دست جبهه النصره و داعش شوند.  در قالب بازی تغییرات، همسویی منافع بین عربستان‌سعودی و اسرائیل جلب توجه می‌کند در حالی که اسرائیل دشمن اصلی امت عربی است.  اما تحولات و تغییراتی در موضع هر 2 دولت اتفاق افتاد. عربستان‌سعودی مثل اسرائیل از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای واهمه دارد. در حالی که اسرائیل خود برنامه هسته‌ای دارد، عربستان نیز تهدید می‌کند از طریق پاکستان بدان دست خواهد یافت.  معلوم نیست این تهدیدها واقعی است یا اینکه برای اعمال فشار بر آمریکاست که به دنبال تحقق معامله‌ای با ایران است.  در پی همسویی منافع عربستان‌سعودی و اسرائیل اظهارات «انور ماجد عشقی» ژنرال بازنشسته سعودی و «دوری گولد» نماینده سابق اسرائیل در سازمان ملل متحد و مدیر جدید وزارت خارجه در کنفرانسی که شورای روابط خارجی آمریکا برگزار کرد، مطرح شد.  هر دو گفتند به‌عنوان نماینده دو دولت از ابتدای سال 2014 دیدارهای سری در هند، ایتالیا و چک برگزار کردند تا درباره چگونگی تعامل با ایران گفت‌وگو کنند.  «نیویورک‌تایمز» نوشت: «گولد گفت هر دوی ما متحد آمریکا هستیم». وی افزود: «امیدوارم این (گفت‌وگو) سرآغازی برای گفت‌وگو درباره مسائل راهبردی مشترک باشد». روزنامه «کریستین‌ساینس مانیتور» نوشت: «دنس حسن‌زاده در تحلیلی گفته است اسرائیل تنها دولت در منطقه است که تهدید به مقابله با ایران هسته‌ای می‌کند اما وضع پس از بهار عربی تغییر کرد زیرا عربستان‌سعودی به آن ملحق شد و چنین نگرانی‌ای را مطرح می‌کند.  با اینکه مواضع ریاض و تل‌آویو با یکدیگر همسو شده است اما هر یک از این دو، دلایل جداگانه‌ای در تلاش برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای دارند. اسرائیل تصور می‌کند این طرح موجودیتش را تهدید می‌کند اما عربستان‌سعودی تصور می‌کند این امر سبب افزایش سلطه و نفوذ ایران در منطقه می‌شود. عربستان و اسرائیل با مذاکرات بین گروه 1+5 و ایران به‌عنوان نشانه قدرت و نفوذ ایران تعامل می‌کنند.  تبدیل شدن ایران به بزرگ‌ترین دشمن عربستان و متحدانش در خلیج‌فارس به استثنای عمان، سبب تغییر موضع افکار عمومی نیز شده است. اگر نظرسنجی مرکز «تخصص‌های مختلف» در هرتزلیای اسرائیل را باور کنیم نشان می‌دهد 53 درصد سعودی‌ها ایران را دشمن شماره یک می‌دانند، 22 درصد نیز داعش را دشمن شماره 2 و 18 درصد اسرائیل را دشمن درجه 3 قرار می‌دهند.  مجله اکونومیست این تحولات را در شماره اخیرش دنبال کرد و این «روابط جدید» را به«فریندزـ انمیز» یعنی دوستان- دشمنان یاد کرد. این مجله در مقاله‌ای به چگونگی تعامل رسانه‌های سعودی با خطر ایران اشاره می‌کند که جای «خطر صهیونیستی» و «اسرائیلی» را گرفته است. این امر در تصاویر کاریکاتوری رسانه‌های سعودی آشکار است.  در این زمینه یک کاریکاتور در یکی از روزنامه‌های عربستان‌سعودی منتشر شد که عکس مقامات ایران را نشان می‌دهد که 4 کشور را به بازی گرفته‌اند و این نشانه نفوذ روزافزون ایران در سوریه، عراق، یمن و لبنان است.  «ایلان مزراحی» مدیر سابق امنیت داخلی اسرائیل گفت بهبود روابط بین دو دولت بیانگر منافع راهبردی مشترک است. وی گفت: سعودی‌ها از ایران و داعش نگرانند و از متعهد نبودن آمریکا به حمایت از دو دولت (عربستان و اسرائیل) واهمه دارند.  اکونومیست می‌نویسد: «همسویی منافع بین این دو دولت امر جدیدی نیست و در دهه 60 عربستان‌سعودی، اسرائیل و مصر به رهبری جمال عبدالناصر با حمایت انگلیس سلطنت‌طلبان در یمن را شکست دادند. همچنین اسرائیلی‌ها به خاطر دارند که چگونه شاهزاده بندر بن سلطان که سفیر عربستان‌سعودی در واشنگتن بود اسرائیلی‌ها را به مزرعه‌اش دعوت کرد و با آنها با صراحت درباره کنفرانس‌های صلح گفت‌وگو کرد». این مجله درباره وضع کنونی می‌نویسد: «پیامدهای بهار عربی و تعامل باراک اوباما با ایران بر موضع دو متحد قدیمی تاثیرگذار بود. دیگر در افکار عمومی رسمی عربی، اسرائیل دشمن اصلی کشورهای عربی به شمار نمی‌رود».
القدس العربی

شاهزادگان سعودی بشدت با یکدیگر اختلاف پیدا کرده‌اند، در همین حال مقامات رژیم آل‌سعود پس از کشته شدن فرمانده نیروی هوایی عربستان و به اسارت گرفته شدن فرمانده نیروهای گارد مرزی در نگرانی
به سر می‌برند.  از این 31 سرباز ارتش سعودی که در منطقه مرزی «الطوال» به اسارت ارتش یمن و کمیته‌های مردمی درآمدند، 13 نفرشان در حمله جنگنده‌های سعودی به این پایگاه ارتش عربستان کشته شدند.
متجاوزان سعودی در پی بروز اختلافات شدید در داخل خاندان حاکم بر عربستان از شدت حملات خود به یمن کاسته‌اند. علت این اختلافات نیز تشدید درگیری بین ارتش سعودی از یک طرف و ارتش یمن و کمیته‌های مردمی از طرف دیگر است. تشدید اختلافات همچنین ناشی از پیشروی‌های ارتش یمن در مرزهاست که بیم بازپس‌گیری شهرهای در اشغال عربستان وجود دارد.  منابع نزدیک به دربار عربستان از اختلافات شدید بین شاهزادگان سعودی و نگرانی حاکم بر ریاض پس از کشته شدن فرمانده نیروی هوایی عربستان و به اسارت گرفته شدن فرمانده نیروهای گارد مرزی سخن می‌گویند. ارتش یمن و کمیته‌های مردمی وابسته به جنبش انصارالله این فرمانده سعودی را به اسارت گرفته‌اند.
