احسان سالمی: خیلی وقت بود که خبر ساخت مستند قائم‌مقام را شنیده بودم. مستندی که قرار بود به زندگی پرفرازونشیب آیت‌الله منتظری، یکی از مهم‌ترین و در عین حال جنجالی‌ترین شخصیت‌های تاریخ انقلاب بپردازد. وقتی قرار شد همراه چند نفر از دوستان برای نخستین نمایش عمومی اثر راهی سالن سوره حوزه هنری شویم، اصلا تصور نمی‌کردم با اثری روبه‌رو شوم که برای 100 دقیقه من را میخکوب کند. راستش را بخواهید اصلا تصور نمی‌کردم روایتی که این جمع می‌خواهد از زندگی آقای منتظری با آن همه فرازونشیب و جنجال‌های پیرامونش شرح دهد، بتواند جانب انصاف را رعایت کند و صرفا روایتی از واقعیت اتفاقاتی باشد که در زندگی سیاسی مرحوم منتظری به وقوع پیوسته است ولی نخستین جمله‌ای که بعد از خروج از سالن به دوستانم گفتم این بود که الحق و الانصاف، «قائم‌مقام» کار منصفانه‌ای شده است.  فرصتی پیش آمد تا با سیدعلی صدری‌نیا، مهدی صفارهرندی و محمدامین فرج‌اللهی به عنوان کارگردان، تهیه‌کننده و مسؤول تیم پژوهشگران مستند «قائم‌مقام» در دومین روز اکران عمومی این اثر به گفت‌وگو بنشینیم. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح گفت‌وگوی «وطن‌امروز» با تیم سازنده مستند جنجالی «قائم‌مقام» است.
***
 به عنوان نخستین سوال به نظرم خوب است کمی در ارتباط با چگونگی شکل گرفتن ایده اولیه و روند ساخت مستند توضیح بدهید.
صفارهرندی: رویکرد ما در جمعی که در آن در حال فعالیت هستیم، پرداختن به نقاط و بخش‌های مهم تاریخ انقلاب اسلامی است که طبیعتا یکی از مهم‌ترین این سوژه‌ها در این حوزه بحث آقای منتظری است؛ هم به‌واسطه فرازونشیبی که در جریان زندگی سیاسی ایشان پیش آمد و هم به‌واسطه طولانی بودن این ماجرا که با توجه به اینکه ایشان در سال 88 فوت کردند، سن این ماجرا را می‌توان تقریبا به اندازه خود انقلاب دانست.
 حتی این موضوع تا سال پیش هم ادامه داشت.
صفارهرندی: بله! در واقع این یک موضوع ادامه‌دار بود و خیلی از دوستان از ما می‌پرسیدند چرا حالا سراغ زندگی آقای منتظری رفتید؟ اما خب! موضوع همین ادامه‌دار بودن این ماجراست. نکته جالب اینکه اواسط کار بودیم که آقای احمد منتظری آن فایل صوتی معروف منتسب به آقای منتظری را منتشر کرد، لذا می‌توان گفت پرداختن به این مسأله یکی از اولویت‌هاست.
 اگر بخواهیم این سوال را به شکل دیگری مطرح کنیم می‌توانیم بگوییم چرا دیگران سراغ زندگی آقای منتظری نرفتند با اینکه تقریبا همه می‌دانند زندگی ایشان فرازونشیب‌های بسیاری داشته و مهم بوده است؟
صفارهرندی: این نبوده که بقیه سراغ زندگی ایشان نروند ولی نگاه‌شان، از آن نگاه روایت‌محور، کامل، منصفانه‌ و بدون تحلیل که ما مدنظر داشتیم، فاصله داشت. در واقع بحث ما این بود که در هیچ‌کدام از این پرداخت‌ها، اصل ماجرا و وقایع مختلفی که رخ داده آنطور منصفانه و جامع مورد بررسی قرار نگرفته است. طولانی شدن روند ساخت پروژه نیز خود نشان‌دهنده همین تاکید و اصرار ما برای دقیق و مستند بودن روایتی است که در این مستند شرح می‌دهیم. یعنی ما می‌توانستیم همان یک‌سال و نیم پیش کار را منتشر کنیم ولی اصرار دوستان برای کامل و جامع شدن کار باعث شد پروژه ساخت مستند حدود 3 سال طول بکشد.
صدری‌نیا: یک نکته مهم دیگر هم در این زمینه وجود دارد که مربوط به ترس رسانه‌های ما از پرداختن به چنین موضوعاتی است، یعنی مستندسازان و صاحبان رسانه‌های ما تا همین چند وقت پیش از پرداختن به چنین موضوعاتی ابا داشتند و آن را جزو موضوعات خط قرمزی محسوب می‌کردند. همین الان بعضی از خبرنگاران صدا و سیما که بندگان خدا موضوع و محتوای مستند را می‌دانند وقتی می‌خواهند از مستند ما گزارش تهیه‌ کنند می‌گویند نمی‌دانیم صداوسیما اجازه پخش این گزارش را می‌دهد یا نه! چون موضوع خط قرمزی محسوب می‌شود. به‌خاطر همین نوع نگاه هم هست که تا به حال پرداخت جامعی نسبت به این موضوعات صورت نگرفته است و همین باعث شد احساس کنیم باید وارد این حوزه شویم. از همان روزی که کار را شروع کردیم نسبت به حساسیت و اهمیت کار آگاه بودیم برای همین هم تلاش کردیم روایتی که ارائه می‌کنیم آنقدر متکی بر اسناد و مدارک باشد که ما هیچ حرفی را بر اساس اطلاعات خودمان نقل نکنیم. به همین خاطر موضوع پژوهش در این مستند که به نظرم یکی از نقاط قوت کار است، زمان زیادی را به خود اختصاص داد ولی در عوض تبدیل به یک پژوهش جامع و قابل اتکا شد.
 بعضی دوستان می‌گفتند یکی از دلایل طولانی شدن پروسه تولید مستند به خاطر تدوین مجدد آن و بازنویسی سناریوی اثر در اواسط کار بوده؛ ماجرای آن چیست؟
صدری‌نیا: زمانی که فیلمبرداری کار به اتمام رسید و به مرحله تدوین کار رسیدیم، یک نسخه 200 دقیقه‌ای آماده کردیم که یک روایت خطی داشت که ما احساس کردیم هم طولانی شده و هم ریتم آن کند است که باعث می‌شد جذابیت کار در بعضی بخش‌ها کم شود. برای همین تصمیم گرفتیم این نسخه 200 دقیقه‌ای را کنار بگذاریم و کار را مجددا بازنویسی کنیم و مدل روایت را از حالت خطی به مدل روایت غیرخطی تغییر بدهیم. در همین حین با دوستان باسابقه در عرصه رسانه و مستندسازی هم مشورت کردیم تا بتوانیم کار جذاب‌تری ارائه بدهیم.
 استفاده از مدل روایت غیرخطی در مستندسازی کار سختی است. یعنی شما به عنوان یک مستندساز باید ریسک کنی و بپذیری اگر سراغ این مدل روایت بروی شاید نتوانی به شکلی کارت را انجام بدهی که مخاطب در مواجهه با مستند و روایت آن سردرگم نشود؛ شما فکر می‌کنید چقدر توانستید در این زمینه موفق عمل کنید؟
صدری‌نیا: در اکران‌‌های خصوصی که کار داشته، الحمدلله بازخوردهای مثبتی را گرفتیم و از این بابت بازخورد منفی نداشتیم که مخاطبی بگوید من در این رفت و برگشت‌های روایت غیرخطی شما سردرگم شدم یا موضوعی را فهم نکردم. شاید در نسخه اولیه کار این نکته وجود داشته ولی سعی کردیم در نسخه بعدی آن با استفاده از فضای گرافیکی و فضای افکتی که به کار اضافه کردیم، این نقاط ضعف را هم برطرف کنیم که خدا را شکر بازخوردها درباره این موضوع در اکران‌های خصوصی مثبت بوده است.
 یکی از نکاتی که من از برخی اهالی رسانه شنیدم این بود که شما برای این روایت بیشتر سعی کردید سراغ نزدیکان خود آقای منتظری بروید و کمتر از نظرات مخالفان ایشان استفاده کردید و خب شاید این باعث شود که برخی مخالفان ایشان با این روایت ارتباط برقرار نکنند؛ دلیل اصرارتان بر استفاده از روایت افراد نزدیک به آقای منتظری چه بود؟
فرج‌اللهی: یکی از نقاط ضعفی که در شرایط فعلی در ارتباط با آثار ساخته شده پیرامون تاریخ انقلاب وجود دارد این است که معمولا راوی اثر کار را یک طرفه جلو می‌برد، بویژه در مواقعی که موضوع چالشی باشد یا آن فردی که سوژه مستند شده، حالا خارج از دایره سیاسی نظام قرار می‌گیرد؛ در این شرایط حتی اگر خروجی کار به لحاظ فنی و محتوایی قوی هم شده باشد، لزوما جامعیت ندارد. پس چه بهتر که شما اگر ادعایی داری و می‌گویی این اتفاق افتاده است، سراغ فردی بروی که در جبهه مخالف آن قرار دارد و آن موضوع را از زبان خود آن فرد بشنوی تا باب بحث باز شود. برای مثال در همین ماجرای آقای منتظری، اگر قرار باشد کتابی نوشته شود، فیلمی ساخته شود، سخنرانی شود یا... طرفداران آقای منتظری حرف خودشان را مطرح می‌کنند و مخالفان ایشان هم حرف خودشان را می‌گویند و هیچگاه شرایطی پیش نمی‌آید که دیالوگی بین طرفین شکل بگیرد اما اگر ما روایت هر دو طرف را کنار هم قرار دهیم، پازل خوبی شکل می‌گیرد. یعنی هرکس در این مستند حرف خودش را می‌زند و شما به عنوان مخاطب اثر، این حرف‌ها را بدون واسطه می‌شنوید. آقای احمد منتظری یا آقای عمادالدین باقی (که از افراد منتسب به آقای منتظری هستند) حرف‌شان را کامل و بدون تحریف می‌گویند و مخاطب هم متوجه می‌شود اصل حرف آنها چیست و جواب طرف مقابل را هم می‌شنود و خود تصمیم می‌گیرد کدام روایت را بپذیرد. این به نظرم یکی از نقاط قوت این مستند است که در آثار دیگر کمتر دیده شده است.
 خروجی نهایی مستند را به چهره‌هایی که در این مستند با آنها مصاحبه کردید هم نشان داده‌اید؟
صدری‌نیا: در تلاشیم برای همه آنها کار را نمایش بدهیم و بعضی از آنها نیز کار را دیده‌اند. مثلا آقای عمادالدین باقی یا آقای محسنی‌اژه‌ای کار را دیده‌اند و ما هم در کنار برنامه اکران عمومی اثر که همچنان ادامه دارد، پیگیر اکران خصوصی برای چهره‌های مختلف از جمله افرادی که با آنها در مستند گفت‌وگو گرفتیم، هستیم.
 نظر خودشان در ارتباط با اثر چه بود؟
صدری‌نیا: واقعیت این است که وقتی اثری می‌خواهد به هر دو طرف ماجرا بپردازد، لاجرم ممکن است خروجی کار از نظر هر دو طرف دارای ضعف‌ها و قوت‌هایی باشد. یعنی مثلا فرض کنید هم آقای باقی که کار را دیدند نسبت به آن نقدهایی داشتند و هم آقای محسنی‌اژه‌ای نسبت به اثر نقدهایی را وارد کردند که ما نقدهای این دو بزرگوار و الباقی دوستان دیگری که کار را در اکران خصوصی دیدند، گرفتیم و آنهایی را که به نظرمان نقدهای صحیح و واردی است، مجددا بررسی می‌کنیم و حتی در صورت لزوم کار را اصلاح هم می‌کنیم. مثلا آقای باقی با روایت مستند موافق نبودند اما درباره بخش‌هایی که خودشان گفت‌وگو کرده بودند، نکاتی داشتند که پیشنهاد دادند یکی دو جمله از مصاحبه‌‎شان را به مستند اضافه کنیم تا منظورشان را واضح‌تر کند و ما این کار را کردیم.
