محمودرضا جعفریان: 4 آبان 1343 امام خمینی(ره) در اعتراض به لایحه «کاپیتولاسیون» طی نطق شدیداللحنی فرمودند: «عظمت ایران از بین رفت، استقلال از دست رفت، عزت ما پایکوب شد. مگر ما مستعمره هستیم؟ مگر ایران در اشغال آمریکاست؟» کاپیتولاسیون
(Capitulation) از کلمه Capitulate به معنای شرط گذاشتن و در معنای لغوی آن سازش و تسلیم آمده است. کاپیتولاسیون به قرارداد‌هایی اطلاق می‌شود که به موجب آن، اتباع یک دولت در قلمرو دولت دیگر مشمول قوانین کشور خود می‌شوند و آن قوانین توسط کنسول آن دولت در محل اجرا می‌شود، به همین جهت در فارسی به آن «حق قضاوت کنسولی» نیز گفته می‌شود. مقررات کاپیتولاسیون اگرچه از دوره صفوی به صورت نانوشته درباره اتباع اروپایی رعایت می‌شد اما به صورت قانون از دوران قاجار پس از جنگ‌های ایران و روسیه طی عهدنامه ترکمانچای به اتباع دولت روسیه تزاری داده شد.(1) با این حال حق قضاوت اتباع یک کشور به همان عرف و قانون کشور متبوع در یک کشور دیگر امری بود که در ایران از دوران صفویه وجود داشته اما با این تفاوت اساسی که چنین حقی، محترمانه و اغلب مواقع تعهدی دوسویه بوده است؛ رویه‌ای که با تفوق روسیه بر ایران بالاجبار کنار گذاشته و از آن پس «تحمیلی» شد ولی اگرچه در دوران قاجار این امر با توجه به شکستی که ایران طی جنگ‌ها نصیبش شد بر ملت و دولت ما تحمیل گردید اما در دوران محمدرضا پهلوی کاپیتولاسیون به مثابه هدیه‌ای به آمریکا اهدا شد.
  چگونگی تصویب لایحه کاپیتولاسیون
روی کار آمدن دموکرات‌ها در پاییز 1339 در آمریکا و ریاست‌جمهوری «جان اف‌‌ کندی» تاثیری فراوان در تغییر سیاست حکومت ایران داشت. کندی که بر لزوم فضای باز سیاسی و اقتصادی در کشورهای جهان تاکید داشت، خواهان ایجاد اصلاحات اقتصادی و سیاسی در کشورهای ثروتمند و نفتخیز جهان سوم بود تا با ایجاد رفٌرم در نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این کشورها از قیام‌های مردمی جلوگیری کرده و دوام و بقای سیاسی دولت‌های وابسته را تضمین کند. رژیم شاه که همواره متاثر از نظام حکومتی آمریکا بود برای اجرای سریع اصلاحات اقتصادی و سیاسی مورد نظر کاخ سفید تحت فشار قرار گرفت، به همین منظور شاه به توصیه مشاوران آمریکا‌یی‌اش درصدد تغییراتی تحت عنوان «اصلاحات اجتماعی» برآمد. تصویب لایحه موسوم به «اصلاحات ارضی» از طرف هیات دولت در تیرماه 1340 و برگزاری رفراندوم شاه و تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در فروردین 1341 در راستای همین تغییر سیاست بود. این طرح‌ها از حمایت دولت آمریکا برخوردار بود و مطبوعات آمریکایی اجرای آن را می‌ستودند.