این منابع گفتند شاهزادگان سعودی «ملک سلمان» و پسرش «محمد بن سلمان» را مسؤول ناکامی‌ها و شکست‌های ارتش سعودی می‌دانند بویژه آنکه محمد بن سلمان با بی‌اعتنایی توجیه‌ناپذیر، عربستان را در حالی که ارتش پپایی شکست می‌خورد ترک کرده است و در خارج به سر می‌برد.
شاهزادگان معترض به تجاوز و حملات می‌گویند این حملات باعث شده است مردم یمن به ستوه بیایند و در نهایت هزاران جنگجوی یمنی برای انتقام از ارتش سعودی به مرزها با عربستان سرازیر شده‌اند.
این منابع گفتند متجاوزان سعودی از بیم واکنش مردم یمن تصمیم گرفته‌اند از حملات هوایی خود بکاهند. آنها گفتند اوضاع در نجران، عسیر و جیزان کاملا از کنترل ارتش سعودی خارج شده است و هزاران نفر از سربازان سعودی بر اثر حملات ارتش یمن و کمیته‌های مردمی از عرصه نبردها پا به فرار گذاشته‌اند.
شماری از یگان‌های ارتش یمن در منطقه الطوال با ارتش سعودی بشدت جنگیدند و این نبرد 36 ساعت طول کشید و طی آن 31 سرباز سعودی به اسارت درآمدند. جنگنده‌های سعودی 13 نفر از 31 سرباز سعودی را در حمله به پایگاه سعودی که به تصرف یمنی‌ها درآمده بود، کشتند.  یمنی‌ها در عملیات حساب‌شده‌ای به این پایگاه از 3 محور حمله کردند و با نصب کمین جلوی فرار سرباز سعودی را گرفتند و به سربازان سعودی اجازه دادند با بی‌سیم با نیروهای سعودی تماس بگیرند تا این پایگاه را بمباران نکنند.  سربازان سعودی به فرماندهان خود اطلاع دادند 13 سرباز در حملات جنگنده‌های سعودی کشته شدند و یمنی‌ها بقیه سربازان را از مرگ نجات دادند و بمباران این پایگاه متوقف شد. یمنی‌ها 18 سرباز سعودی باقیمانده را به مکانی دور از درگیری‌ها منتقل کردند.
پایگاه اینترنتی میدل‌ایست

از یک سال قبل، زمانی که گروه داعش اعلام خلافت کرد به منفورترین گروه شبه‌نظامی در جهان تبدیل شده است که با اقدامات بشدت خشونت‌آمیز خود در حال گسترش وحشت و نگرانی است.  گروه داعش 29 ژوئن سال 2014 اعلام خلافت کرد و از مسلمانان سراسر جهان خواست با ابوبکر البغدادی سرکرده این گروه بیعت کنند.  گروه داعش به سرعت حضور خود را در سراسر شمال و غرب عراق و شرق و شمال سوریه گسترش داد و اکنون کنترل حدود 300 هزار کیلومتر مربع را در دست دارد و با اقدامات بی‌رحمانه خود ساکنان این مناطق را دچار وحشت و نگرانی می‌کند؛ اقداماتی که به گفته تحلیلگران اساس موجودیت این گروه است.  «کریم بیتار» از موسسه مطالعات راهبردی و بین‌المللی مستقر در پاریس در این باره می‌گوید گروه داعش در واقع شیوه‌ای را در پیش گرفته است که اثر روانی آن به مراتب حائز اهمیت‌تر از خود اقدامات این گروه است.  وی در ادامه می‌گوید: «بیش از هر چیز، این جنگ روانی است که به گروه داعش امکان داده است خود را مقابل چشمان غرب یک تهدید واقعی جلوه دهد».  داعش ژوئن سال 2014 بیش از یکهزار و 700 نیروی جوان شیعه را در یک پایگاه نظامی نزدیک تکریت دستگیر و اعدام کرد. در سوریه نیز این گروه اقدامات مشابهی را علیه مخالفان خود از جمله کشتار 700 نفر از اعضای یک قبیله سنی انجام داده است و پس از تصرف یک پایگاه نظامی در رقه اقدام به اعدام جمعی سربازان سوری کرد.  «پیتر هارلینگ» از کارشناسان موسسه تحقیقاتی گروه بحران بین‌المللی در این خصوص می‌گوید گروه داعش شیوه ویژه‌ای را برای اقدامات خشونت‌آمیز خود در پیش گرفته است و حتی از خشونت‌های تصویری خود برای جلب توجه بین‌المللی استفاده می‌کند.  وی افزود: «از زمانی که داعش اعلام خلافت کرد و خواستار بیعت با این گروه شد، گروه‌های مختلف در لیبی، مصر، عربستان سعودی، تونس، یمن و پاکستان به این درخواست پاسخ مثبت دادند».  «یزید صیق» از تحلیلگران ارشد موسسه تحقیقاتی کارنگی در این باره می‌گوید جذب نیروهای جدید در واقع سرمایه‌ای برای داعش محسوب می‌شود چرا که به واسطه آن می‌تواند دولت‌ها را تحت فشار قرار دهد.  وی افزود: «تمرکز داعش در حال حاضر تقویت خود در عراق و سوریه است. این گروه تاکنون میان ساکنان مناطق سنی‌نشین که از نادیده گرفته شدن و در حاشیه قرار داشتن خود شکوه داشتند به موفقیت رسیده است».  وی گفت: «این گروه می‌خواهد بگوید ما دارای یک کشور واقعی هستیم».