 یک بخش‌هایی از مستند هست که احساس می‌شود به یک‌باره از موضوعی عبور می‌کنید و خیلی به توضیح آن نمی‌پردازید؛ این می‌تواند گاهی تکنیک خود کارگردان باشد، گاهی هم ممکن است ناشی از عدم همراهی راوی برای گفتن سایر حرف‌هایش باشد، یعنی مثلا راوی از اینجا به بعد را نمی‌گوید و شما مجبور شدید سراغ سایر منابع بروید و از نریشن استفاده کنید؛ مشکل شما کدام یک از این موارد بود؟
صدری‌نیا: مثالی از این موضوع دارید؟
 برای مثال در ارتباط با رنجنامه مرحوم سیداحمد خمینی فقط می‌گویید ایشان یک رنجنامه‌ای خطاب به آقای منتظری نوشت و خیلی آن را باز نمی‌کنید یا در ارتباط با اعدام‌های سال 67 از کنارش عبور می‌کنید و به آن زیاد نمی‌پردازید و موارد اینچنینی که به نظر می‌رسد خلأهایی را در اثر ایجاد کرده است.
صدری‌نیا: این موضوعات هر کدام به یک دلیل است؛ نخستین نکته‌اش این است که در واقع این مساله را که شما می‌فرمایید می‌توان به همه مستند تعمیم داد، چون مثلا افرادی که با ماجرای مهدی هاشمی آشنایی دارند می‌دانند خیلی بیشتر از اینها می‌شد درباره او صحبت کرد، فصل مربوط به اعدام‌های سال 67 و الباقی فصل‌ها نیز به همین صورت است ولی نکته ظریفی که در این میان وجود دارد این است که سوژه اصلی این مستند آقای منتظری است و هرکدام از این ماجراها باید درحدی که به آقای منتظری ارتباط داشته مورد بررسی قرار بگیرد. مثلا فرض کنید درباره فصل اعدام‌‌های سال 67 تولید محتواهایی که ما داشتیم، خودش به اندازه تولید محتوای یک مستند مستقل هست و در نسخه اولیه ما شاید چیزی حدود 40 دقیقه به این ماجرا اختصاص داشت ولی ما بعد از آن دیدیم که این موضوع دارد مستند را از سوژه اصلی‌اش منحرف می‌کند. در ارتباط با ماجرای مهدی هاشمی نیز به همین صورت است. البته بعضی بخش‌ها هم هست که نقد شما وارد است و جاهایی هست که خود ما هم دوست داشتیم فردی در مستند حضور داشته باشد و حرف‌های او نیز در کار باشد و برای این کار پیگیری‌ها و نامه‌نگاری‌های زیادی را هم انجام دادیم ولی به هر دلیلی بعضی افراد حاضر به گفت‌وگو نشدند و برای همین در بعضی بخش‌های مستند مجبور شدیم از کنار برخی موضوعات عبور کنیم.
 مثلا شما درباره آقای عبدالله نوری در انتهای فیلم می‌گویید او یکی از مخالفان سرسخت مرحوم منتظری بود که حالا بالای جنازه‌‌‌‌اش نشسته و به یکی از طرفدارانش تبدیل شده است ولی در مستند چیزی نیست که ما بفهمیم این تغییر چگونه در عبدالله نوری پدید آمده است یا اصلا عبدالله نوری کجای داستان مخالف بوده است؟
فرج‌اللهی: بله! این نکته درستی است. حالا که بحث آقای نوری شد من این نکته را عرض کنم که مثلا ما آن خاطره معروفی که در ارتباط با خراب کردن دیوار بیت آقای منتظری به دستور آقای عبدالله نوری بعد از نامه مهم حضرت امام(ره) به آقای منتظری در 6 فروردین سال 68 بود را از بیت ایشان گرفته بودیم ولی از جانب آقای عبدالله نوری یا هر فرد دیگری که در جناح ایشان باشد، روایتی را که مخالف این موضوع باشد نداشتیم و اگر ما چنین موضوعی را در مستند می‌آوردیم ممکن بود از جانب عده‌ای به قضاوت یکجانبه متهم شویم. یا مثلا در نمونه‌ای دیگر در ارتباط با همان نامه 6 فروردین سال 68 یا رنجنامه سیداحمد خمینی به آقای منتظری، خیلی خوب می‌شد اگر افراد منتسب به بیت امام و کسانی که با مرحوم سیداحمد خمینی نزدیک بودند، مثل آقای سراج‌الدین موسوی یا برادران انصاری در ارتباط با این ماجراها صحبت می‌کردند ولی چون این بزرگواران حاضر به گفت‌وگو نشدند، امکان اینکه به این بخش بیشتر پرداخته شود فراهم نشد. حتی ما در مستند بخشی داشتیم که مربوط به ارتباط جریان موسوم به چپ‌های خط امامی با آقای منتظری بود که با نامه 3 نفره آقایان  کروبی و امام‌جمارانی و سیدحمید روحانی کلید می‌خورد و در ادامه به حوادث سال‌های 78 تا 80 و نامه‌نگاری‌های آقایان محتشمی‌پور و کروبی با آقای منتظری و پاسخ‌هایی که موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی(ره) به برخی موضوعات مطرح شده از جانب آقای منتظری و بیت ایشان داده، می‌پرداخت. ما حتی این موضوع را در نسخه 200 دقیقه‌ای مستند قرار داده بودیم ولی چون طرفین درگیر در این ماجرا حاضر به صحبت نبودند و ما باید صرفا با استفاده از نریشن‌خوانی از روی اسناد و نامه‌ها کار را پیش می‌بردیم، تصمیم گرفتیم این بخش را حذف کنیم.
 بخش زیادی از مستند شما با استفاده از منابع و تصاویر آرشیوی ساخته شده است که گاهی کیفیت بصری آنها نیز احتمالا به دلیل نبود منابع با کیفیت‌تر پایین است ولی گروهی از مخاطبان نیز ترجیح می‌دهند اثری که می‌بینند حتما در همه بخش‌ها دارای کیفیت بالا باشد؛ اولویت شما در استفاده از منابع دست اول و دیده نشده بود یا بالا بودن کیفیت بصری اثر؟
صدری‌نیا: اولویت ما این بود که کاری که ارائه می‌کنیم از هر نظر درجه یک باشد ولی نکته‌ای که به نظرم خوب است در اینجا به آن اشاره کنم، عواملی بود که باعث طولانی شدن روند ساخت مستند شد. یکی موضوع پژوهش کار بود که پیش از این به آن اشاره شد. یکی دیگر از موضوعات نیز هماهنگی مصاحبه‌ها بود که در برخی موارد باید تا چند ماه برای هماهنگی یک مصاحبه وقت می‌گذاشتیم. بویژه اینکه در موضوعات سیاسی هر چقدر بحث چالشی‌تر می‌شود افراد از اینکه بخواهند در ارتباط با آن موضوع حرفی بزنند پرهیز می‌کنند. فرض کنید از لیست مصاحبه‌های ما که حدود 20 یا 30 اسم داشت فقط 7 نفر راضی به گفت‌وگو شدند، تازه هر کدام از این نفرات هم بعد از چند ماه پیگیری راضی به گفت‌وگو شدند و گاهی مجبور بودیم چند جلسه سراغ آنها برویم و گفت‌وگو کنیم ولی سعی کردیم گفت‌وگوها یکدست باشد و وحدت فرمی حتی در ظاهر امور مثل نوع لباس و دکور پشت سر افراد نیز با وجود آنکه ممکن بوده گفت‌وگوی آنها در چند روز مختلف انجام شده باشد، حفظ شود تا مخاطب احساس ناهماهنگی در اثر نکند. یکی دیگر از مشکلات ما درگذشت برخی از چهره‌هایی بود که می‌خواستیم با آنها گفت‌وگو کنیم. مثلا آقای هاشمی‌رفسنجانی، آقای موسوی‌اردبیلی، خانم مرضیه دباغ، آقای خزعلی، آقای باریک‌بین و... از جمله افرادی بودند که در طول این 2سال و نیمی که ما مشغول ساخت این اثر بودیم و پیگیر مصاحبه با آنها بودیم، به رحمت خدا رفتند و این خودش یکی از سختی‌‌های کار ما بود. البته یکی دیگر از مشکلاتی که به طور کلی در روایت‌های تاریخی وجود دارد، تغییر جناح‌ سیاسی افراد به مرور زمان است که نتیجه این تغییر جناح سیاسی، تغییر نظرات سیاسی و حتی خاطرات سیاسی آنها نیز هست! یعنی برخی از این افراد را اگر در دهه 70 با آنها گفت‌وگو کنید یک نوع خاطره از ارتباط آقای منتظری با امام خمینی(ره) دارند، در دهه 80 یک نوع خاطرات دیگر و در دهه 90 یک مدل خاطرات دیگر از این موضوع دارند.
فرج‌اللهی: انگار برخی از خاطرات آنها اساسا حذف می‌شود.
صدری‌نیا: دقیقا! این در واقع یکی از عجایب و سختی‌های مستندسازی‌های تاریخ انقلاب است.
فرج‌اللهی: برای همین هم بود که ما در مصاحبه‌ها بارها به مصاحبه‌شونده تاکید می‌کردیم شما سعی کنید با همان نگاه و تحلیلی که در آن موقع نسبت به این اتفاقات داشتید صحبت کنید و نه با این نگاه پسینی که 30 سال بعد از آن ماجرا نسبت به موضوع دارید، چون می‌خواستیم افراد فقط در همان روایت تاریخی صحبت کنند و نه با تحلیلی که الان بعد از گذشت 30 سال و پشت‌سر گذاشتن فراز و فرودهای جناحی و سیاسی نسبت به آن مقطع تاریخی دارند.
صدری‌نیا: نکته آخر هم مربوط به تصاویر آرشیوی می‌شود، چون تصاویر آرشیوی باید گویا باشد و پیدا کردن تصاویری باکیفیت کار سختی بود. همه تلاش ما در بحث آرشیو این بود که آرشیوهایی که جمع‌آوری می‌کنیم، باکیفیت‌ترین آرشیوها باشد و تا جایی هم که امکان داشته، به همین شکل بوده است. حتی ما برای برخی قطعات آرشیوی که وجودشان در مستند واقعا حیاتی بوده، گاهی تا 2 یا 3 ماه از منابع مختلف پیگیری کردیم ولی در نهایت نتوانستیم آن را پیدا کنیم و گاهی هم برای اینکه آن قطعه نقش مهمی در مستند داشته مجبور شدیم از نسخه کم‌کیفیت آن استفاده کنیم تا گره تاریخی کار باز شود.