(2) پس از این، احیای نظام کاپیتولاسیون با هدف برداشتن موانع حقوقی و قانونی حضور نیروهای آمریکایی در ایران و تضمین امنیت آنان، مورد توجه قرار گرفت که اسفند1340 از سوی سفارت آمریکا به دولت «امیراسدالله علم» پیشنهاد و به تصویب هیأت دولت او در مهر 1342 رسیده بود. اسفند 42 علم از نخست‌وزیری برکنار شد و جای خود را به «حسنعلی منصور» داد. منصور که روابط نزدیکی با آمریکایی‌ها داشت، پس از معرفی کابینه خود یکی از نخستین اقداماتش این بود که طرح «مصونیت مستشاران نظامی آمریکایی» را که به عنوان ماده واحده‌ای در دوره دولت علم به مجلس سنا ارائه شده بود دوباره به مجلس سنا برد. متن لایحه از این قرار بود:
 «لایحه اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیت‌ها و معافیت‌های قرارداد وین
ماده واحده: با توجه به لایحه شماره 18-2291-3157-25/11/1342 دولت و ضمائم آن که در تاریخ 21/11/43 به مجلس سنا تقدیم شده، به دولت اجازه داده می‌شود که رئیس و اعضای هیأت‌های مستشاری نظامی ایالات متحده را در ایران که به موجب موافقتنامه‌های مربوطه در استخدام دولت شاهنشاهی می‌باشند از مصونیت‌ها و معافیت‌هایی که شامل کارمندان اداری و فنی موصوف در بند و ماده اول قرارداد وین- که در تاریخ هجدهم آوریل1961 مطابق 29 فروردین‌ماه1340 به امضا رسیده‌ است، می‌باشد- برخوردار نماید». (3)  
مجلس سنا پس از چند ماه بررسی سرانجام در مرداد 1343 لایحه را تصویب و آن را به مجلس شورای ملی فرستاد. این طرح ابتدا با مخالفت نمایندگان مجلس مواجه شد ولی منصور به سختی از لایحه دفاع کرد و به قصد آرام کردن فضا و ساکت کردن مخالفان، آشکارا و به عمد به آنان درباره مفاد لایحه دروغ گفت. او حتی به خبرنگاران هم دروغ گفت و این مصونیت را تنها از آن مستشاران نظامی دانست و سایر اتباع آمریکایی را از آن مستثنا دانست.(4) منصور، برای اینکه جریان تصویب لایحه را بسیار عادی و طبیعی نشان دهد، استدعای فوریت کرد و علت آن را یک مطلب کاملاً ساده و عادی تلقی کرد.(5)  مجلس شورای ملی 188 نماینده داشت که 140 کرسی آن در اختیار حزب ایران‌نوین بود. دولت برای اینکه در رأی‌گیری دچار مشکل نشود روز قبل از طرح لایحه در مجلس، با نمایندگان حزب ایران‌نوین یک نشست خصوصی برپا کرد. جالب آنکه گزارش این جلسه خصوصی در بعدازظهر همان روز از سوی کاردار سفارت آمریکا به واشنگتن ارسال شد!(6) جلسه رأی‌گیری لایحه در مجلس، روز 21 مهر 1343، ساعت 8 صبح آغاز به کار کرده و تا 5 بعدازظهر ادامه پیدا کرد. جلسه حتی برای صرف ناهار تعطیل نشد. در این جلسه 15 نفر از نمایندگان علیه لایحه صحبت کردند که آنها نیز بعداً صحبت‌های خود را پس‌گرفتند. سرانجام لایحه مزبور در مجلس شورای ملی با 74 رأی موافق و 61 رأی مخالف از میان 136 نفر، در حالی که تعدادی از ماموران سفارت آمریکا در صف تماشاچیان نشسته بودند، به تصویب رسید.