  خبرگزاری فرانسه

تام پری: کردهای سوریه با یکسری پیروزی‌ها بر شورشیان داعش در تلاش برای تبدیل خود به همپیمانی قابل اتکا برای آمریکا در مبارزه به رهبری واشنگتن علیه شورشیان داعش هستند. کردها همچنین در حال اعتمادسازی هستند که می‌تواند آنها را به نیرویی در عرصه سیاست‌های خاورمیانه تبدیل کند.  یگان‌های مدافع خلق با کمک حملات هوایی به رهبری آمریکا با تصرف شهر تل‌ابیض در مرز ترکیه احتمالا بدترین شکست را تاکنون به شورشیان داعش تحمیل کرده‌اند زیرا با تصرف الابیض مسیر اصلی ارتباطی با شهر رقه - پایتخت شورشیان داعش - قطع شده است.  کردها در شمال سوریه در حال حاضر کنترل منطقه‌ای به درازای 400 کیلومتر را در مرز ترکیه در دست گرفته‌اند. این شرایط به آنها کمک می‌کند به تأمین امنیت منطقه‌ای کمک کنند؛ آمریکا می‌گوید برای متوقف کردن روند ورود جنگجویان برای پیوستن به شورشیان داعش باید اقدامات بیشتری انجام شود.  افزایش فعالیت‌های کردها سبب خشنودی ترکیه نیست زیرا آنکارا درباره خطر افزایش احساسات جدایی‌طلبانه در میان کردهای ساکن ترکیه نگران است.
آنکارا تقویت کردها را تهدیدی احتمالی برای مرزهای خود می‌داند و یگان‌های حفاظت از خلق کمی بیشتر از یک شاخه صرف گروه پ‌ک‌ک هستند که شورش‌های چند دهه‌ای را برای گرفتن حق کردها در ترکیه به راه انداخته‌اند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه هفته گذشته، غرب را به کمک به «تروریست‌ها» متهم کرد.
اما در حال حاضر، به نظر می‌رسد آمریکا قصد دارد خطر ناامید کردن ناتو را برای پیشبرد هدف به عقب راندن شورشیان داعش در نیمی از خاک سوریه - که ادعای خلافت بر آن را دارد - به جان بپذیرد.  در حالی که شهر رقه درست در 80کیلومتری جنوب سوریه واقع شده است، برخی تحلیلگران این سوال را مطرح می‌کنند که آیا واشنگتن در حال حاضر قصد دارد با تجهیز بیش از پیش یگان‌های حفاظت از خلق به این گروه برای به راه انداختن جنگی شدید‌تر با شورشیان داعش و مسدود کردن مرز استفاده کند یا خیر.  آمریکا و همپیمانانش در حال بمباران مواضع شورشیان داعش در سوریه و عراق هستند. ائتلاف از دولت بغداد حمایت می‌کند اما با دولت دمشق دشمن است و همین موضوع سبب شده است ائتلاف در نبرد زمینی در سوریه همپیمانان کمی برای خود داشته باشد. با اینکه این بدان معناست که یگان‌های حفاظت از خلق تنها شریک مهم برای ائتلاف به رهبری آمریکا در سوریه هستند، اما کردها می‌گویند به درخواست‌های‌شان برای مسلح شدن تاکنون پاسخی داده نشده است.
نقش روزافزون یگان‌های حفاظت از خلق - چه تسلیحات جدید دریافت کنند چه دریافت نکنند - سبب تقویت موضع آنها در سطح بین‌المللی و تأثیرشان در جنگ سوریه و پس از آن می‌شود.
«هنری بارکی» استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه لی‌های (Lehigh) آمریکا می‌گوید: «این شرایط به کردها مشروعیت می‌بخشد و موضع چانه‌زنی آنها را تقویت می‌کند.»  کردهای سوریه بخشی از گروهی هستند که در سوریه، ترکیه، ایران و عراق پراکنده هستند. با آغاز شورش در سوریه در سال 2011، کردهای سوریه دولت خود را در 3 منطقه جداگانه در شمال سوریه تشکیل دادند و در تلاش برای گسترش حیطه خود در مناطقی هستند که داعش از آنجا عقب‌نشینی کرده است. تصرف شهر الابیض بدین معناست که این دو منطقه تحت کنترل آنها در سوریه از نظر جغرافیایی به یکدیگر متصل شده است.
کردهای سوریه می‌گویند قصد تشکیل کشوری مستقل را ندارند اما در پی خودمختاری منطقه‌ای هستند.  اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه کردهای سوری را به بی‌خانمان کردن اعراب و ساکنان ترکمن از برخی مناطقی متهم کرد که کردها به تصرف خود درآورده‌اند. برخی پناهجویان عرب نیز در حال فرار از این مناطق هستند و از بدرفتاری با خود شکایت دارند.  یگان‌های حفاظت از خلق اتهامات در ارتباط با نسل‌کشی قومی را رد می‌کنند.
 کنترل مرزی
«ردور خلیل»، سخنگوی کردها می‌گوید یگان حفاظت از خلق اطمینان دارد می‌تواند مناطق جدیدی را در مرزهای نزدیک تل ابیض به تصرف خود درآورد و دولت کرد در شمال شرقی سوریه توانسته است از زمان آغاز بحران، امنیت مناطق بیشتری از مرز سوریه را تأمین کند. او گفت: «ما به حفاظت از این مرزها متعهد هستیم زیرا این تنها راه حفاظت از موجودیت ماست.»  او افزود: «باید با ارائه تسلیحات و تجهیزات از ما حفاظت شود زیرا یگان حفاظت از خلق بیشتر از هر گروه دیگری عزم خود را برای بیرون راندن داعش نشان داده است.»
یگان حفاظت از خلق و آمریکا برای نخستین بار سال گذشته برای بیرون راندن شورشیان داعش از شهر کوبانی به یکدیگر پیوستند. از آن زمان به بعد این همکاری بیشتر شده است. یگان حفاظت از خلق تحت حمایت حملات هوایی به رهبری آمریکا، شورشیان داعش را از مناطقی در استان حسکه در شمال شرقی سوریه بیرون راند. حسکه منطقه‌ای مهم در جنگ با شورشیان داعش محسوب می‌شود زیرا مناطق مرزی آن تحت کنترل داعش در عراق قرار دارد.
«توماس ویدلی»، رئیس ستاد فرماندهی ائتلاف ضدداعش از عملکرد یگان حفاظت از خلق تقدیر کرد.  او در صفحه فیسبوک خود نوشت: «از پاییز سال 2014، نیروهای کرد هم در عراق و هم در سوریه با کمک ائتلاف توانسته‌اند مناطقی را از داعش بازپس گیرند و کنترل هیچ منطقه‌ای را از دست نداده‌اند.»
اما کردهای سوریه از این موضوع شکایت دارند که حمایت ائتلاف از آنها بسیار ناچیزتر از کمکی است که کردهای عراق دریافت می‌کنند.