 مستند «قائم‌مقام» را می‌شود پایانی بر غائله آقای منتظری دانست؟ یعنی می‌شود گفت مخاطبی که از جزئیات حوادث پیش آمده برای ایشان اطلاعی ندارد، با دیدن این مستند به پاسخ اغلب سوالات و شبهاتی که در ارتباط با ایشان مطرح می‌شود، می‌رسد یا اینکه باز هم باید به این موضوع بیشتر پرداخت؟
صفارهرندی: واقعیت این است که آنهایی که به دنبال فهمیدن حقیقت هستند، با دیدن این مستند اصلی‌ترین وقایع زندگی سیاسی آقای منتظری را می‌بینند. تلاش ما هم بر این بوده که از زبانی ساده و همه‌فهم برای روایت این وقایع استفاده کنیم تا همه مخاطبان بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند اما خب! با این همه باز هم جای مصاحبه پیرامون این موضوعات هست. کما اینکه همانگونه که دوستان اشاره کردند ما در ارتباط با بسیاری از مسائل مطرح شده در مستند، چکیده ماجرا را بیان کردیم. مثلا ما به ماجرای مهدی هاشمی یا ماجرای حصر آقای منتظری یا حتی صحبت‌های ایشان در جریان فتنه 88 به طور کلی پرداختیم. با همه این حرف‌ها ما سعی کردیم در ارتباط با هرکدام از این وقایع به نقاط عطف آنها بپردازیم، البته خود ما بارها این موضوع را مطرح کرده‌ایم که این مدخل بحث در ارتباط با زندگی آقای منتظری است. اتفاقا باید استقبال هم کرد که اشخاص مختلف این مستند را ببینند و نظرات‌شان را در ارتباط با نقاط ضعف و قوت کار بگویند. یک‌بار بیاییم و به دور از جنجال و هیاهو راجع به ایشان صحبت کنیم. در ارتباط با موضوعات دیگر هم به همین صورت است و می‌توانیم در ارتباط با آنها نیز دیالوگ کنیم.  
 شما پیش‌فرضی هم در ارتباط با اینکه این کار بتواند مقدمه‌ای برای بحث بر سر یکسری از موضوعات اجتماعی و سیاسی فعلی نیز باشد، داشتید؟
فرج‌اللهی: یکی از اشکالاتی که در ارتباط با موضوعات تاریخی از گذشته تا به امروز وجود دارد این است که تمایلی برای صحبت کردن در ارتباط با این موضوعات وجود ندارد. یعنی مثلا می‌گویند خب فلان اتفاق افتاد و الان دیگر گذشته است و چه کسانی که موافق بودند و چه کسانی که مخالف بودند حالا می‌گویند بهتر است دیگر صحبتی درباره آن نشود ولی به نظرم مستند «قائم‌مقام» آغاز این راه است، یعنی مردم! ببینید موضوعی مثلا ماجرای آقای منتظری که سابقه تاریخی دارد و تا یک مقطعی نرفتیم سمت آن را می‌شود باز کرد، درباره آن گفت‌وگو کرد و به تبیین آن پرداخت. این موضوع اگر بحث همین حالا هست، بحث سال 76 هم بوده است. اینکه یک روحانی داخل حاکمیت تبدیل به یکی از اصلی‌ترین اپوزیسیون‌های نظام می‌شود، موضوعی است که ممکن است نظام جمهوری اسلامی باز هم آن را تجربه کند. خب اگر چنین اتفاقی افتاد ما باید چگونه با آن برخورد کنیم؟ در گذشته با آن چگونه برخورد شد؟ چقدر از این برخوردها درست و چقدر اشتباه بود؟ اینها زمانی می‌تواند برای ما و جامعه درس‌آموز باشد که به طور کامل و تفصیلی و به دور از یکجانبه‌نگری به بررسی آن بپردازیم.
 به نظر می‌رسد شما در بخش‌هایی از این مستند به نقد جریان راست و برخی از تندروی‌های شکل گرفته در جریان آقای منتظری نیز نگاهی انتقادی داشتید، درست است؟
صدری‌نیا: ما در این مستند سعی کردیم نگاه خودمان را داشته باشیم. به خاطر همین پیش از این اشاره کردم که مستند ما اثری است که ممکن است افراد از جریانات مختلف با بخش‌هایی از آن موافق و با بخش‌هایی دیگر مخالف باشند ولی همه تلاش ما بر این بوده که روایتگر واقعیت باشیم و قرارمان هم بر این بوده که اگر اتفاقی را صحیح نمی‌دانیم، سعی نکنیم آن را توجیه کنیم. اگر اتفاقی در تاریخ انقلاب‌مان قابل دفاع نیست، باید گفته شود و بدون تعارف آن را نقد کرد. این نکته‌ای که آقای فرج‌اللهی به آن اشاره کردند، به نظرم نکته بسیار مهمی است. بسیاری از بحث‌هایی که به عنوان خط قرمز مطرح می‌شود و ما را از پرداختن به آنها برحذر می‌دارند، به شکلی است که اگر ما به آنها نپردازیم طرف مقابلی که این خط قرمز را برای خود قائل نیست، آنگونه که می‌خواهد به روایت آنها می‌پردازد. طرف مقابل 30 سال است دارد شبهه می‌اندازد و از طرق مختلف روایت خود را مطرح می‌کند ولی شما با این خط قرمزی که گذاشتید فقط دست خودتان را بسته‌اید و خود را محدود کرده‌اید.
 پس این مستند روایت صدری‌نیا و صفارهرندی و فرج‌اللهی نیست؛ روایت آن چیزی که وجود داشته به دور از موضع‌گیری‌های شخصی شماست.
صدری‌نیا: اصلا آن روزی که ما کار را شروع کردیم یک تعهد و یک شرطی با هم داشتیم؛ آن هم اینکه پیش‌فرض‌‌های خودمان را کنار بگذاریم و حتی روایت‌‌های موجود را هم کنار بگذریم. به این فکر نکنیم که ما الان به این روایت نزدیک هستیم پس این روایت درست است و این باید در مستند استفاده شود. واقعا بگردیم دنبال اینکه هرچیزی که می‌گوییم واقعی باشد. چون 30 سال است درباره این موضوع به صورت پینگ‌پنگی 2 طرف حرف می‌زنند، ادعا می‌کنند و جواب همدیگر را می‌دهند. حالا ما بعد از 30 سال وقت داریم یک تصویری ارائه بدهیم و نباید به نحوی رفتار کنیم که دوباره یک حرف و حدیثی در آن بیاورند، بلکه باید آنقدر مستند صحبت کنیم که هیچ خدشه‌ای به آن وارد نشود.
فرج‌اللهی: ما سعی کردیم هر چیزی که هست را تا حد امکان موثق بیاوریم. مثلا اگر بخواهم مثال بزنم؛ نامه‌نگاری‌‌های سال 78 جریان چپ، یعنی آقای کروبی و مثلا آقای محتشمی‌پور با بیت آقای منتظری است. اخیرا کتابی منتشر شد که نامه‌‌های تاریخی آقای کروبی است. از قضا نامه‌‌های سیدحمید روحانی هم در آن هست اما این نامه‌ها در آن نیست. در خاطرات آقای منتظری هم وقتی می‌بینیم، اسنادی که در بیت آقای منتظری منتشر شده همه این نامه‌ها نیست. این یعنی اینکه فرداروزی، 5 سال بعد، 10 سال بعد، کسی بخواهد اینها را روایت کند، می‌رود سراغ منابع تاریخی 2 طرف و می‌بیند همچین نامه‌‌‌هایی نیست! ما باید برویم این نامه‌ها را از روزنامه دربیاوریم. این خودسانسوری طرفین هم خیلی کار ما را سخت می‌کرد. در موارد و مقاطع مختلف به این قضیه برمی‌خوردیم و این کار ما را خیلی سخت می‌کرد.
 یک چیز جالب دیگر استناد شما به حرف‌های احمد منتظری بود. آن هم در شرایطی که او همین چند وقت پیش حواشی تازه‌ای را برای نظام ایجاد کرده بود ولی شما پای صحبت‌های او نشستید و بدون هیچگونه سانسوری حر‌ف‌هایش را آورده‌اید تا جایی که حتی مخاطب می‌بیند او با نظرات پدرش در ماجرای مهدی هاشمی مخالف بوده است.
صفار هرندی: ببینید! ما نمی‌توانیم به‌خاطر پیش‌زمینه ذهنی آدم‌ها راجع به همدیگر قضاوت کنیم. ما درباره اتفاقات تاریخی از شاهدان عینی ماجرا مصاحبه می‌کنیم؛ حالا ممکن است نظرات این افراد درباره موضوعات مختلف با ما مخالف باشد یا نزدیک باشد ولی ما برای تکمیل پازل اتفاقات تاریخی به روایت‌های هر دو طرف نیاز داریم. ما از او تاریخ را پرسیدیم. ما سال 94 این مصاحبه را با ایشان گرفتیم. در آن زمان ایشان هنوز آن صوت جنجالی را منتشر نکرده بود، اگرنه ما راجع به آن نیز با ایشان صحبت می‌کردیم.
 خود شما از این فایل صوتی مطلع بودید؟
فرج‌اللهی: نه هیچ‌کس نمی‌دانست. فقط صورتجلسه این دیدار در خاطرات آقای منتظری هست. یعنی یک کلیتی وجود دارد که این 4 نفر آمدند و این چیزها را گفتند. یک گزارش چند صفحه‌ای مختصری است. این افراد آمدند و این نکات انتقادی را گفتند اما این تعابیر تندی که آقای منتظری آورده‌‌اند توی صورتجلسه نبود.
 به نظرتان واکنش جشنواره سینما حقیقت به مستند قائم‌مقام چیست؟
صدری‌نیا: اینکه چه خواهد شد را نمی‌دانیم. فعلا که کار در بخش شهید آوینی پذیرفته شده است. کار باقی دوستان را هم ندیدیم، سازندگان همه از بچه‌‌های مستندساز خوبی هستند که کارهای قبلی‌شان خیلی کارهای خوبی بوده است. این دوستان و آثارشان هم حضور دارند و نمی‌توان اینگونه نظر داد. باید این کارها را هم دید و بعد قضاوت کرد اما فارغ از اینها، ما بیشتر از اینکه «قائم‌مقام» را اثری برای درخشیدن در جشنواره‌ها بدانیم، دغدغه دیده شدن این کار در عموم جامعه را داریم. در فضایی آرام که در آن گفت‌وگو شکل بگیرد و بشود پیرامون این موضوع حرف زد و به نظرم در تمام این موضوعات روایت‌‌های خوب و دست اولی وجود دارد که افکار عمومی تشنه شنیدن آنهاست.
 فکر می‌کنید صداوسیما قائم‌مقام را پخش خواهد کرد یا نه؟
صدری‌نیا: به نظرم تا به حال روایت‌‌‌هایی که درباره این موضوع از تلویزیون پخش شده است با بخش‌‌‌هایی از مستند ما متفاوت است. بخش‌‌‌هایی از مستند ما با مدل فعلی صداوسیما در تضاد است. برای پخش مثلا ممکن است بگویند فلانی ممنوع‌التصویر است یا فلان چیز تا به حال گفته نشده است و فلان چیز هم نباید گفته شود. نمی‌دانم روایت کامل «قائم‌مقام» می‌تواند در تلویزیون پخش شود یا نه اما ما از هر نوع پخش بدون سانسوری از مستند قائم‌مقام استقبال می‌کنیم.
 به عنوان سوال آخر، شما زحمت کشیدید و یک پژوهش سنگین انجام دادید و خروجی اولیه کار شما یک مستند 200 دقیقه‌ای شده است؛ به این فکر کرده‌‌‌‌‌‌‌‌اید که با همین جامعیت از خروجی فعالیت‌تان یک نسخه چندقسمتی (سریالی) نیز منتشر کنید؟
صفارهرندی: احساس ما این است که با توجه به اکران‌‌‌هایی که تا به حال داشتیم، این کار نیاز دارد که بیشتر از این به آن پرداخته شود. ما این محتوا را داریم که کار را به صورت سریالی آماده کنیم و حتما به آن فکر می‌کنیم که به صورت سریالی و موضوع‌‌‌بندی شده آماده‌اش کنیم. در آن صورت وقت بیشتری خواهد برد، چون هر قسمت سریال به یک موضوع خواهد پرداخت و می‌توان در هرکدام به سوالات بیشتری پاسخ داد.
