گروه سیاسی: حسن روحانی روز گذشته به اعلام وصول طرح سوال نمایندگان از خود واکنش نشان داد. روحانی در نامه‌ای خطاب به علی لاریجانی تاکید کرد سوال فعلی نمایندگان از رئیس‌جمهور هم خلاف قانون اساسی است و هم در زمانی نامناسب است و از همین رو نامبارک است! او در عین حال تاکید کرد برای جلوگیری از هر نوع اختلاف بین قوا و احترام به مجلس شورای اسلامی، در فرصت مقرر به مجلس خواهد آمد. در نامه حسن روحانی خطاب به علی لاریجانی آمده است: «احتراماً؛ درست در سالروز تحلیف رئیس‌جمهوری دوره دوازدهم، سؤال تعدادی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی واصل گردید. بی‌تردید سؤال از رئیس‌جمهور کشور با مراعات حداقل دو نکته می‌تواند مبارک باشد؛ اولاً در چارچوب قانون اساسی باشد، ثانیاً در زمان و شرایط مناسب کشور اقدام شده باشد، که متاسفانه هیچ‌کدام از این دو حاصل نشده است. اما برای جلوگیری از هر نوع اختلاف بین قوا و احترام به مجلس شورای اسلامی ان شاء‌الله در فرصت مقرر به مجلس خواهم آمد و به سوالات پاسخ خواهم داد. البته این امر می‌تواند فرصت خوبی باشد تا برخی از حقایق را برای مردم عزیز کشورم بازگو نمایم که آنها صاحب واقعی کشورند و مشروعیت من و شما نیز از آرای آنها است».
نامه روحانی زیر سؤال بردن حق نمایندگان است
در همین رابطه «وطن‌امروز» نظر نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره محتوای نامه آقای روحانی را جویا شد. نمایندگان تاکید دارند این نامه به معنای زیر سوال بردن حق قانونی نمایندگان است. سیداحسان قاضی‌زاده، نماینده مردم فریمان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «وطن امروز» با انتقاد از نامه حسن روحانی به علی لاریجانی و غیرقانونی خواندن سوال از رئیس‌جمهور گفت: طرح سوال حق قانونی نمایندگان و مجلس شورای اسلامی است. وی افزود: همان قانون اساسی که آقای روحانی این سوال را خلاف آن می‌داند این حق را به نمایندگان داده است تا بتوانند از رئیس‌جمهور سوال کنند. قاضی‌زاده تاکید کرد: موضوعات مطرح در سوال نیز کاملا موجز و منجز تدوین شده است و جای هیچگونه ابهامی ندارد. عضو شورای مرکزی فراکسیون نمایندگان ولایی با تاکید مجدد بر حق نمایندگان برای طرح سوال از رئیس‌جمهور، خاطرنشان کرد: نامه آقای روحانی در حقیقت زیر سوال بردن حق قانونی نمایندگان است و لازم است جایگاه رسمی مجلس از سوی همه نهادها و شخص رئیس‌جمهور به رسمیت شناخته شود.
اعتراضات امروز نتیجه بایکوت سؤال از روحانی است
نادر قاضی‌پور، نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با «وطن‌امروز»، با انتقاد از نامه روحانی به لاریجانی گفت: اگر آقای روحانی یک‌سال پیش به مجلس آمده بود و به سوالات نمایندگان پاسخ می‌داد خیلی از موضوعات روشن شده بود و امروز شاهد بسیاری از این تجمعات و اعتراضات مردمی نبودیم. قاضی‌پور در ادامه تاکید کرد: این نامه آقای روحانی و این ادعا که سوال مجلس خلاف قانون اساسی است، در حقیقت زیر سوال بردن حق قانونی نمایندگان مجلس شورای اسلامی است.
قانون درباره سؤال از رئیس‌جمهور چه می‌گوید؟
نمایندگان مجلس روز گذشته در گفت‌وگو با «وطن‌امروز»، ضمن قانونی خواندن سوال از روحانی تاکید کردند کاهش امضاها بعد از اعلام وصول تاثیری در فرآیند سوال ندارد و حتی با وجود یک امضا نیز سوال از رئیس‌جمهور در صحن علنی مجلس طرح خواهد شد، این موضوع در قانون نیز تصریح شده است. بر اساس این گزارش، طبق ماده 212 آیین‌نامه داخلی مجلس، براساس اصل هشتاد و هشتم  قانون اساسی، در صورتی‌ که حداقل یک‌‌چهارم کل نمایندگان بخواهند درباره یک یا چند وظیفه رئیس‌جمهور سؤال‌کنند، باید سؤال یا سؤالات خود را به‌طور صریح، روشن و مختصر به‌همراه امضاها به رئیس‌ مجلس تسلیم کنند. رئیس مجلس نیز موضوع را در اسرع وقت به کمیسیون‌های تخصصی مربوط ارجاع می‌‌دهد. هر کمیسیون نیز موظف است حداکثر ظرف یک هفته با حضور نماینده معرفی‌شده رئیس‌جمهور در آن کمیسیون و نماینده منتخب سؤال‌کنندگان تشکیل جلسه دهد. در این جلسه نماینده رئیس‌جمهور پاسخ مقتضی را از طرف رئیس‌جمهور ارائه می‌دهد تا به نمایندگان سؤال‌کننده گزارش شود. پس از یک ‌هفته از طرح سؤال در کمیسیون یا کمیسیون‌ها، چنانچه هنوز حداقل یک‌‌چهارم کل نمایندگان مجلس از سؤال خود منصرف نشده باشند، رئیس مجلس موظف است در نخستین جلسه سؤال یا سؤالات آنان را قرائت و فوراً برای رئیس‌جمهور ارسال کند. این سؤال یا سؤالات ظرف 48 ساعت تکثیر می‌شود و در دسترس نمایندگان قرار می‌گیرد.
تبصره 1 ـ تعداد سؤالات نباید از 5 سؤال بیشتر باشد.
تبصره 2 ـ پس از ارسال سؤال یا سؤالات برای رئیس‌جمهور، کاهش امضاها سبب خروج سؤال یا سؤالات از دستور نمی‌شود.
بر اساس ماده 213 آیین‌نامه داخلی مجلس، رئیس‌جمهور موظف است ظرف یک ‌ماه از تاریخ دریافت سؤال یا سؤالات، در جلسه علنی مجلس حضور یابد و به سؤال یا سؤالات مطروحه نمایندگان پاسخ دهد، مگر با عذر موجه و با تشخیص مجلس شورای اسلامی. مدت طرح سؤال یا سؤالات از طرف نمایندگان منتخب سؤال‌کنندگان حداکثر 30 دقیقه و مدت پاسخ رئیس‌جمهور حداکثر یک ‌ساعت است. طرفین می‌توانند وقت خود را به 2 بخش تقسیم کنند، در این صورت همه سؤالات و پاسخ‌ها در بخش اول وقت هر یک از 2 طرف بیان می‌شود و در بخش دوم ابهامات سؤال‌کنندگان و پاسخ‌های رئیس‌جمهور مطرح می‌شود. پس از این مرحله، درباره پاسخ رئیس‌جمهور به هر یک از سؤالات از نظر قانع‌کننده بودن به‌صورت جداگانه رأی‌گیری می‌شود؛ چنانچه اکثریت نمایندگان حاضر در جلسه از پاسخ رئیس‌جمهور به سؤالی قانع نشوند و موضوع مورد سؤال، نقض قانون یا استنکاف از قانون محسوب شود، سؤال مربوط به قوه‌قضائیه ارسال می‌شود. همانطور که اشاره شد بر اساس آیین‌نامه داخلی مجلس، حتی با یک امضا هم سؤال از رئیس‌جمهور انجام می‌شود اما  اینکه نتیجه طرح سوال با توجه به لابی سنگین دولتی‌ها به چه سویی خواهد رفت به تصمیم نمایندگان ملت بستگی دارد.
 

دانش پورشفیعی: چرا تعداد ثبت‌سفارش‌ها و نوع ارز تخصیصی به هر ثبت‌سفارش برای ایرانیان مهم شده است؟ چرا تا پیش از این برای فرد فرد شهروندان اهمیت نداشت که چه تعداد خودرو، موبایل، لوازم خانگی، مواد غذایی، حبوبات و... با چه ارزی وارد می‌شود و به چه قیمتی فروخته می‌شود؟ چرا تا پیش از این کسی به دنبال این نبود که فلان کالا را چه شخص یا شرکتی وارد کرده، چه میزان و با چه ارزی وارد کرده و به چه قیمتی در بازار فروخته است؟ چرا اکنون همه اینها مهم شده است؟ چون ارز کم و گران شده و مردم از گرانی به ستوه آمده‌اند،‌ این فشار گرانی بیش از استقامت آنهاست و می‌پرسند چرا فلان کالای وارداتی که با ارز 3800 یا 4200 تومانی وارد کشور شده باید با 2، 3 و حتی 5 برابر قیمت به آنها فروخته شود. در برابر این مطالبه عمومی دولت ناچار می‌شود دست به شفاف‌سازی بزند بنابراین رئیس‌جمهوری، وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و بانک مرکزی را مامور می‌کند آمار ثبت‌سفارش و فهرست ‌گیرندگان ارز دولتی (3800 یا 4200 تومانی) را در رسانه‌ها منتشر کنند. وزارتخانه‌ها به تب و تاب می‌افتند و در نهایت به انتشار 2 فهرست ناقص بسنده می‌کنند اما راضی‌کننده نیست. حالا کار برای دولت هم سخت شده و البته یک فرصت پیش روی آن است، چرا که دولت با مبنا قرار دادن این موضوع که ارز به اندازه کافی برای واردات همه کالاها نیست و چه لزومی دارد همه کالاهای مورد نیاز با ارز 4400 تومانی وارد شود، اجناس وارداتی را گروه‌بندی می‌کند و می‌گوید فقط به گروه یک ارز دولتی می‌دهد و گروه‌های 2و 3 می‌توانند ارز مورد نیاز را از بازار ثانویه تهیه کنند.
داستان انتشار ثبت‌سفارش‌ها هنوز تمام نشده، چرا که فهرست نهایی اکنون در اختیار وزارت اقتصاد است. حسن روحانی پا را از میدان ثبت‌سفارش فراتر می‌گذارد و دستور می‌دهد «نام افرادی که از ارز دولتی استفاده کرده و کالای خود را در مهلت مقرر به کشور نیاورده‌اند، در فهرست سیاه قرار گیرد». محمد شریعتمداری، وزیر صمت هم به پیروی از رئیس خود دستور داده کارت بازرگانی افرادی که ارز دولتی دریافت کرده اما کالای خود را در زمان معین وارد کشور نکرده‌اند، تعلیق شود، نام‌شان در فهرست سیاه قرار گیرد و با اتهام قاچاق ارز به مراجع قضایی معرفی شوند.
براستی چنانچه کشور دچار بحران ارزی نشده بود این همه پیغام و پسغام برای تاجران و بازرگانان متخلف صادر می‌شد؟ به طور قطع پاسخ منفی است، چرا که ثبت‌سفارش و واردات کالا در سال‌های گذشته هم وجود داشته اما هرگز دستوری برای شفاف‌سازی نوع ثبت‌سفارش، میزان ثبت‌سفارش نوع کالای وارداتی، ارز تخصیصی به کالای وارداتی، قیمت‌گذاری آن در بازار و احتکار یا فروش آن در زمان معین به مردم داده نشده بود.
به این گفته مجتبی خسروتاج، رئیس سازمان توسعه تجارت دقت کنید. او می‌گوید: «متخلفان ثبت‌سفارش چند کار کرده‌اند؛ یکی اینکه تاریخ ثبت‌سفارش را تغییر می‌دادند، دوم اینکه نام کالا در ثبت‌سفارش را تغییر می‌دادند به عنوان نمونه عدس به جای کفش و سوم اینکه مجاز به واردات نبوده‌اند ولی وارد کرده‌اند».
اگرچه این توضیح به طور مشخص درباره واردات غیرقانونی خودرو گفته شده اما می‌تواند درباره همه ثبت‌سفارش‌های سال‌های گذشته مصداق پیدا کند.
آمار تجارت خارجی در سال 96 نشان می‌دهد بالغ بر54 میلیارد و 302 میلیون دلار انواع کالا در این سال وارد شده است. جدا از نوع کالاهای وارداتی و حجم آن آیا تاکنون شخص یا دستگاه دولتی به مردم توضیح داده چه میزان از این کالاها با ارز مبادله‌ای(ارز با نرخ رسمی بانک مرکزی در سال 1396) وارد شده و چه میزان با ارز آزاد؟ آیا روشن است کالاهایی که در سال 96 با ارز مبادله‌ای وارد شده‌ با قیمت‌گذاری درست و واقعی به مردم فروخته شده‌است؟
به‌طور قطع اینگونه نبوده است، چرا که موبایل‌های وارداتی در زمستان 1396 ارز مبادله‌ای گرفته‌اند اما با قیمت دلار آزاد در بازار به شهروندان فروخته شده‌اند که نسبت به آن هم اعتراض نشد. خودروهای خارجی هم سال 96 با ارز مبادله‌ای آمدند و با قیمت ارز آزاد به مردم فروخته شدند و باز هم کسی به قیمت‌گذاری آنها اعتراض نکرد. انواع لوازم خانگی، لاستیک خودرو، نهاده‌های دام و طیور و... هم با ارز مبادله‌ای آمدند و با ارز آزاد به مردم فروخته شدند. در اینجا هم نه مسؤولی گزارشی از میزان تخصیص ارز، نوع کالای وارداتی و قیمت‌گذاری آن ارائه کرد و نه اعتراضی به قیمت‌های غیرواقعی آنها در بازار شد.
