امیر عاصف: با مزاحمت تروریستی 2 جنگنده نظامی برای پرواز مسافری ۱۱۵۲ هواپیمایی ماهان در آسمان سوریه، بیش از آنکه فضای رسانه‌ای به سمت تحلیل ماجرا برود، معطوف به 2 موضوع شد! یکی رمزگشایی از ملیت جنگنده نظامی و دیگری لزوم پاسخ فوری جمهوری اسلامی به این اقدام تروریستی. 

فارغ از اهمیت 2 موضوع فوق، می‌شود ماجرا را از زاویه‌ای دیگر هم مورد بررسی قرار داد.

در صورت سقوط هواپیمای ایرانی در‌ داخل سوریه بازخورد آن چه بود؟!

طبق بررسی کارشناسان هوافضا، این اقدام جنگنده‌های آمریکا به قصد سقوط هواپیمای ایرانی با 2 روش زیر بود:

الف) به اشتباه انداختن پدافند هوایی سوریه در ‌تشخیص هواپیمای مسافری به عنوان هدف متخاصم و نهایتا شلیک به هواپیما

ب) ایجاد مزاحمت برای خلبان هواپیمای مسافری با نزدیک شدن به بال‌های هواپیما جهت تغییر‌ گردش هوا در ‌موتورها که منجر به سقوط خواهد شد.

 تصور کنید 2 شب پیش به جای نجات هواپیمای ایرانی، خبر سقوطش منتشر می‌شد؛ حالا بعد از خرابکاری نظامی نوبت به دروغگویی رسانه‌ای می‌رسید. 

ابتدا خبری منتشر می‌شد که هواپیمای ماهان بر فراز سوریه سقوط کرد و بعد از آن رسانه‌های تروریست نزدیک به سعودی از ایندیپندنت تا اینترنشنال و العربیه شروع به افسانه‌سرایی می‌کردند:

- طبق خبری که به ما رسید، گویا در ‌قسمت بار این هواپیما موشک جابه‌جا می‌شد و نقص فنی موشک‌ها منجر به سقوط گردید!

- پایان حضور ایران در سوریه/ با دستور بشار اسد هواپیمای ایرانی منهدم شد!

و روز‌ بعد از این حادثه تروریستی رسانه‌های اجتماعی شروع به فعالیت گسترده می‌کردند؛ تحلیل «هشتگ اعدام نکنید» نشان داد این موضوع بیش از اینکه مسأله اصلی باشد، رزمایشی بود برای حوادث پیش رو و آزمونی برای شبکه‌ای که ضدانقلاب در داخل اینفلئونسرها و برخی بازیگرها ساخته است. 

هشتگ‌پرانی‌ها شروع می‌شد:

- خروج ایران از منطقه

- مجازات 

- اعدام مدیر‌عامل ماهان و...

این موضوع و موضوعاتی از این دست که در‌ آینده اتفاق خواهد افتاد همه را به عنوان بهانه‌هایی برای ایجاد اغتشاش سیاسی در نظر بگیرید.

وقتی اغتشاش با هر بهانه‌ای شروع شد، نوبت آن می‌رسد که پروپاگاندای غربی - عربی - عبری آن را به معیشت مردم گره بزند. 

همانطور که در ‌بررسی تجمع 100 نفره هفته گذشته در بهبهان مشخص شد، ابتدا تجمعی با عنوان «نه به اعدام» شروع شد و دقایقی بعد رسانه‌های ضدانقلاب با تبلیغات گسترده از مردم خواستند در این تجمع اعتراضی به معیشت شرکت کنند... 

هدف نگارنده معرفی روش جدید امنیتی رسانه‌ای علیه جمهوری اسلامی است، تا از آن طریق بتوانند داخل کشور را به آشوب بکشانند؛ یک روز به بهانه اعدام 3 سارق مسلح، یک روز هم با اقدام تروریستی آمریکا علیه هواپیمای ایرانی برای ایجاد بهانه... 

اینکه جمهوری اسلامی جواب این شیطنت‌ها و اقدامات را می‌دهد، قطعی است؛ همان‌طور که رهبر حکیم انقلاب در ‌دیدار هیأت عراقی صریحا موضوع ضربه متقابل را مطرح فرمودند و این موضوع نشان داد «انتقام سخت» از قاتلان حاج‌قاسم در ‌حال انجام است و عین‌الاسد تنها شروع ماجرا بود.

اما ماجرای دیگری که می‌خواهم نظرها را به آن جلب کنم این است که باید مراقب مثلث آتش‌افروزی در داخل کشور بود: 

* آمریکا و رژیم صهیونیستی، بازوی نظامی 

* سعودی و امارات؛ بازوی مالی و رسانه‌ای 

* شبکه‌های اجتماعی و افراد تأثیرگذار؛ بازوی

تحریک مردم!