 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، فرمانده معظم کل قوا ظهر دیروز (سه‌شنبه) در دیدار فرماندهان و مسؤولان نیروی دریایی ارتش، هفتم آذر را روز افتخار و سربلندی نیروی دریایی و روزی نمادین برای تجلیل از فداکاری‌های آن خواندند و خاطرنشان کردند: عملیات شجاعانه نیروی دریایی علیه ارتش بعثی عراق در ۷ آذر سال ۵۹، تأثیری ماندگار بر جنگ گذاشت و آن شجاعت، ابتکار، برنامه‌ریزی و اقدام، تسلط دشمن را بر دریا به صفر رساند. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای با تأکید بر لزوم زنده نگه‌داشتن عملیات ۷ آذر و یاد شهیدان دلاور آن، افزودند: شهادت در راه خدا خسارت نیست، بلکه غنیمت است و به تعبیر دقیق امام راحل، ملتی که شهادت دارد اسارت ندارد.رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به اهمیت نیروی دریایی افزودند: نیروی دریایی در خط مقدم دفاع از کشور است و مناطق مهمی همچون مکران، دریای عمان و آب‌های آزاد را فراروی خود دارد و حضور در آب‌های آزاد همچون گذشته باید ادامه یابد. ایشان با تأکید بر لزوم افزایش توانایی‌های نیروی دریایی در تجهیزات و توان رزمی و لزوم استفاده از امکانات بخش‌های مختلف نظام در برطرف کردن کمبودها، گفتند: رشد و تحرک خوبی در نیروی دریایی آغاز شده و امروز نیروی دریایی بسیار پیشرفته‌تر و تواناتر از ۲۰ سال قبل است اما این سطح از پیشرفت قانع‌کننده نیست و در همه بخش‌ها باید با عزم و روحیه، همت بلند، ابتکار و اقدام، حرکت پر شتاب دنبال شود.
پیش از سخنان فرمانده کل قوا، امیر دریادار خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش با بیان گزارشی از اهداف و فعالیت‌های این نیرو، گفت: افزایش توان رزمی، حضور موثر در دریاهای آزاد و اقیانوس‌ها، حفاظت از امنیت خطوط مواصلاتی دریایی کشور، ایجاد بازدارندگی و توسعه سواحل مکران در دستور کار نیروی دریایی ارتش قرار دارد.

رئیس شورای مرکزی جبهه مردمی نیروهای انقلاب با بیان اینکه هرکجا سازش بوده نتیجه‌ای جز ذلت و انفعال وجود نداشته است، بر تجدید بیعت سربازان حضرت مهدی در سالروز آغاز امامت امام زمان(عج) در مسجد مقدس جمکران تاکید کرد. صبحگاه عهد سربازی نیروهای نظامی و انتظامی همزمان با فرارسیدن سالروز امامت حضرت ولی‌عصر(عج) با حضور حجت‌الاسلام ‌والمسلمین رحیمیان، رئیس شورای مرکزی جبهه مردمی نیروهای انقلاب و تولیت مسجد مقدس جمکران و سردار سلامی جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صبح دیروز در مسجد مقدس جمکران برگزار شد. حجت‌الاسلام رحیمیان ضمن تبریک فرارسیدن سالروز امامت حضرت ولی‌عصر(عج) هفته بسیج و پیروزی مقاومت بر تکفیری‌های داعش، پیروزی را وعده حتمی الهی پس از هر مقاومتی عنوان کرد. رئیس شورای مرکزی جبهه مردمی نیروهای انقلاب به پیروزی ملت ایران بر رژیم پهلوی، جنگ 33 روزه، دفاع‌مقدس و در این روزگار جنگ با جریان وابسته به آمریکا و دفاع از حرم حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و عتبات مقدسه عراق به‌عنوان نمونه‌هایی بارز از تحقق وعده الهی اشاره کرد و عنایت و نصر الهی و پشتیبانی حضرت ولی‌عصر(عج) را نتیجه‌بخش این مقاومت‌ها دانست. وی با بیان اینکه هرکجا سازش بوده نتیجه‌ای جز ذلت و انفعال وجود نداشته است، بر تجدید بیعت سربازان آن حضرت در سالروز آغاز امامت امام زمان(عج) در مسجد مقدس جمکران با پیام ایستادگی در مسیر حق و عدالت اشاره کرد.
 

گروه فرهنگ و هنر: «این روزها حالم خوب است و بالاخره سازمان صداوسیما بعد از سال‌ها انتظار پابه رکاب است که بتوانیم هرچه زودتر تولید مجموعه سلمان را شروع کنیم.» این جملاتی است که داوود میرباقری، کارگردان سرشناس سینما و تلویزیون ایران بتازگی و در حاشیه مراسم افتتاحیه سی‌ودومین جشنواره ملی قرآن و عترت دانشگاهیان در ارتباط با سرنوشت پروژه تاریخی سلمان فارسی گفته و به نظر می‌رسد بالاخره بعد از مدت‌ها قرار است سرنوشت این سریال تلویزیونی مهم مشخص شود. به گزارش «وطن‌امروز»، سریال تاریخی «سلمان فارسی» یکی از پروژه‌های بر زمین مانده تلویزیون طی سال‌های گذشته است که مدت‌ها پیش بحث تولید آن مطرح شده بود ولی طی این سال‌ها به دلایل مختلفی از جمله فراهم نشدن بودجه تولید این اثر، سرنوشت آن درگیر اما و اگرهای مختلفی شده بود.
ایده‌ای که 17 سال معطل ماند
ایده اولیه ساخت سلمان فارسی حدود 17 سال پیش یعنی در سال 81 و درست 2 سال پیش از آغاز پروژه بزرگ «مختارنامه» از سوی داوود میرباقری به مدیران تلویزیون ارائه شد اما به دلایلی مدیران سیما در آن دوره شرایط ساخت این سریال را مهیا نمی‌دانستند و به همین خاطر بود که پیشنهاد ساخت سریال «نهضت توابین» را با میرباقری دادند؛ پیشنهادی که در نهایت خروجی آن، ساخت سریال تاریخی «مختارنامه» توسط داوود میرباقری بود. سریالی که تبدیل به یکی از مهم‌ترین تولیدات تلویزیون در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی شد و در سال‌های پس از آن نیز تکرار این مجموعه بارها و بارها از تلویزیون پخش شد. در ادامه همین روند بود که در سال 90، تقریباً یک سال پس از پایان تصویربرداری سریال «مختارنامه»، داوود میرباقری باز هم سراغ همان پروژه قدیمی رفت و اعلام کرد طرح و تحقیق پروژه سلمان فارسی را آماده کرده است.
 آزمون و خطای میرباقری در فضایی دیگر
هرچند که صداوسیما همان زمان از این موضوع استقبال کرد و حتی ضرغامی در مراسم تجلیل از عوامل سریال «مختارنامه» ساخت سریال «سلمان فارسی» را یکی دیگر از اولویت‌های تولید آثار نمایشی تلویزیون دانست ولی در ادامه عدم تامین منابع مالی این پروژه باعث شد میرباقری با وجود علاقه‌ای که به این پروژه داشت، نتواند وارد فاز عملیاتی تولید آن شود. به همین خاطر بود که او در ادامه فعالیت‌های خود سراغ شبکه‌ نمایش خانگی رفت و با ساخت 2 سریال «شاهگوش» و «دندون طلا» که فضایی غیرتاریخی داشتند، سعی کرد مدتی سریال‌سازی در قالب این مدیوم جدید را تجربه کند. البته او در ادامه باز هم قصد داشت یک بار دیگر سراغ پروژه‌ای تاریخی برود و سریالی با عنوان «ماه‌تی‌تی» را کلید بزند ولی ایجاد برخی حواشی مالی در مسیر این پروژه نیز در نهایت منجر به توفق کامل ساخت «ماه‌تی‌تی» شد تا میرباقری با وجود استقبال تقریبا قابل قبولی که از 2 سریال ساخته شده توسط او برای شبکه نمایش خانگی شده بود، قید سریال‌سازی در این شبکه را بزند و یک بار دیگر پیگیر ساخت پروژه تاریخی سلمان فارسی برای تلویزیون شود.
 فراز و فرودهای سلمان فارسی
طی همه این سال‌ها بارها موضوع ساخت پروژه سلمان فارسی به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی صداوسیما از سوی مدیران این نهاد مطرح شد ولی آنچه در عمل اتفاق افتاد معطل ماندن این پروژه تاریخی طی این سال‌ها به دلیل فراهم نشدن منابع مالی لازم جهت تولید آن بود. بهمن ماه سال ۹۲ داوود میرباقری در گفت‌وگویی از ادامه‌ طراحی و آماده‌سازی سناریوی سریال «سلمان فارسی» خبر داد و گفت: «روند تولید پروژه سلمان فارسی در حوزه‌ سناریو ادامه دارد و همچنان در حال آماده‌سازی سناریو هستیم». او در پاسخ به این پرسش که آیا مشکلات مالی تلویزیون بر روند تولید پروژه «سلمان فارسی» اثرگذار خواهد بود؟ گفت: «من از این مسائل اطلاعی ندارم». البته در ادامه باز هم سرنوشت این سریال به اما و اگرها گره خورد. موضوعی که در واقع دلیل اصلی آن را باید مشکلات مالی صداوسیما و تغییر و تحولات گسترده سازمان صداوسیما طی این چند سال اخیر دانست؛ 2 عاملی که بر روند تولید سایر پروژه‌های الف ویژه تلویزیون از جمله پروژه «حضرت موسی(ع)» نیز اثر گذاشت.
حالا وقت اعتماد کردن است!
به نظر می‌رسد حالا که مجددا بحث تولید سریال تلویزیونی «سلمان فارسی» جدی شده است، یادآوری یک نکته برای مدیران تلویزیون لازم و ضروری باشد. نکته‌ای که احتمالا اگر طی سال‌های پیش از این به آن توجه بیشتری شده بود، نه سرمایه‌های مهمی همچون داوود میرباقری در راه ساخت آثاری غیرضروری خارج از حوزه تلویزیون به هدر می‌رفت و نه تلویزیون با بحران کاهش استقبال مخاطبان از آثار نمایشی سیما روبه‌رو می‌شد. شاید فردی چون میرباقری آثار پرتعدادی نساخته باشد ولی تجارب پیش از این نشان داده هر پروژه او دربرگیرنده طیف گسترده‌ای از مخاطبان بوده و همواره جزو پرمخاطب‌ترین آثار تلویزیون محسوب ‌شده است. میرباقری 3 دهه از عمر 60 ساله‌‌‌‌اش را از سال 70 تاکنون به چند فیلم تاریخی اختصاص داد که هر کدام بخش زیادی از تاریخ صدر اسلام را بازگو می‌کند. 5 سال برای امام علی، چند سال برای معصومیت از دست رفته، چند سال برای مسافر ری و 5 سال برای مختارنامه زمان گذاشته است و حالا به نظر می‌رسد حداقل انتظاری که باید از مدیران تلویزیون در مواجهه با چنین فردی داشت، اعتماد کردن به او و فراهم کردن شرایطی برای ساخت اثری جدید توسط او است. اثری که فارغ از تلاش‌های زیاد میرباقری برای پا گرفتن و تولید شدن آن، به لحاظ استراتژیک نیز از جمله آثاری است که لزوم تولید آن در شرایط فعلی جهان اسلام و منطقه احساس می‌شود.