براستی چرا؟ چون ارز به اندازه کافی در بازار بود و کسی از کمبودش نگران نبود. ارز حاصل از فروش نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد و... وارد چرخه می‌شد و اهمیتی نداشت در آن ‌سوی تجارت چه اتفاقی می‌افتد اما همین که بحران آغاز شد و اوج گرفت حتی از معامله یک دلار هم حسابکشی شد.
چرا تا درد سراغ کسی نیاید برای درمانش فکر چاره‌ای نمی‌کند؟ چرا چرخه تجارت کشور باید تا آن اندازه غیرشفاف و کدر باشد که همه ارکان دولت و کشور ناچار شوند برای هزینه‌کرد یک واحد ارز خارجی حساب پس بدهند و حواس‌شان جمع باشد چه خریده می‌شود و چگونه و با چه قیمتی فروخته می‌شود؟
شاید اگر آن مطالبه عمومی نبود دولت هم در سال جاری تصمیم به انتشار آمار ثبت‌سفارش و میزان ارز تخصیصی به کالاهای مختلف نمی‌گرفت. بر این اساس آخرین آمار دریافتی ثبت‌سفارش در سال 1397 نشان می‌دهد از زمان آغاز به کار سامانه نیما تا 28 خرداد 97 بالغ بر 28 میلیارد دلار ثبت‌سفارش واردات کالا انجام شده است.
علاوه‌بر اعلام آمار ثبت‌سفارش، دولتی‌ها تلاش می‌کنند مهار قیمت کالاهای وارداتی را هم در دست گیرند. چنانچه اظهارات وزارتخانه‌های مختلف و سازمان‌های زیرمجموعه آنها (سازمان تعزیرات حکومتی، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، ستاد تنظیم بازار، سازمان توسعه تجارت و اتاق اصناف ایران) را در ماه‌های اخیر بررسی کنید می‌بینید که همگی به روش‌های گوناگون به واردکنندگان کالاهای مختلف بویژه کالاهای اساسی هشدار داده‌اند که نسبت به درج قیمت خوداظهاری استفاده‌کنندگان از ارز رسمی در پایگاه قیمت کالا و خدمات (www.124.ir) اقدام کنند.
و بازهم این پرسش تکراری؛ چرا در سال قبل و سال‌های قبل‌تر از آن از حجم ثبت‌سفارش و میزان کالای واردشده با ارز رسمی و قیمت‌گذاری آنها در بازار پرسش نمی‌شد؟ آیا تخلفی نبوده و گران‌فروشی نمی‌شده یا چون ارز به اندازه کافی بوده برای دولتیان مهم نبوده که چه میزان کالا وارد می‌شود و با چه قیمتی به مردم فروخته می‌شود! کاش حال که شفاف‌سازی ثبت‌سفارش‌های کدر مطالبه عمومی شده، سازوکار الکترونیکی و رصد و اطلاع‌رسانی آن نیز عمومی شود.

بهزاد مهرکش: حسین امیرعبداللهیان، دیپلمات باسابقه ایرانی است. امیرعبداللهیان را بیشتر به سیاست‌های فعال او در منطقه به سبب حضور در معاونت عربی و آفریقای وزارت امور خارجه می‌شناسند. اگر چه بیش از 2 سال است از وزارت امور خارجه کنار گذاشته شده اما هنوز هم به حسب سطح تاثیرگذاری در معادلات بین‌المللی، مقامات سیاسی کشورهای منطقه در جریان سفر به ایران، دیدار با عبداللهیان را از دست نمی‌دهند. به اعتقاد معاون سابق وزیر امور خارجه، دیپلماسی فعلی ما در منطقه به اندازه کافی فعال نیست. او همچنین تاکید دارد دوران دیپلماسی کلاسیک تمام شده و باید در مناسبات بین‌المللی با اقتدار وارد شد. امیرعبداللهیان از تجربه کار خود با اروپایی‌ها و سیاست اتلاف وقت آنها نیز گفت؛ موضوعی که ناظر به برجام اروپایی مهم به نظر می‌رسد.
***
  اخیرا آقای رئیس‌جمهور مواضع خوبی نسبت به تهدید نفتی از سوی آمریکا و حامیانش داشتند و سپس سردار سلیمانی نامه‌ای به رئیس‌جمهور نوشتند که اعلام حمایت از مواضع ایشان بود؛ تحلیل شما از این نامه‌نگاری با توجه به مواضع اخیر رئیس‌جمهور چیست؟
برای پاسخ به این سوال لازم است کمی به عقب برگردم؛ 6- 5 سال پیش، نشست سران کشورهای عدم تعهد در تهران برگزار شد و آن زمان،  اوج تحولات منطقه بود و برخی مقامات جهان عرب و حوزه بیداری اسلامی به تهران آمده بودند، مانند مسؤولان کشور مصر که با رهبر انقلاب اسلامی هم ملاقات داشتند. در یکی از این ملاقات‌ها، رهبر معظم انقلاب به یکی از سران کشورها گفتند: من زمانی که جوان بودم و 20 سال داشتم به عراق سفر کردم و آن موقع اوج شکل‌گیری اخوان‌المسلمین بود؛ خب! کنجکاو بودم بدانم اندیشه‌های اخوان المسلمین چیست. تا اینکه کتاب اندیشه‌های سیدقطب را به من معرفی کردند و من این کتاب را به ایران آوردم و بعد از ترجمه، آن را مطالعه کردم و نکته‌ای که در این کتاب جلب توجه می‌کرد، عمق غرب‌شناسی بود و نویسنده این کتاب، به طور دقیق غرب را شناخته بود و اهداف آنها را در قبال کشورهای عربی و اسلامی بخوبی معرفی کرده بود.
 به عنوان یک کارشناس مسائل سیاسی و بین‌المللی می‌گویم صرف ‌نظر از اینکه چه دولتی در ایران حاکم است، نتیجه تجربه‌های ما این است که در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی کشورمان، با هیچ طرفی تعارف نداریم و تصمیمی که نظام اتخاذ می‌کند در نهایت ساری و جاری می‌شود. سخنان اخیری که آقای روحانی و سردار سلیمانی در قبال تهدیدات ترامپ داشتند، این پیام قوی را برای طرف‌های مقابل در بحث امنیت ملی ایران مخابره کرد که دشمنان انقلاب اسلامی نباید دلخوش برخی صداهای ناهماهنگ در داخل ایران باشند و ما در بحث امنیت ملی، نظر مشترک داریم. طبیعت مردم‌سالاری ایران حکم می‌کند سلیقه‌های مختلف در امور سیاسی وجود داشته باشد اما تصمیم‌هایی که گرفته می‌شود، بر اساس دیدگاه کارشناسی است که به تایید شورای عالی امنیت ملی و رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌رسد. ما وقتی از حاج قاسم سلیمانی صحبت می‌کنیم، ایشان یک نماد است و فقط چهره‌ای مختص ایرانیان نیست، بلکه به نمادی برای سایر کشورهای اسلامی نیز تبدیل شده است. در اوج بحران‌های منطقه‌ای، مدعی‌ترین کشورها وقتی در خصوص موضوعات سیاسی و امنیتی، نمایندگان‌شان به ایران سفر می‌کردند، یکی از درخواست‌های‌شان این بود که با سردار سلیمانی دیدار داشته باشند و بتوانند با فرمانده نیروی قدس یک عکس یادگاری بگیرند. اهمیت این موضوع، در این نکته نهفته است که وضعیت استراتژیک ایران در دهه‌های اخیر در منطقه و مدیریت بخشی از این استراتژی در حوزه مقاومت توسط سردار سلیمانی باعث شد گفتمان منطقه‌ای انقلاب اسلامی توأم با عمل شود و باید بگویم امام خامنه‌ای، گفتمان انقلاب اسلامی را در بالاترین سطوح مطرح و به نحوی مدیریت کردند که این کار در عرصه منطقه‌ای و جهانی با عمل مواجه شد و همین موضوع برای‌مان ایجاد قدرت کرد. وقتی حرف از دستاورد هسته‌ای می‌زنیم، یعنی روی پیشرفت کشور متمرکز شده‌ایم و در حوزه هسته‌ای و دفاع از مظلومان منطقه، مثل موضوع فلسطین و  مقابله با رژیم منحوس صهیونیستی که امنیت ملی ما و منطقه را تهدید می‌کند، ایران در برترین جایگاه قرار دارد و مجموعه دستاوردها و نفوذ سازنده ایران در منطقه باعث شده دشمنان منطقه نتوانند این قدرت برتر را تحمل کنند.
  شما قبول دارید ورود حاج قاسم و حمایت از تهدید نفتی رئیس‌جمهور، مساله را فراتر از منطقه می‌برد؟ به عبارت دیگر می‌توانیم بگوییم پیام حاج قاسم یعنی پشتوانه و تضمین تهدید نفتی رئیس‌جمهور در مقابل هر تهدیدی در هر نقطه دنیا؟
من فکر می‌کنم ادبیات اخیر رئیس‌جمهور نیاز به پشتوانه امنیتی‌ها و نظامی‌های کشور دارد و سخنان دشمنان انقلاب اسلامی و تهدیدهای‌شان که می‌خواهند مشکلاتی پیش بیاورند، نیازمند یک پیوست قوی نظامی بود و قطعا سخنان سردار سلیمانی بیمه‌کننده حرف‌های رئیس‌جمهور محسوب می‌شد. سردار سلیمانی در مواردی پیش آمده که پیام‌هایی را نسبت به رفتار نادرست آمریکایی‌ها در منطقه داده و پای حرفش در منطقه ایستاده و اقتدار خود را ثابت کرده است و اینکه سردار سلیمانی تضمین‌کننده و پیوست نظامی و امنیتی صحبت‌های رئیس‌جمهور می‌شود، یک نکته مهم است و به منزله این نیست که ما دنبال جنگ هستیم؛ کسانی که نگران این موضوع شدند، صورت مساله را بدرستی متوجه نشدند. من معتقدم نه‌تنها نباید نگران باشند، بلکه باید خوشحال باشند حرفی که در سطح رئیس‌جمهور زده می‌شود، در سطح پشتیبانی، تضمین داخلی دارد. آمریکایی‌ها می‌دانند وقتی سردار سلیمانی از حسن روحانی حمایت می‌کند، چه پیام و مفهومی دارد.
  به نظر می‌رسد ادبیات تعامل با غرب، در حال کنار رفتن است و کسانی که این نگاه را داشتند نیز به اهمیت توجه به مقاومت در برابر فشار دشمن پی برده‌اند؛ از همین رو می‌توان گفت امروز دیپلماسی بر قدرت منطقه‌ای ما تکیه کرده است.
اینکه چند کشور مطرح دنیا حاضر شدند دور یک میز بنشینند و با چند ایرانی وارد مذاکره شوند که منجر به امضای سندی شود، اینها به دلیل درک آنها از چند مساله است؛ اول نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه، دوم توان دفاعی ایران و سوم گفتمان منطقه‌ای انقلاب اسلامی. در زمان اوج اشغال عراق توسط آمریکایی‌ها، به اصرار مسؤولان عراقی از ایران، قرار شد کشورهایی همچون ایران، آمریکا و عراق مذاکره سه‌جانبه داشته باشند و آقای قمی آن زمان، مذاکره‌کننده ارشد ما بود و تیم عقبه‌ای هم در این مساله داشت. وقتی تیم قرار بود برای مذاکره برود، مهم‌ترین توصیه‌ای که رهبر معظم انقلاب اسلامی به آنها داشتند، این بود که با حکمت، عقلانیت، تدبیر و از موضع اقتدار در مذاکره حاضر شوند. علاوه بر نفوذ منطقه‌ای و قدرت دفاعی، این گفتمان منطقه‌ای که توسط رهبری هدایت می‌شود، ابزاری است که برای ما تولید  قدرت کرده‌ و اینها بسترساز مذاکرات هسته‌ای شد و اگر این عقبه را نداشتیم، اصلا طرف مقابل حاضر به گفت‌وگو با ما نمی‌شد.
  ما امروز بیش از هر زمان دیگری به صراحت در کلام نیاز داریم؛ فکر نمی‌کنید در شرایط فعلی که دشمنان انقلاب اسلامی برای ما مدام خط و نشان می‌کشند وقت بازگشت به دوران اقتدارگرایی است؟ به نظرتان در حوزه سیاست خارجی، در ادبیات گفتاری‌مان چقدر نیاز به اقتدار داریم؟
از نگاه بیرون، این فهم وجود دارد که در حوزه سیاست خارجی، مقام معظم رهبری در نگاه راهبردی به نظام بین‌الملل و شرایط منطقه، نقش خیلی موثر و تاثیرگذاری دارند اما اگر بخواهیم در حوزه اجرا صحبت کنیم، باید بگویم به عنوان مثال برای برجام وقت زیادی در وزارت امور خارجه گذاشتیم و برای برجام اروپایی نباید اینقدر وقت بگذاریم و نیاز است بر نقاط قوت خودمان در حوزه سیاست خارجی که یکی از اینها نفوذ منطقه‌ای ما است، تمرکز کنیم. وقتی از کشورهای تاثیرگذار و افکار عمومی و نخبگان راجع به ایران بپرسید، آنان اقتدار ایران در حوزه سیاست خارجی را بخوبی درک می‌کنند و خیلی‌ها به نگاه رهبری درباره ایستادگی ‌ایشان در مقابل آمریکا غبطه می‌خورند.