گروه سیاسی: قرارداد همکاری 25 ساله ایران و چین و گمانه‌زنی‌ها پیرامون تهدید و فرصت‌های احتمالی این قرارداد، از مهم‌ترین مسائلی بود که در هفته‌های گذشته در رسانه‌های رسمی و غیررسمی طرح شد. شرایط سخت اقتصادی از یک سو و تحریم‌های همه‌جانبه آمریکا علیه کشورمان از سوی دیگر جنبه اضطراری خاصی به این قرارداد بخشید، به گونه‌ای که ماهیت آن (حداقل در فضای افکار عمومی) تاثیر بسیار زیادی از وضعیت فعلی کشور گرفت. در این میان اما جدی‌ترین خط رسانه‌ای از سوی رسانه‌های ضدانقلاب و با شکلی هدفمند در راستای تبدیل کردن این قرارداد به یک نقطه شکاف میان مردم و نظام پیگیری شد. 

به گزارش «وطن امروز»، در سال‌های گذشته تلاش ایران برای تأمین منابع مالی، فروش نفت و تغییرات بنیادین در اقتصاد، پس از خواست دولت ‌غرب‌گرا در گرایش به غرب که با شکست مواجه شد، راهبردهای سیاست خارجی را به سمت نگاه به شرق پیش برد؛ سیاستی که با بدبینی و انتقادات کوبنده رسانه‌های ضدانقلاب و فعالان سیاسی و رسانه‌ای اپوزیسیون همراه شد. در این راستا افزایش تعامل با کشورهای توسعه‌یافته و در حال پیشرفت از جمله هند، روسیه و چین، در بطن سیاست نگاه به شرق قرار گرفت، به ‌طوری ‌که جلب مشارکت این کشورها در پروژه‌های زیرساختی ایران بویژه در بخش‌های نفت و گاز، حمل‌ونقل و بهره‌برداری از معادن، از اهداف اصلی این رویکرد است. افزایش تعاملات دیپلماتیک ایران و برخی کشورها از جمله چین و روسیه در ۲ سال گذشته و رفت‌وآمد مقامات سیاسی به پایتخت‌های یکدیگر، همراه با اخباری درباره سرمایه‌گذاری‌های چندده و چندصد میلیاردی بوده است. از میان تمام این اخبار، خبر مربوط به قرارداد 25 ساله ایران و چین و توافق 400 میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری در بخش زیرساختی ایران در هفته‌های گذشته در رسانه‌های فارسی‌زبان منتشر شد و پس از آن کنش‌های زیادی از سطح مقامات بلندپایه تا رسانه‌ها شکل گرفت که ضریب این روند خبری را بشدت افزایش داد و کار به کف جامعه کشیده شد. در همین زمینه مرور و بررسی پوشش این رویداد از سوی رسانه‌های فارسی‌زبان ضدانقلاب و به صورت خاص شبکه سعودی ایران‌اینترنشنال نشان از آن دارد که این رسانه‌ها بدون اطلاع و دسترسی به جزئیات قرارداد ایران و چین، برنامه‌های ویژه دارند و در راستای تصویرسازی منفی از جمهوری اسلامی و مانع‌تراشی برای توسعه اقتصادی یا به تعبیری به هم زدن استراتژی جمهوری اسلامی جهت برون‌رفت از تنگنای اقتصادی، در حال بهره‌برداری رسانه‌ای حداکثری از خبر این توافق هستند. نقطه اتکای رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی و بعضی همراهان داخلی این است که مردم را در برابر حاکمیت قرار دهند، لذا به جای اینکه حاکمیت را خطاب قرار دهند، روی صحبت‌شان با مردم است تا از این طریق قرارداد را از مقبولیت ساقط کنند و مردم را در برابر حاکمیت قرار دهند. با اوج‌گیری دوباره بحث از سوی برخی رسانه‌ها و افراد، این مقصود دنبال شده است که بدنه اجتماعی علیه جمهوری اسلامی شکل بگیرد و نسبت به فروش منابع ایران از سوی مسؤولان نظام جمهوری اسلامی و همچنین تاراج منابع ملی هشدارهایی داده ‌شده است. در چنین فضایی و در سایه ابهام موجود در زمینه این قرارداد همکاری، تصویر مطلوب این رسانه‌ها از این قرارداد بازنمایی شد و بر حجم اخبار و گمانه‌زنی‌ها پیرامون آن بدون توجه به محدودیت منابع و داده‌های معتبر رسمی افزوده شد. این گمانه‌زنی‌ها تا انتشار سندی 18 صفحه‌ای از کلیات توافق در فضای مجازی ادامه پیدا کرد.

 

* خط رسانه‌ای ضدانقلاب: ایران مستعمره چین!