بارکی، استاد دانشگاه لی‌های گفت: «اگر قرار باشد بر شهر رقه فشارهایی وارد شود، به نظر من یگان‌های حفاظت از خلق باید تسلیحات بیشتری از آمریکا دریافت کنند.»
او همچنین گفت: اما تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است و احتمالا مقامات آمریکایی در حال برنامه‌ریزی برای چنین سناریویی هستند.  او افزود: «از نظر من از نظر منطقی این اقدام در گام بعدی رخ خواهد داد».
تنش‌ها با دمشق
در حالی که آنها ثابت کرده‌اند می‌توانند در جنگ با داعش به موفقیت‌هایی برسند اما سوال باقیمانده در ارتباط با چگونگی عملکرد یگان حفاظت از خلق در بخش‌های عرب‌نشین سوریه است.
حمله آنها به تل ابیض با کمک گروه کوچکی از شورشیان عرب سوری انجام شد که بخشی از مخالفان بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه محسوب می‌شوند.
در استان حسکه، کردهای سوریه همچنان کنترل 2 شهر را مشترکا با دولت سوریه در اختیار دارند.  همپیمانی کردها با واشنگتن سبب افزایش گمانه‌زنی‌ها در دمشق در ارتباط با توطئه تجزیه سوریه شده است و این در حالی است که کردها از تلاش‌های دولت برای احیای نفوذ از دست رفته‌اش در منطقه خشمگین هستند.
رویترز
 

رضا شکیبایی: هرچه به ساعات پایانی ضرب‌الاجل مذاکرات نزدیک‌تر می‌شویم افق‌ رسیدن به توافق کمرنگ‌تر می‌شود و حصول یک «توافق خوب» دست‌نیافتنی‌تر و باز هم احتمال تمدید مذاکرات محتمل‌ترین گزینه به نظر می‌رسد.
پرسش درباره چرایی رسیدن به چنین نقطه‌ای در مذاکرات مهم‌ترین سوال این روزهای محافل سیاسی است. چرا در حالی که همه می‌دانیم آمریکایی‌ها به این توافق در 2 سطح جهانی و داخلی نیازمندند و طرف ایرانی نرمش کافی را برای رسیدن به توافق در چندین مرحله از خود نشان داده، شاهد مانع‌تراشی‌های عجیب و غریب هستیم؟
آمریکایی‌ها بارها اعلام کرده‌اند که در این مذاکرات به دنبال یک توافق خوبند اما این توافق خوب از منظر آنها ویژگی‌هایی دارد که به طور طبیعی کار مذاکرات را با گره کور مواجه کرده است. دسترسی‌های نظامی، عقبگرد و انجماد «طولانی مدت» برنامه هسته‌ای، محدودیت در تحقیق و توسعه، و در نهایت عدم «لغو» تحریم‌ها و برگشت‌پذیر کردن آنها مسائلی است که هر عقل سلیمی را به این نتیجه می‌رساند که دیپلماسی برد ـ برد هرچند بارها از زبان دولتمردان ما تکرار شد اما جایگاهی در سیاست آمریکایی‌ها در این مذاکرات ندارد.
اوباما با اینکه برای جبران عقب‌ماندگی‌های خود در خاورمیانه و نیز رقابت‌های داخلی آمریکا نیازمند توافق با ایران است، اما به درستی می‌داند که هر توافقی این 2 مقصود را تامین نخواهد کرد. چرا که شوی توافق حداکثر چند هفته دوام خواهد داشت و آنچه باقی می‌ماند و درباره آن باید پاسخگو باشد محتوای توافق است لذا هر توافقی که سهمی از برد را به ایران بدهد ناقض هدف جهانی آمریکا از توافق است. آمریکایی‌ها به دنبال این نیستند که ایران این توافق را سردست بگیرد و مارش پیروزی در جهان بزند و در حالی که تحریم‌ها لغو شده است با فراغ بال، گسترش قلمرو مقاومت در منطقه را پی‌ گیرد.
در روزهای اخیر حتی در محافل نزدیک به دولت این پرسش بی‌پاسخ مانده که چطور با همه همراهی‌ها و کوتاه آمدن‌ها و نرمش‌های صورت گرفته 2 سال اخیر، آمریکا با مطالبات جدید، بساط مذاکرات را اینچنین آشفته کرده است؟ پاسخ این پرسش در راهبرد آشکار دولت آمریکاست که برد خود را در برد ایران نمی‌بیند که اگر می‌دید این همه زیاده‌خواهی معنا نداشت.
ممکن است برخی منتقدان تیم مذاکرات هسته‌ای دلایل تکنیکی و نحوه مذاکره و رویکرد دیپلماسی دولت را هم برای رسیدن به چنین وضعیتی در مذاکرات و افزایش مطالبات آمریکا موثر بدانند اما نگارنده معتقد است حتی با این فرض که تیم مذاکره‌کننده ما در ژنو توافق بهتری می‌نوشت و دست خود را از برخی داشته‌های استراتژیک برای چانه‌زنی در امروز روزی خالی نمی‌کرد و شعار «هیچ توافقی بدتر از عدم توافق نیست» را هم سر نمی‌داد و اما و اگرهای دیگر، آمریکایی‌ها اصولا و به هیچ‌وجه حاضر به پذیرش یک توافق خوب از منظر ایران نبودند.
فهم این مساله که چه چیز باعث ورود آمریکایی‌ها به مذاکرات شد و نیت آنها از این مذاکرات ما را به درک درست‌تری از آنچه امروز شاهد آن هستیم، می‌رساند. آمریکایی‌ها به 3 دلیل وارد مذاکرات شدند.
1- تحریم‌ها اثر مورد نظر آنها را در دو بعد کنترل برنامه هسته‌ای و ایجاد شورش علیه دولت ایران تامین نکرد.
2- تحریم‌ها قابل تداوم نبود و ادامه آن هر چند ساختار آن را فرو نمی‌‌ریخت اما در عمل به سست شدن اجرای تحریم‌ها از سوی کشورهای مختلف منجر می‌شد. از نظر آمریکایی‌ها فشار داروغه‌وار بر کشورها از طریق سیستم اطلاعاتی و سازوکار وزارت خزانه‌داری قابل تداوم نبود و نشانه‌های تمرد از خواست واشنگتن در گوشه و کنار جهان عملا به چشم می‌خورد؛ لذا آنها به دنبال آتل‌بندی تحریم‌ها به دست خودمان بودند!*
3- آمریکایی‌ها به دنبال این بودند که با تحمیل یک توافق یکجانبه به ایران و به رخ کشیدن آن در سطح جهانی شکست‌های سال‌های اخیر را در منطقه جبران کنند و به نوعی هژمونی از دست رفته خود را بازیابی کنند و در کنار آن به اندرونی مهم‌ترین دشمن خود دست یابند.