عکس‌العمل امام(ره) علیه این لایحه
 با ظهور امام(ره) در اوایل دهه 40 به‌تدریج حوزه علمیه قم به عرصه‌ای برای مخالفت با رژیم شاهنشاهی تبدیل شد. امام(ره) در جریان لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی (مصوب 6 مهر 1341) از مراجع تراز اول قم خواست مشترکاً طی تلگرافی مخالفت خود را به شاه اعلام کنند.(7) پس از آن امام(ره) برگزاری رفراندوم «شاه و مردم» را طی اعلامیه‌ای «رفراندوم اجباری» نامید و آن را تحریم کرد.(8) اگرچه رژیم درصدد آن بود تا تصویب لایحه کاپیتولاسیون در جامعه بازتاب چندانی نداشته باشد اما امام‌ خمینی(ره) چند روز پس از تصویب لایحه از آن آگاه شدند و در جلسه‌ای که با حضور شهید محلاتی و آقای مولایی بود، فرمودند: «این از آن اموری است که ما باید دنبال کنیم و عزت اسلام را زنده کنیم. این قصه رأی زن‌ها نیست که آنها به ما وصله ارتجاعی بچسبانند، این قصه تقسیم اراضی نیست که به ما بگویند طرفدار مالکین هستند، این مساله‌ای است که تمام آزادی‌خواهان دنیا این مساله را قبول دارند که ما برای آزادی می‌جنگیم. ما هدفمان یک هدف ارتجاعی نیست؛ ما هدفمان این است که از زیر یوغ استعمار آمریکا و اسرائیل بیرون بیاییم. ما می‌خواهیم یک ملت مستقل باشیم نه زیر یوغ استعمار آمریکا که مستشارانش در مملکت ما هر چه جنایت می‌خواهند بکنند، بکنند و هیچ دستگاه قضایی حق نداشته باشد آنها را دستگیر کند».(9) صبح روز دوشنبه 4 آبان 1343 که مصادف با تولد حضرت فاطمه‌الزهرا(س) بود، امام(ره) تصمیم گرفتند درباره کاپیتولاسیون سخنرانی کنند. رژیم که از قبل در جریان سخنرانی امام(ره) قرار گرفته بود، با اعزام نماینده‌ای به قم، سعی کرد مانع سخنرانی ایشان شود ولی امام(ره) این فرد را به حضور نپذیرفتند.(10) امام خمینی(ره) نطق تاریخی خود را با آیه «انا لله و انا الیه راجعون» آغاز کردند، سخنرانی امام(ره) با این جملات آغاز شد: «... عزت ما پایکوب شد، عظمت ایران از بین رفت، عظمت ارتش ایران را پایکوب کردند، قانونی را به مجلس بردند که در آن ما را ملحق کردند به پیمان وین... که تمام مستشاران نظامی آمریکا با خانواده‌هاشان، با کارمندهای فنی‌شان، با کارمندان اداری‌شان، با خدمه‌شان.... از هر جنایتی که در ایران بکنند مصون هستند، آقا من اعلام خطر می‌کنم،‌ ای ارتش ایران من اعلام خطر می‌کنم،‌ ای سیاسیون ایران من اعلام خطر می‌کنم... والله گناهکار است کسی که فریاد نکند. ‌ای سران اسلام به داد اسلام برسید، ‌ای علمای نجف به داد اسلام برسید،‌ ای علمای قم به داد اسلام برسید...».(11)  سپس امام(ره) در همان روز بیانیه‌ای صادر کردند: «دنیا بداند که هر گرفتاری که ملت ایران و ملل مسلمین دارند از اجانب است، از آمریکاست، ملل اسلام از اجانب عموما و از آمریکا بویژه متنفر است». در این بیانیه از کاپیتولاسیون به عنوان سند بردگی ملت ایران یاد شده است.(12) ایشان افزودند: «اگر در این مبارزه 100 هزار نفر هم شهید بدهیم بهتر است از اینکه این قانون ننگین تصویب شود، زیرا این قانون همه مقدسات ما را زیر پا گذاشته ‌است و استقلال ما را به بیگانگان فروخته ‌است». (13)
 مهم‌ترین پیامدهای تصویب لایحه
 تبعید امام(ره) به ترکیه
صبح روز 13 آبان نیروهای نظامی منزل امام(ره) را محاصره و ایشان را دستگیر کردند، سپس ایشان را به تهران و از آنجا به وسیله هواپیمای نیروی هوایی ارتش، به ترکیه فرستادند.(14) پس از این سخنرانی، رژیم که احساس ناتوانی می‌کرد درصدد برآمد امام(ره) را از ایران تبعید کند. بعدازظهر 13 آبان رادیو ایران اعلام کرد: «طبق اطلاع موثق و شواهد و دلایل کافی چون رویه آقای خمینی و تحریکات مشارالیه علیه منافع ملت و امنیت و استقلال و تمامیت ارضی کشور تشخیص داده‌ شد، لذا در تاریخ 13 آبان‌ماه 1343 از ایران تبعید گردید».  این مطلب در جراید عصر نیز چاپ شد. کاردار سفارت آمریکا طی پیامی به آمریکا اظهار خوشحالی کرد و نوشت: «سرانجام ما توانستیم از شر آن پیرمرد که چوب لای چرخ ما می‌گذاشت راحت شویم».(15) به محض شنیدن خبر دستگیری و تبعید امام(ره) بازار قم بسته شد‌، بازار تهران نیز تا مدت‌ها بسته ماند.