رسانه‌های ضدانقلاب و شبکه‌های فارسی‌زبان وابسته به دولت انگلیس و نظام پادشاهی عربستان، از نخستین روزهای طرح شدن این خبر، خط ثابتی را در تخریب آن و شکل دادن به روایتی خاص با نیت پیگیری پروژه سیاسی خود پی گرفتند. رسانه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین و بعضی همراهان داخلی آنان که تا پیش از این نگران مخفی بودن قرارداد برجام نبودند یا قراردادهایی مثل IPC یا ورود پژو و رنو را به ایران استعمار نمی‌دانستند، قرارداد ایران و چین را پنهان‌کاری حکومت، ضدمردم‌سالاری و تاراج منابع ملی قلمداد کردند. آنها با فشار به افکار عمومی و برقراری این نسبت که حکومت، شما مردم را محرم خود نمی‌داند و قرار است مستعمره چین شوید، در حال القا کردن این گزاره هستند که جمهوری اسلامی با این قرارداد، ایران را به استعمار کشور چین در خواهد آورد. بر این اساس محورهایی که توسط رسانه‌های فارسی‌زبان در رابطه با این موضوع القا می‌شود به ‌قرار ذیل است:

استعماری خواندن قرارداد: این قرارداد به ‌عنوان تسلیم کامل منابع ایران به یک کشور خارجی در نظر گرفته‌شده و با قرارداد ناصرالدین‌شاه با بارون جولیوس رویتر انگلیسی مقایسه شده است. 

ورود نیروهای نظامی چینی به ایران و فروختن جزیره کیش به چین: استعمار نظامی ایران توسط دولت چین از جمله گزاره‌هایی بود که در این مدت بشدت ضریب خبری داشت. هر چند مقامات رسمی جمهوری اسلامی این خبر را تکذیب کردند و به تبع آن رسانه‌های معاند نیز این تکذیبیه را پوشش دادند اما به نظر می‌رسد این عملیات روانی بخوبی در جامعه ایرانی پیاده‌سازی شده و ذهن ایرانی را جهت داده است. 

امتیازدهی ایران به خاطر شرایط بد اقتصادی: ایران به خاطر بحران اقتصادی و فشارهای اقتصادی و تحریمی بی‌سابقه آمریکا و بدعهدی غرب در اجرای تعهدات، بالاجبار تن به قراردادی داده که در شرایط عادی هرگز تن به آن نمی‌داد. 

به خطر انداختن استقلال سیاسی: بر اساس مفاد این قرارداد از جمله سیطره کامل چین بر منابع طبیعی و پروژه‌های زیرساختی و همچنین حضور نیروهای امنیتی این کشور در خاک ایران، استقلال سیاسی تهران دیگر محلی از اعراب نخواهد داشت؛ استقلال سیاسی‌ای که جمهوری اسلامی به ‌عنوان یکی از دستاوردهای اصلی خود پس از انقلاب اسلامی به آن می‌بالید. 

بازی خوردن ایران در مناسبات قدرت‌های بزرگ جهان: یکی از نظریات روابط بین‌الملل که در ۲ دهه اخیر با شاخص‌های عینی در حال آزمون است، انتقال قدرت جهانی از غرب به شرق است. ظهور قدرت‌های اقتصادی در آسیا، این تصور را پررنگ‌تر کرده و چین و هند به ‌عنوان ۲ قدرت نوظهور توانسته‌اند بخش عمده‌ای از ثروت جهانی را تولید و بازارهای جهان را تسخیر کنند. این نگرش وجود دارد که جمهوری اسلامی ایران که در 4 دهه اخیر نتوانسته خود را با موج توسعه و تأثیرگذاری اقتصادی همراه کند، لاجرم در میان بازی قدرت‌های جهان به ‌عنوان یک «مهره بازی» نگریسته می‌شود و در اصل، اسیر تعاملات و رقابت‌های این قدرت‌هاست. رقابت میان واشنگتن و پکن برای تسخیر منابع و بازارهای جهان و کشمکش در دنیای در حال گذار، باعث شده تهران از یک سو فشارهای خردکننده آمریکا را تحمل کند و از سوی دیگر برای تنفس به چین یا روسیه پناه ببرد. حال با توجه به قرارداد 400 میلیارد دلاری، چین سعی کرده سیطره خود را بر منابع نفتی و گازی ایران تثبیت کند و یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های انرژی جهان را در رقابت با آمریکا به چنگ آورد. سیاست کلی آمریکا پس از جنگ دوم جهانی، کنترل منابع انرژی جهان بویژه در خاورمیانه بود. به اعتقاد استراتژیست‌های آمریکا، کشورهای بزرگ از جمله چین، ژاپن و اروپا به نفت و گاز این منطقه نیازمندند و کنترل این منابع از سوی واشنگتن در واقع تسلط بر آن کشورها نیز محسوب می‌شد. 