تاکید می‌کنم، من در اینجا به دنبال توجیه اشتباهات تیم مذاکره‌کننده در نحوه مذاکره و پیشبرد آن نیستم، حرف من این است که اگر این اشتباهات هم نمی‌بود، آمریکایی‌ها آنچه را می‌خواستیم به ما نمی‌دادند.
ریشه این امر به تضاد راهبردی منافع 2 کشور بازمی‌گردد، برای همین است که گزاره برد- برد در چنین شرایطی از نظر طرف مقابل بی‌اعتبار است.
شاید کسانی در روزهای اول مذاکرات با مطرح کردن این پیش‌فرض که «آمریکا خواهان برکشیدن یک جریان سیاسی در ایران است» رسیدن به توافق را در صورت کوتاه آمدن ایران از بخش‌های مهمی از صنعت هسته‌ای، قطعی می‌دانستند اما این یک تحلیل تک‌بعدی و سطحی از مساله‌ای چندبعدی بود.
آمریکایی‌ها مدت‌هاست به این جمع‌بندی رسیده‌اند که تقویت هیچ جریان سیاسی در ایران این تضمین را به آنها نخواهد داد که تضاد راهبردی منافع 2 کشور در سطح جهانی به نفع آمریکا حل و فصل شود؛ برای همین ممکن است از یک جریان سیاسی در داخل ایران حمایت کنند اما در این حمایت از منافع راهبردی خود هزینه نمی‌کنند. لذا بارها این سوال توسط اندیشکده‌های آمریکایی در طول مذاکرات مطرح شد که ایران با پول حاصل از توافق و برداشتن تحریم‌های نفتی و بانکی چه خواهد کرد؟ متفقا جواب آنها به این سوال این بود که گشایش حاصل از توافق به افزایش قدرت ایران در منطقه منجر خواهد شد، اینجاست که بازی درآوردن آمریکا درباره رفع تحریم‌ها و مطالبه بازرسی نظامی و سایر مطالبات نامعقول معنای خود را نشان می‌دهد. «وعده» گشایش در خارج در ازای ورود مویرگی به تاسیسات نظامی ایران در داخل، موازنه‌ای که برای آنها رسیدن به توافق را توجیه و به‌صرفه می‌کرد. در حالی که با کمک عربستان و اسرائیل و لاپوشانی آمریکا، داعش به مرزهای ما نزدیک می‌شود، ایران اجازه دسترسی به تاسیسات نظامی خود را بدهد!
در صورت چنین توافقی آمریکایی‌ها قطعا آن را به رخ دیگر کشورها خواهند کشید و الگوی پیشرفت و مقاومت ایران را شکست خورده معرفی خواهند کرد.
کدام کشور است که اجازه دسترسی به مجموعه‌های نظامی خود را به اجنبی داده باشد، یک صنعت استراتژیک‌ خود را برای 10 تا 15 سال محدود کند به‌طوری که حتی اجازه تحقیق و توسعه دلخواه را هم نداشته باشد بعد بتواند ادعای پیروزی هم بکند؟
آنچه امروز آمریکایی‌ها از ما می‌خواهند بعد از دکوری کردن برنامه هسته‌ای، ورود به مساله امنیت ماست. شوق ورود به مساله امنیت ملی ایران هم خودگویای عدم تمایل آمریکا به ترک یا کاهش تخاصم با ایران است.
مخالفت دائمی آمریکا با بسته شدن موضوع PMD در مذاکرات در قبال این همه نرمش ایران و موکول کردن آن به بازرسی‌ها، مصاحبه‌ها و رضایت آژانس، تداوم همان سیاست فریب و تخاصم است. کارگذاشتن بمبی‌ مهلک در متن توافق است که در صورت پذیرش ایران صدای انفجار آن چند ماه بعد از توافق شنیده خواهد شد.
در اینجا به دنبال توصیف همه‌جانبه دام‌هایی که آمریکا به دنبال کار گذاشتن آنها در متن توافق نهایی است، نیستیم و الا بسط همین موضوع PMD و بسته نشدن آن به تنهایی برای اینکه به نیات پلید آنها از روند مذاکرات و به دام انداختن ایران پی ببریم، کفایت می‌کرد.
از جمله شگردهای آنها برای رسیدن به اهداف‌شان در مذاکرات، گنجاندن واژه‌های چندپهلو، غیرشفاف و تفسیرپذیر در متن توافق احتمالی است که هوشیاری تیم ایرانی را می‌طلبد. از طرفی تکنیک مبهم‌نویسی و پیچیده‌نویسی متن توافق برای تحمیل توافق بد و رودررو قرار دادن تیم مذاکره‌کننده ایران با قانون مصوب مجلس شورای اسلامی و ایجاد یک جنجال سیاسی در ایران پس از امضای توافق یکی از نقشه‌هایی است که در دستور کار دشمن قرار دارد.
اخیراً شنیده شده محمدجواد ظریف در یک محفل دولتی گفته است توافقی با این ویژگی را نمی‌تواند امضا کند.
هرچند ترفند خیانت‌گونه مبهم‌نویسی توافق برای فرار از خطوط قرمز امنیت ملی از سوی برخی حامیان دولت مخفیانه توصیه شده است اما با توجه به همین خبر واکنش محمدجواد ظریف، پی به عمق تعاریف اخیر رهبر حکیم انقلاب از اعضای تیم مذاکره‌کننده می‌بریم.
چه کسی در ایران پای چنین برگه‌ای را امضا می‌کند؟
از همین روست که آمریکایی‌ها در ماه‌های اخیر به موازات مذاکرات، پروژه دیگری را کلید زده‌اند و آن تلاش سازماندهی شده سیاسی - رسانه‌ای برای مقصر جلوه دادن ایران در صورت عدم توافق است. این پروژه برای آمریکایی‌ها آنقدر مهم است که ادبیات آن در ماه‌های اخیر به صورت مستمر در درجه نخست از سوی شخص رئیس‌جمهور آمریکا ساخته و پرداخته شده است.