پرونده جاسوس هسته‌ای جزئیات و ناگفته‌‌‌هایـی دارد که انتشـار هر گوشه‌ای از این ناگفته‌ها می‌تواند ابعاد جدیدی را درباره میزان نفوذ در تیم مذاکره‌کننده ایرانی و همین‌طور وضعیت و فضای حاکم بر این گروه آشکار کند. اینکه مسؤول کمیته بانکی تیم مذاکره‌کننده ایرانی در مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 به نفع طرف مقابل جاسوسی کرده، موضوعی است که به صورت مستقیم با منافع ملی در ارتباط است و از آنجا که برجام در همان حیطه کاری عبدالرسول دری‌اصفهانی یعنی حوزه بانکی هیچ گشایش و دستاوردی برای کشور به همراه نداشته، می‌تواند این پرونده جاسوسی را به یک مورد مطالعاتی درباره وضعیت سیستم کارشناسی در کشور تبدیل کند. به گزارش «وطن‌امروز»، روز گذشته سخنگوی دستگاه قضا گفت یکی از اقدامات جاسوس هسته‌‌‌ای، ضبط جلسات مذاکره با 1+5 بوده است. بر اساس گزارش‌‌های قبلی، ارتباط دری‌اصفهانی با 2 سرویس اطلاعاتی غربی (انگلیس و کانادا) محرز شده بود. اخیرا نیز فیلمی درباره نحوه جاسوسی دری‌اصفهانی منتشر شد. در این فیلم نشان داده می‌شود دری‌اصفهانی از طریق ساعت مچی خود اقدام به فیلمبرداری از جلسات می‌کند. پیش از آن نیز برخی اخبار تایید نشده حکایت از آن داشت که دری‌اصفهانی اقدام به ضبط صدای جلسات مذاکره ایران و 1+5 کرده بود. حالا سخنگوی قوه‌قضائیه درباره محتوای فیلم منتشر شده و جاسوسی دری‌اصفهانی از طریق ساعت مچی می‌گوید یکی از اقدامات دری‌اصفهانی، ضبط جلسات مذاکره با 1+5 بوده است. حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای در صدوبیست‌ویکمین نشست خبری خود با اصحاب رسانه درباره فیلم منتشر شده از نحوه جاسوسی دری‌اصفهانی گفت: ایشان یک اتهامی داشته و این اتهام در دادسرا رسیدگی شد و رفت دادگاه و محکوم شد و تجدیدنظر تایید کرد اما از جزئیات پرونده و ساعت و اینها اطلاع ندارم اما یک مطلب را می‌دانم. ایشان از جلساتی که شرکت می‌کرده و هیأت 1+5 بوده، به صورت مخفیانه گزارش تهیه و آنها را ضبط کرده است. اظهارات سخنگوی قوه‌قضائیه ثابت می‌کند موضوع ضبط جلسات مذاکره ایران و 1+5 توسط این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای درست بوده است. به غیر از ضبط جلسات مذاکره، اتهامات دیگری درباره دری‌اصفهانی مطرح شده بود که مهم‌ترین آنها نحوه ارتباط وی با سرویس اطلاعاتی انگلیس بوده است.
انگلیسی‌ها و ماجرای زاغری
حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای در ادامه نشست خبری با اهالی رسانه به موضوع نازنین زاغری یکی دیگر از متهمان نفوذ در کشور اشاره کرد. محسنی‌اژه‌ای در پاسخ به سوالی درباره اظهارات وزیر خارجه انگلیس مبنی بر آزادی نازنین زاغری و اینکه گفته شده حاضرند در ازای آزادی وی، بدهی 400 میلیون پوندی خود را بدهند، گفت: این فرد برایش حکمی صادر و قطعی شده و در حال تحمل کیفر است. وی ادامه داد: آنها [انگلیسی‌ها] می‌گویند ما تلاش می‌کنیم [برای آزادی نازنین زاغری] که [این اقدام] طبیعی است.
برادر جهانگیری همچنان بازداشت است
موضوع جهانگیری‌ها نیز در ادامه نشست خبری سخنگوی دولت مطرح شد. حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای در این نشست در پاسخ به این سوال که آیا برادر جهانگیری آزاد شده است یا خیر، گفت: برادر جهانگیری همچنان بازداشت است. اژه‌ای همچنین درباره زمین‌لرزه کرمانشاه و اظهارات جهانگیری درباره جان‌باختگان مسکن‌مهر در زمین‌لرزه و ایجاد تشویش و نگرانی در بین ساکنان این مسکن‌ها افزود: بررسی با اینکه تشخیص داده شود جرم است یا خیر، 2 موضوع جداست. اینکه برخی از اینها صحت نداشته، درست است. خبر داده بودند در ساختمان‌‌های مسکن‌مهر 100 نفر کشته شدند که یقینا درست نبود. وی ادامه داد: اینکه این ساختمان‌ها بیشتر از سایر ساختمان‌ها تخریب شدند هم درست نبود. اینکه کسانی که این حرف را می‌زنند سوءنیت دارند یا خیر و بر چه اساسی این حرف را می‌زنند، نمی‌دانم. اگر با سوءنیت نباشد جرم نیست اما اگر ثابت شود کسی با قصد سوء اظهاری
می کند، بحثش جداست که تا الان گزارشی نیامده است. وی درباره آخرین وضعیت پرونده پیمانکاران متخلف در حادثه زلزله کرمانشاه گفت: در این بحث 2 کار صورت گرفته؛ ابتدا بازرسی کل کشور وارد شده ولی هنوز به نتیجه نرسیده است. البته قبلا هم بازرسی کل در رابطه با یکی از این بیمارستان‌ها که خسارت هم دیده، گزارش داده بوده است. دوم اینکه در ارتباط با بیمارستان اسلام‌آباد غرب، افراد مختلفی کارشناسی کردند و اجمالا گفتند کوتاهی شده و پرونده قضایی تشکیل شده و فردی که مسؤول بوده، احضار و قرار صادر کردند و خود فرد هم قبول کرده فعلا برود ترمیم کند. وی ادامه داد: گفتند اشکالی ندارد و بروید ترمیم کنید. البته این به معنای عدم رسیدگی نیست.
مشایی چه ارتباطی با خاوری داشت؟
رابطه اسفندیار رحیم‌مشایی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور سابق با محمود خاوری، رئیس‌کل فراری بانک مرکزی در دولت دهم چیست؟ دیروز حجت‌الاسلام اژه‌ای در پاسخ به سوالی درباره این موضوع گفت: اینکه آقای مشایی (درباره خاوری) نامه نوشته بود، اجمالا در پرونده وجود داشت. اژه‌ای در پاسخ به این سوال که چرا برای رحیم‌مشایی که اتهام تبلیغ علیه نظام دارد، قرار کفالت صادر شده است و برای دیگران با همین اتهام وثیقه چند میلیاردی صادر شده، گفت: اینکه می‌گویند برای کسان دیگر به اتهام تبلیغ علیه نظام وثیقه چند میلیاردی صادر شده، سراغ ندارم. وی ادامه داد: اینکه قرار صادره، کفالت باشد ایراد ندارد. البته نمی‌دانم وجه‌الکفاله چقدر است و اطلاعی ندارم و نمی‌دانم چه اتهامی به آقای مشایی تفهیم شده است. سخنگوی قوه‌قضائیه در پاسخ به این سوال که درباره پرونده خاوری و اینکه توصیه‌نامه مشایی در این پرونده اثبات شده یا خیر، گفت: توصیه 2 جور است؛ یک وقتی توصیه ناحق است که قانون پیش‌بینی کرده اگر به ناحق و اعمال نفوذ باشد، قابل تعقیب است اما اگر توصیه به حق باشد، فرق می‌کند. وی ادامه داد: مثلا همسایه یا همکارتان تحت تعقیب قرار گرفته و شما کاملا با او آشنا هستید و شناخت خود را به دستگاه قضا منعکس می‌کنید؛ در بین مسؤولان هم همینطور است. اژه‌ای گفت: یک وقتی کسی می‌خواهد اعمال نفوذ کند و توصیه می‌کند اما گاهی طبق ضوابط و مقررات برای کمک به فردی، توصیه می‌شود. گاهی یک فردی می‌خواهد نفوذ کند و اگر خودش برود یک میلیارد وام نمی‌تواند بگیرد اما کسی از جایگاه خود سوءاستفاده و توصیه می‌کند تا به آن فرد وام داده شود که این خلاف است. سخنگوی قوه‌قضائیه گفت: اینکه آقای مشایی نامه نوشته بود، اجمالا در پرونده وجود داشت اما اینکه چطور بوده، اطلاع ندارم. سخنگوی قوه‌قضائیه همچنین درباره پرونده صندوق ذخیره فرهنگیان گفت: پرونده صندق ذخیره و بانک سرمایه مشترک است. تا الان حدود 37 نفر تحت تعقیب قرار گرفته و 8 نفرشان بازداشت هستند و بقیه با قرار آزاد شدند و پرونده هنوز به دادگاه نرفته و گزارش تحقیق و تفحص هم هنوز واصل نشده است. در ادامه این نشست خبری حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای درباره متواری بودن یکی از متهمان پرونده صندوق ذخیره و بانک سرمایه گفت: آقای امامی نامی بود که یک مدتی بازداشت بود و با قرار آزاد شد و یک مدتی به خارج رفت و بعد هم برگشت اما یک فردی که از بدهکاران این پرونده است، قبل از اینکه تحقیق شود رفته خارج از کشور و برنگشته است. اژه‌ای درباره اجرای حکم اعدام زنجانی تا 10 روز دیگر گفت: من چیزی در این رابطه نشنیدم. سخنگوی قوه‌قضائیه در پاسخ به این سوال که آیا امکان دارد دادگاه بقایی علنی شود، گفت: این امکان بر عهده قاضی است و این را هم قانون گفته و سلیقه‌ای نیست، مگر اینکه یک پرونده ملی شود که مکانیزمش را توضیح دادم. اژه‌ای درباره حقوق‌‌های نجومی نیز گفت: در این پرونده هنوز حکمی صادر نشده است. سخنگوی قوه‌قضائیه گفت: درباره انتخابات در تهران در رابطه با مسؤولان 5 حکم صادر شده؛ 3 استاندار و یک فرماندار و یک کارمند وزارت کشور و یک نفر دیگر که به یاد ندارم اما احکام قطعی نیست. در آنجا با توجه به نوع جرم باید قاضی تبدیل کند. یعنی نمی‌تواند حبس بدهد و باید تبدیل کند.

گروه اقتصادی: تشکیل جلسه‌ای با موضوع نان در ریاست‌جمهوری موجب شد وزیر صنعت و معاونان وی برخی برنامه‌های از قبل پیش‌بینی شده را لغو کنند. به گزارش «وطن‌امروز»، از چند هفته قبل از فرا رسیدن آذرماه بحث افزایش قیمت نان مطرح و حتی طبق بخشنامه‌ای قیمت‌ها و وزن چانه نان‌های سنتی ابلاغ شد اما مانند تجارب گذشته روحانی در نقش یک سوپرمن ظاهر شد و گرانی نان به دستور وی منتفی شد. البته در میان هیاهو برای هیچ ، پرده از یک موضوع برداشته شد و آن اینکه دولت برای اینکه تبعات گرانی نان را برعهده نگیرد، وزن چانه‌ها را کاهش داده بود و عملا از سال 1393، نان 15 درصد گران شده بود. البته تا زمان تهیه این گزارش هیچ خبری از جلسه حساس روز گذشته نهاد ریاست‌جمهوری منتشر نشده تا همچنان این موضوع بلاتکلیف باشد.