  نمونه‌ای از کارآمدی مواجهه مقتدر در دیپلماسی ذکر کنید.
درباره مسائل منطقه، تجربه کار نزدیک با اروپایی‌ها را دارم و در دوره‌ای که آقای خاتمی رئیس‌جمهور بود، قرار شد در یک مقطعی که آقای خرازی وزیر امور خارجه بود، در ژنو مذاکراتی با موضوع تعلیق غنی‌سازی اورانیوم داشته باشیم و بنده هم حضور داشتم. اگر بخواهم از تجربه‌ام در مواجهه با اروپایی‌ها بگویم، تجربه‌ام مثبت نیست، چون اروپایی‌ها خیال‌شان راحت بود و اورانیوم ما تعلیق شده بود و آنها نشان دادند اهل کش دادن مساله هستند؛ خب! چیزی برای از دست دادن نداشتند و در آن برهه، واقعا اروپایی‌ها با زمان بازی کردند و زمان را سوزاندند. در عین حال، من در کار با اروپایی‌ها، تجربه مثبت هم دارم و نفی غرب در حوزه روابط خارجی را به نفع جمهوری اسلامی ایران نمی‌دانم. اگر قرار باشد کار ما با اروپا یک قفل جدیدی با برجام اروپایی بر دست و پای ما بزند، این به نفع ما نخواهد بود اما رابطه با اروپا در قد و قواره خودش، خوب است؛ البته نباید انتظار زیادی از آنها داشته باشیم. وقتی مذاکرات برجام به نتیجه رسید، من نخستین‌ کسی بودم که بحث‌های مذاکرات منطقه‌ای را در بروکسل با خانم موگرینی داشتم و قرار بود 15 دقیقه با وی تشریفاتی ملاقات کنم و ناهار و مذاکره با خانم اشمیت باشد. موضوع درباره منطقه بود اما من وقتی به بروکسل رفتم، برنامه‌ریزی تغییر کرد و 3 ساعت و نیم، موگرینی شخصا در کنارم نشست و با بنده مذاکره کرد و خانم اشمیت کنار ایشان نشسته بود، چون می‌دانست نقطه قوت ایران در موضوعات منطقه‌ای و دفاعی است. همین اتفاق بعد از اینکه جلساتی در لندن برگزار شد، افتاد و ساعت‌ها با مسؤولان وزارت خارجه این کشور گفت‌وگو داشتیم و این نشان می‌دهد فهم اروپایی‌ها از اقتدار و نفوذ منطقه‌ای ایران در خاورمیانه باعث شده حاضر شوند ساعت‌ها با ما مذاکره کنند و این اقتدار منطقه‌ای برای ما تولید قدرت کرده است.  مثلا در موضوعات منطقه‌ای، سفر روسای جمهور کشورمان به سوریه اهمیت زیادی دارد و این پذیرفتنی نیست که جناب روحانی و احمدی‌نژاد در دوران ریاست‌جمهوری خود سفری به سوریه نداشته‌اند و یقینا توجه به برنامه «شاتل‌دیپلماسی» و رفت و آمد در این سطح، این پیام را برای طرف مقابل دارد که مشکلی در دیپلماسی ما وجود دارد و این در حالی است که کشور ایران، سهم زیادی در پیروزی سوریه برابر داعش داشته است.  ما در منطقه اختلاف ایرانی- عربی نداریم و باید صراحتا بگویم ما با حمایت‌های عربستان‌سعودی از بحران‌آفرینی در منطقه و ایجاد ناامنی‌ در سوریه و عراق مشکل داریم و می‌توان گفت اختلاف ما، اختلاف ایرانی-سعودی است.
  این غیر قابل کتمان است که امروز در دستگاه دیپلماسی نقص بزرگی به نام اقتدار داریم؛ خب! چه کاری باید انجام داد؟ این در حالی است که راهبرد کلان مشخص است اما ما در حوزه اجرایی، مشکل داریم و نمی‌توانیم اقتدارمان را در حوزه دیپلماسی بروز دهیم.
جدا از نگاه دولت‌ها، همیشه در ایران چند نوع نگاه به این مساله وجود دارد؛ برخی نگاه‌شان به غرب، فراتر از ظرفیت غرب است و برخی نگاه‌شان به شرق است و برخی نگاه‌شان به غرب و شرق منفی است  ولی به اعتقاد بنده، ما در حوزه تامین حداکثری منافع ملی و امنیت ملی، باید ببینیم نقاط قوت ما از نظر جغرافیای سیاسی و بین‌المللی کجاست. گاهی اوقات پیشینه و تفکر برخی آدم‌ها در عرصه اجرا تاثیر دارد و اینکه بررسی شود سوابق افراد به کجا برمی‌گردد؛ آقای ظریف علاقه داشت در مسائل منطقه‌ای تحول ایجاد شود. این رویکرد را آقای صالحی به گونه دیگری داشت؛ خب! 13 سال در عراق زندگی کرده بود و متولد عراق است، تحصیلاتش را هم تا کارشناسی در لبنان طی کرده. آقای صالحی وقتی در حوزه منطقه می‌خواست اقدامی کند با این تاریخچه بود و این بر خروجی کار دیپلماسی اثر می‌گذاشت. آقای ظریف به مسائل منطقه توجه داشت، تجربه مذاکره در زمان قطعنامه 598 را داشت و به مسائل جنگ هم واقف بود اما در عین حال یک شناخت متفاوتی هم نسبت به کار غرب و کار با آمریکا داشت. ما همیشه با آقای ظریف مباحثه داشتیم که آیا می‌شود به آمریکایی‌ها اعتماد کرد؟ صادقانه بگویم آقای ظریف روی 2 موضوع تکیه داشت؛ نخست اینکه می‌گفت آمریکایی‌ها خیلی آدم‌های‌ فوق‌العاده‌ای نیستند، برخلاف آنکه خیلی‌ها تصور می‌کنند. دوم همیشه می‌گفت من هر موقع با آنها صحبت می‌کنم حواسم هست دشمنی اینها با ما تمام نمی‌شود اما در عین حال  اینکه از طریق مکانیزم‌های بین‌المللی می‌توان آمریکا را مهار کرد در نگاه آقای ظریف وجود داشت و اینکه اگر با آمریکا با همه مشکلاتی که دارد به توافقی برسیم و در شورای امنیت تصویب شود، می‌شود به مکانیزم شورای امنیت اعتماد کرد. آقای ظریف در دورانی که وارد وزارت امور خارجه شد، 3 سال اول تماما درگیر برجام بود و یک اتفاق مهم که در این باره رخ داده بود، سعودی‌ها احساس می‌کردند هر نوع توافقی که میان ایران و این کشورها شکل بگیرد، آنها مجبور به تابعیت از آن هستند و سعودی‌ها نمی‌توانستند این حقیقت را تحمل کنند و برخی ملاقات‌های خصوصی آقای ظریف و جان کری که با موضوع هسته‌ای بود، این نگرانی را برای سعودی‌ها به وجود آورده بود که شاید مذاکرات این 2 کشور بر سر مسائل منطقه‌ای است و بیم این موضوع برای‌شان وجود داشت که نقش سعودی‌ها در مسائل منطقه‌ای کمرنگ شود. سالیان دراز است که عربستان‌سعودی، رقابت دیرینه‌ای با ایران دارد و این موضوعات برای‌شان اهمیت زیادی دارد.
  یعنی عربستان نگران برجام نبود؟
عربستان نگران این بود که بین ایران و آمریکا یک توافقی شود که نتیجه آن کمرنگ شدن نقش عربستان در منطقه باشد. بهتر است بگویم برجام مساله اصلی خود آمریکایی‌ها هم نبود؛ مساله آنها برجام موشکی و منطقه‌ای بود.
  به موضوع اروپا  برگردیم؛ همانطور که گفتید آنها در مذاکرات بر اساس یک رویه از سیاست «وقت‌کشی» استفاده می‌کنند و در مذاکرات اخیر، ارائه بسته کامل پیشنهادی را با زمان آغاز دور جدید تحریم‌های آمریکا تنظیم کرده‌اند؛ به نظر شما این موضوع نمی‌تواند نشان‌دهنده این باشد که اروپایی‌ها می‌خواهند از اهرم فشار تحریم‌های آمریکا در جهت گرفتن امتیاز بیشتر از ایران استفاده کنند؟
اروپای امروز و دیروز به کلی با یکدیگر تفاوت کرده. اروپای امروز از آمریکای ترامپ ضربه خورده است. رابطه اروپای دهه 80 تا اواسط دهه 90 با آمریکای امروز تفاوت‌هایی دارد. البته در یکسری موضوعات، تفاوتی بین نگاه آمریکا و اروپا نمی‌بینید؛ در موضوع فلسطین و اسرائیل، تفاوت زیادی بین فرانسه، آلمان و آمریکا وجود ندارد، در موضوع نقش‌آفرینی و نفوذ منطقه‌ای ایران در خاورمیانه نیز تفاوتی وجود ندارد و همچنین آنها درباره توان نظامی ایران و خطرساز بودن آن اشتراک نظر دارند اما این وقت‌کشی، بخشی از استراتژی مذاکراتی اروپاست. معتقدم رابطه اروپا و آمریکا با همه اختلافاتی که با هم دارند، اینگونه نیست که بگوییم یک شکاف عمیقی وجود دارد ولی بالاخره در یک نقاطی اختلاف دارند که برای ما فرصت است و در برخی نقاط اشتراک نظر دارند. برجام اروپایی نباید یک بندی به بندهای بسته شده اضافه کند اما گفت‌وگو با اروپا و تلاش برای رفع سوءتفاهم‌ها و اعتمادسازی با اروپا، حتما به نفع کشور ما است.
  یک سوال وزارت امور خارجه‌ای بپرسم و ارتباط آن با منطقه؛ تحولاتی در وزارت امور خارجه شکل گرفته و ساختار آن تغییر کرده است؛ درباره اصل این ساختار و حذف معاونت اروپا و آفریقا نظرتان را بگویید و اینکه آیا انتخاب دستیار می‌تواند پاسخگوی نیازهای منطقه‌ای ما باشد؟
مایل نیستم درباره ساختار خیلی حرف بزنم، چون اکنون داخل سیستم نیستم اما این مد شده که هر وزیری می‌آید یا ساختار را اصلاح می‌کند یا تغییراتی را با نگاه خودش و تیم کاری‌اش ایجاد می‌کند و توجیهات همه هم تقریبا مشترک است؛ تحت عنوان چابک‌سازی سیستم، استفاده مطلوب از ظرفیت‌ها و کارآمد کردن سیستم کاری. توصیه می‌کنم حتما این سوال را از دوستان وزارت امور خارجه و خود آقای ظریف بپرسید. اما در حوزه سیاست‌های منطقه‌ای‌مان، اگر دیروز تعریف ما از بحران‌ها این بود که به نقطه جوش رسیده است، الان وضعیت در منطقه به گونه‌ای‌ است که از طریق توافقات سیاسی، به سمت یک آرامش نسبی در حال سوق پیدا کردن است. اگر تا دیروز نقش سردار سلیمانی در حوزه میدانی بسیار قوی بود، امروز برای تثبیت دستاوردهای میدانی در منطقه، نقش دستگاه دیپلماسی بسیار مهم است. اگر تا دیروز مدافعان حرم در قالب نیروهای مستشاری در عراق و سوریه، حضور خیلی فعالی داشتند، الان تحرک دیپلماتیک برای تثبیت آن دستاوردها مهم است و در پروسه‌ راه‌حل‌های سیاسی نقش‌آفرینی فعالی باید داشته باشد؛ همان‌طور که در میدان توانستیم مهم‌ترین عنصر تاثیرگذار شویم. ایران در تحولات عراق، مهم‌ترین نقش‌آفرین بود. آمریکایی‌ها با همه ادعاهای‌شان و دردسرهایی که در عراق و افغانستان ایجاد کردند، هنوز سیاست‌های‌شان مبتنی بر آزمون و خطاست. موثرترین بازیگر بیرونی در تحولات عراق، جمهوری اسلامی ایران است و البته نمی‌توانیم نقش روحانیت و مسؤولان عراق را هم نادیده بگیریم اما در موضوع سوریه، اگر از آقای بشار اسد هم بپرسید، او جواب قاطعی درباره نقش ایران در تحولات منطقه می‌دهد. در دیدار اخیری که 8-7 ماه پیش با آقای بشار اسد داشتم، موقع خداحافظی به بنده گفت: سلام مرا به امام خامنه‌ای برسانید و بگویید اگر امروز هر چیزی در سوریه داریم، مدیون شماست و دوست دارم در نخستین ‌فرصت به ایران سفر کنم و از طرف مردم سوریه، از ایشان تشکر کنم. ببینید! روسیه نقش داشت، در کنار ما بود و همچنان هم در کنار ما قرار دارد اما بالاخره آقای بشار اسد هم می‌فهمد در چه بازه زمانی ایران به عنوان مستشار نظامی وارد سوریه شد، نقطه شروع و تداوم آن چگونه بود و دیگر بازیگران چه کردند.  در تحولات منطقه در حوزه میدانی، ما جزو یکی از بازیگران موثر بودیم و این برای ما تولید قدرت در منطقه کرده است و تثبیت این قدرت‌های میدانی که به نفع مسلمانان و همسایگان ما محسوب می‌شود، نیازمند دیپلماسی به مراتب فعال‌تر از دیپلماسی کنونی است و در منطقه باید به صورت ویژه‌تر وارد شویم. در همین تغییر ساختار وزارت امور خارجه، یکی از آیتم‌های مد نظر آقای ظریف این بود که در موضوع منطقه، یک دستیار ویژه داشته باشد که مسائل منطقه را در تراز خودش بررسی کند اما به اعتقاد بنده، تحولات و پیچیدگی‌های منطقه جایگاه برتری را در این موضوع می‌طلبد و تمرکز بیشتر و ساختار چاق و چله‌تر به لحاظ محتوا اما نه خموده می‌خواهد تا بتوان آن دستاوردها را تثبیت کرد.