امتیاز حمایت چین از ایران در شورای امنیت: برخی رسانه‌ها از جمله لوبلاگ در مقاله‌اش به قلم شیرین هانتر و کیهان لندن در یادداشتی، به این نکته اشاره‌ کرده‌اند که ایران به چین و روسیه امتیازاتی در حوزه اقتصادی اعطا می‌کند و امید آن دارد این کشورها در شورای امنیت سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی از ایران در برابر غرب بویژه آمریکا حمایت کنند. در بخشی از مقاله کیهان لندن در این زمینه آمده است: «اما چرا رژیم ایران زیر بار چنین قراردادی رفته است؟! چین و روسیه در بین 5 کشور عضو دائمی شورای امنیت، حق وتو دارند و می‌‌توانند به نفع جمهوری اسلامی ایران هر تصمیمی علیه نظام اسلامی در ایران را رد کنند. 

چین در حال ‌توسعه نقشه‌های راهبردی خود برای دستیابی به غرب آسیا: رابرت کاپلان، نویسنده مشهور در روزنامه نیویورک تایمز در این رابطه نوشته است: «ایران یکی از مهره‌های اصلی طرح‌های چین است و همزمان طرح‌های چین برای سرنوشت اوراسیا حیاتی است». در همین حال نویسنده به طرح‌های کلان چین در ۲ سوی دریای عمان از جمله در بندر گوادر پاکستان اشاره می‌کند که از طریق جاده و ریل قطار به غرب چین متصل خواهد شد و از این طریق پکن بر جریان کشتیرانی دریایی در تنگه هرمز نظارت خواهد داشت و راهی را برای دوری از مناقشات آن به دست می‌آورد. با همکاری ایران و کشورهای منطقه، چین نفوذش را از غرب آسیا و شبه‌جزیره هند تا شرق آسیا گسترش می‌دهد. کاپلان معتقد است تقابل آمریکا با ایران، تهران را به آغوش پکن سوق داده و چین با استفاده از این موقعیت، در حال ‌توسعه نقشه‌های راهبردی خود از جمله جاده استراتژیک تجاری ابریشم و استفاده از موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیک ایران برای دستیابی به اوراسیا و غرب آسیاست. ایران کشوری با منابع طبیعی درجه‌ یک، سرمایه انسانی فراوان و یک بازار تشنه و تقریبا دست‌نخورده است که چین حاضر است با دور زدن تحریم‌ها یک بسته مالی بزرگ برای رهایی تهران از چنگ ترامپ ارائه کند تا این ملک مرغوب، لنگرگاه چین در غرب آسیا باشد. 

ایران به ‌عنوان مشتری، گروگان در دستان چین: برخی رسانه‌های فارسی‌زبان از جمله بی‌بی‌سی فارسی و ایران‌اینترنشنال و همچنین فارین پالیسی معتقدند تهران به خاطر فشارهای آمریکا مجبور به انتخاب گزینه چین شده است. پکن نیز با علم به این موضوع با ایران نه به‌ عنوان شریک راهبردی، بلکه مشتری گروگان خود برخورد می‌کند. رویکرد نفت ارزان‌تر ایران در مقابل هر چیزی که پکن مایل به فروش آن به تهران است، با نگرش ایران به «شراکت راهبردی» همخوانی ندارد. چین خلأ نبود سرمایه‌گذاری غربی در ایران را پر می‌کند و سلطه یوآن بر مناسبات را تقویت خواهد کرد. 

8 گزاره بالا را می‌توان مهم‌ترین خط محتوایی رسانه‌های ضدانقلاب در مواجهه با خبر قرارداد مشترک همکاری میان ایران و چین دانست. هر چند سخن قطعی گفتن از تهدید و فرصت‌های احتمالی این توافق تا پیش از انتشار متن اصلی آن اقدامی عجولانه به شمار می‌رود اما بنا بر شواهد موجود و تحلیل رسانه‌های معتبر جهانی، این قرارداد را می‌توان به مثابه شکستی تمام عیار نسبت به نظام تحریمی آمریکا علیه ایران دانست، با این حال تلاش هدفمند و گسترده این رسانه‌ها برای تبدیل کردن این پاتک ضدتحریمی ایران به گزاره‌هایی تحقیرآمیز را باید در قالب سناریویی برای تعمیق شکاف دولت و ملت به شمار آورد. 