 ترور حسنعلی منصور
حسنعلی منصور به عنوان عامل احیای مجدد کاپیتولاسیون در ایران و مدافع این لایحه ننگین در مجلسین سنا و شورای ملی و همچنین عامل تبعید امام(ره) به ترکیه، از سوی جمعیت موتلفه اسلامی ترور شد. روز پنجشنبه ساعت
10 صبح اول بهمن‌ماه 43 منصور مقابل در اصلی مجلس واقع در میدان بهارستان به دست محمد بخارایی ترور شد.
 لغو رسمی کاپیتولاسیون
 کاپیتولاسیون سرانجام پس از پیروزی انقلاب در 23 اردیبهشت 1358 رسما لغو شد. در بیانیه وزارت امور خارجه چنین آمده است: «به پیشنهاد هیأت وزیران دولت موقت جمهوری اسلامی ایران و تصویب شورای انقلاب اسلامی، قانون مصوب
21 مهر 1343 به اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیت‌ها و معافیت‌های قرارداد وین (کاپیتولاسیون) از تاریخ 23/2/1358 لغو شد».(16)
-----------------------------------------
پی‌نوشت‌
1- حق قضاوت کنسولی(کاپیتولاسیون)، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ص 54
2-  سفر 20 بهمن 1340 چستر پاولز مشاور کندی در امور آسیا و آفریقا به تهران برای اعلام حمایت آمریکا از تصویب قانون اصلاحات ارضی صورت گرفت.
3- مجموعه کتاب‌های دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، ج 71
4- میلانی. عباس، معمای هویدا، تهران،‌ اختران، 1380، صص 200-199
5- اسناد لانه جاسوسی، تهران، مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی، 1369، ص 11
6- همان، ص40
7- روحانی. سیدحمید، خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چ اول، 1376 ص45
8-  صحیفه نور، ج 1، صص 53 -51
9- خاطرات شهید محلاتی، همان ص 64
10- روحانی. سیدحمید، بررسی و تحلیل نهضت امام خمینی(ره)، بی‌جا، 1361، ج1، ص 716
11- مجموعه کتاب‌های شرح وقایع انقلاب اسلامی، ج 1، صص 178-169
12- امام خمینی(ره)، صحیفه نور، ج 4، ص109
13- نظری. حیدر، خاطرات دری‌نجف‌آبادی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چ اول، 1384، ص 81
14- سیدحمید روحانی، نهضت امام خمینی(ره)، تهران، مرکز اسناد، 1376،
ج 2، ص 59
15- اسناد لانه جاسوسی، ج 71، ص 220
16- روزنامه کیهان، 24 اردیبهشت 1358، ص 2
منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی

بهروز کلاته: روزهای گذشته با رونمایی خبری از شهر موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عمق 500 متری زمین و آزمایش موفق موشک دوربرد بالستیک عماد، سیاسیون و رسانه‌های جهان واکنش‌های جالبی به این خبرها نشان دادند. رسانه‌های آمریکایی با استفاده از تحلیلگران مختلف به دقت موشک عماد اعتراف کردند و همه از قابل هدایت بودن این موشک تا لحظه اصابت به هدف ابراز نگرانی کردند. رسانه‌های فرانسوی هم آزمایش موفق موشک عماد را به‌عنوان یک خبر مهم مخابره کردند و با استفاده از تحلیلگران اسرائیلی این نوع از موشک را نشانه پیشرفت خارق‌العاده ایران در صنایع موشکی خواندند که می‌تواند برای امنیت اسرائیل خطرآفرین باشد. به گزارش فارس، چند سناتور آمریکایی در نامه‌هایی جداگانه به اوباما و کری خواستار واکنش جدی آمریکا به این آزمایش موشکی شدند. همچنین وزارت خارجه فرانسه و نماینده آمریکا در سازمان ملل از آزمایش موشکی ایران ابراز نگرانی کردند و آن را نقض قطعنامه‌های شورای امنیت خواندند. اما از هم جالب‌تر خبر سی‌ان‌ان درباره شهر موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که می‌نویسد: «در نگاه اول تونل‌های زیرزمینی سپاه مثال صحنه‌های  فیلم‌ جیمز باند است اما با یک تفاوت؛ این صحنه‌ها حقیقت دارند. کوهستانی نفوذ‌ناپذیر، پر از مردانی یونیفورم‌‌پوش و موشک‌های باعظمت که در تونلی بسیار طولانی زیر زمین قرار گرفته‌اند».  «اوزی روبین» کارشناس موشکی اسرائیل در پاسخ به بی‌بی‌سی می‌گوید: «آزمایش موفقیت‌آمیز موشک عماد یک پیشرفت و موفقیت بزرگ است که جهشی قابل ملاحظه در توان موشکی ایران به‌وجود آورده است بنابراین وقتی این موشک به تولید انبوه برسد و عملیاتی شود، ایران می‌تواند با توجه به دقت بالای این موشک اهدافی در اسرائیل و عربستان سعودی را بزند». اما کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز به این موضوع واکنش‌های متفاوت و جالبی داشته‌اند. برخی کاربران که از اوضاع اقتصادی گله دارند به این خبر واکنش نشان داده‌اند و خواستار بهبود وضع اقتصادی شده‌اند. در شبکه اجتماعی گوگل‌پلاس در زیر پستی که اشاره به رونمایی از شهر زیرزمینی موشکی سپاه دارد کاربری با عنوان «علی مرتضوی» نوشته: «این پول مردم ایرانه؛ آیا این ابزار دردی از درد جوانان بیکار و دختران در خانه مانده و پدرهای خجالت‌زده در برابر زن و بچه دوا می‌کند؟» که در جواب او کاربر دیگری با عنوان «مصطفی کریمی» می‌نویسد: «این موضوع که شغل کم است و الان با رکود مواجهیم درسته اما این موشک‌ها و این پیشرفت باعث می‌شود اگر چه زیر بار تحریم سخت ولی در آرامش و امنیت زندگی کنیم و به هزار درد بی‌درمانی که عدم امنیت به‌وجود می‌آورد دچار نشویم». برخی دیگر از کاربران گوگل پلاس بدون در نظر گرفتن منافع و پایگاه‌های آمریکا در منطقه و وجود رژیم غاصب صهیونیستی ساخت این موشک‌ها را از آنجا که به آمریکا نمی‌رسد مهم تلقی نمی‌کنند، به‌عنوان مثال «ماهان شریف» درباره قدرت موشکی ایران می‌نویسد: «این موشک‌ها قدرتی ندارد و به آمریکا نمی‌رسد.» که در جواب او «رها راد» می‌نویسد: «لازم نیست موشک‌های ایرانی تا آمریکا برد داشته باشه همین که پایگاه‌های آمریکا در کشورهای عربی رو بگیره کافیه. تجربه را تجربه کردن غلط است، دست اونایی که موشک ساختن درد نکنه». برخی دیگر از کاربران شبکه اجتماعی گوگل پلاس بدون در نظر گرفتن قدرت بازدارندگی موشک‌های ایرانی این اقدامات را باعث بیشتر شدن تنش میان ایران و آمریکا تلقی می‌کنند که منجر به جنگ خواهد شد. در واکنش به پست باشگاه خبرنگاران در شبکه گوگل پلاس، «علی افتخاری» نوشته: «با این اقدامات و تبلیغات چند وقت دیگه ما هم می‌شویم مثل مردم سوریه.» و در جواب او کاربری با عنوان