  در حال حاضر، نیاز داریم در حوزه سیاست خارجی به حوزه دیپلماسی مقتدرانه برگردیم؟
نحوه بازی بازیگران خارجی بویژه مثلث عربستان، آمریکا و اسرائیل که فشارهای همه‌جانبه‌ای را به ایران در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و رسانه‌ای وارد می‌کنند، گویای این است قواعد حاکم بر دیپلماسی کلاسیک امروز پاسخگوی نیازهای کشور نیست. سیاست آقای ترامپ، اتخاذ دیپلماسی تهاجمی است که من می‌گویم دیپلماسی تهاجمی را نباید همین‌گونه جواب داد، من به عنوان کارشناس مطرح می‌کنم که آمریکایی‌ها تا تمام سلاح‌های عراق را نابود نکردند و مطمئن نشدند صدام حتی یک موشک با برد 2 کیلومتر هم ندارد، جرات نکردند به عراق حمله کنند. آمریکایی‌ها وقتی به افغانستان حمله کردند که فهمیدند در این کشور فقط سلاح کلاشنیکف وجود دارد. تصور اینکه عربستان‌سعودی در قد و قواره‌ای باشد که به ایران حمله کند، برای دشمنان انقلاب اسلامی رویایی است، چرا که سعودی‌ها در جنگ یمن، اگر یک دقیقه آمریکا از آنان حمایت نکند، سریع آتش‌بس اعلام می‌کنند. دیپلماسی تهاجمی ترامپ را باید با دیپلماسی مقتدرانه هوشمند نامتقارن جواب داد، نه با دیپلماسی کلاسیک و از این قواعد باید خارج شد. باید دیپلماسی ما آنقدر حکیمانه و چابک باشد که دیپلماسی تهاجمی ترامپ را متلاشی کند و هر روز صبح که ترامپ از خواب بیدار می‌شود، به جای توئیت، دچار سرگیجه سیاسی شود.
  قبلا رئیس‌جمهور می‌گفت برجام، سایه جنگ را از ایران دور کرد اما اخیرا مواضع تندی نسبت به سیاست‌های آمریکا اتخاذ می‌‌کند. در این میان برخی می‌گویند قاسم سلیمانی جنگ‌طلبی کرده در حالی که او بعد از رئیس‌جمهور صحبت کرده و صحبت‌هایش در حمایت از تهدیدهای نفتی رئیس‌جمهور نسبت به آمریکا و غرب بوده است؛ نظر شما در این باره چیست؟
اینکه در دوره‌ای مذاکرات هسته‌ای بین ایران و چند کشور در دنیا به وجود آمد، دستاورد بزرگی برای دیپلماسی کشورمان بود اما مذاکره‌ای که تاثیرات عمیق خودش را نشان دهد، آن چیزی است که نیاز کنونی محسوب می‌شود؛ اینکه مشکل اساسی بازیگران اصلی- آمریکا و متحدانش- با ما در چه حوزه‌ای بود که آمدند مذاکره کردند؟ آمریکا در کنار مذاکرات برجام قرار گرفت و با اهداف چندگانه، هدف اولش این بود که توان هسته‌ای ما را محدود کند، هدف دومش این بود که به دروغ مدعی شود 150 میلیارد دلار به ایران پول فرستادند و اینها در سوریه و عراق خرج کردند و فشار بیاورند که برجام منطقه‌ای را کلید بزنند و بعد توان موشکی ایران را کاهش دهند. یادمان باشد آمریکایی‌ها ابتدا دندان‌های صدام را کشیدند و پایش را خرد کردند و بعد که  فهمیدند با یک جسد مواجهند، به عراق حمله کردند. در فهم اینکه کجای تهدید نظامی قرار داشتیم، یک مقدار اختلاف‌نظر وجود دارد؛ آیا در نقطه‌ای از تهدید نظامی بودیم که این مذاکرات آن را برطرف کرد؟ دیپلماسی راهکاری بود که موفق بود و بدقولی‌های طرف مقابل، آن را خراب کرد. اگر خطر جنگ و رفع آن را یک پله از برجام ببینیم، پله‌های زیادی هست و تهدیدات لفظی ایران تا زمانی که ایران نقش برتر را در منطقه دارد، اثرگذار است و آمریکا توان مقابله نظامی با ما را نخواهد داشت اما اگر روزی برد موشک‌های ما به حداقل برسد و به تل‌آویو نرسد و تهدیدی برای‌شان نباشیم، این یعنی شروع تهدید جدی جنگ علیه ایران.
  چه شد از وزارت امور خارجه رفتید؟
هر وزیر امور خارجه‌ای می‌تواند انتخاب کند که با چه تیمی قصد کار کردن دارد. در آن برهه، به بنده چند پیشنهاد شد که سفیر ایران در کشورهایی مثل سوریه یا انگلیس و... شوم اما من در شرایطی بودم که اولویتم، ماموریت رفتن نبود. در حوزه سیاست خارجی هم افراد زیادی در کشور دخیل هستند و پیشنهاد می‌دهند، آن چیزی که بین من و آقای ظریف بود؛ من گفتم شما هر فردی را بخواهید به عنوان معاون انتخاب کنید، حق شماست اما اینکه من بخواهم ماموریت بروم، جزو برنامه من نیست. من از ابتدای جوانی در بسیج بودم و به عنوان رزمنده بسیجی به جبهه رفتم و در دانشکده روابط بین‌الملل که بودم، نخستین ‌بسیج دانشجویی را سال 64 ایجاد کردیم و برخی از این دوستان همچنان مسؤولیت دارند و فارغ‌التحصیل همان دانشکده هستند. هیچ وقت سپاهی و پاسدار نبودم اما بسیجی هستم و افتخار می‌کنم که این عنوان روی بنده است. روند جابه‌جایی معاون وزیر امور خارجه را حق وزیر می‌دانم و اینکه چرا و با چه نگاهی بنده از وزارت امور خارجه رفتم را از دکتر ظریف باید بپرسید.
  در حال حاضر که سیاست‌های مذاکرات هسته‌ای جواب نداده، به نظرتان وقت آن نرسیده است این موضوع را شورای عالی امنیت ملی دنبال کند؟
به اعتقاد بنده پرونده‌های بین‌المللی و در حوزه سیاست خارجی باید در اختیار وزارت امور خارجه قرار بگیرد، من همیشه جزو طرفداران این قضیه بوده‌ام و با نگاه وزارت خارجه‌ای خودم نظر می‌دهم. ادامه روند مذاکرات توسط مسؤولان وزارت امور خارجه نشان‌دهنده اعتماد به دستگاه دیپلماسی کشور است. به عنوان فردی که سال‌ها در وزارت امور خارجه‌ بوده‌ام، معتقدم این موضوع باید در دستگاه سیاست خارجی باشد اما اینکه این را بگوییم که آدم‌ها و سازوکارها را باید عوض کرد، این بحث دیگری است. من معتقدم مذاکرات بین‌المللی باید بر اساس نگاه به ظرفیت‌ها و تجارب دیپلماتیک موجود و اینکه از همه ظرفیت وزارت امور خارجه برای این موضوعات حساس استفاده شود، باشد. حتما وزارت امور خارجه برای این پرونده‌ها می‌تواند بهترین انتخاب باشد اما از تمام تجارب و ظرفیت‌های وزارت امور خارجه باید استفاده شود. در وزارت امور خارجه استعداد، تجربه و توانمندی‌های زیادی وجود دارد و اگر دکتر ظریف بتواند از تمام این توانمندی‌ها استفاده کند، برنده است. وزارت امور خارجه همچنان توانایی اداره کردن این پرونده را دارد اما بالاخره کسی که رئیس تیم هسته‌ای است، می‌داند چه نفراتی را انتخاب کند و اگر تمام ظرفیت را مورد توجه قرار دهد یقینا می‌تواند پرونده‌های سخت‌تری را هم دنبال کند.

صادق فرامرزی: شوراهای شهر و روستا را از جهاتی می‌توان متأخرترین نهاد مردمی‌ای دانست که به‌رغم وجود ظرفیت نسبی قانونی آن تا 2 دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران هیچ‌گاه از ایده‌ای بالقوه تبدیل به نهادی بالفعل نشد. در باب شکل‌‌‌گیری این شوراها هر چند تاکید بر مردمی شدن مدیریت شهر و روستا و عبور از سایه سیاسی در جریان تصمیمات مدیریتی از مهم‌‌‌‌‌ترین فلسفه‌‌های شکل‌‌‌گیری آن محسوب می‌شد اما رقابت سیاسی جناح‌‌های فعال برای کسب حداکثری این کرسی‌‌های تاثیرگذار از بدو شکل‌‌‌گیری شوراها یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده فضای این نهاد تازه‌تاسیس شناخته شد، البته که باید افزود این ناظر به کلانشهرهاست و در شهرهای کوچک رقابت‌‌های قومی- طایفه‏ای است که آن هم بزرگ‌ترین لطمه‌اش توسعه نامتوازن شهری و هدررفت سرمایه بوده است اما این گزارش بیشتر ناظر بر کلانشهر تهران است.
سابقه شورای جنجالی، بشدت سیاست‌زده و البته ناتمام و ناکام اول بخوبی این فرضیه را به اثبات رساند که شوراهای شکل گرفته، بیش از آنکه تحقق‌بخش ایده اولیه مدیریت مردمی شهر و روستا باشد، محلی برای کسب حداکثر رای مردمی جهت سپردن قدرت مدیریت شهری (حداقل در کلانشهرها) به یکی از جناح‌‌های فعال سیاسی کشور است. تجربه تلخ مدیریتی دوره اول شورای شهر که از جمیع جهات سیاسی‌‌‌‌‌ترین شورای تاریخ این نهاد محسوب می‌شد، زمینه‌ساز آن شد که جناح اصلاح‌طلب تا سالیان سال از پیروزی در این آوردگاه محروم بماند و صرفا در قامت منتقد مدیریت شهری‌ای باقی بماند که رکورددار کسب موفقیت‌‌های بی‌سابقه در پروژه‌‌های خدماتی و عمرانی بوده است؛ تا آنجا که بزرگان جناح اصلاح‌طلب تاکید می‌کردند ادامه کار قالیباف با آن قدرت بسیار سخت است. جابه‌جایی قدرت و سپرده شدن مدیریت شورای پنجم به ترکیب مطلقا اصلاح‌طلبی که آمده بودند با ارائه یک نمونه مدیریت شهری نوین، اثبات‌کننده توانایی‌‌های خود باشند، زمینه‌ساز آن شد که بار دیگر سایه سنگین سیاست بر سر این نهاد شهری بیش از هر زمان دیگر جلوه‌گر شود.
  شوراها مهم است اما تهران مهم‌تر!
هر چند مدیریت شهرهای زیادی در جریان پنجمین انتخابات شورای شهر و روستا به اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان رسید اما نگاه‌‌های اصلی به مساله مدیریت شهری پایتخت معطوف می‌شد که فارغ از عنصر پایتخت بودن، واجد یک مدل ایده‌آل برای این جناح سیاسی محسوب می‌شد. سخن مشهور و جنجالی حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران که پس از رای آوردن کامل لیست اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در تهران گفته بود: «اکنون می‌توان شاخص توسعه سیاسی ایران در تهران را 100، در مراکز استان‌ها 50 و در شهرستان‌ها 30 در نظر گرفت؛ ظرف 10 سال آینده توسعه‌یافتگی سیاسی به سراسر ایران سرایت می‌کند و مردم می‌آموزند به جای تکیه بر شناخت خود به سمت انتخاب بسته‌های سیاسی پیش بروند»، خود گویای اهمیت مضاعف این شورا و عملکرد آن در پیشبرد اهداف سیاسی اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان است.
برتری داشتن «تهران» در پروژه توسعه سیاسی خود حامل این مفهوم بود که مدیریت اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان در این شورا می‌تواند سکوی پرش جناحی باشد که بدترین تجربه مدیریتی خود را در همین نهاد گذرانده بود. مجموعه این عوامل طبیعی جلوه می‌کرد که آینده شورای اصلاح‌طلب شهر تهران بیش از سایر شوراها گره خورده به منافع و مطامع حزبی است و خیلی از مسائل مهم شهری ذیل این ملاحظات سیاسی پیگیری خواهد شد. هرچند تازه در آستانه یک سالگی پنجمین شورای شهر تهران قرار گرفته‌‌‌‌‌ایم اما کارنامه و عملکرد این شورا را می‌توان از لحاظ سیاسی مملو از اتفاقات و مصلحت‌اندیشی‌ها و از لحاظ پروژه‌‌های شهری بسیار خالی مشاهده کرد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین اتفاقات و تصمیمات اعمال شده این شورا در یک سال اخیر خواهیم پرداخت.