 

* بازتعریف مبنایی منافع

قرارداد 25 ساله ایران و چین و شکستن نظام تحریم‌های آمریکا را می‌توان آغاز یک مسیر جدید در سیاست خارجی ایران دانست که با هوشمندی نظام در عقد قرارداد با نیروی «ضدقدرت» آمریکا و تعریف صحیح منافع متقابل ایران و چین به دست آمده است. آینده چین در جهان به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی و تعریف کردن منافع این ابرقدرت در یک دادوستد اقتصادی بلندمدت با کشورمان می‌تواند نقطه آغازی بر رشته‌ای از تحولات سازنده باشد. در چنین فضایی انفعال سیستم رسانه‌ای کشور و عدم تبیین صحیح این قرارداد می‌تواند آن را تبدیل به یک چالش عمومی کند. پیگیری رسانه‌های ضدانقلاب برای تثبیت گزاره‌هایی که به آنها اشاره شد، در شرایطی است که جریان رسانه‌ای انقلاب چندان کنشگری قابل توجهی از خود نشان نداده است. 

تعریف صحیح آینده جهان و روند افول هژمونی آمریکا، به گونه‌ای که زمزمه چرخش به شرق را در میان دولت‌های اروپایی نیز بر زبان‌ها جاری کرده است و فراتر از آن جلوگیری از ضربه‌پذیری اقتصاد ایران از سیاست‌های فشار اقتصادی‌ آمریکا به کشورهای مستقل را می‌توان مهم‌ترین مباحثی دانست که باید در فضای عمومی جامعه ایران طرح و بررسی شود. سیاست چرخش به شرق و عقد قراردادهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی با کشورهای مستقل و قدرت‌های نوظهور به عنوان یک سیاست بازدارنده در مواجهه با فشارهای حداکثری آمریکا از جمله مهم‌ترین مباحثی است که نیاز به تعریف آن در فضای جامعه احساس می‌شود. 

تلاش جریان رسانه‌ای غر‌ب‌گرا برای توبیخ ملی ایرانیان و پشت کردن آنها به غرب، تنها در صورتی با شکست مواجه می‌شود که تقویت موقعیت منطقه‌ای ایران و آسیب‌پذیر کردن نظام تحریمی آمریکا بخشی از «درک مشترک» جامعه ایران شود و برای شکل دادن به این درک جمعی، نیروهای سیاسی و رسانه‌های جمعی موظف به بازنمایی صحیح این قرارداد و تشریح مرحله به مرحله رویکردی جدید در مواجهه با قدرت‌های اقتصادی هستند. 

******

وزارت خارجه چین: ایالات متحده آمریکا از «ذهنیت جنگ سرد» دور شود

گروه سیاسی: شامگاه پنجشنبه پس از چند ماه وقفه کرونایی در پروازهای تهران به بیروت، پرواز ۱۱۵۲ هواپیمایی ماهان با حادثه‌ای عجیب مواجه شد و این هواپیما به دلیل حرکت خطرناک و تهدیدآمیز ۲ جنگنده بر فراز آسمان سوریه مجبور به کاهش سریع ارتفاع شد که در این بین برخی مسافران این پرواز آسیب دیدند. 

به گزارش «وطن امروز»، در حالی که در نخستین ساعات انتشار این خبر و تصاویر ضبط شده از حرکت این جنگنده‌ها توسط خبرنگار صداوسیما، اخبار غیررسمی این حادثه را به رژیم صهیونیستی منتسب می‌کردند، ارتش این رژیم این موضوع را تکذیب کرد. سرانجام در نخستین ساعات بامداد جمعه و پس از فرود این هواپیما در بیروت بود که خلبان هواپیما به آمریکایی بودن هواپیماهای متجاوز اشاره کرد و گفت آنها هنگام هشدار به حفظ فاصله ایمن، خود را آمریکایی معرفی کردند. خبرگزاری رویترز هم در همان لحظات به نقل از ۲ مسؤول آمریکایی اعلام کرد یک جنگنده اف15 این کشور دست به چنین کار غیرقانونی و خطرناکی ‌زده است. رویترز نوشت: یک جنگنده اف15 آمریکایی در مسیر دید هواپیمای مسافری ایرانی قرار گرفت اما این اقدام در فاصله ایمن انجام شد. همچنین «بیل اوربان» سخنگوی فرماندهی مرکزی آمریکا در این باره مدعی شد: یک جنگنده اف۱۵ در ماموریت هوایی همیشگی خود بر فراز پایگاه التنف در سوریه اقدام به بازرسی بصری هواپیمای مسافری ماهان ایران کرد و این اقدام در فاصله‌ای ایمن با هواپیما انجام شد و خلبان جنگنده پس از اطمینان از آن هواپیما فاصله گرفت. 

یکی از مسافران این هواپیما در گفت‌وگویی با باشگاه خبرنگاران جوان در شرح حادثه و لحظات سختی که مسافران پس از کاهش سریع ارتفاع هواپیما تجربه کردند، گفت: همه مسافران شام را خوردند و در حال استراحت بودیم و من می‌دانستم که کمتر از یک ساعت دیگر در فرودگاه بیروت خواهیم نشست. ناگهان احساس کردم زیر پایم خالی شد؛ درست مانند اتوبوسی که در یک دره سقوط می‌کند احساس کردم هواپیما به سرعت در حال سقوط است. هر مسافری که کمربند نبسته بود و همچنین کودکانی که کنار والدین‌شان بودند همگی به مدت کمتر از ۵ ثانیه در هوا معلق شده و محکم به سقف هواپیما کوبیده شدند. 