Acparvaz می‌نویسد: «عزیزم اگه قرار بود به ایران حمله بکنند تا الان کرده بودند، می‌دانید چرا حمله نمی‌کنند چون می‌دانند اگر بزنند باید بخورند. این را مطمئن باشید ایران ما الان تو منطقه، یله برای خودش». جالب است که دامنه آزمایش موشکی ایران تا کشورهای همسایه نیز کشیده شده است و آنها این پیشرفت ایران را برای خود نیز افتخار می‌دانند به‌عنوان مثال کاربری از کشور افغانستان در زیر پست گوگل پلاس بی‌بی‌سی فارسی در رابطه با آزمایش موفقیت‌آمیز موشک بالستیک عماد این نظر را منتشر کرده است: «من افغانم و سنی و شیعه برادرم است؛ افتخار می‌کنم که ایران موشک‌های بسیار دوربرد می‌سازد». عده‌ای از کاربران هم اعتراض مقامات آمریکایی به این آزمایش موشکی را صرفا یک بهانه‌جویی کودکانه تلقی می‌کنند و در جواب آن از عبارت‌های طنز استفاده کرده‌اند به‌عنوان مثال در زیر پست جام‌نیوز در گوگل پلاس که اشاره به اعتراض سفیر آمریکا به آزمایش موشک عماد دارد کاربری با عنوان «جواد مرتضوی» نوشته: «دولت آمریکا هم خودش و دنیا را مسخره کرده. دیگر ابرقدرت اینقدر ترسو نوبره والا!» در همین رابطه و در زیر پست بی‌بی‌سی فارسی که به اعتراض فرانسه اشاره می‌کند کاربران این نوع از آزمایش را حق ایران می‌دانند و البته عده‌ای نوشته‌اند ایران که نمی‌تواند خودرو بسازد و سوزن را از خارج وارد می‌کند، چطور موشک می‌سازد. آنها سعی در ایجاد این شبهه دارند که ایران توانایی ساخت چنین موشک‌هایی را ندارد. «رضا خوشرو» در جواب این کاربران می‌نویسد: «چطور پس هواپیمای جاسوسی آمریکا را سالم فرود آوردن بعد رمزگشایی هم کردن بعد از روی آن یک عدد ساختن. من تحصیلاتم الکترونیک است متوجه می‌شوم که چقدر کار غیرممکنی است که بتوانی یک هواپیمای جاسوسی بدون سرنشین را کنترلش را به‌دست بگیری، چیزی که خود شرکت سازنده گفته بود غیرممکن است. خواهش می‌کنم از این تحلیل‌های اتوبوسی- تاکسی‌ای نکنید. سیستمی را که اصلا نمی‌دانی به چه زبانی نوشته شده رمزگشایی بکنی بعد خودت را بتوانی به جای سیستم اصلی، جا بزنی طوری که هیچ اشتباهی صورت نگیره! سیستم این هواپیما به قدری دقیق است که اگر یک نقطه در برنامه ارسالی اشتباه بشود متوجه می‌شود و قفل می‌کند یا می‌رود روی مدار انفجار خودکار خودش». وی در جواب عده‌ای که سعی دارند ساخت موشک‌های ایران را به روسیه نسبت دهند نیز می‌نویسد: «دوست عزیز! روس‌ها برای هیچ کس این کار را نمی‌کنند، یک نیروگاه می‌خواهند بسازند هنوز تحویل ندادن. چرا قشری فکر می‌کنید؟ چرا ایرانی را دست کم می‌گیرید؟ در زمان تحصیلم یکی از دوستان برای پروژه گفت که خازن‌سنج با برنامه میکرو می‌خواهد بسازد لازم به ذکر است خازن‌سنج‌هایی که در دنیا هست و با برنامه میکرو کار می‌کنند می‌توانند تا نانوفاراد را اندازه‌گیری کنند و هیچ کشوری نتوانسته از حد کمتر این یعنی پیکو را اندازه‌گیری کنه. این بنده خدا ساخت و تست شد. چرا آنقدر خودتان را دست‌کم می‌گیرید؟ فکر می‌کنید آمریکا و روسیه دلشان به حال ملت ما سوخته! آنها فقط به فکر چپاول اموال ما هستند و بس.» عده‌ای دیگر از کاربران گوگل پلاس از اینکه آزمایش موشک عماد و رونمایی از شهر موشکی سپاه به برجام صدمه بزند ابراز نگرانی کرده‌اند و سخنان مقامات آمریکایی را که گفته‌اند به سازمان ملل و شورای امنیت گزارش می‌دهند معتبر می‌خوانند. در این رابطه «منصور فرهنگ»، استاد علوم سیاسی دانشگاه برینگتون، در پاسخ به بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید: «موضوع عدم ساخت و آزمایش موشک‌های بالستیک که قادر به حمل کلاهک هسته‌ای هستند در یکی از قطعنامه‌های شورای امنیت در سال 2010 برای ایران وضع شده است اما در برجام این موضوع به صورت روشن و الزام‌آور مطرح نشده است بنابراین اگر آمریکا بخواهد این موضوع را برای بررسی به شورای امنیت ببرد این سوال مطرح می‌شود که آیا موشک عماد قادر به حمل سلاح هسته‌ای است که پاسخ روشنی ندارد و نمی‌توان با قاطعیت درباره آن سخن گفت. بنابراین این حرف‌های اوباما و آمریکا بیشتر از آنکه جنبه حقوقی داشته باشد جنبه سیاسی دارد و بیشتر برای مصرف داخلی آمریکا بیان می‌شود».  