  ترافیک سیاسی انتخاب شهردار
نسبت شهردار با شورای شهر و تعیین‌کنندگی نهایی مدیریت شهرداری بر عملکرد شورای شهر همواره این انتخاب را تبدیل به مهم‌‌‌‌‌ترین تصمیم هر شورا می‌کند. روند انتخاب شهردار جدید تهران و رجوع به سیاسی‌‌‌‌‌ترین اشخاص قابل دسترس که تمام آنها در «نداشتن سابقه مدیریت شهری» با یکدیگر وجه اشتراک داشتند، بار دیگر صحه بر این پیش‌فرض گذاشت که ارجحیت سیاسی در چارچوب منافع حزب از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده شخص شهردار محسوب می‌شود. انتخاب پرحاشیه نجفی که پیش از قبول این سمت خود اعتراف به ناتوانی جسمی‌‌‌‌اش کرده بود و استعفای او تنها چند ماه پس از انتخاب خود و نوع واکنش شورا به استعفای وی که ابتدا به آن رای مخالف داد و پس از اعلام آنکه این مخالفت به معنای قدردانی(!) از زحمات وی بوده است، با رفتن وی موافقت کرد، انقضای ثمره شورای پنجم تنها پس از چند ماه بود. سخن مشهور حسین رسولی در دلیل مخالفت با برکناری نجفی که گفته بود: «نگذارید بگویند اصلاح‌طلبان محکوم به تجربه شورای اول هستند، با قدرت به استعفا رأی منفی بدهیم. ما به مردم قول داده‌ایم غیر از مرگ از شورا خارج نشویم و شهردار هم به ما قول داد بماند»، خود موید آن بود که نگاه بدنه شورا به آمدن و رفتن نجفی پیش از هر چیز متاثر از منافع سیاسی اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان بوده است.
رفتن نجفی اما پایان کار نبود و انتخاب افشانی خود به جنجال‌‌های سیاسی انتخاب شهردار امتدادی دیگر بخشید. شهردار جدید که این روزها و تنها چند ماه پس از انتخابش، بحث پیرامون مشمول بودن یا نبودن وی در «قانون ممنوعیت به کارگیری بازنشستگان» مطرح است، در حالی که تنها یک سال از آغاز سکونتش در تهران می‌گذشت، با قرار گرفتن بر مسند شهرداری تهران زمینه‌ساز آن شد که حاشیه‌‌های سیاسی کماکان بر سر بزرگ‌ترین شهرداری کشور سنگینی کند.
  از مصدق تا حجاریان
تغییر نام خیابان‌ها و معابر عمومی را شاید بتوان مهم‌‌‌‌‌ترین تصمیم شورای اسلامی شهر تهران دانست. تصمیم‌‌‌گیری برای انتخاب نام «مصدق» برای یکی از خیابان‌‌های تهران نخستین‌بار در توئیت یکی از نمایندگان شورای شهر اعلام شد و گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن داشت که این اعلام صرفا در قامت یک پیشنهاد مطرح است اما مدتی نگذشت که جدی بودن آن تایید شد. مطرح شدن این مساله که خیابان کارگر شمالی به «خیابان مصدق» تغییر نام دهد، زمینه‌ساز حواشی متعددی شد اما با گذر زمان کم‌کم تصمیم نهایی بر آن شد تا سرانجام نام خیابان نفت به «مصدق» تغییر کند.
تغییر نام خیابان‌ها و معابر هر چند از مورد «مصدق» و به اقتضای جنجالی بودن آن آغاز شد اما دیری نگذشت که گویا تبدیل به مهم‌ترین کارویژه این شورا شد و تا آنجا پیش رفت که مساله نامگذاری ساختمان شماره2 شورای شهر تهران به نام «سعید حجاریان» مطرح شد! در همین باب محمدجواد حق‌شناس، عضو شورای شهر تهران بدون تکذیب اصل پیشنهاد در کنفرانس خبری خود گفت: «چندی پیش به عیادت دکتر شیبانی عضو پیشین شورای شهر رفتیم و در آن مراسم پیشنهاد شد به دلیل جایگاه این فرد، ساختمان شماره یک شورا به نام دکتر شیبانی نامگذاری شود و در همان جلسه برخی پیشنهاد دادند صحن شورا به نام دکتر شیبانی نامگذاری شود که رد شد. در همان جلسه برخی دیگر نیز پیشنهاد کردند ساختمان شماره 2 هم به نام سعید حجاریان نامگذاری شود، البته پس از انتشار این خبر سعید حجاریان با یکی از سایت‌ها مصاحبه کرد و خواستار توقف نامگذاری‌اش روی یکی از ساختمان‌ها شد و با توجه به نارضایتی وی، عملا موضوع منتفی شد». هر چند تغییر نام میادین و معابرعمومی یکی از وظایف مشخص شوراهای شهر محسوب می‌شود اما نحوه برخورد شورا با این مساله تا به حال به گونه‌ای بوده است که گویا مهم‌ترین کارویژه شورای پنجم مساله تغییر نام خیابان‌ها و ساختمان‌ها به نفع چهره‌‌های سیاسی است!
  ترمز اضطراری مترو و پروژه‌‌های عمران شهری
تعیین‌کنندگی استراتژیک مترو در روند حمل‌ونقل شهری و تاثیرگذاری آن بر سایر جنبه‌‌های زندگی شهری، آن را تبدیل به یکی از مهم‌ترین ماموریت‌‌های شهری در چند دهه اخیر کرده است. افزایش سرعت در گسترش خطوط متروی شهری در دوره مدیریت سابق شهری تهران انتظارات را برای تکمیل نقشه متروی تهران بالا برد، به گونه‌ای که تا پایان سال83 مجموعا 35 کیلومتر از متروی تهران که بخش عمده آن روی زمین بود به بهره‌برداری رسیده بود و در حدفاصل سال‌های 84 تا 96 این رقم به 221 کیلومتر رسید. با این اوصاف و در حالی که خط 7 متروی تهران در آخرین روزهای مدیریت سابق شهرداری تهران به افتتاح رسیده بود، با روی کارآمدن شورای جدید و به تبع آن شهردارها و سرپرست‌‌های جدید، شاهد توقف خط 7 و تلاش برای افتتاح مجدد آن شدیم. اعضای جدید شورا که خط 7 متروی تهران را فاقد استانداردهای حداقلی می‌دانستند قول آن را دادند که در اسرع وقت با تکمیل آن دست به افتتاح مجددش بزنند. وعده ابتدایی نجفی مبنی بر افتتاح این خط تا پیش از آغاز خریدهای شب عید مردم در سال96 بود که پس از عدم تحقق، حواله به اوایل اردیبهشت داده شد اما اردیبهشت نیز خبری از افتتاح مجدد خط افتتاح شده 7 مترو نبود تا مدیرعامل مترو خبر از افتتاح قطعی این خط تا 30 خرداد دهد اما پایان خرداد نیز نویدی از آغاز به کار خط 7 مترو نمی‌داد تا سرانجام خط 7 متروی تهران 23 تیر مجددا افتتاح شود. با این حال کاهش محسوس سرعت ساخت مترو از یک‌سو و وعده غیرقابل تحقق تکمیل 50 کیلومتر مترو در سال از سوی افشانی، بیم آن را می‌دهد که بی‌برنامگی در طرح توسعه خطوط ریلی شهری با برنامگی و عدم نظارت شورای شهر همراه شود.
هرچند افتتاح پرسروصدای خطی که سابقا افتتاح شده بود و تعویق‌‌های چندباره آن در یک سال اخیر خبرسازی زیادی کرده است اما آنچه موجبات این مساله را فراهم آورد، نبود پیشرفت در هیچ عملیات عمرانی‌ای بود.
برای مثال ترمینال شرق با 95 درصد پیشرفت پروژه در دوره سابق شهرداری به مدیریت جدید تحویل شد ولی نزدیک به یک سال است هیچ خبری از تکمیل 5 درصد مابقی نیست. مجموعا روند کند پیگیری پروژه‌‌های عمرانی تهران و متوقف ماندن اکثر این پروژه‌ها حاکی از آن است که در سال‌های پیش ‌رو نمی‌توان انتظار چندانی از افتتاح پروژه مهمی در شهر تهران داشت.
تعطیلی پروژه‌‌های نیمه‌تمام
بزرگ‌ترین آسیب دعواهای سیاسی درون شورا را اما مردمی می‌دیدند که منتظر خدمات شهری شورای شهر و شهرداری بودند و در این میان راکد ماندن پروژه‌‌های عمرانی شهری که برخی تا 90 درصد هم پیش رفته بود، نمادی از ناکارآمدی یک شورای سیاسی بر نهاد مدیریت شهری بود. پل روگذر ابتدای اتوبان امام علی و دوربرگردان غیرهمسطح تقاطع آفریقا و صدر که پروژه‌‌‌هایی به غایت ساده‌‌‌‌‌‌تر بودند در مقایسه با آنچه در 12 سال گذشته‌‌‌‌اش انجام شده بود، تنها نمونه‌‌‌هایی از چند ده پروژه خوابیده شهرداری است.
پولی‌‌سازی از اتوبان تا پیاده‌رو!
مساله نسبت نگاه مدیریتی شهر با مقوله «عدالت اجتماعی» از مهم‌ترین معیارهای قضاوت پیرامون تمایزات سبک‌‌های مدیریتی محسوب می‌شود؛ در این باب تمایز میان اولویت بخشیدن به مساله عدالت شهری در توزیع امکانات و میزان دسترسی حداکثری به خدمات شهری از مهم‌ترین معیارهای تقسیم‌‌‌بندی محسوب می‌شود. نگاه تجاری به شهر بر مبنای لوکس کردن فضای شهری و البته بالا بردن هزینه استفاده از آن همواره با این عینک بوده است که می‌توان با درآمدزایی از طریق فروش خدمات عمومی، سطح رضایت مصرف‌کنندگان را ولو که جمعیت کمتری شوند بالا برد. کاهش ترافیک شهری از طریق محدود کردن دسترسی مردم به اتوبان‌ها بر مبنای پولی‌‌سازی استفاده از آن و تبدیل کردن آن به کالایی نسبتا لوکس برای اقشاری با سطح درآمدی فراتر از متوسط جامعه، هر چند می‌تواند زمینه‌ساز کاهش ترافیک شهری و افزایش درآمد شهری در قبال ارائه دادن خدمات جدید شود اما یقینا موجبات افزایش تضاد طبقاتی و ارتقا یافتن موقعیت یک اقلیت را مهیا می‌کند. در این باب سخنان چند ماه قبل پیروز حناچی معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران مبنی بر احتمال واگذاری بزرگراه‌‌های شهری به بخش خصوصی جهت درآمدزایی را می‌توان یکی از مهم‌ترین مصادیق حاکم بودن چنین نگاهی دانست.
طرح جدید شورای اسلامی شهر تهران برای مساله ترافیک که نقدهای زیادی را برانگیخته و تا حدودی مورد انتقاد رسانه‌‌های همسو با اعضای شورا نیز واقع شده و مصادیق عملی شده‌ای همچون افزایش نرخ بلیت مترو، پولی کردن استفاده از پل پیاده‌روی پردیسان در بوستان نهج‌البلاغه و... همه هشدار دهنده افزایش پیدا کردن نگاه تجاری به مدیریت شهری تهران و تلاش برای کالاسازی غالب خدمات عمومی است.
خیز سیاست در سایه انفعال اجرایی
اولویت داشتن منافع و مصالح جناحی و متوسل شدن به حواشی برای سرپوش گذاشتن بر انفعال مدیریتی حاکم بر شهر و کاهش چشمگیر سرعت پیشرفت شهری در مسائلی همچون موضع‌‌‌گیری عضو شورای شهر علیه قانون حجاب در کشور حکایتگر آن است که شورای شهر پنجم با عینک سیاسی خود هر چند با سرعتی کمتر اما در حال طی کردن راهی است که شورای اول، 2 دهه پیش طی کرده بود. متوقف ماندن غالب پروژه‌‌های عمرانی، بیش‌فعالی در حوزه‌‌های فرعی همچون تغییر نام اماکن و معابر عمومی شهر، تلاش برای توسعه شهر بر مبنای گران‌‌سازی زندگی و... گویای آن است که سایه سنگین سیاست بر سر مدیریت شهری سنگینی می‌کند. انفعال بی‌سابقه در مساله تکمیل پروژه‌‌های باقیمانده از ادوار گذشته و محدود شدن کارویژه اعضای شورا به مسائل پرحاشیه برای برجسته‌‌سازی حواشی سیاسی کشور نمی‌تواند نویدبخش عملکردی در جهت ارتقای شاخص‌‌های شهری باشد.
مدیریت تهران به‌عنوان پایتخت کشور همواره الگوبخش برای سایر شهرها محسوب می‌شده و غالب اوقات سایر شهرها برای به ترازو کشاندن عیار مدیریتی خود دست به قیاس مدیریت شهرشان با تهران می‌زده‌‌اند و در این باب انفعال مدیریتی تهران می‌تواند الگویی فراگیر برای سیاست‌زدگی باقی شهرها تلقی شود.

گروه اقتصادی: سرانجام از بسته جدید ارزی دولت رونمایی شد تا رسما و برای چندمین بار دولتی‌ها اعتراف کنند که سیاست ارزی دولت یک شکست تمام‌عیار بوده است.  در جلسه عصر دیروز هیأت وزیران که به ریاست حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری برگزار شد، اعضای دولت به بررسی پیشنهادهای بانک مرکزی به منظور ساماندهی بازار ارز و مسائل مربوط پرداخته و تصمیماتی را در این زمینه اتخاذ کردند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، به موجب این تصمیمات، ارز همه کالاهای اساسی و دارو به نرخ رسمی تأمین می‌شود. وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف شد فهرست کالاهای مذکور را بازنگری و به روز‌رسانی کرده و نظارت لازم را به منظور حصول اطمینان از توزیع کالاهای اساسی و دارو بر مبنای نرخ رسمی از زمان ورود کالا تا عرضه آن در شبکه خرده‌فروشی (از تأمین، پخش، توزیع و رسیدن به دست مصرف‌کننده) به عمل آورد.