هواپیمای ایرباس A310 خطوط هوایی ماهان که در ساعات پایانی پنجشنبه دوم مرداد مورد تهدید جنگنده‌های آمریکایی قرار گرفته بود، پس از تخلیه مسافرانش در فرودگاه بیروت، عازم ایران شد و ساعتی بعد در فرودگاه امام خمینی(ره) به زمین نشست. 

 

* توطئه «عملیات سوتر»

از نخستین ساعات پس از این اقدام آمریکایی‌ها، بحث و گمانه‌زنی‌های متعددی پیرامون اهداف این عملیات مطرح شد. از تهدید و تحریک ایران برای واکنش متقابل به اقدام آمریکا تا تلاش برای به مخاطره انداختن امنیت پروازهای ماهان، تنها بخشی از فرضیه‌هایی بود که در رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی به آنها اشاره شد. با این حال یکی از تحلیل‌ها در این زمینه تلاش هدفمند جنگنده‌های آمریکایی برای به اشتباه انداختن پدافند سوریه و هدف گرفته شدن این هواپیمای مسافری از سوی آنها بود. در همین زمینه، پایگاه خبری «نورنیوز» در گزارشی نوشت: یکی از فرضیات قابل اتکا درباره این اقدام خطرناک جنگنده‌های آمریکایی، قصد آنها برای اجرای«عملیات سوتر» است. اگر چه این فرضیه هنوز قطعی نیست اما با توجه به سابقه چنین رفتاری از سوی جنگنده‌های آمریکایی و صهیونیستی، به نظر می‌رسد جنگنده‌های آمریکایی با خباثت تمام عمدا اقدام به پرواز در نزدیکی هواپیمای مسافری ایران کرده‌اند تا پدافند هوایی سوریه به اشتباه آن را ساقط کند. به بیان دقیق‌تر؛ شواهد امر نشان می‌دهد قصد آمریکایی‌ها پنهان شدن در پشت هواپیمای مسافری یا انجام «عملیات سوتر» بوده است تا پدافند سوریه هواپیمای ایرانی را هدف قرار دهد. این نمونه همان عملیاتی است که جنگنده‌های اسرائیلی درباره هواپیمای ایلیوشین ۲۰ روسی انجام دادند و با فریب سامانه پدافندی سوریه موجب هدف قرار گرفته شدن آن شدند. البته درباره اتفاق شامگاه پنجشنبه، خلبان ایرانی ایرباس ماهان با مهارت، ذکاوت و تصمیم درست در کاهش سریع ارتفاع موجب شد هواپیمای ایرانی هدف پدافند سوریه قرار نگیرد و نقشه شوم آمریکایی‌ها نقش بر آب شود. 

شبکه المیادین در نخستین دقایق پس از حادثه اعلام کرد جنگنده‌ها عمدا در آسمان سوریه به هواپیمای مسافری ایرانی نزدیک شدند تا پدافند هوایی سوریه در تلاش برای ساقط کردن جنگنده‌های متجاوز، هواپیمای ایرانی را هدف قرار دهد اما خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) در خبری اعلام کرد: جنگنده‌های آمریکایی از پایگاه التنف در خاک این کشور به پرواز درآمده و مزاحم پرواز ۱۱۵۲ هواپیمایی ماهان ایران شدند، ضمن اینکه پدافند هوایی سوریه منطقه حادثه را پوشش نمی‌دهد. 

 

* اقدام تروریستی رژیم آمریکا مستلزم اقدام متقابل است

اقدام ارتش تروریست آمریکا در تهدید هواپیمای مسافری ایرانی با واکنش‌های متعددی در میان مقامات کشور مواجه شد. سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ساعاتی پس از این حادثه در واکنش به مزاحمت جنگنده‌های آمریکایی اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران هیچ حرکت خصمانه‌ای علیه ملت ایران را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت و در زمان خود به هر حرکت نابخردانه‌ای واکنش قاطع و مناسب نشان خواهد داد.