آموزشکده مجازی توانا که توسط اکبر عطری، از اعضای سابق طیف علامه دفتر تحکیم وحدت، در آمریکا و با بودجه دولت آمریکا اداره می‌شود در صفحه فیس‌بوکش خبر شهر موشکی سپاه در عمق 500 متری زمین را پوشش داده است. نکته جالب اینجاست که عده‌ای از کاربران فیس‌بوک که حتی به نظام جمهوری اسلامی هم اعتقادی ندارند در زیر این پست نوشته‌اند که مزیت این کار ایجاد بازدارندگی برای کشور از حمله دشمن است. «مرجان ستاری» در این رابطه نوشته: « حداقل اینه، که کسی فکر تعرض به ایران نکنه، حالا رژیم خوب یا بد!» یا «مهسا کلانتری» می‌نویسد: «راست یا دروغ یا بلوف همین کافیه که تو این اوضاع قاراشمیش منطقه هیچ قدرتی جرأت دست‌درازی به ایران عزیز رو نداره و این امنیت حقیقتا برای ایران عزیز ما و ملت عزیز وجود داره. خداروشکر می‌کنم که امنیت برای همه ایرانی‌ها و خانواده خودم در ایران برقراره. حتی اگر توسط دولت دیکتاتور باشه».  به این ترتیب اگر از نظرات کسانی که با کینه‌توزی به اخبار ایران می‌پردازند صرف‌نظر کنیم و به آرای کسانی که منطقی درباره ایران فکر می‌کنند اکتفا کنیم می‌توان گفت از ضدانقلاب خارج‌نشین و مخالفان نظام تا حزب‌اللهی‌ها همه معترفند قدرت موشکی و دفاعی ایران یکی از عوامل مهم امنیت و آرامش کشور است و باعث شده دشمن نتواند پس از جنگ تحمیلی به فکر حمله نظامی باشد.

روحانیت شیعه از منظر جامعه شناختى، به طبقه یا گروه رسمى مبلغ، مروج و مفسر مذهب تشیع که به صورت زنده و مداوم، نقش محول خود را در جامعه ایفا مى‏کند، اطلاق مى‏شود. آنان با توجه به تحصیل در حوزه‏هاى علمیه به عنوان «کارمندان اسلام»، حفظ اسلام در همه ابعادش را وظیفه خود مى‏دانند. گفتنی است هرچند اصطلاح «روحانى» [در مقابل «جسمانى»]
- روحانی منسوب به مسیحیت است و ریشه در حواریون و 70 مبلغ منصوب حضرت عیسى‏ علیه‌السلام دارد - از غرب و در عصر مشروطه وارد فرهنگ ایران شده، اما بین این دو اصطلاح در اسلام و مسیحیت تفاوت بنیادین وجود دارد؛ در اسلام روحانیت وظایف سیاسى و معنوى را توأمان بر عهده دارد اما در مسیحیت محدود به قلمرو معنوى است. همچنین در فرهنگ سیاسى ایران، واژه «روحانى» با واژه‏هاى عالم، معمم، اهل علم، آخوند، مبلغ، روضه‏خوان، ملا، طلبه، فقیه و مانند آن مترادف است. درباره منشأ پیدایش طبقه علما در جهان اسلام، برخلاف دیدگاهى که معتقد است در اسلام ذاتى طبقه روحانى نداشتیم و آن را پدیده‏اى نوظهور در تاریخ ایران مى‏داند که سلسله مراتب و عناوین آن تحت تأثیر هیرارشى کلیساى کاتولیک و زمینه‏هاى اجتماعى و اقتدارگرایى در ایران به وجود آمده است، باید گفت پیدایش طبقه روحانیت در اسلام همزاد آن بوده است. پیامبر اسلام‏ صلى‌الله علیه و آله به عنوان اولین و عالى‏ترین رجل دینى، ضمن اینکه خود به