همچنین همه صرافی‌های مجاز می‌توانند در چارچوب انجام معاملات خرد نسبت به خرید ارز به صورت اسکناس با رعایت مقررات ارزی، بویژه مقررات مبارزه با پولشویی اقدام کنند. فروش ارز توسط صرافی‌های مجاز صرفاً بابت مصارف خدماتی و مسافرتی مطابق مقررات ارزی بانک مرکزی با ثبت مدارک و مستندات لازم امکان‌پذیر خواهد بود.
ورود ارز به صورت اسکناس و طلا به داخل کشور بدون محدودیت مطابق ضوابط و مقررات بانک مرکزی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی مجاز است و واردات طلا به صورت خام طبق ضوابط بانک مرکزی از همه حقوق، عوارض قانونی و مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌شود.
تأمین ارز برای واردات بقیه کالاها در بازار دوم ارز از محل ارز حاصل از صادرات همه کالاهای غیرنفتی (بویژه فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، پتروشیمی، محصولات فولادی و فلزات رنگی) و خدمات تأمین می‌شود. معاملات در این بازار بین صادرکنندگان و وارد‌کنندگان از طریق بانک‌ها و صرافی‌های مجاز انجام می‌شود و نرخ ارز در این بازار بر اساس عرضه و تقاضا به دست می‌آید. این نرخ، به نحو مناسب، به عنوان نرخ آزاد ارز اطلاع‌رسانی می‌شود. صادرکنندگان باید تعهد لازم را برای برگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور بسپارند.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران همچنین مجاز است نسبت به دریافت سپرده ارزی (به صورت اسکناس) از اشخاص حقیقی و حقوقی به واسطه بانک‌های عامل اقدام کند. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ضمن جذب سپرده‌های فوق‌الذکر، مجاز خواهد بود حسب تشخیص خود نسبت به تعیین نرخ سود ارزی و پرداخت سود متعلقه به سپرده‌های مزبور و همچنین کارمزد به بانک‌های عامل عمل کند.
جزئیات معامله در بازار دوم
 در بسته جدید ارزی خرید و فروش ارز رسما آزاد شد تا دولت از موضع چند ماه گذشته خود که خرید و فروش ارز  را به مثابه خرید و فروش موادمخدر می‌دانست عقب‌نشینی کرده باشد. اعتراف به اشتباه بزرگ در حالی است که فقط در چند ماه اخیر شاهد رانت‌خواری‌های بزرگ و سوءاستفاده‌های بسیار بودیم که نتیجه همه اینها افزایش نرخ ارز و هرج و مرج در اقتصاد بود. در بسته جدید ارزی دولت بازار ثانویه به عنوان محور قرار گرفته و واردکنندگان و صادرکنندگان نقش پررنگی در قیمت‌گذاری خواهند داشت. بازار دوم ارز (بازار ثانویه) که از تاریخ ۱۳ تیرماه کار خود را آغاز کرده است، محلی برای فروش ارز حاصل از صادرات کالاهای غیرعمده- که فهرست آنها از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت مشخص شده- و خرید ارز جهت واردات کالاهای با اولویت ۳ است. همه معاملات در این بازار به نرخ توافقی صورت می‌گیرد.
معامله‌ها در این بازار هم با واسطه صرافی و هم بدون واسطه میان صادرکننده و واردکننده قابل انجام است. در روش اول، صادرکننده به عرضه ارز حاصل از صادرات خود در سامانه نیما از طریق سامانه جامع تجارت اقدام می‌کند و در طرف مقابل، صراف با توجه به درخواست‌های خرید ارز موجود بابت واردات ثبت‌سفارش شده با اولویت ۳، به خرید ارز با نرخ اعلامی صادرکننده- که هیچگونه محدودیتی روی آن وجود ندارد- اقدام می‌کند. از سوی دیگر، صراف باید به فروش ارز خریداری شده به متقاضی خرید ارز (واردکننده) برای واردات ثبت‌سفارش شده اولویت ۳  اقدام کند. در این فرآیند نیز واردکننده درخواست خرید ارز برای یک ثبت‌سفارش مشخص را در سامانه نیما- که دسترسی به آن از طریق سامانه جامع تجارت برای واردکنندگان مهیاست- ثبت می‌کند و صرافی‌ها می‌توانند پیشنهادهای خود را برای هر درخواست خرید ارز ارائه دهند. در فروش ارز برای واردات نیز نرخ بر اساس پیشنهاد صراف و تأیید واردکننده تعیین می‌شود. روش دوم که خرید و فروش ارز بدون واسطه میان صادرکننده و واردکننده است، صادرکننده ارز خود را به صورت توافقی به واردکننده می‌فروشد. واردکننده با ارائه اطلاعات پروانه صادراتی به بانک عامل، درخواست واگذاری پروانه جهت تأمین ارز یک ثبت‌سفارش مشخص را ثبت می‌کند و پس از تأیید صادرکننده مبنی بر واگذاری پروانه از طریق سامانه جامع تجارت، معامله منعقد می‌شود.
چگونگی دسترسی بازرگانان به بازار دوم
طبق گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی، همانطور که گفته شد، دسترسی همه بازرگانان- اعم از صادرکننده و واردکننده- به بازار دوم ارز از طریق سامانه جامع تجارت برقرار شده است. راهنمای تفصیلی فرآیندهای معامله ارز برای بازرگانان در سامانه جامع تجارت قرار دارد. همچنین صرافی‌ها از طریق سامانه سنا و بانک‌های عامل از طریق پرتال ارزی به این سامانه دسترسی دارند. تأکید می‌شود در بازار دوم هیچگونه محدودیتی در نرخ توافقی میان صادرکننده و صرافی، صرافی و واردکننده و همچنین صادرکننده و واردکننده وجود ندارد. این بازار تنها بستری برای شفافیت بیشتر معاملات و دستیابی به نرخ رقابتی و مناسب است. بازار دوم ارز هیچگونه هزینه اضافی بر صادرکننده و واردکننده تحمیل نمی‌کند. صادرکننده به دلیل عرضه درآمد ارزی خود در بازار دوم، متحمل هیچ مالیاتی نمی‌شود. همچنین واردکننده هزینه‌ای جز معادل ریالی ارز و هزینه‌های انتقال آن پرداخت نمی‌کند. گفتنی است از دیروز امکان ثبت‌سفارش واردات گوشی تلفن همراه دوباره فراهم شده اما ثبت‌سفارش‌‌کنندگان باید ارز مورد نیاز خود را از بازار ثانویه تامین کنند. به گزارش فارس، طبق تصمیم گرفته شده این کالا به گروه سوم منتقل شده و در صورت تمایل واردکنندگان این کالا می‌توانند ارز مورد نیاز خود را از بازار ثانویه تامین کنند.
سرنوشت ارز مسافرتی
طبق بسته جدید ارزی، نرخ ارز مسافرتی بر اساس بسته جدید بانک مرکزی تغییر می‌کند و به نرخ ارز آزاد نزدیک می‌شود. روز گذشته جلسه‌ای غیرعلنی برای بررسی بسته جدید ارزی در مجلس شورای اسلامی برگزار شد و در آن علی لاریجانی اعلام کرد قیمت ارز مسافرتی تغییر خواهد کرد.  فاطمه ذوالقدر، نماینده مجلس در تشریح موضوعات مورد بحث در این جلسه گفت: در این جلسه ضمن توضیحاتی درباره سیاست‌‌های ارزی جدید بانک مرکزی، اعلام شد ارز 4200 تومانی صرفا به کالاهای اساسی و ضروری اختصاص می‌یابد. وی افزود: بر این اساس بنا شده که نرخ ارز مسافرتی تغییر کند و رقم جدید برای آن تعیین شود. بر اساس تصمیمات جدید، نرخ ارز مسافرتی به نرخ آزاد نزدیک می‌شود.

ادامه روند کاهشی نرخ ارز و سکه
روند کاهشی نرخ ارز و سکه که از ابتدای هفته آغاز شده بود، دیروز هم ادامه یافت. با وجود صعود 2 هفته‌ای قیمت ارز و طلا در 3-2 روز گذشته، این بازارها با روند کاهشی روبه‌رو بودند؛ البته با این کاهش هم حجم زیادی حباب و هجوم روانی در قیمت‌ها مشاهده می‌شود. امید است با تعمیق بازار ثانویه و بسته جدید بانک مرکزی این روند ادامه داشته باشد. بر این اساس دیروز قیمت دلار با  کاهش هزار تومانی نسبت به روز گذشته به
9200 تومان رسید. ارزهای دیگر مانند یورو و پوند هم به ترتیب با 350 و 400 تومان کاهش به 11 هزار و 380 و 12 هزار و 795 تومان رسیدند. بازار طلا نیز رنگ قرمز را در شاخص‌های خود تجربه کرد؛ سکه تمام‌بهار آزادی طرح جدید با 20 هزار و سکه تمام بهار طرح قدیم با 180 هزار تومان کاهش نسبت به روز قبل به ترتیب به 3 میلیون و 719 و 3 میلیون و 335 هزار تومان رسید. بنا بر این گزارش، بانک مرکزی تاکنون 790 هزار قطعه سکه در سررسید یک‌ ماهه و 820 هزار قطعه سکه در سررسید 3 ماهه به خریداران تحویل داده است و تنها حدود 5 درصد از خریداران تاکنون برای دریافت سکه‌های خود به بانک عامل مراجعه نکرده‌اند. همچنین تحویل سکه‌های پیش‌فروش‌شده در سررسید 6 ‌ماهه از تاریخ 17/5/1397 آغاز می‌شود و در مجموع 2 میلیون و 580 هزار قطعه سکه با سررسید 6 ‌ماهه تا تاریخ 16/8/1397 تحویل خریداران خواهد شد. برخی کارشناسان همین موضوع را دلیل کاهش قیمت سکه می‌دانند.

سیداحمد عراقچی،‌ معاون ارزی بانک مرکزی بازداشت شد. به گزارش فارس، حجت‌الاسلام غلامحسین محسنی‌اژه‌ای گفت: در ادامه رسیدگی به پرونده اخلالگران در نظام پولی و بانکی کشور پرونده 3 نفر از کسانی که تکمیل شده بود با صدور کیفرخواست به دادگاه ارسال شد و ان‌شاء‌الله بزودی دادگاه آنها شروع خواهد شد. وی ادامه داد: همچنین امروز (دیروز یکشنبه) چند نفر دیگر تحت تعقیب قرار گرفته و بازداشت شدند. یکی از آنها معاون ارزی بانک مرکزی است که البته شنیدم اخیرا کنار گذاشته شده بود. معاون اول قوه‌قضائیه گفت: یک نفر از کارمندان معاونان رئیس‌جمهور هستند و 4 نفر از دلالان ارزی که در این باره فعالیت غیرمجاز داشتند، همچنین یکی از صرافی‌هایی که به صورت غیرمجاز در زمینه اخلال در نظام پولی و ارزی کشور فعالیت داشتند احضار و پس از تحقیقات و تفهیم اتهام با قرار بازداشت موقت روانه زندان شدند. به گزارش «وطن‌امروز»، 17مرداد سال گذشته «سیداحمد عراقچی» جایگزین غلامعلی کامیاب، معاون ارزی بانک مرکزی شد. پیشرفت سریع عراقچی از مرداد 1395 آغاز شد؛ وی 6 مرداد آن سال جزو 3 عضو جدید شورای‌عالی بورس بود. یک سال بعد عراقچی به عنوان معاون ارزی بانک مرکزی انتخاب و در کمتر از یک سال هم خبر برکناری وی منتشر شد. در دوران تصدی وی تلاطمات ارزی بشدت به اقتصاد کشور ضربه ‌زده است و به احتمال فراوان علت دستگیری وی در همین زمینه خواهد بود. بر اساس اطلاعاتی که پیش‌تر در برخی پایگاه‌های خبری منتشر شده، او از جمله، مشاور رئیس کل بانک مرکزی و دبیر شورای پول و اعتبار بود و همچنین سابقه مدیرعاملی یکی از کارگزاری‌های بورس را دارد. در وزارت اقتصاد نیز احمد عراقچی عضو غیرموظف هیات مدیره شرکت سرمایه‌گذاری‌های خارجی ایران بوده است. او از سال ۸۹ تا ۹۱ در وزارت اقتصاد، مدیر امور سرمایه‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری‌های خارجی ایران بود؛ پیش از آن مشاور امور سرمایه‌گذاری همین شرکت بود و قبل از آن نیز به عنوان مشاور دفتر سرمایه‌گذاری خارجی سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران مشغول فعالیت بود. به این ترتیب احمد عراقچی نه فقط در دولت تدبیر و امید، بلکه در دولت سابق نیز در سمت‌های تخصصی اقتصادی سابقه مدیریت دارد.