گرانی ۳۲ درصدی قیمت نان با کمک وزن چانه
در حالی ‌که افزایش قیمت نان توسط  مسؤولان دولتی ستاد تنظیم بازار و اتاق اصناف و اتحادیه نانوایان تهران  15درصد اعلام شده بود اما با در نظر گرفتن کاهش وزن چانه نانی مانند سنگک، میزان افزایش قیمت این محصول در مقایسه با نرخ‌های قبل در واقع 32 درصد بود.  وزن چانه نان سنگک قبل از این اعمال جدید قیمت، 667 گرم بود که در ابلاغیه اخیر به 560 گرم کاهش ‌یافت؛ این امر به‌معنی کاهش 17درصدی وزن چانه جدید نان در مقایسه با وزن چانه قبلی است. با یک محاسبه سرانگشتی به‌راحتی می‌توان نتیجه گرفت افزایش قیمتی که برای نان در نظر گرفته شده بود 32 درصد است اما مسؤولان، این امر را از مردم پنهان کرده و تنها به افزایش قیمت 15درصدی نان بدون کاهش 17 درصدی وزن چانه اشاره می‌کردند. محمد محمدی، مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران  نیز در این ارتباط واکنش نشان داده و گفته بود: قیمت نان را به‌جای 15 درصد، 32 درصد افزایش دادند، آنچه به مردم اطلاع‌رسانی می‌شود با آنچه در واقعیت اتفاق افتاده متفاوت است و ما انتظار داریم مسؤولان به مردم اطلاعات غیرواقعی ندهند. وی افزود: بر اساس مصوبه تنظیم بازار کشور، قیمت نان باید حداکثر 15 درصد و آن هم به‌طور اختیاری افزایش پیدا کند، یعنی اگر لازم است در استان‌ها این اتفاق بیفتد باید حداکثر 15 درصد از قیمت‌های مصوب سال 1393 بیشتر شود. مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران اظهار داشت: آنچه در تهران رخ داده این است‌ که علاوه بر افزایش 15درصدی قیمت نان، وزن چانه یا خمیر نان را هم نسبت به سال 1393 کاهش داده‌اند و با بررسی دقیق به این نتیجه می‌رسیم که با کاهش وزن چانه و افزایش 15درصدی قیمت به‌طور میانگین قیمت نان حدود 32 درصد افزایش یافته است. وی تصریح کرد: مصوبه افزایش قیمت نان بر افزایش اختیاری قیمت آن دلالت دارد نه اینکه وزن نان هم کمتر شود. عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان افزود: حتی وزن‌هایی که در سال 1393 مصوب شده، از استاندارد هم‌ کمتر است و برای نمونه وزن خمیر نان سنگک در گذشته 750 تا 800 گرم بود و در مصوبه سال 1393 هم 667 گرم تعیین شد اما در مصوبه اخیر آن را 560 گرم تصویب کردند. وی گفت: این در واقع نان سنگک نیست و اکنون که مردم از برخی نانوایی‌ها نان بزرگ‌ طلب می‌کنند، در واقع قبلاً نان با این اندازه عرضه می‌شده است. آنچه به مردم اطلاع‌رسانی می‌شود با آنچه در واقعیت اتفاق افتاده متفاوت است و ما انتظار داریم مسؤولان به مردم اطلاعات غیرواقعی ندهند و آنها را گمراه نکنند. وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا افزایش قیمت نان در شهر تهران به اصناف سپرده شده است، گفت: قرار شد در استان‌ها، ستاد تنظیم بازار به ‌ریاست استانداران تصمیم‌گیری کند و در شهرستان‌های استان تهران هم همین روال برقرار است اما در شهر تهران، اختیار را به اتاق اصناف ایران سپرده‌اند‌. مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران گفت: ما به‌دنبال حقوق مصرف‌کننده هستیم و البته معتقدیم حقوق نانوا هم باید رعایت شود. اکنون در تهران نانوایی‌هایی وجود دارد که با وجود اینکه سهمیه آرد دولتی ندارند اما نان را به‌قیمت دولتی می‌فروشند. همچنین نایب رئیس اتاق اصناف ایران با بیان اینکه هنوز تصمیم جدید درباره نان به ما ارائه نشده است، گفت: تمام نانواهای کشور باید به مصوبات قبلی تمکین کنند و نان را به قیمت قبلی به فروش برسانند تا ستاد تنظیم بازار وضعیت نان را تعیین تکلیف کند. ابراهیم درستی در گفت‌وگو با تسنیم اظهار کرد: براساس اطلاعات ما هنوز تصمیم جدیدی درباره نان گرفته نشده است. وی افزود: باید مسائل نانوایان را به صورتی مدیریت کنیم که 85 هزار واحد نانوایی که با مسائل افزایش دستمزد، هزینه‌های تولید، بیمه و شهرداری روبه‌رو هستند در حق آنها اجحاف نشود. نایب رئیس اتاق اصناف ایران با بیان اینکه نانوایان کشور 3 سال است که قیمت‌های خود را افزایش نداده‌اند، ادامه داد: با این وجود ما با موضوع کاهش وزن چانه همزمان با افزایش قیمت موافق نیستیم. درستی تصریح کرد: وقتی که قرار بود به ازای هر سال عدم افزایش قیمت نان، 5 درصد به قیمت آن اضافه شود و مجموعا با  15 درصد افزایش قیمت به فروش برسد، نباید به وزن چانه آن دست می‌زدند.  وی گفت: ما نمی‌توانیم به مردم بگوییم هم نان را گران می‌کنیم و هم وزن چانه را کاهش می‌دهیم. نان مانند شلوار نیست که بخواهیم پاچه‌های آن را کوتاه کنیم. نایب رئیس اتاق اصناف ایران گفت: قبل از اینکه ستاد تنظیم بازار بخواهد مصوبه‌ای برای اصناف ارائه دهد باید آن را کارشناسی کند تا مجبور نباشیم مصوبه‌ای که داده‌ایم را پس بگیریم. درستی گفت: تمام نانواهای کشور باید به مصوبات قبلی تمکین کنند و نان را به قیمت قبلی به فروش برسانند تا ستاد تنظیم بازار وضعیت نان را تعیین تکلیف کند.

اخذ ۱۰ هزار شکایت مردمی از گرانفروشی و کم‎فروشی در یک ماه
مدیرکل امور حقوقی و تعزیرات سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان گفت: گرانفروشی و کم‌فروشی بیشترین شکایت مردمی به ستاد خبری ۱۲۴ بوده که در این باره بیش از ۱۰ هزار گزارش در یک ماه دریافت شده است. صارمیان در گفت‌وگو با تسنیم، لزوم سرعت‌بخشی در رسیدگی به شکایات مردمی را مورد توجه قرار داد و اظهار کرد: در مهرماه سال جاری در مجموع 13 هزار و 267 فقره شکایت مردمی راجع به تخلفات صنفی و غیرصنفی از طریق تلفن 124 ستاد خبری  استان‌ها دریافت شده که از این تعداد 70 درصد شکایات مورد رسیدگی قرار گرفته و 30 درصد باقی مانده در دست بررسی کارشناسی از سوی مراجع ذی‌ربط است.  صارمیان افزود: از مجموع شکایات 84 درصد مربوط به کالا و 16 درصد مربوط به خدمات است، به طوری که بیشترین گزارش در بخش کالایی از نان، میوه و سبزیجات و در بخش خدمات از تعمیرگاه‌های خودروهای سبک و پارکینگ شهری بوده و گرانفروشی و کم‌فروشی در صدر عناوین تخلف گزارش‌های دریافتی قرار گرفته است. 

در راستای نزدیک‌تر کردن نظرات جریان‌های سیاسی و فراهم‌کردن شرایط برای آغاز به کار مجدد دولت سعد حریری پس از التهاب‌های اخیر، میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان، دوشنبه با رهبران و نمایندگان گروه‌های سیاسی کشور جداگانه در کاخ بعبدا دیدار و گفت‌وگو کرد. به گزارش رسانه‌های لبنانی، عون دوشنبه با سعد حریری، نبیه بری رئیس‌پارلمان، سمیر جعجع رهبر جریان «نیروهای لبنان»، محمد رعد رئیس فراکسیون حزب‌الله در پارلمان، طلال ارسلان رهبر حزب دموکرات، علی حسن خلیل به نمایندگی از جنبش امل و شماری دیگر دیدار کرد. این دیدارها پس از آن انجام می‌شود که سعد حریری هفته پیش و پس از دیدار با عون، اعلام کرد که استعفایش را به تعلیق درمی‌آورد. وی خواستار گفت‌و‌گو درباره شرایط و زمینه‌هایی شد که باعث اعلام استعفایش در ریاض شده بود. در همین راستا، سعد حریری در مصاحبه خود با تلویزیون فرانسوی سی‌نیوز، ادامه فعالیت خود را در مقام نخست‌وزیری مشروط به بازبینی در سیاست‌های منطقه‌ای حزب‌الله و بی‌طرف ماندن در بحران‌های کشورهای منطقه کرده است. سعد حریری در این مصاحبه گفت: «من دوست دارم به عنوان نخست‎وزیر باقی بمانم و آنچه بر من در عربستان گذشت، پیش خود نگه خواهم داشت.» در واقع این اظهارات حریری، تاییدی بر این گمانه‌ز‌نی‌های موکد بسیاری در داخل و خارج از لبنان است که وی تحت فشارهای سعودی‌ها استعفای خود از نخست‌وزیری لبنان را اعلام کرده بود و همین‌طور وی از زمان فراخوانده‌شدنش به ریاض و اعلام کناره‌گیری‌اش، به مدت 14 روز در «بازداشت به‌سر می‌برد» ولی از آنجا که وی با وساطت فرانسه و دادن تضمین‌هایی به لبنان بازگشته است نمی‌تواند صراحتا این واقعیت را بیان کند.
اعتراض جنبلاط به بحث درباره سلاح حزب‌الله
در همین حال، در موضعی متفاوت با اظهارات سعد حریری، ولید جنبلاط رئیس حزب سوسیال - ترقی‌خواه لبنان خطاب به طیف‌های مختلف این کشور گفت صحبت از سلاح حزب‌الله، بازگشت به مذاکرات سابق است و در گفت‌وگوهای پیش‌رو باید فقط به سیاست بی‌طرفی پرداخته شود. رهبر دروزی‌های این کشور پس از دیدار با «میشل عون» رئیس‌جمهوری این کشور اعلام کرد به دوراندیشی عون برای اداره امور ایمان دارد.

کنفدراسیون فوتبال آسیا برگزاری مسابقات لیگ قهرمانان آسیا در زمین بی‌طرف را به صورت رسمی لغو کرد و به نفع ایران رأی داد تا تیم‌های عربستانی به ایران سفر کنند. کنفدراسیون فوتبال آسیا برگزاری مسابقات لیگ قهرمانان در زمین بی‌طرف را لغو کرده است و به این ترتیب تیم‌های عربستانی چاره‌ای جز سفر به ایران و بازی در خاک کشورمان ندارند. طبق اعلام سایت «ارم نیوز» امارات، این رأی در جلسه هیات‌رئیسه کنفدراسیون فوتبال آسیا داده شده است. هیات‌رئیسه کنفدراسیون آسیا همچنین درخواست امارات برای برگزاری بازی با تیم‌های قطری در کشور بی‌طرف را رد و اعلام کرد بازی در کشور سوم به صورت کامل لغو شده است. تیم‌های عربستانی طی 2 سال گذشته به خاطر مشکلات سیاسی برگزاری مسابقه با تیم‌های ایرانی را به کشور بی‌طرف کشانده بودند اما کنفدراسیون آسیا 2 سال بعد از گذشت این اتفاق رأی به لغو برگزاری بازی در زمین بی‌طرف داد تا تیم‌های عربستانی ناچار به حضور در ایران شوند. پیش از این کمیته مسابقات کنفدراسیون فوتبال آسیا رأی به برگزاری دیدارهای رفت و برگشت تیم‌های عربستانی و ایرانی در خانه‌های آنها داده بود.
اجرای این 3  شرط‌
کنفدراسیون فوتبال آسیا برای لغو بازی در زمین بی‌طرف پیش‌شرط‌هایی را قرار داده است. بعد از جلسه هیات‌رئیسه کنفدراسیون فوتبال آسیا که در تایلند برگزار شد، اعتراض نمایندگان عربستانی رد شد و هیات اجرایی کنفدراسیون فوتبال آسیا تصویب کرد هیچ دیداری در لیگ قهرمانان آسیا در فصل جدید در زمین بی‌طرف برگزار نشود اما کمیته اجرایی کنفدراسیون فوتبال آسیا پیش‌شرط‌هایی برای لغو بازی در زمین بی‌طرف قرار داده است که عبارتند از:
۱- بازی تحت تدابیر امنیتی برگزار شود.
۲- فدراسیون‌ها به دولت خود اعلام کنند در صورت ممنوعیت سفر به بعضی از کشورها، فوتبالیست‌ها استثنا شوند.