قطعاً در چنین شرایطی دولت باید توان خود را در سطح جهانی برای مقابله با این پروژه به کار گیرد. تکرار این عبارت از سوی وزیر امور خارجه که اگر آمریکایی‌ها زیاده‌خواهی نکنند، توافق در دسترس است، نشانه‌هایی از این مسأله است که سنسورهای وزارت امور خارجه در این باره تا حدودی حساس شده است. اما این ادبیات باید گسترده‌تر شده و از سوی رئیس‌جمهور و سایر اعضای دولت در دیدارهای مختلف در سطح جهانی مطرح شود.
هرچند جمع‌بندی‌ها نشان می‌دهد در صورت عدم توافق، افکار عمومی جهان، ایران را مقصر نخواهد دانست و شاید بتوان این را یکی از دستاوردهای این مذاکرات دانست که در آینده می‌تواند مبنای فروپاشی ساز و کارهای اعمال تحریم‌ها شود اما این جمع‌بندی جهانی بیش از آنکه حاصل تلاش هدفمند و جهت‌دهی شده ما باشد، حاصل نرمش‌های مکرر ایران در مذاکرات است.
قطعاً هرچه امروز دولت و تیم مذاکره‌کننده در جهت خنثی‌سازی پروژه موازی آمریکایی‌ها (مقصر جلوه دادن ایران در عدم توافق) حرکت کند، در آینده میوه آن را در تمرد کشورها از اجرای تحریم‌های آمریکا علیه ایران خواهد چید.
وضعیت امروز آمریکا در جهان یک وضعیت بشدت شکننده است و روند نافرمانی از آمریکا به وضوح حتی در میان متحدانش نیز دیده می‌شود؛ این وضعیت یک فرصت برای سیاست خارجی ایران خواهد بود.
آمریکا امروز پس از عدم توانایی تمام‌کنندگی در مسائل مختلف جهانی و عقب‌ماندگی در منطقه به راهبرد ایجاد هرج و مرج جهانی روی آورده است که نمونه آن پدیده داعش در خاورمیانه و ویکی‌لیکس در حوزه اطلاعات است. ابرقدرتی که برای حفظ هژمونی خود، به چنین رویکردی برسد، پایه‌های سلطه‌اش در حال ویرانی است. «فروپاشی» هیچ‌گاه از «در» وارد نشده است؛ در طول تاریخ سقوط امپراتوری‌ها غالباً ناباورانه بوده است.
.................................................................................
*علاوه بر اینکه ساختار تحریم را آتل‌بندی کردند به اروپایی‌های معترض به تحریم‌ها وعده دادند با تضعیف موقعیت ایران در مذاکرات، معاملات چرب‌تری را در آینده کاسب شوند. به این ترتیب هم پروسه صدور رای دادگاه‌های اروپایی به نقض تحریم‌ها پایان یافت و هم دندان‌گردی آنها برای معاملات آینده در صنعت خودرو و نفت بیشتر شد.

محمدرضا کردلو: لطف‌الله میثمی که یک عضو شناخته شده سازمان مجاهدین در پیش از انقلاب و انشعاب پس از انقلاب این سازمان است، در سرمقاله یکی از شماره‌های اخیر «چشم‌انداز ایران» که خود مسؤولیت آن را برعهده دارد، می‌نویسد: سال 58، میدان توپخانه، از اتوبوس پیاده شدم، پسران و دختران جوان در میدان مشغول رژه و شعار بودند. مسعود رجوی می‌گفت: مسؤولان جمهوری اسلامی توانایی مقابله و یارای مقاومت در برابر امپریالیزم غرب و آمریکا را ندارند و سازماندهی میلیشیا گامی است برای مقابله با امپریالیزم و حفاظت از آزادی و استقلال و تمامیت انقلاب ایران. شنیده می‌شد که دولت وقت مهندس بازرگان مانند دولت کرونسکی پیش از انقلاب اکتبر 1917روسیه است و مجاهدین خود را برای اقدام لنینی و کامل کردن انقاب ضدامپریالیستی آماده می‌کنند. روزها و ماه‌ها و سال‌ها سپری شد. رهبران سازمان از فرانسه و بعد از آن از عراق سردرآوردند. مسعود رجوی به دامان حزب بعث و صدام پناه برد. در حالی که جوانان وطن، برای دفاع از مملکت با گلوله سربازان بعثی یکی یکی در خون خود می‌غلتیدند. گروه‌های ترور منافقین بعد از فرار مسعود رجوی و بنی صدر فعال‌تر شدند. این گروه‌ها که با حمایت آمریکا توانسته بودند تجهیز و تسلیح شوند در آشوب‌های خیابانی 30 خرداد 60 و چند هفته پس از آن به روش‌هایی که حالا به «داعشی» شناخته می‌شود، هزاران نفر از مردم کوچه و بازار را ترور کردند. بمب‌گذاری و ترور اگرچه شاید از سوی رسانه‌ها و مردمی که یک خط در میان اخبار کشورهای منطقه را دنبال می‌کنند، شیوه‌ای «نخ‌نما» تلقی شود اما هنوز توسط جریان‌های تروریستی مابعد منافقین شبیه داعش مورد استفاده و استعمال قرار می‌گیرد. داعش نیروهای زخمی خود را در بیمارستان‌های رژیم صهیونیستی بستری می‌کند، آمادگی‌های نظامی‌‌اش را در ترکیه می‌بیند و با تسلیحاتی که با پول عربستان سعودی و دلالی نفت به آمریکا تهیه می‌کند، چند کشور را که اتفاقا در نقشه اسرائیلی خاورمیانه بزرگ نقش حیاتی ایفا می‌کنند، به خاک و خون می‌کشد. در این میان آل‌سعود هم در کوران تبلیغاتی داعش، به یمن حمله می‌کند تا منطقه استراتژیکی را که ممکن است بعدها برای خاورمیانه بزرگ دردسر شود، به دست بگیرد. لابی‌های صهیونیستی دهه‌ها منتظر داعش بودند. تصاویر کشتار چندروز پیش مسجد شیعیان کویت و حمله تروریستی مرگبار در تونس، معدود تصاویر به جامانده از جنگ‌های صلیبی را به ذهن متبادر می‌کند. تصاویری که بهترین تفسیر برای آنها «کشتار برای هیچ» است. ژوئن 2015 اتفاقی می‌افتد که در کتاب‌های تاریخ «قرون وسطی» خوانده‌ایم. لیبرالیسم ادعا می‌کند 600 ـ 500 سال است بشریت را وارد «دوران تازه»‌ای کرده است. دورانی که قرار است از جنگ و ترور خبری نباشد.