 

روند کاهشی نرخ ارز و سکه که از ابتدای هفته آغاز شده بود، دیروز هم ادامه یافت. با وجود صعود 2 هفته‌ای قیمت ارز و طلا در 3-2 روز گذشته، این بازارها با روند کاهشی روبه‌رو بودند؛ البته با این کاهش هم حجم زیادی حباب و هجوم روانی در قیمت‌ها مشاهده می‌شود. امید است با تعمیق بازار ثانویه و بسته جدید بانک مرکزی این روند ادامه داشته باشد. بر این اساس دیروز قیمت دلار با  کاهش هزار تومانی نسبت به روز گذشته به
9200 تومان رسید. ارزهای دیگر مانند یورو و پوند هم به ترتیب با 350 و 400 تومان کاهش به 11 هزار و 380 و 12 هزار و 795 تومان رسیدند. بازار طلا نیز رنگ قرمز را در شاخص‌های خود تجربه کرد؛ سکه تمام‌بهار آزادی طرح جدید با 20 هزار و سکه تمام بهار طرح قدیم با 180 هزار تومان کاهش نسبت به روز قبل به ترتیب به 3 میلیون و 719 و 3 میلیون و 335 هزار تومان رسید. بنا بر این گزارش، بانک مرکزی تاکنون 790 هزار قطعه سکه در سررسید یک‌ ماهه و 820 هزار قطعه سکه در سررسید 3 ماهه به خریداران تحویل داده است و تنها حدود 5 درصد از خریداران تاکنون برای دریافت سکه‌های خود به بانک عامل مراجعه نکرده‌اند. همچنین تحویل سکه‌های پیش‌فروش‌شده در سررسید 6 ‌ماهه از تاریخ 17/5/1397 آغاز می‌شود و در مجموع 2 میلیون و 580 هزار قطعه سکه با سررسید 6 ‌ماهه تا تاریخ 16/8/1397 تحویل خریداران خواهد شد. برخی کارشناسان همین موضوع را دلیل کاهش قیمت سکه می‌دانند.

گروه بین‌الملل: نیکلاس مادورو زنده است! 18 سال پس از ترور نافرجام فیدل کاسترو در سال 2000 میلادی، رئیس‌جمهور ونزوئلا هم از یک سوءقصد جان سالم به در برد تا بار دیگر آمریکا با نمایش ترور رهبران سیاسی در آمریکای لاتین که توسط سازمان‌های جاسوسی‌اش هدایت می‌شود به مخالفان خود چنگ و دندان نشان دهد. این بار اما مسؤولیت حمله تروریستی را گروهی موسوم به «سربازان تی‌شرت‌پوش» بر عهده گرفته‌ و گفته ‌است اقدام‌ این گروه نشان می‌دهد سامانه‌های پدافندی رئیس‌جمهوری ونزوئلا تا چه اندازه ضعیف و آسیب‌پذیر است. آنها در پیام خود گفته‌اند این بار شکست خورده‌اند اما پیروزی در انتظارشان است. اما نیکلاس مادورو که هنگام سخنرانی در مراسم رژه ارتش، توسط گارد محافظتی‌اش از این حمله که توسط یک پهپاد مسلح شده به مواد منفجره طرح‌ریزی شده بود نجات یافت، محور کلمبیا و ایالت فلوریدای آمریکا را عامل اصلی این اقدام تروریستی خواند. کلمبیا از مخالفان دولت سوسیالیستی ونزوئلا در منطقه آمریکای جنوبی پشتیبانی می‌کند و بسیاری از آنها در حال حاضر در این کشور زندگی می‌کنند. در عین حال، بخش محوری مخالفان دولت مادورو که پس از مرگ هوگو چاوز بر مسند قدرت نشسته است در ایالت فلوریدای آمریکا ساکن شده‌اند و این منطقه  به عنوان مکانی برای طرح‌ریزی علیه دولت کاراکاس شناخته می‌شود. مادورو بلافاصله پس از این ترور نافرجام که 7 نیروی امنیتی ونزوئلایی در پی آن زخمی شدند، گفت هدف حمله او بوده است و به سرعت کلمبیا و آمریکا را عامل اصلی این اقدام معرفی کرد. دولت کلمبیا در همین راستا این اتهامات را رد کرده است. در این میان نباید از نظر دور داشت که آمریکایی‌ها طی سال‌های گذشته تلاش کرده‌اند از رشد جریان‌های بولیواری در آمریکای لاتین جلوگیری کنند. در همین رابطه، با اقدامات متنوعی؛ از ترور تا استفاده از مواد رادیواکتیو با هدف ایجاد بیماری سرطان در میان رهبران این منطقه، سعی کرده‌اند آرایش رهبران سیاسی منطقه را دستخوش تغییر کنند اما پس از مرگ چاوز، عملا با فشارهای بسیار زیاد اقتصادی بر ونزوئلا کماکان نتوانسته‌اند دولت مادورو را سرنگون کنند. همانطور که اشاره شد آمریکایی‌ها با اعمال تحریم‌های سنگین اقتصادی علیه ونزوئلا تلاش کرده‌اند ضمن حمله از محور کلمبیا به این کشور از منظر اقتصادی نیز با حمایت از جریان راستگرا شرایط را برای مادورو سخت‌تر از گذشته کنند. در حال حاضر بیش از 6 دهه است که آمریکایی‌ها با روش‌های مختلف تلاش می‌کنند مخالفان خود را در آمریکای جنوبی ترور کنند. یکی از روش‌های مرسومی که سازمان سیا از آن بهره گرفته استفاده از مواد رادیواکتیو با هدف ایجاد بیماری سرطان است که در میان بسیاری از رهبران آمریکای جنوبی طی 10 سال گذشته شاهد آن بوده‌ایم. نخستین قربانی سرطان بین رهبران آمریکای لاتینی، «فیدل کاسترو» رهبر انقلاب کوبا بود و به دنبال وی «هوگو چاوز» رهبر انقلاب بولیواری ونزوئلا و «لوئیس اینانسیو لولا داسیلوا» رئیس‌جمهور سابق برزیل نیز قربانی این بیماری شدند. در میان رهبران مبتلا به سرطان، «چاوز» تنها کسی بود که در طول مبارزه با این بیماری در 5 ماه مارس 2013 /15 اسفند 91 درگذشت. «فرناندو لوگو» و «کریستینا فرناندز کرشنر» رؤسای جمهور سابق پاراگوئه و آرژانتین و «خوآن مانوئل سانتوس» رئیس‌جمهور کلمبیا نیز به این بیماری مبتلا شده‌اند. بدین ترتیب در 5 ماه مارس 2013 تنها چند ساعت قبل از درگذشت «چاوز»، «نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهور فعلی ونزوئلا که در آن زمان معاون رهبر فقید این کشور بود، اعلام کرد: دشمنان چاوز او را مسموم کرده و به بیماری سرطان دچار کرده‌اند.  در حال حاضر آمریکایی‌ها با مثلث ترور، فشار اقتصادی و حمایت از مخالفان، تلاش می‌کنند اگر قادر نیستند بر کشورهای آمریکای لاتین حاکم باشند حداقل فضای سیاسی آنها را متشنج و نگرانی و ترس را در این جوامع تزریق کنند. آمریکایی‌ها با نمایش علیه مادورو عقب نخواهند نشست، زیرا روش‌های بسیار دیگری وجود دارد که آنها تاکنون علیه بسیاری از رهبران سیاسی مخالف خود از آنها بهره گرفته‌اند. پیش از این نمونه‌هایی از دخالت و حمایت آمریکا از تروریست‌هایی که در منطقه آمریکای لاتین حضوری فعال دارند، مشاهده شده است. سال 2012 پاناما تحت کنترل و هدایت آمریکا 4 تروریست کوبایی را که قصد داشتند مرکز جلسه ایبری را در پاناما منفجر کنند، آزاد کرد. این استاندارد دوگانه درباره رفتار آمریکایی‌ها در آمریکای لاتین بارها دیده شده اما نباید از نظر دور داشت که این کشور طی سال‌های گذشته عملا بسیاری از پایگاه‌های خود را در این منطقه از دست داده و مجبور شده آشکارا برای سرنگونی دولت‌هایی که علیه سیاست‌های امپریالیستی‌اش هستند، اقدام کند.

امیدرامز: «یکی از خطاهای محاسباتی این است که انسان در چارچوب عوامل محسوس و صرفاً مادی محدود بماند یعنی عوامل معنوی را، سنت‌های الهی را، سنت‌هایی که خدا از آنها خبر داده است، آن چیزهایی را که با چشم دیده نمی‌شود، ندیده بگیرد؛ این ‌یکی از خطاهای بزرگ محاسباتی است... آیه‌ شریفه‌ قرآن می‌فرماید: «اَلَم تَرَ کَیفَ ضَرَبَ‌الله مَثَلاً کَلِمَهً طَیِّبَهٍ کَشَجَرَهٍ طَیِّبَهً اَصلُها ثابِت وَ فَرعُها فِی السَّماء. تُؤتی اُکُلَها کُلَّ حینٍ بِاِذنِ رَبِّها». کلمه طیب، اقدام درست، اقدام پاکیزه، اقدام برای خدا این‌جوری است که این می‌ماند، در زمین ریشه می‌دواند، مستحکم می‌شود و ثمربخش خواهد بود. نظام جمهوری اسلامی آن کلمه طیب است، مثل شجره طیبه باقی مانده است، مستحکم‌تر شده است. امروز نظام جمهوری اسلامی به‌عنوان یک نظام، به‌عنوان یک حکومت، به‌عنوان یک مجموعه سیاسی با 30 سال قبل از لحاظ استحکام قابل‌مقایسه نیست». (دیدار مسؤولان نظام با رهبر معظم انقلاب / 16 تیر 93)
«افزایش قدرت منطقه‌ای ایران؛ شیعه قدرتمندتر می‌شود»، «سیاست‌های آمریکا باعث قدرتمند شدن ایران شده است»، «ایران در حال صدور انقلاب فرهنگی و سیاسی خود است»، «ایران هژمونی آمریکا را در منطقه به چالش کشیده است»، «ایران به لحاظ ژئوپلیتیک، قدرت کلیدی منطقه است» و «قدرت و نفوذ ایران در منطقه بیش از آمریکاست»، اینها تنها بخشی از عناوین مهم مطالعات راهبردی مراکز تحقیقاتی و عملیاتی مهم آمریکاست که نشان می‌دهد ریشه شجره طیبه انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی روز به روز مستحکم‌تر و ساقه‌های آن متناوبا بارورتر می‌شود. «ایران» همچنان از پرکاربردترین کلیدواژه‌های اسناد امنیت ملی ایالات متحده و قدرت روزافزون آن، آماج راهبردهای متکثر و متنوع آمریکاست.
وقتی «فرانسیس فوکویاما» پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در کتاب «پایان تاریخ و آخرین انسان» لیبرالیسم را به عنوان ایدئولوژی نهایی جهان و آمریکا را قدرت لایزال خواند، نه او و نه همکسوتان او گمان نمی‌کردند کمتر از 2 دهه بعد، اینچنین قدرت ایالات متحده به چالش کشیده شود.
امروز اولا شکست جبهه غربی- عربی- عبری در عراق و سوریه پس از 6 سال جنگ فرسایشی و کمک‌های مالی و لجستیکی به وحوش داعشی و متعاقبا تغییر موازنه قوا در منطقه به نفع مقاومت، ثانیا حفظ اقلیم کردستان و کرکوک عراق از استقلال با تدبیر حاج قاسم و جلوگیری از تولد اسرائیل جدید و طرح‌ریزی جبهه غربی برای ممانعت از قرارگیری کامل مناطق عراق در جبهه مقاومت و ثالثا تشکیل بازوی قدرتمندی به نام حزب‌الله که به اذعان روزنامه یدیعوت آحارانوت اسرائیل به مستحکم‌تر شدن جای پای جمهوری اسلامی در مرزهای رژیم صهیونیستی انجامیده، میوه‌های شجره طیبه انقلاب اسلامی و سپاه قدسی است که مجله تایم، فرمانده‌ آن سردار سلیمانی را «استاد شطرنج خاورمیانه» می‌نامد و اینک ریشه‌های آن تا قلب آفریقا و آسیا نفوذ کرده و میوه جدیدش را با حوثی‌های یمنی می‌چیند و اخیرا ضرب شست آن را به محض شنیدن صدای فرمانده، در بستن باب‌المندب دیدیم.
اگر  نشریه Foreign Affairs به نقل از پمپئو، اعتراف می‌کند ایران در حال صدور انقلاب خود و افزایش دستاوردهایش است، اگر «هربرت مک‌مستر» مشاور امنیت ملی آمریکا به خاطر از دست دادن اقلیم کردستان عصبانی است، اگر ناتو باور دارد شیعه در منطقه در حال قدرتمندتر شدن است، اگر اتاق‌های فکر آمریکایی در مرکز سیاست‌گذاری فراحزبی Bipartisan Policy Center قدرت ایران را مانع هژمونی آمریکا در منطقه می‌دانند و اگر امروز همپیمانان جمهوری اسلامی و بازوان جبهه مقاومت آماده هرگونه جنگ نیابتی در مرزهای خود هستند اما در بین سکانداران امروز کشور در حوزه‌های برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و اجرایی هستند کسانی که پس از سال‌ها در مراکز راهبردی نظام، انقلاب را محدود به بهمن 57 و ادامه آن را برای کشور هزینه‌زا می‌دانند، در حالی که هم از منافع اندیشه و کنش انقلابی غافلند و هم به این نکته از بیانات رهبر معظم انقلاب بی‌توجهند که هزینه سازش از مقاومت و انقلابی‌گری بیشتر است؛ آنچنان که امروز پس از گذشت 5 سال از گفتمان «سازشکاری»، «تنش‌زدایی» و پرهیز از انقلابی‌گری شاهدیم.