وی با اعلام اینکه جزئیات این حادثه در دست بررسی است، از تماس مجید تخت‌روانچی نماینده دائم ایران در سازمان ملل با آنتونیو گوترش دبیرکل این سازمان و ابلاغ این پیام که «چنانچه هر حادثه‌ای در مسیر برگشت برای این هواپیما اتفاق افتد جمهوری اسلامی ایران آمریکا را مسؤول آن خواهد شناخت» خبر داد. روز گذشته نیز محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در صفحه توئیتر خود نوشت: آمریکا به صورت غیرقانونی سرزمین یک کشور دیگر را اشغال می‌کند و سپس پرواز مسافری از پیش برنامه‌ریزی شده را آزار می‌دهد- جان مسافران غیرنظامی بی‌گناه آن را به خطر می‌اندازد- به بهانه اینکه از نیرو‌های اشغالگر خود حفاظت کند، گستاخی برای افزودن بی‌قانونی روی بی‌قانونی. قانون‌شکنان باید قبل از اینکه فاجعه رخ دهد، متوقف شوند. لعیا جنیدی، معاون حقوقی رئیس‌جمهور هم طی یادداشتی این اقدام ارتش آمریکا را زیر پا گذاشتن اصول مسلم حقوق بین‌الملل خواند و افزود: توضیحاتی که تاکنون ارائه شده غیرموجه و فاقد وجه اقناعی است، لذا اقدامات صورت گرفته توسط این جنگنده‌ها موجب مسؤولیت بین‌المللی دولت متبوع آنها بوده و قابلیت تعقیب حقوقی را از جمله در شورای ایکائو و دادگاه دادگستری بین‌المللی به دنبال خواهد داشت. اما عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان نیز در توئیتی با اشاره به اینکه ذات اقدامات حقوقی مستلزم زمان طولانی است از لزوم اقدامات متقابل در مواجهه با این حادثه خبر داد. 

***

اقدام آمریکا تهدید صلح بین‌الملل بود 

عباس مقتدایی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با «وطن امروز» با بیان اینکه رفتار ایالات متحده مغایر همه قوانین بین‌الملل در امور هواپیمایی بود، گفت: این اقدام هیچ مبنای اخلاقی و انسانی ندارد و نقض حقوق بشر محسوب می‌شود. بر اساس اساسنامه و پروتکل سازمان بین‌المللی هواپیمایی (ایکائو) این اقدام کاملا خلاف قانون بوده است. وی با اشاره به اینکه این اقدام دولت آمریکا که منجر به ارعاب و ایجاد وحشت در مسافران یک هواپیمای مسافری شد ناقض قوانین بین‌المللی است، افزود: قطعا جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک حق مسلم از همه مجامع بین‌المللی این موضوع را پیگیری خواهد کرد. این اقدام آمریکا صرفا تهدید جان انسان‌ها نیست، بلکه تهدید صلح بین‌الملل است و به همین خاطر دبیر کل سازمان ملل باید به سرعت به این موضوع واکنش نشان دهد و با توجه به جایگاه و مسؤولیت خاصی که در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی دارد نسبت به تنبیه ایالات متحده آمریکا اقدام کند. مقتدایی افزود: سال‌هاست آمریکا مبنای رفتار خود در برابر جمهوری اسلامی ایران را بر اساس آزاررسانی پی‌ریزی کرده است و در این مساله هیچ قاعده اخلاقی و بین‌المللی را رعایت نمی‌کند. وی با بیان اینکه اقداماتی از این دست نشانه استیصال آمریکاست، ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران قدرت پاسخگویی به این رفتار آمریکا را در بالاترین سطح دارد ولی سعی می‌کند در واکنش‌های متقابل خود قواعد و نزاکت بین‌المللی را رعایت کند. عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در پایان با اشاره به اینکه این کمیسیون بررسی ابعاد کامل این اقدام آمریکا را وظیفه خود می‌داند، گفت: اقدامات لازم برای پیگیری حقوقی و قانونی این اقدام غیرانسانی و غیراخلاقی آمریکا را انجام خواهیم داد. 

پس از بروز التهاب در بازار مسکن، موضوع افزایش اجاره‌بها و مشکلات ایجاد‌شده برای مستاجران به طور ویژه در میان کارشناسان و رسانه‌ها مطرح شد. روند رو به رشد قیمت‌ها در بازار مسکن و به تبع آن افزایش اجاره‌بها، تامین مسکن بویژه برای مستاجران را بشدت سخت کرد. همین مساله باعث شد دولت مجبور به تدوین برنامه‌ای برای حمایت از مستاجران در برابر گرانی‌های اخیر شود. در نهایت هفته گذشته حسن روحانی در جلسه هیات دولت از وام ودیعه مسکن برای حمایت از مستاجران رونمایی کرد. بر اساس طرح دولت، وام ودیعه به حساب مالکان واحدهای مسکونی واریز می‌شود و مالکان واحدهای مسکونی در پایان مدت قرارداد اجاره، اصل وام را به بانک بازمی‌گردانند. مستاجران نیز تنها ملزم به بازپرداخت سود این وام در اقساط 12 ماهه هستند. مبلغ این وام برای تهران 50 میلیون تومان، برای سایر کلانشهرها (مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، قم، اهواز و کرمانشاه) 30 میلیون تومان و برای دیگر شهرها 15 میلیون تومان تعیین و نرخ سود همه این وام‌ها هم 13 درصد اعلام شده است.