شوربختانه‌تر اینکه اساتید دانشگاهی در ایران که به لطف ترجمه چند خطی سواد روشنگری آموخته بودند، این ادعا را توسعه دادند که در لیبرالیسم «جنگ» نداریم. نقطه مقابل لیبرالیسم را دیکتاتوری معرفی کردند. نظامی که سرکوبگر، فاشیست و اقتدارگراست. حکام کشورهای منطقه اگرچه همگی واجد این ویژگی‌ها (سرکوبگری، فاشیسم و اقتدارگرایی) بودند اما به خاطر به رسمیت شناختن اسرائیل تا سال‌ها به متحد استراتژیک آمریکا در منطقه تبدیل شدند. نهضت‌های مردمی در کشورهای منطقه اما این اتحاد استراتژیک را برنتافتند. همانطور که آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در سال66 و در سازمان ملل پیش‌بینی کرده بودند برادران انقلاب ایران موجبات بیداری بزرگ در منطقه شدند. آیت‌الله العظمی  خامنه‌ای آن سال در سخنرانی مجمع عمومی سازمان ملل گفته بودند: نهضت بیداری مسلمانان در بسیاری از کشورهای اسلامی ـ بر خلاف آنچه تصور و تبلیغ می‌شود ـ فرزند انقلاب اسلامی ایران نیست، برادر آن است.
تنها پاشنه آشیل بیداری اسلامی، به شکل دادن گروه‌های تکفیری انجامید؛ اختلاف‌های قومیتی و شیعه و سنی. اسلام آمریکایی آل‌سعود و شیعه انگلیسی، آبی را که آمریکا می‌خواست به آسیاب اسرائیل ریخت. لابی‌های صهیونیستی دهه‌ها منتظر داعش بودند. وضعیت اسفبار لیبی، هرج و مرج در تونس، به قدرت رسیدن یک حکومت نظامی و صدور حکم اعدام برای منتخب مردم در مصر، تضعیف شیعیان بحرین، به خاک و خون کشیده شدن مردم یمن، تخریب و ویرانی 80درصد سوریه و آوارگی صدها هزار سوری از خانه و کاشانه‌شان و پیشروی هر روزه داعش در عراق اتفاقاتی نبود که از «بیداری اسلامی بزرگ» انتظارش را می‌کشیدیم، نقشه انگلیسی «تفرقه بیانداز و حکومت کن» هنوز کارآیی داشت، حتی اگر استاد اصلاح‌طلب دانشگاه آن را یک توهم بداند!  مترجمان مدل‌های توسعه اما هنوز فکر می‌کنند دنیا همان گلستانی است که آنها فکر می‌کنند. یکی از کسانی که در نبرد مستقیم با داعش در عراق حضور داشته می‌گوید: در استان‌هایی که داعش در آنها حضور دارد و در شهرهای مهم عراق وقتی خانواده‌ای فرزندش را برای خرید به بیرون منزل می‌فرستد، حتما یک احتمال در ذهنش این است که او در یک بمب‌گذاری یا ترور یا عملیات انتحاری با کمربند انفجاری کشته خواهد شد.
همه حکام مستبد منطقه با همه متحد استراتژیک بودنشان برای آمریکا اما بعد از اینکه مغلوب شدند، نتیجه اعتماد خود را به آمریکا به سرعت گرفتند. حتی برخی مجاهدان شنبه مانند مرسی نیز حالا وقتی پشت میله‌های زندان برای اعدام آماده می‌شوند، طعم این اعتماد را می‌چشند.
داعش در منطقه فعال‌تر شده است. تهدید کرده است که هر جمعه در یک کشور خون به پا خواهد کرد. عراق، اردن، لیبی، لبنان، تونس، مغرب و هر گزینه دیگری محتمل است. روز قدس نزدیک است. همین 6 سال پیش جماعت مدعی دموکراسی چون صندوق انتخابات مردم بر وفق مرادشان نبود، حتی بر خلاف امنیت ملی شعار دادند. گفتند: «نه غزه، نه لبنان». حالا که 6 سال گذشته است و داعش در چند صد کیلومتری ایران است، حالا که هربار کشوری و منطقه‌ای از تسلیحات آمریکایی و تعلیمات ترکیه‌ای و کینه سعودی در امان نیست، برخی جور دیگری دارند همان شعار را تکرار می‌کنند. برخی که آمریکا را بزک می‌کنند، برخی که از شعار «مرگ بر آمریکا» در تشییع شهدای غواص ناراحتند، همین برخی که مدل‌های توسعه ترجمه‌ای را دیکته می‌کنند برای اعتماد به آمریکا. مردم از این برخی‌ها نه «شعور» دیدند و نه «صداقت». حالا هم سینه چاک می‌کنند برای توافق به هر قیمتی؛ حتی بازدید از مراکز نظامی و افتادن اطلاعات امنیتی دست دشمن و وقوع یک جنگ تمام عیار. همه چیز محتمل است. خدا این برخی را از خواب آمریکا بیدار کند.

دکتر جواد حق‌گو: تغییرات اقلیمی، گرم شدن زمین و خشکسالی‌های پی در پی در مناطق گوناگون جهان سبب شده بسیاری از صاحبنظران و کارشناسان مسائل بین‌المللی، منازعات دهه‌های آتی را منازعاتی برای تسلط بر منابع آب قلمداد کنند. با این حال پیش‌بینی‌هایی از این دست چیزی از اهمیت متغیری چون انرژی در شکل دادن به آینده تحولات جهانی و منطقه‌ای نمی‌کاهد. سال‌های سال است درگیری‌هایی پراکنده یا گسترده بر سر منابع انرژی درمی‌گیرد و این متغیر نقش عمده‌ای را در طیف وسیعی از رفتارهای دولت‌ها از تعامل گرفته تا تنازع ایفا می‌کند. تقویت پیوندهای راهبردی 2 قدرت شرقی یعنی چین و روسیه بویژه در سال‌های اخیر تا حد زیادی ناشی از «هم‌تکمیلی» نیازها و مزیت‌های متقابل است که این دو را صرف‌نظر از دغدغه‌های امنیتی مشترک، همکاری‌های نظامی، مبادلات تجاری، مالی و فنی، اهداف مرتبط با هماوردی با قدرت‌های غربی و... از طریق لوله‌های انتقال نفت و گاز نیز به هم پیوند می‌دهد و موجب همگرایی 2 کشور و نزدیکی بیش از پیش آنها شده است.