به این بیندیشیم که جمهوری اسلامی چه ویژگی بارزی دارد که اینگونه خواب سیاسیون آمریکایی و صهیونیستی را آشفته کرده و برای مقابله با آن راهبردهای مختلفی اتخاذ می‌کنند. چرا در طول 9 سال حداقل 11 استراتژی مختلف (اعم از آژاکس2، مکانیزم ماشه، مده‌آ، دایم پارادایم و...) برای مقابله با ایران طرح‌ریزی می‌شود در حالی که آمریکا از 1917 تا 1990 در برابر شوروی فقط 3 استراتژی تغییر می‌دهد.
حالا که این شجره طیبه بر توفان‌های 40 سال گذشته غلبه کرده و به فضل الهی هر روز تناورتر شده و در حال ثمر دادن است که دوست و دشمن به آن معترفند، نکند تبر بی‌تدبیری شاخه‌های نوشکفته آن را بشکند، نکند موریانه‌های فساد به جان آن بیفتند، نکند حاج قاسم فریاد بزند فقط یک شمشیر مانده تا چشم فتنه را کور کنم ولی بی‌بصیرتی عوام و خواص موجب شود «علی» بگوید برگرد!
 

شهردار تهران با بیان اینکه طرفدار قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان هستم، گفت: برای ماندن در شهرداری باید استفساریه بگیرم. به گزارش فارس، سیدمحمدعلی افشانی با اشاره به برگزاری جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران که با حضور دستگاه‌ها و ارگان‌‌های ذی‌ربط برگزار شد، گفت: در جلسه اعضای ستاد بحران شهر تهران گزارش‌‌‌هایی مبنی بر میزان آمادگی خود در زمان بروز حادثه ارائه و اعلام کردند مهم‌ترین موضوع در مدیریت بحران و آسیب دیدگی شهروندان، ساماندهی نشدن درست منابع امداد و نجات است. شهردار تهران گفت: مقرر شد علاوه بر دستگاه‌‌های ذی‌ربط ساماندهی مردم محلات و خیابان‌ها به گونه‌ای باشد که در زمان بروز سیل و زلزله متولی شهروندان افراد خاصی باشند تا از ظرفیت مردم نیز استفاده شود. وی در پاسخ به پرسشی درباره اجرای قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان در شهرداری تهران اظهار داشت: این قانون باید در شورای نگهبان به تصویب رسیده و ابلاغ شود اما سوای آن بنده موافق این قانون بوده و معتقدم باید همه تابع آن باشند و هر کسی مشمول آن می‌شود باید از این قانون تبعیت کند. افشانی افزود: باید یک نیروی جوان با تجربه لازم جایگزین بازنشستگان شود و این حضور موثر خواهد بود. شهردار تهران درباره اینکه آیا این قانون شامل حال خودش می‌شود یا خیر گفت: درباره بنده هم پس از ابلاغ و اجرای این قانون، استفساریه‌ای از مجلس خواهیم گرفت.
 

امیر استکی: یکی از نمایندگان مجلس جناب علی مطهری، در اظهارنظری مقصر وضعیت کنونی ریال را سپاه پاسداران به جرم موشک‌پراکنی به سمت داعش و سایر دلواپسان و منتقدان برجام معرفی کرده‌اند. این نماینده محترم مردم که در فراکسیونی متشکل از میوه‌های درخت «تَکرار» حضور دارند با عملکرد خود در جریان نابسامانی‌های اقتصادی و اجتماعی اخیر، معنای جدیدی به مفهوم وکیل‌الدوله در ایران امروز بخشیده‌اند. در این نوشته سعی می‌کنیم به اختصار به این مساله بپردازیم.
در حال حاضر دو دیدگاه کلی در میان سیاسیون و یک دیدگاه کلی در میان تحصیلکردگان اقتصاد درباره افزایش بسیار زیاد «نرخ ارز» و «سقوط ارزش ریال» وجود دارد. ما در این دسته‌بندی اقدام به یک ساده‌سازی کرده‌ایم و تفاوت‌ها در تحلیل‌های مختلف را برای توجه دادن به مفهوم مشترک و محوری تحلیل‌های موجود درباره نرخ ارز از قلم انداخته‌ایم. این ساده‌سازی صدالبته در یک بحث دقیق و فنی پیرامون این مساله موضوعیت نخواهد داشت اما در سطح تحلیلی که ما در یک روزنامه می‌توانیم به آن بپردازیم و برای روشن کردن نکته محوری بحث این نوشته درباره ناکارآمدی ذاتی نخبگان تگ شده به دولت، کفایت خواهد کرد.
اقتصاددانان ایرانی با همه تمایزاتی که دارند، در زمینه جهش نرخ ارز بر این مساله اتفاق‌نظر دارند که محرک اصلی این وضعیت حجم بسیار بزرگ نقدینگی در کشور است. عده‌ای از سیاسیون در کشور هم همین نظر را پذیرفته‌اند اما عده دیگری که در رأس آنها اعضای «فراکسیون امید»، بخش بزرگی از «اصلاح‌طلبان» و «حامیان و اعضای دولت محترم تدبیر و امید» قرار دارند، کماکان به قرائت‌های مختلف در حال تکرار همان چیزی هستند که جناب علی مطهری بیان داشته‌اند.
اما دسته اول به اتکای آمار و ارقام و بینات اظهرمن‌الشمس به این مهم اشاره می‌کنند که حجم نقدینگی در 5 سال زمامداری جناب روحانی تقریبا 3 برابر شده است. یعنی در عرض 5 سال تقریبا هزار هزار میلیارد تومان به نقدینگی در کشور افزوده شده است. این نقدینگی که تا قبل از پاییز سال 96 به شکل عمده در قالب «شبه‌پول» بود، پس از تصمیم نابهنگام بانک مرکزی برای «کاهش نرخ بهره سپرده‌های بانکی به 15 درصد»، آرام‌آرام راه بازارهایی با بهره‏وری بالاتر را در پیش گرفت و زمستان همان سال نخستین ‌نشانه‌های حضور خود را با یک شوک ارزی بروز داد.
صاحبان سپرده‌های بزرگ به روشنی بسیار جلوتر از دولتمردان متوجه ناممکن بودن ادامه میهمانی نرخ بهره بانکی بالا شده بودند. پرواز دلار از زمستان سال پیش شروع شد، درست زمانی که تعلیق تحریم‌های آمریکا برای یک دوره 4 ماهه توسط رئیس‌جمهور آمریکا تمدید شده بود و هیچ تصوری درباره بدعهدی آمریکا در عدم تمدید آنها در بهار 97 در دولتمردان تدبیر و امید و بین فعالان اقتصادی و صاحبان سپرده‌های کلان همسو با دولت وجود نداشت. صاحبان سرمایه مالی در ایران اما همانگونه که اشاره شد به‌روشنی از ناممکن بودن ادامه سیاست انقباض مالی دولت آگاه شده و ته آن را برآمده تشخیص داده بودند. میهمانی تمام شده بود و بانک مرکزی با کاهش نرخ بهره به 15 درصد رسما پیام روشنی به صاحبان سپرده‌ها در این رابطه منتقل کرد. آن زمان کارشناسان اقتصادی این کار بانک مرکزی را با توجه به یک رشته دلایل فنی غلط و صدالبته دیرهنگام توصیف کردند اما گویا بانک مرکزی به کفایت ذخایر در دسترس ارزی خود برای کنترل فشار نقدینگی در بازار ارز و طلا اطمینان داشت؛ اطمینانی که حوادث زمستان 96 و بهار و تابستان 97 حکایت از بی‌مورد و غلط بودن آن دارد. پس مساله به‌روشنی بی‌ربط به بازگشت تحریم‌های آمریکاست. این، در کنار این واقعیت که هنوز تحریم‌های معلق شده آمریکا بازنگشته‌اند و آبان ماه این اتفاق به شکل کامل رخ خواهد داد، نشانه محکم دیگری بر بی‌اساس بودن تصور عده‌ای از سیاسیون در رابطه با نقش تحریم‌های آمریکا- که آنها حاصل موشک‌پراکنی سپاه و نقد منتقدان می‌دانندش! در این بی‌ثباتی شدید ارزی است.
اگرچه برجام در حوزه تسهیل فعل و انفعالات مالی آورده خاصی برای ایران نداشت و به اعتراف رئیس سابق بانک مرکزی، آورده آن برای ایران در این زمینه تقریبا هیچ بود اما دولتمردان و سیاسیون همراه آنها چیزی برخلاف این را به خورد افکار عمومی می‌دادند و برای مقاصد داخلی، چیزی که نبود را به مساله‌ای با حضوری پرقدرت تبدیل می‌کردند و حالا هم رفع شرایط آسانی را که از ابتدا هم موجود نبوده به موشک‌پراکنی و کارشکنی عده‌ای در داخل نسبت می‌دهند. این فرافکنی بزرگ هیچ تاثیری بر آنچه در عالم واقع رخ می‌دهد نخواهد داشت و تنها فایده‌ای که برای دولت دارد، فراهم ساختن زمینه‌ای برای گریز از بار مسؤولیت عملکرد ضعیف و غلط اقتصادی آن است.
یک تصور غلط و یک فراواقعیت در افکار عمومی با تبلیغات انتخاباتی دولت تدبیر و امید در اذهان عده‌ای از مردم شکل گرفته بود که مشکل اساسی کشور ما بعضی رویکردهای سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی است که در سطح بین‌المللی غیرقابل‏قبول و تنش‌زا هستند. تعطیل این رویکردها در نگاه آنها باعث ایجاد یک فضای تقریبا عادی در اتمسفر سیاسی و اقتصادی ایران می‌شد؛ برنامه‌ای که با برجام به حد اعلای خود رسید و لااقل مهم‌ترین چالش قدرت‌های خارجی با ایران را به واسطه انهدام تقریبا کامل برنامه هسته‌ای ایران از میان برداشت اما حاصل همان تقریبا هیچی بود که رئیس سابق بانک مرکزی به آن اعتراف کرد. در کنار این فراواقعیت، یک تصویر غلط دیگر نیز در همه سال‌های گذشته تبلیغ شده و آن توانمندی، درایت، تدبیر و کارآمدی بسیار زیاد نخبگان جمع شده بر گرد دولت تدبیر و امید است. این تصور و تبلیغ که امروز بی‌اساسی و لاف گزاف بودن آن برای مرده و زنده این ملت معلوم شده است، هنوز در اذهان دولتمردان و متحدان داخلی آنها یک انگاره بی‌خطاست. علی مطهری، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی هنوز متوجه نشده آنچه در ایام انتخابات دوره‌های یازدهم و دوازدهم ریاست‌جمهوری به خورد افکار عمومی داده شد،  یکسری ادعاهای پوچ و بی‌اساس بیش نبوده است. جناب ایشان تمام این تبلیغات را کماکان باور دارند و نمی‌خواهند بپذیرند مشکل کنونی کشور، ناکارآمدی و ضعف بنیادین امثال ایشان است؛ ضعفی که بهترین بینه آن مقاومت شدید ایشان به فهمیدن واقعیت مسائل کشور است. کسی که غول یکهزار و 600 هزار میلیارد تومانی نقدینگی را که 70 درصد آن در 5 سال اخیر و به واسطه سیاست‌های انقباض مالی دولت تدبیر و امید و سیاست سالم‌سازی نقدینگی تیم اقتصادی دولت شکل گرفته است، در جریان تنش ارزی اخیر که کماکان در جریان است بی‌اثر می‌داند، بیش از آنکه ناآگاه باشد، ناتوان است؛ ناتوان از ایجاد یک تصویر کلی و صحیح از آنچه در کشور در حال روی دادن است. این ناتوانی ذاتی که معلول رشد گلخانه‌ای به واسطه قواعد بدوی تحرک سیاسی است، بزرگ‌ترین بلایی است که گریبان این ملت را گرفته است. شوربختی اینجاست که نمایندگان تهران در مجلس شورای اسلامی هم دسته‌جمعی در باد این ناتوانی ذهنی خوابیده‌اند و هنوز هیچ نقش و تقصیری برای دولت متبوع‌شان در کشور قائل نیستند. آنها که حاصل تَکرار می‌کنیم هستند، هنوز همه مسائل را با نگاهی حقیر به سیاست‌بازی‌های پارلمانی می‌نگرند و در شرایطی که یک غضنفر توانمند از میان آنها در حال شخم زدن کشور و پاشیدن تخم یأس و ناامیدی و نارضایتی است، به دنبال پیدا کردن مارادوناهای داخلی هستند. ناتوانی در فهم مساله، در کنار فلج مغزی که به ایجاد توهمات کودکانه و بسیار سست و بی‌پایه و خنده‌دار درباره دلایل استمرار و تقویت فشار آمریکا بر ایران پس از برجام منجر شده است، این بزرگواران را به تولید شطحیات واداشته است. متهم کردن سپاه و نیروهای مسلح کشور و مقصر دانستن آنها در سرکوب داعش و استفاده از موشک برای انهدام مواضع آن فقط و فقط از فلج مغزان متوهم برمی‌آید. به صد دلیل می‌شود احمقانه بودن این تحلیل را ثابت کرد که ما در این مختصر به یکی‌ـ دو مورد از آن اشاره کردیم. گلدان‌های رشد کرده در فضای گلخانه‌ای سیاست در ایران تاب تحمل شرایط پیچیده را ندارند و مغزهای آنها تنها به کار ایجاد چنین محتوای مبتذل و احمقانه‌ای خواهد آمد. این حماقت منتشر، بزرگ‌ترین متحد استراتژیک آمریکا در درون ایران است که بسیار به آن امیدوار و دلخوش است. ادعای ترامپ و اطمینان او از حاضر شدن دوباره ایرانیان بر سر میز مذاکره ناشی از اعتقاد راسخی است که او به صداقت این حماقت منتشر دارد.