۳- کمیته‌ای بلندپایه تشکیل شود تا شرایط میزبانی را بخوبی بررسی کند و بعد از آن دستور اجازه بازی داده شود.
کنفدراسیون فوتبال آسیا تاکید کرد اگر هر کدام از این شرط‌ها فراهم نشود تصمیم دیگری در این زمینه اتخاذ خواهد شد.
شفاف‌سازی کامل
کنفدراسیون فوتبال آسیا در جلسه اعضای کمیته اجرایی‌اش، درباره برگزاری بازی‌های رودررو میان نمایندگان قطر، عربستان‌سعودی و امارات عربی متحده شفاف‌سازی کرد. در نشست اعضای کمیته اجرایی کنفدراسیون فوتبال آسیا درباره محل برگزاری بازی نمایندگان قطر، عربستان‌سعودی و امارات تصمیم‌گیری و مقرر شد مصاف‌های رودرروی این تیم‌ها طبق روال سال‌های قبل و مطابق اساسنامه  AFC در خاک آنها و نه یک کشور بی‌طرف برگزار شود. در پی توصیه کمیته برگزاری رقابت‌های کنفدراسیون فوتبال آسیا، کمیته اجرایی این کنفدراسیون، موضوع محل برگزاری مصاف‌های نمایندگان قطر با عربستان‌سعودی و امارات را با توجه به تنش‌های سیاسی میان این کشور‌ها با حضور چونگ مونگ جیو، نایب‌رئیس AFC مورد بحث قرار داد و مقرر شد فدراسیون های‌ کشورهای نامبرده از دولتمردان خود درخواست کنند مجوزهایی خاص برای سفر اعضای‌شان به خاک یکدیگر صادر کنند.
AFC همچنین از طرح پیشنهادی کمیته برگزاری رقابت‌ها مبنی بر اعزام هیات‌هایی عالیرتبه به کشورهای نامبرده جهت تلاش برای وساطت و میانجی‌گری میان دولتمردان آنها و پیدا کردن راه‌حلی قابل قبول برای برگزاری بازی‌های رودررو میان نمایندگان آنها طبق روال عادی به صورت رفت و برگشت در خاک یکدیگر، استقبال کرد. در همین حال جانی اینفانتینو، رئیس فیفا که در جلسه کمیته اجرایی AFC حضور داشت، از پایبندی فوتبال آسیا به برگزاری بازی‌های رفت و برگشتی حمایت و بر لزوم جدا شدن فوتبال از سیاست تأکید کرد.
 

امیر استکی : «تحریک مصرف» به عنوان اصلی‌ترین عامل «افزایش تقاضا» همواره برای «رونق اقتصادی» و «افزایش رشد اقتصادی» در اقتصادهای سرمایه‌داری مطرح بوده است. در سیستم به هم پیوسته تجارت جهانی افزایش مصرف در هر یک از واحدهای این سیستم منافعی را برای همه واحدها به دنبال خواهد داشت. درست است که در این سیستم هر واحد همه آنچه مصرف می‌کند را تولید نمی‌کند اما در شرایطی که این واحدها در یک سیستم جهانی تجارت آزاد به هم پیوسته شده‌اند، اگر در هیچ واحدی محدودیتی برای افزایش مصرف به‌وجود نیاید، در نهایت همه این واحدها به علت وابستگی‌های متقابل‌شان از بالا رفتن مصرف بشدت استقبال خواهند کرد اما در عالم واقع همه واحدها از این افزایش مصرف «سود» نمی‌برند.
نکته اساسی اینجاست که مزیت‌های نسبی واحدهای مختلف با هم متفاوت است و تنها در صورتی یک واحد از افزایش مصرف در خود و دیگر واحدها سود می‌برد که مزیت‌های نسبی‌اش کمترین وابستگی را به مواد خام و منابع طبیعی‌اش داشته باشد. به عبارت دیگر ارزش افزوده‌ای که در تولید کالا و خدمات و مخصوصا در تولیدات با تکنولوژی بالا وجود دارد در محصولات کشاورزی و منابع زیرزمینی که به شکل خام فروخته می‌شوند وجود ندارد. با این اوصاف هر چه یک اقتصاد توسعه‌یافته‌تر باشد، از جریان افزایش مصرف جهانی سود بیشتری می‌برد و می‌تواند بدون هیچ محدودیت بزرگی این جریان را در درون خود آزاد بگذارد. اما در اقتصادهای وابسته به منابع طبیعی، افزایش مصرف‌ اگرچه ممکن است ولی در تحلیل نهایی نوعی غارت خودخواسته منابع تجدید‌ناپذیر و سرمایه‌های آن اقتصاد است. تولید کالا و خدمات در یک اقتصاد توسعه‌یافته به شکل موثری تجدیدپذیر است ولی تولید نفت، سنگ آهن، مس و... در یک اقتصاد توسعه‌نیافته محدودیت‌های اساسی دارد. با این اوصاف بیشترین سود از مسابقه مصرفی که هم‌اکنون در جهان برپاست به جیب کشورهای توسعه‌یافته می‌رود و کشورهایی مانند ایران که عمده منابع ارزی آنها وابسته به نفت و مشتقات آن است در تحلیل نهایی بازندگانی بزرگ خواهند بود. افزایش مصرف در کشوری مانند ایران باید گام به گام با توسعه اقتصادی غیروابسته به نفت افزایش یابد تا هم در ابتدا محرکی برای تولیدات داخلی و هم در وهله دوم عاملی برای تسهیل پیوستن به جریان آزاد تجارت جهانی باشد.
اما در شرایطی که خبری از توسعه اقتصادی و افزایش رشد اقتصادی غیر وابسته به نفت در ایران نیست، افزایش مصرف کالاهای وارداتی در اصل غارت منابع کشور و زدن جیب آیندگان است. اقشاری که بیشترین مصارف کالاهای وارداتی را دارند در اصل در حال بلعیدن منابع ملی هستند. از آنجا که قیمت ارز بنا بر دلایل سیاسی توسط دولت بشدت کنترل می‌شود و بنا به اذعان کارشناسان اقتصادی از وضعیت متعادل خود فاصله زیادی دارد، لذا افزایش مصرف کالای وارداتی ضربه بزرگی به منافع آحاد ملت می‌زند، چرا که دولت با دسترسی به منابع ارزی ناشی از فروش دارایی‌های سرمایه‌ای - نفت و مشتقاتش و منابع دیگر طبیعی- قادر به پایین نگه داشتن و کنترل نرخ ارز شده است و مابه‌التفاوت نرخ کنونی با نرخ تعادلی دلار در اصل از منابع عمومی پرداخت می‌شود. وضعیتی که از هزینه‌کرد سرمایه‌های همه مردم ایجاد می‌شود ولی برندگان اصلی آن اقشاری هستند که با دسترسی به درآمدهای ریالی بالاتر امکان بیشتری برای مصرف کالاهای وارداتی دارند. هزینه رفاه طبقات متوسط به بالای جامعه در شرایط کنونی از جیب همه مردم ایران پرداخت می‌شود. نکته جالبی که درباره کشور ما وجود دارد این است که نزدیک به 90 درصد کالاهای مصرفی مورد نیاز مردم در داخل کشور تولید می‌شود و همین باعث شده است در هر سطحی از قیمت نفت دولت‌ها بتوانند قیمت دلار را به نحوی موثر مدیریت کنند، چرا که نیازهای عمده ارزی کشور از واردات حجم بالای کالای مصرفی رها و بیشتر درگیر مصارف مربوط به واردات مواد اولیه، ماشین‌آلات و کالاهای سرمایه‌ای است اما در دولت‌های جناب روحانی با توجه به سیاست‌های انقباض مالی که تورم را هدف گرفته‌اند، رکود سنگینی بر بخش‌های مختلف اقتصاد کشور سایه انداخته است که با تعطیلی بنگاه‌های کوچک و بزرگ اقتصادی در عرصه تولید، ذره ذره توانمندی‌های تولیدی داخل را نابود می‌کند. برخلاف ادعاهای نزدیکان دولت تدبیر و امید، این تلاش‌های آنها - خاصه در انعقاد برجام - نبود که از ابتلای ایران به سرنوشت ونزوئلا جلوگیری کرد، بلکه این توانمندی‌های تولید داخلی بود که توانست تا حدود بسیار بالایی ضربه شوک ارزی را بگیرد. اما در این چند سال این توانمندی‌ها در رکود سنگین در حال مضمحل شدن است و وابستگی بیشتر به واردات کالاهای مصرفی به معنای آسیب‌پذیری بیشتر در هنگام کمیابی منابع ارزی و ارزان‌شدن نفت یا بازگشت محتمل تحریم‌های اقتصادی خواهد بود.
در این شرایط که اولا در سایه رکود، توانمندی‌های داخلی در تولید کالاهای مصرفی در حال نابودی است و ثانیا از طریق منابع ارزی عمومی قیمت دلار کماکان از وضعیت تعادلی‌اش بسیار
پایین‌تر نگه داشته می‌شود، دمیدن در تنور افزایش تقاضا برای کالاهای مصرفی وارداتی خیانتی بس بزرگ است. خیانتی که برندگان اصلی آن دلالان وارداتچی و اقشار متوسط به بالا - که طبعا درصد کمی از مردم را تشکیل می‌دهند - و دولت تدبیر و امید که جایگاه سیاسی اصلی‌اش در میان این اقشار است، خواهند بود و بازندگان بزرگ این غارت کلان، عمده اقشار ملت و نسل‌های آینده خواهند بود. حراج منابع طبیعی و تجدید‌ناپذیر برای رونق خرید و فروش کالاهای لوکس و وارداتی و حراج‌های تقلبی اینترنتی و تسهیل مسافرت‌های خارجی به مقاصد کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، ترکیه، تایلند، مالزی و... که حجم بسیار بالاتری از سفرهای خارجی همه‌شمول - عمدتا زیارتی - را در بر می‌گیرند، همه و همه به واسطه حراج منابع نفتی و کنترل ارزش ریال برابر دلار است که ممکن شده است. در این میانه دولت اصلی‌ترین بازیگری است که می‌تواند شرایط تراز ارزی کشور را مدیریت کرده و روند خروج بیهوده ارز را کنترل و از تسهیل واردات کالاهای مصرفی جلوگیری کند. اما دولت کنونی
 به واسطه تمایلات و Mind Setنخبگان ‌محوری‌اش، خود در این مسابقه مصرف و تمتع بیشترین منافع را دارد. دولت تدبیر و امید، دولت همراه و همیار اقشار مرفه جامعه است و حتی اگر به اسم کمک به اقشار ضعیف جامعه اقدامی می‌کند در اصل به گونه‌ای پیش می‌رود که منافع عمده آن را اقشار داراتر ببرند. دولتی که هیچ نظارتی بر رقابت فروشگاه‌های اینترنتی در حراج‌های غیرواقعی‌شان ندارد، حراج‌هایی که بیش از 90 درصد کالاهای پیشنهادی‌اش وارداتی است و همه آن بلاهای فوق‌الذکر را یکجا بر سر مردم جامعه ما هوار می‌کند! هم خروج ارز، هم بیکاری، هم عمیق‌تر کردن رکود و هم افزایش ولع برای خرید کالاهایی که بعضا هیچ نیازی بدان‌ها نداریم! یا مانند طرح تحول سلامت که تا قبل از به شکست انجامیدنش با هزینه بسیار بالا، ارزان شدن درمان را نه از راه تغییر دادن ساختارهای پولی درمان کشور، بلکه از راه تامین مالی تفاوت تعرفه‌های نجومی درمان خاصه در زمینه دستمزدهای درمانی، به جریان انداخت و در نهایت پس از عدم تامین منابع لازم برای این طرح، ساختارهای قبلی با تعرفه‌های بسیار بالای‌شان برای اقشار ضعیف یک یادگار ماند.
