حسین  پورمهدی: معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان اخیرا در گفت‌و‌گو با رادیو تهران به نکات قابل تاملی درباره «برجام» اشاره کرده است. آقای دکتر «سیدعباس عراقچی» در این باره گفته: «برجام از همان ابتدا یک موضوع بزرگ ملی بوده است ولی متاسفانه در روند خود از یک موضوع ملی به یک موضوع فروملی و بحث‌های داخلی و جناحی تبدیل شد... دیدگاه مشترکی که تا الان به آن رسیده‌ایم این است که همه طرف‌های عضو برجام بعد از خروج آمریکا این اراده را دارند که برجام را حفظ کنند و ما این اراده را در کشورهای اروپایی، چین و روسیه می‌بینیم، این اراده در ایران نیز هست، البته به شرطی که خواسته‌هایی که از برجام داریم تامین شود».
اظهارات آقای عراقچی درباره تبدیل برجام از یک موضوع «ملی» به «فروملی» کاملا با واقعیات جاری در قبال «رویکرد دستگاه دیپلماسی نسبت به منتقدان» و «نوع رفتار دولتمردان» همخوانی دارد. به عبارت بهتر، «روایت» بیان شده صحیح و در عین حال، نیت «راوی» آن محل سوال است!
1- عصاره کلام منتقدان برجام - از سال 92 تاکنون - کاملا مشخص بوده است. نوع انتقادات مطرح شده از سوی آنها نیز  معطوف به «راهبرد مذاکره»، «تاکتیک مذاکره» و «محتوای توافق هسته‌ای» بوده است، بنابراین مباحث محتوایی مطرح شده از سوی منتقدان برجام نه‌تنها مصداق تبدیل یک موضوع «ملی» به «فروملی» نبوده، بلکه مصداق عینی «تقویت یک دغدغه ملی» در حوزه سیاست خارجی کشورمان بوده است. با این حال سوال اصلی اینجاست: چه کسانی برجام را از یک موضوع بزرگ ملی به موضوعی «فروملی» تبدیل کردند؟ فراتر از توهین‌های مستقیم شخص آقای رئیس‌جمهور به منتقدان از جمله بی‌سواد و بی‌شناسنامه خواندن آنها و حواله‌شان به جهنم! رویکرد دستگاه سیاست خارجی کشورمان نیز مقوم و مکمل روند سلبی اتخاذ شده از سوی دولت محترم بود! در ادبیات مسؤولان محترم دستگاه دیپلماسی، «دلواپسان» به مثابه «ناقضان منافع ملی» و در مقابل، «مدافعان مطلق برجام» - دل‌آرامان! - به عنوان «قهرمانان دیپلماسی» مورد شناسایی و تفسیر قرار گرفتند.
این عبارات و گزاره‌ها، به اندازه‌ای از سوی رسانه‌های وابسته به جریان دولت و اصلاحات مورد تاکید و ترویج قرار گرفت که در میان بخشی از جامعه تبدیل به یک «باور» شد. به عبارت دقیق‌تر، برجام زمانی به یک موضوع «فروملی» تبدیل شد که «منتقدان  توافق هسته‌ای» با سخت‌ترین تعابیر گفتاری و سلبی‌ترین نوع رفتار ممکن از سوی مقامات دولت یازدهم مورد عتاب و خطاب قرار گرفتند.
2- هم‌اکنون در سال 97 بر همگان اثبات شده نه قول «جان کری» وزیر اسبق امور خارجه ایالات متحده «تضمین» بوده و نه تروئیکای اروپایی اراده «مهار برجامی آمریکا» را داشته و دارد. همچنین اثبات شده عادی‌سازی روابط بانکی و اعتباری ایران و نظام بین‌الملل ـ به عنوان دومین هدف اصلی برجام بعد از رفع تحریم‌ها [که آن هم عملی نشد] ـ حتی در دوران اعلام پایبندی ظاهری دولت آمریکا به برجام نیز تحقق نیافته است. با این حال، منتقدان دلسوز  توافق هسته‌ای با سکوتی که منبعث از «درد» و «دغدغه» است، مشغول «رصد هوشمندانه رفتار مجدد دولت در قبال برجام» هستند. اکثریت قریب به اتفاق منتقدان، نگاه «صفر و صدی» به توافق هسته‌ای ندارند و قضاوت خود در قبال برجام، ماهیت، محتوا و نحوه اجرایی شدن آن را بر اساس واقعیات جاری در فضای پیرامونی و بین‌المللی بیان کرده و می‌کنند. با این حال، رویکرد «سیاسی» دولت نسبت به یک «موضوع ملی» و «حقوقی» سبب شده بسیاری از انتقادات راهبردی و پیش‌‌برنده، در فضای ذهنی و انتزاعی «منتقدان» باقی بماند و متعاقباً جایی برای بهره‌برداری از این تفکرات، هشدارها و پیشنهادها در حوزه سیاست خارجی کشورمان وجود نداشته باشد.