ایفاى نقش روحانى در ابعاد معنوى و سیاسى مى‏پرداختند، برخى از اصحاب مانند مصعب بن ‌عمیر و معاذ بن جبل را نیز مأمور تبلیغ عقاید و احکام اسلامى فرمودند. یک دلیل اساسى مبنى بر اینکه در «اسلام ذاتى» طبقه یا گروهى به نام «فقها» یا روحانیت هست و آن محصول «اسلام تاریخى» نیست، این دستور صریح قرآن کریم است که از هر «فرقه‏اى» و «طایفه‏اى» براى «تفقه در دین» کوچ کنند تا پس از کسب تخصص در دین، کارویژه‏هاى «انذار» و «تحذیرِ» قوم خود را در بازگشت به میان آنها ایفا کنند: «وَ ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّهً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَهٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ».(توبه/ آیه 122) توجه به شرایط صدور این فرمان یعنى موقعیت حساس و اضطرارى جنگ و جهاد از یک سو و شمول آن «من کل فرقه» از سوى دیگر، بیانگر ضرورت و اهمیت پیدایش این طایفه یا طبقه، هنگام ظهور اسلام است.  علاوه بر توصیه‏هاى قرآنى و دستور پیامبر اعظم صلى‌الله علیه و آله، دلایل زیر نیز از جمله عوامل پیدایش، تقویت و ماندگارى روحانیت در اسلام است:
- ضرورت تعلیم تازه‌مسلمانان که براساس نص آیه دوم سوره نصر، فوج فوج به دین خدا مى‏گرویدند.
- نیاز به دفاع فرهنگى از شریعت اسلام به دلیل هم‌مرزى با ادیان دیگر
- نیاز به دفاع فرهنگى در مقابل فرهنگ‏ها و تمدن‏هاى سابقه‏دار نظیر ایران و روم
- ضرورت بیان احکام و عقاید اسلامى در خصوص حوادث و موضوعات جدیدى که در آیات قرآنى و روایات مأثور نیامده است.
- ضرورت رساندن احکام و عقاید اسلامى به کسانى که در مناطق دور از مرکز وحى ساکن بودند.
به دنبال شکاف سیاسى - مذهبى که پس از رحلت پیامبر صلى‌الله علیه و آله در دنیاى اسلام حادث شد، عالمان دینى نیز به تبع آن منشعب شدند. در شاخه اهل سنت، این سلسله پس از پیامبر و صحابه، در «تابعان» و «تابعانِ تابعان» و سپس ائمه چهارگانه و پیروان روحانى آنها تداوم یافت و در شاخه تشیع، پس از پیامبر در امامان شیعه ‏علیهم‌السلام، شاگردان آنها، نواب خاص امام مهدى ‏علیه‌السلام در عصر غیبت صغرا و فقها در عصر غیبت کبرا استمرار یافت. در تشیع با شروع غیبت کبرا، به دلیل عدم دسترسى به امام معصوم و نایبان خاص و ضرورت پاسخگویى به نیازهاى دینى مردم و مسائل نوپیدا، نقش و اهمیت روحانیان روزافزون شد و عالمانى چون شیخ مفید، سید مرتضى، شیخ طوسى و ابن ادریس در رأس طبقه علما، طلایه‏دار تداوم حرکت روحانیت شدند. در ادامه، روى کار آمدن صفویه در قرن دهم هجرى (907 ه./1501 م) نقطه عطف بزرگى بود. روحانیان شیعه که تا این زمان در درون حاکمیت‏هاى سنّى به عنوان یک اقلیت در صدد «حفظ هویت مذهبى» و «کسب امنیت اجتماعى» بودند، با رسمى شدن مذهب تشیع در ایران موقعیت ممتازى یافتند. در این مقطع، بسیارى از علماى شیعه از سوریه، عراق، لبنان و بحرین براى کمک به دولت شیعه، به ایران مهاجرت کرده و گروه روحانیت را تقویت و برجسته کردند. به دنبال این تحول، روحانیت شیعه در ایران، علاوه بر کارویژه‏هاى «ترویج تشیع» و «مقابله با تصوف و رابطه مرید و مرادى»، مى‏بایست مناسبات خود با دولت و سلاطین حاکم را نیز تنظیم مى‏کرد.
منبع: فصلنامه علوم سیاسی، 1381، شماره 20