جامعه پزشکی و صاحبان بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های خصوصی هم که از اقشار بالاتر از متوسط کشور هستند، در این میانه برندگان اصلی این ماجرا بودند. حالا با همه این حرف‌ها، ذی‌نفعان واردات به دنبال افزایش فروش خود هستند و از هیچ تلاشی نیز در این زمینه دریغ نمی‌کنند. حتی اگر حراجی‌های احمقانه کپی‌برداری شده از ایالات متحده آمریکا باشد. زیاد در شهرهای بزرگ فروشگاه‌های لوکس فروش را دیده‌ایم که در حراج‌های خود صحبت از تخفیف‌های بالای 50 درصد می‌کنند. تخفیف‌هایی که با توجه به قیمت‌های اجناس در این فروشگاه‌ها عمدتا نوعی کلاه گشاد و زرق و برق‌های مشتری رنگ‌کن هستند. جمعه گذشته که مصادف با بلک فرایدی در آمریکا و اروپا بود و بر اساس سنتی آنجایی، تخفیفات بالایی در فروش کالاهای در انبار مانده مختلف برای یک روز جمعه در نظر گرفته می‌شد، در ایران هم این نوع حراجی به شیوه‌ای رندانه و صد‌البته احمقانه توسط فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی وطنی انجام شد. به گونه‌ای که ابتدا قیمت‌های اجناس بعضا تا 2 برابر افزایش یافت و سپس با ارائه تخفیف‌های 40 و 50 درصدی در یک شبیه‌سازی رندانه به طرز احمقانه‌ای به فروش رسید. تا آنجا که سرورهای بعضی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های اینترنتی کشور زیر بار فشار مراجعه‌کنندگان از کار افتاد. شرایط اصلی در زمینه این عطش شدید به مصرف کالاهای وارداتی که عمده اجناس این فروشگاه‌ها را تشکیل می‌دهند را اولا دولت با پایین نگه داشتن نرخ ارز و کنترل آن به هر قیمتی و ثانیا شهوت مصرف و تشبه به فرهنگ غربی در میان عده‌ای از دارندگان درآمدهای بالا در کشور فراهم کرده است. البته به قول قدما، دارندگی است و برازندگی ولی نکته آنجاست که این حد از برازندگی و عشق و حال در گوشه و کنار جهان ابدا در شرایط تعادلی با میزان دارندگی این اقشار بیشتر برخوردار، هماهنگ نخواهد بود.
 

زینب محبوبی: چند سالی است با پدیده‌ای به نام «جمعه سیاه» در کشورمان مواجهیم که هر سال بیشتر از پارسال همه را به خنده وامی‌دارد. روزی که به لحاظ اقتصادی هیچ معنا و مفهومی در کشور ما ندارد و صرفاً به واسطه تقلیدات کورکورانه از غرب، چنین جایگاهی بین مردم و فروشندگان فرصت‌طلب پیدا کرده است.
جمعه سیاه در آمریکای شمالی، بعد از روز شکرگزاری و آخرین جمعه ماه نوامبر است و آغازی برای خریدهای کریسمس محسوب می‌شود. جمعه‌ها در آمریکا تعطیل نیست و آخرین روز کاری هفته به شمار می‌رود با این حال به دلیل حراج‌های فوق‌العاده، اغلب کارمندها این روز را در مرخصی به سر می‌برند تا بتوانند بهترین خرید سال خود را انجام دهند اما چرا در این روز فروشگاه‌ها اقدام به چنین حراج‌هایی می‌کنند که بیشتر شبیه خودزنی است؟ در سیستم اقتصادی آمریکا، در صورتی که اجناس فروشگاه بیش از یک سال در انبار بماند، دولت مالیات بسیار سنگینی از آن فروشگاه دریافت می‌کند لذا فروشگاه‌ها ترجیح می‌دهند حتی گاهی اجناس‌شان را زیر قیمت خرید، بفروشند تا کمتر ضرر کنند و این دلیل قانع‌کننده موجب می‌شود تخفیف‌های واقعی و وسوسه‌انگیزی به مشتریان ارائه دهند. بعضی از فروشگاه‌ها در این روز از ساعت ٤ صبح کار خود را شروع می‌کنند، چرا که از شب قبل عده‌ای در صف ورود به فروشگاه در خیابان خوابیده‌اند و در انتهای روز، با فروشگاهی خالی مواجهیم! و جالب‌تر اینکه آمریکایی‌های همیشه نایس و صبور، در این روز چهره‌های دیگری از خود نشان می‌دهند و اجناس مورد نظرشان را از دست هم می‌قاپند، چرا که چهره نایس آنها زمانی است که از فرصت‌های مساوی برخوردار باشند و در روز جمعه سیاه که زودتر برداشتن هر جنس، یک شانس فوق‌العاده محسوب می‌شود، از این ظواهر متمدنانه خبری نیست.
واضح است که این اتفاقات در تمام فروشگاه‌ها نمی‌افتد ولی این تصاویر حتی اگر محدود باشد، تأمل‌برانگیز است! در هر حال  لااقل به نظر می‌رسد دلیل محکمه‌پسندی برای این رفتارشان دارند و این فرصت استثنایی خرید در طول یک سال است و از آنجا که خیلی از فریفتگان ینگه دنیا تمایل دارند بی‌خیال تقلید از کارهای سخت مردمان غرب مثل کتابخوانی و سختکوشی و سحرخیزی شوند و کارهای جالب‌شان را تکرار کنند، مدتی است جمعه سیاه هم در بساط فروشندگان و خریداران ایرانی مد شده است و چون دلیل اولیه فروشگاه‌های آمریکا برای حراج را ندارند، صرفاً به جهت فروش بیشتر و کسب سود، این نمایش را راه انداخته‌اند اما اگر خیال می‌کنید در این روز تخفیفی به جنس خریداری شده شما تعلق گرفته، متأسفانه باید بگویم احتمالاً در بخشی از خریدهای‌تان جنس مورد نظرتان را نه ارزان‌تر، بلکه گران‌تر از نرخ یک ماه پیش خریداری کرده‌اید! ممکن است وقتی در مقام مقایسه قرار می‌گیریم، با اجناسی که حقیقتاً با قیمتی کمتر از قبل فروخته می‌شوند مواجه شویم اما همان درصدی از کالا که به قیمت همیشگی یا حتی بالاتر فروخته می‌شود، موجب بی‌اعتمادی شدید مردم و زیر سوال رفتن اعتبار آن فروشگاه است! این تبلیغات گسترده برای «خرید» چیزی جز ایجاد نیازهای کاذب نخواهد بود؛ داد و قال اینکه جنسی را که نیاز ندارید بخرید که اگر نخرید در روز نیازتان باید 3-2 برابر پول بدهید! و همیشه این ترغیب به خرید، کالاهای غیرضروری را وارد سبد خرید مشتری می‌کند و دریغا که این سروصدا و هیاهوها، جمعه سیاهی برای خریدار است و جمعه طلایی برای فروشنده! و نهایت امر، حرکتی است در جهت پروار کردن نظام سرمایه‌داری و بازار اما نه بازار ایران که  هر چه ولع خرید و مصرف بیشتر می‌شود، به همین میزان علاقه‌مندی مصرف‌کنندگان به خرید اجناس خارجی و لوکس و دکوری سیر صعودی دارد و باز هم در این آشفته بازار، سر تولیدکننده داخلی بی‌کلاه می‌ماند!
بررسی مختصری در سایت‌هایی که یکی ـ‌ دو سال است تبلیغات گسترده‌ای برای فروش جمعه سیاه انجام داده‌اند، نشان می‌دهد اولاً بسترسازی مناسبی برای این همه تبلیغات ندارند، چرا که همه را دعوت می‌کنند تا از اولین ساعات جمعه یادشده(!) پای سیستم بنشینند و کالای مورد نیازشان را جست‌وجو کنند و از طرفی‌ «هاست»‌شان پاسخگوی این حجم مراجعه‌کننده نیست و اغلب کاربران عصبی و کلافه می‌شوند و هنگام پرداخت، می‌بینند در سبد خریدشان همه چیز یافت می‌شود جز آنچه به خاطرش وارد سایت شده‌اند! چرا که در زمان‌های انتظار طولانی، با پیشنهادهای وسوسه‌انگیز دیگری برای خرید مواجه می‌شوند و عنان از کف داده و ناچار در این مسابقه مصرف‌گرایی گرفتار می‌شوند و ثانیاً این سایت‌ها در یک هفته منتهی به «بلک فرایدی»، قیمت برخی اجناس را بالا برده‌اند و در روز جمعه، تخفیفی به آن می‌زنند که اغلب باز هم قیمت، بیشتر از یک ماه پیش است! و اصولاً در تمام فروشگاه‌های مجازی و حقیقی ایرانی نظارتی به ادعای حراج وجود ندارد و بارها شاهد بوده‌ایم فروشگاهی که برچسب‌های بزرگ و رنگی حراج 70 درصد و 90 درصد روی شیشه زده، قیمت‌ها را 120 درصد بالا کشیده و روی آن تخفیف داده! و این ضعف بزرگ نهادهای نظارتی و کنترل بازار است که چه در مرحله قیمت‌گذاری و چه در مرحله حراج یا حتی در تایید اصالت کالا و کانال ورودی آن که قانونی است یا غیرقانونی، نظارتی بر عملکرد فروشنده‌ها و واردکننده‌ها وجود ندارد و اینگونه تخلفات فقط زمانی قابل رسیدگی است که مشتری، خریدی انجام داده و احساس کند کلاه گشادی بر سرش رفته و شخصاً  به بخش حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان شکایت کند. پروسه‌ای که کمتر کسی وقت و انرژی خود را برای به نتیجه رسیدنش می‌گذارد.
شاید خرید کردن از فروشگاه‌های حقیقی،  به خاطر فاصله مکانی بین فروشگاه‌های مختلف کمتر این امکان را برای مشتری فراهم کند که قیمت‌ها را مقایسه کند اما عجیب است چرا در فروشگاه‌های مجازی که براحتی می‌توان از قیمت‌های قبل همان فروشگاه و قیمت فروشگاه‌های دیگر مطلع شد، صاحبان این سایت‌ها، اعتبار خود را زیر سوال می‌برند و اینطور با قیمت‌ها بازی می‌کنند. 
و جالب‌تر شور و اشتیاق مردم نسبت به خرید کردن است که در بعضی اقشار،  زمان و مکان خاصی ندارد و دائم‌الخرید محسوب می‌شوند، همانقدر که برای عید نوروز سنگ تمام می‌گذارند و سراپای خودشان و متعلقان‌شان را نو می‌کنند، برای کریسمس هم همین بساط است و اصولاً گوی مصرف‌گرایی را از همه جهانیان ربوده‌ایم.
در شرایط رکود طولانی‌مدت اقتصاد، چه ضربه‌ای مهلک‌تر از ترغیب مردم به مصرف، آن هم مصرف کالاهای خارجی! درست است مردم در انتخاب اجناس برای خرید، مختارند و با توجه به بالاتر بودن قیمت برخی تولیدات ایرانی و محدود بودن درآمد خانواده‌ها، حق دارند به جیب‌شان نگاه و خرید کنند اما آیا به آینده فرزندان‌شان هم نگاه می‌کنند؟ آیا دولت به عنوان تنظیم‌کننده بازار و مدیریت کلان اقتصادی کشور به این مساله نظر دارد؟ با تعطیل شدن کارخانه‌ها و تولیدی‌ها، فرصت‌های اشتغال فرزندان‌مان کمتر و کمتر می‌شود و در نهایت همه مجبورند بروند دانشگاه، دکترای اژدهاکشی بگیرند تا دانشگاه دیگری تأسیس کنند و اژدهاکشی تدریس کنند! و دریغا که سال‌هاست در این کشور و کشورهای همسایه،  دیگر اژدهایی نیست!