در برابر، تنازعات گوناگونی بر سر منابع انرژی درمی‌گیرد که روی دیگر سکه این متغیر تعیین‌کننده است و بر همکاری‌ها سایه می‌افکند تا جایی که مساله تامین انرژی و ثبات بازار و جریان آزاد نفت و گاز به ساختار عظیم اقتصادهای رو به رشد به یکی از مهم‌ترین اولویت‌های دولت‌ها تبدیل شده است. در حال حاضر از شرق آسیا گرفته تا غربی‌ترین نقاط نقشه پهناور جهان صحنه کشمکش‌های آشکار و پنهان بر سر منابع انرژی است. مساله انرژی حتی برنامه‌های کلان و راهبردهای کشورها را به شکلی اساسی از خود متاثر کرده و همچنان می‌تازد. به‌عنوان مثال برخی صاحبنظران مسائل جهانی بر این باورند به‌رغم ترسیم نقشه راه سیاست خارجی آمریکا طی سال‌های آتی و تاکید بر چرخش توجه سیاست خارجی از خاورمیانه به شرق آسیا با هدف کنترل مهم‌ترین رقیب جهانی آمریکا یعنی چین، این مساله انرژی و آینده تامین و صادرات آن از خاورمیانه است که همچنان آمریکایی‌ها را درگیر تحولات این منطقه نگاه داشته و بخش مهمی از ظرفیت‌های آنان را به خود مشغول کرده است.
این مساله از دیرباز یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های آمریکایی‌ها بوده است. به‌عنوان مثال در سال‌های پایانی هزاره گذشته میلادی، «جفری کمپ» استراتژیست آمریکایی با ترسیم خطی منحنی دور قلمروی ایران و تمام منطقه خلیج‌فارس و کشورهای پیرامونی نظیر امارات عربی متحده، بحرین، قطر، عربستان، یمن، عراق، ترکیه، آذربایجان، گرجستان، جنوب روسیه و آسیای مرکزی یک بیضی را کشید و آن را «بیضی استراتژیک» نامید. به گفته وی، این منطقه که 70 درصد ذخایر اثبات‌شده نفت و 40 درصد ذخایر اثبات‌شده گاز را دربر می‌گیرد، «هارتلند نو» یا همان کانون جدید جهان است و هر قدرتی بتواند کنترل آن را در دست گیرد، ابرقدرت جهان خواهد شد. در این ارتباط کنگره آمریکا در مارس 1999 راهبردی را با نام «راه ابریشم» تصویب کرد که هدف آن جلوگیری از گسترش نفوذ قدرت‌هایی چون روسیه و جمهوری اسلامی ایران در کشورهای انرژی‌خیز حاشیه دریای خزر و بستر این دریاچه بود.
البته این فقط آمریکایی‌ها نبودند که با هدف کسب برتری جهانی، سودای تسلط بر منابع انرژی جهان را در سر می‌پروراندند. دهه‌ها پیش از این، هدف دستیابی به شریان حیاتی انرژی بریتانیا در خاورمیانه و هند و تسلط بر چاه‌های نفت قفقاز سبب شده بود «آدولف هیتلر» رهبر آلمان نازی دستور حمله «بارباروزا» را صادر کند.
در حال حاضر می‌بینیم در روابط چین با همسایگانش منابع انرژی موجود در دریاهای پیرامونی نقش مهمی در گسترش منازعات ایفا می‌کند تا جایی که یکی از دلایل هماوردی چین با ژاپن در دریای چین شرقی و چین و کشورهایی نظیر ویتنام و فیلیپین در دریای چین جنوبی منابع انرژی موجود در آب‌های مورد  اختلاف است.
در حال حاضر یکی از مهم‌ترین بحران‌های جهانی یعنی بحران اوکراین تحت تاثیر متغیر انرژی هنوز ادامه دارد و مساله وابستگی اوکراین و اتحادیه اروپایی به گاز روسیه سبب شده کشورهای غربی از اعضای اتحادیه اروپایی گرفته تا آمریکا نتوانند به اهداف خود در شرق اروپا مبنی بر عقب راندن گام به گام مسکو جامه عمل بپوشانند.
همچنان که در تحولات چند سال اخیر سودان و استقلال سودان جنوبی از این کشور در سال 2011 مساله انرژی و دستیابی به منابع انرژی نقش مهمی بازی کرد، یکی از دلایل مهم فتنه‌گری صهیونیست‌ها در منطقه نیز به متغیر انرژی بازمی‌گردد. طی سال‌های اخیر مشخص شده در آب‌های مدیترانه و در منطقه آبی مشترک رژیم صهیونیستی، دولت فلسطینی حاضر در نوار غزه، سوریه، لبنان و قبرس منابع قابل توجهی از نفت و گاز وجود دارد.
از این رو به باور برخی ناظران، یکی از اهداف صهیونیست‌ها در بر هم زدن ثبات منطقه، بحران‌آفرینی در سوریه و حمله به غزه ایجاد پوشش برای بهره‌جویی از این منابع با دعوت از شرکت‌های بزرگ انرژی جهان بوده است.
ماه گذشته شبکه «اسکای‌نیوز» از وجود منابع عظیم انرژی در یمن خبر داد که عاملی مهم در جنگ‌افروزی‌های آمریکا و سعودی در یمن بوده است، همچنان که گروه تروریستی داعش نیز با انگیزه دستیابی به منابع انرژی مناطق شمالی عراق بخش مهمی از نیروهای خود را بر تصرف مناطق نفت‌خیز این کشور متمرکز کرد. با توجه به چنین نمونه‌هایی می‌توان نقش محوری انرژی را در تحولات گذشته، حال و آینده جهان دریافت. تا قبل از پایان جنگ سرد، انرژی مفهومی ژئوپلیتیک داشت اما با پایان جنگ سرد مفهوم ژئواکونومیک به خود گرفت و به عنصری مهم در روابط قدرت‌ها تبدیل شد. به این ترتیب قرن ۲۱ را می‌توان قرن ژئواکونومی با محوریت انرژی نامید.
*مدرس دانشگاه تهران