3- اگر هدف دکتر عراقچی از بیان موضوع تبدیل برجام از یک موضوع «ملی» به «فروملی»، اعتراف دولت و دستگاه دیپلماسی نسبت به برخورد و مواجهه سلبی و غیرقابل توجیه خود با منتقدان توافق هسته‌ای است، باید از این اظهارات استقبال کرد؛ چنین رویکردی می‌تواند ضمن جبران بخشی از خسارات گذشته، زمینه را برای شکل‌گیری یک «تعامل پویا» در حوزه سیاست خارجی کشورمان مهیا کند؛ تعاملی سازنده که حلقه مفقوده سیاست خارجی ما طی سال‌های اخیر بوده است. با این حال اگر خدای ناکرده هدف معاون سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان  از این سخنان، تخطئه صدباره منتقدان دلسوز توافق هسته‌ای است، نمی‌توان از کنار آن گذشت! چنین اقدامی مصداق بارز «سوءاستفاده از سکوت دردمندانه منتقدان برجام» محسوب می‌شود. در هر حال بهتر است جناب آقای عراقچی سخنان خود را به صورت شفاف و عینی تشریح کند تا مخاطبان متوجه منظور دقیق ایشان درباره چگونگی تبدیل برجام از یک مسأله «ملی» به «فروملی» بشوند.
نکته دیگر اینکه تبدیل شدن برجام به یک مسأله ملی، در گرو بازی هوشمندانه دستگاه سیاست خارجی و استقبال از 3 اصل «حمایت حکیمانه»، «نقد منصفانه» و «رصد هوشمندانه» از سوی منتقدان است. متاسفانه اصلی‌ترین دغدغه دستگاه دیپلماسی ما طی سال‌های اخیر، جلوگیری از تحقق 2 مؤلفه «رصد هوشمندانه» و «نقد منصفانه» در نگاه منتقدان و از سوی دیگر، تبدیل «حمایت حکیمانه» به «حمایت بی‌قید و شرط» بوده است. بهتر است وزارت امور خارجه کشورمان صراحتا پاسخ دهد از سال 92 تاکنون، چه اقداماتی در راستای توجه و بهره‌برداری از  «رصد هوشمندانه» و «نقد منصفانه» منتقدان انجام داده است؟ بدیهی است در چنین منظومه دفرمه و آشفته‌ای، جایی برای تحقق «منافع ملی» باقی نمی‌ماند؛ چه رسد به آنکه بخواهیم مانع تبدیل موضوعات ملی به فروملی شویم! موضوعی که قاعدتا جناب آقای عراقچی به عنوان دیپلماتی باسابقه نسبت به آن واقفند. 
 

حسن رضایی: شکاکیت و خداناباوری را می‌توان از مهم‌ترین مختصات اندیشه غربی از آغاز عصر روشنگری تاکنون دانست. فلاسفه غربی از آن زمان تاکنون، کم‌کم اصالت همه چیز را منکر شدند و چنانکه از ظاهر و باطن ماجرا برمی‌آید، اینجا دیگر تهِ دیگ بود! شخصی چون فرانسیس فوکویاما، تحت تاثیر همین فضا، نظریه «پایان تاریخ» را مطرح کرد. آنها و سمپات‌های‌شان در ایران، نقطه کنونی جامعه غربی و محل کنونی «سیر تفکر در تاریخ بشر»- به روایت غربی- را قبله آمال یک جامعه انسانی تلقی می‌کنند و خب؛ مدینه فاضله‌اش هم طبیعتاً آمریکاست! متاثر از همین فضاست که در چند دهه اخیر محافل علوم انسانی در غرب، تکاپوی میانه قرن‌های 19 و 20 را نداشته‌اند. اینجا سیستم آموزش عالی ما هم، بیشتر «تاریخ» علوم انسانی در دنیای غرب را تحویل دانشجویان می‌دهد! مقدمه طولانی شد. بگذریم....
انقلاب اسلامی طی 40 سال اخیر در همین فضا تنفس کرده و بالیده است. گویی خدا، تاریخ، تقدیر - یا هر چه شما بگویید-
می‌خواهد با غربی‌ها و سمپات‌های‌شان در داخل، با زبان خودشان حرف بزند! اندیشه مدرن غربی، چیزی به نام خدا را نمی‌شناسد و انسان را به جای او برنشانده است. چرا که خدا را نمی‌شود دید و اندازه‌گیری کرد. شکست‌های پی‌درپی غرب و آمریکا در حوزه‌های تمدنی و راهبردی از جمهوری اسلامی اما اجباراً قابل رصد، اندازه‌گیری و آزمایش است و نمودی عینی از غلبه مکرر و مداوم اندیشه‌های دینی بر ماتریالیسم غربی در انتهای قرن 20 و ابتدای هزاره سوم به شمار می‌آید. در این مقابله دشمنان جمهوری اسلامی در داخل اما ترحم انگیزترند، چرا که طی 40 سال همواره در جبهه‌ای شکست‌خورده پادویی کرده‌اند!
رهبر انقلاب، در مراسم سالگرد ارتحال امام(ره)، این دشمنان را به 3 گروه اصلی تقسیم کرده و از ناکثین، قاسطین و مارقین نام بردند. ترسیم مرزی روشن بین این 3 گروه اما حالا شاید خیلی هم آسان نباشد، چرا که بسیاری از عهدشکنان و ناکثین، در برهه‌های زمانی مختلف در کنار مخالفان سرسخت کلیت نظام - قاسطین- قرار گرفته‌اند. فتنه 88 و مسائل پیرامون آن را می‌توان مصداق روشنی از این همراهی شوم دانست. بخشی از همین 3 گروه حالا بعضا در مناصب سیاسی کشور هستند! بخش دیگری از شواهد اختلاط مرزهای پیمان‌شکنی و محاربه را اما باید در رسانه‌های فارسی‌زبان ضدنظام جست‌وجو کرد. اکنون چند صد نفر از اصلاح‌طلبان فعال در فتنه‌های 78 و 88 در بی‌بی‌سی، من و تو، رادیو فردا و... تبدیل به پادوهای ایجاد عملیات روانی ضدجمهوری اسلامی شده‌اند. عقل و منطق به ما می‌گوید اصلاح‌طلبان دیگری هم طبیعتا از این پس  به لشکر رسانه‌ای دشمن خواهند پیوست!
اصلاح‌طلبان داخل نظام اما اگر چه متنوعند ولی تقریبا همگی در این سابقه اشتراک دارند که از سال 76 به این سو، شروع به تقدیس گروه‌هایی چون جبهه ملی و نهضت آزادی کرده‌اند. شاید مرحوم بازرگان اگر حالا زنده بود، با توجه به اتفاقات این 40 ساله، خودش هم توانایی دفاع از مواضع پیشین خود را نداشت، اصلاح‌طلبان اما در عین مدعی خط امامی بودن، به جد این توانایی را دارند! بازرگان یک هفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی به خبرنگار نیویورک‌تایمز گفت: «دولت ایران مشتاق است روابط خوب خود با آمریکا را از سر بگیرد.» او در سال‌های پس از آن نیز همواره بر این نظر ماند تا از دنیا رفت، امام(ره) اما در آخرین سال‌های حیات، تکلیف تفکر بازرگان را در آینده انقلاب مشخص کردند و موکدا به محتشمی‌پور، وزیر وقت کشور نوشتند: «نهضت به‌اصطلاح آزادی صلاحیت برای هیچ امری از امور دولتی یا قانون‌گذاری یا قضایی را ندارند و ضرر آنها، به‌اعتبار آنکه متظاهر به اسلام هستند، از منافقین بیشتر است.»
نهضت آزادی صادق بود و اگر اهل مبارزه نبود، شعار هم نمی‌داد. مرحوم بازرگان کابینه خود را به «فولکس واگنی» تشبیه کرده بود که بر خلاف امام(ره) که بولدوزری پرقدرت است، توانایی انجام کارهای سریع و انقلابی را ندارد و نباید هم، چنین تقاضایی از آن داشت! اصلاح‌طلبان اما این توانایی را دارند که در عین اظهار دوستی با ناکثین قدیم، خود را جزئی از پازل مبارزه و اتفاقاً مهم‌ترین بخش آن هم معرفی کنند!
همزمان اما نتانیاهو آنها را مهم‌ترین سرمایه اسرائیل در ایران می‌نامد! منطق اصیل انقلاب اسلامی اما با تمام این دشمنی‌ها، عهدشکنی‌ها، نفاق‌ها و توطئه‌ها هر روز بیشتر از دیروز ثابت شده و گسترش یافته است. عهدشکنی اخیر آمریکا در مساله برجام هم مجدداً پس از مذاکرات سعدآباد می‌خواهد قوی بودن منطق انقلاب و امام(ره) را این بار با رسم شکل(!) به مدعیان خط امامی دیروز ثابت کند. به راستی طمانینه، قدرت و حوصله انقلاب اسلامی در فهماندن بدیهی‌ترین مطالب به احمق‌ترین دشمنان داخلی و خارجی ستودنی است و این منطق شکست برنخواهد داشت!