 

* ثبت‌نام وام ودیعه از امروز

وزیر راه‌و‌شهرسازی پنجشنبه هفته گذشته در جریان بازدید از سایت ۷۰ هزار هکتاری طرح اقدام ملی مسکن گلشهر زنجان اعلام کرد ثبت‌نام متقاضیان دریافت وام ودیعه از روز شنبه ۴ مرداد (امروز) آغاز می‌شود. محمد اسلامی در جمع خبرنگاران گفت: این تسهیلات با اولویت خانواده‌های 5 نفره، زوج‌های تازه ازدواج کرده و مستاجران تحت پوشش نهادهای حمایتی در کنار تسهیلات مصوب شورای پول و اعتبار با کارمزد 13 درصد پرداخت می‌شود. وزیر راه‌و‌شهرسازی همچنین گفت: اگر بخشی از منابع 20 هزار میلیارد تومانی طرح پس از این اولویت‌ها باقی بماند، سایر مستاجران نیز می‌توانند از آن استفاده کنند.

 

* ضامن نیاز نیست، سفته کفایت می‌کند

جزئیات اعطای تسهیلات ودیعه هم از دیگر موضوعاتی بود که معاون مسکن و ساختمان وزارت راه‌و‌شهرسازی به تشریح آن پرداخت. محمود محمودزاده درباره مراحل ثبت‌نام وام ودیعه مسکن گفت: از شنبه 4 مردادماه، جزئیات و مراحل نام‌نویسی برای دریافت وام اجاره در سامانه طرح اقدام ملی مسکن به نشانی tem.mrud.ir اعلام می‌شود و متقاضیان می‌توانند در آن ثبت‌نام کنند. معاون مسکن و ساختمان وزارت راه‌و‌شهرسازی با اعلام اینکه مستاجران واجد شرایط برای دریافت وام به ضامن نیازی ندارند، گفت: برای ضمانت، گواهی کسر از حقوق یا سهام عدالت یا سفته کفایت می‌کند. همچنین اگر خانواده‌ای یارانه خود را به عنوان ضامن قرار نداده باشد، می‌تواند به عنوان ضامن دریافت این تسهیلات استفاده کند. محمودزاده گفت: از ۱۵ تا ۲۰ مرداد معرفی متقاضیان دریافت این تسهیلات به بانک‌ها آغاز می‌شود. وی درباره اقساط وام ٥٠ میلیونی مستاجران تهران گفت: ماهانه ۵۴۰ هزار تومان سود این تسهیلات توسط مستاجران به بانک پرداخت می‌شود. این وام ۵۰ میلیون تومانی معادل یک و نیم میلیون تومان اجاره ماهانه است و وقتی مستأجر فقط سود این وام را به بانک می‌پردازد، یک میلیون تومان به وی در اجاره‌بها کمک خواهد شد.

 

* تنها راهکار؛ افزایش تولید مسکن

طرح دولت برای اعطای وام ودیعه مسکن البته با انتقادهایی هم همراه شد. رئیس کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه تسهیلات ودیعه مسکن مستأجران باید هدفمند و اثربخش باشد، گفت: هدف اصلی از افزایش تسهیلات اجاره، افزایش قدرت مالی مستأجران است اما طرح کنونی دولت نمی‌تواند این اهداف را محقق کند. محمدرضا رضایی‌کوچی با اشاره به جزئیات طرح تسهیلات ودیعه مسکن مستأجران گفت: طرح ارائه تسهیلات اجاره مسکن این مساله را نشان می‌دهد که دولت و وزارت راه‌و‌شهرسازی یا بازار مسکن را نمی‌شناسند یا اینکه تنها برای رفع مسؤولیت دست به تدوین و اجرای چنین طرحی ‌زده‌اند. نماینده مردم جهرم در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه تسهیلات ودیعه مسکن مستأجران باید هدفمند و اثربخش باشد، افزود: هدف اصلی از افزایش تسهیلات اجاره، افزایش قدرت مالی مستأجران است اما طرح کنونی دولت نمی‌تواند این اهداف را محقق کند. وی ادامه داد: تدوین طرحی مانند طرح تسهیلات ودیعه مسکن مستأجران تنها برای جامعه و بازار توقع و امیدواری ایجاد می‌کند اما عملا اثرگذار و نتیجه‌بخش نبوده و فقط موجب بروز تلاطمات بیشتر در بازار می‌شود. رضایی‌کوچی تصریح کرد: طرح تسهیلات ودیعه مسکن نمی‌تواند به مستأجران کمکی کند و این موضوع دردی از مردم دوا نمی‌کند. رئیس کمیسیون عمران مجلس ادامه داد: تنها راهکار مدیریت بازار اجاره مسکن، افزایش تولید و ساخت‌و‌ساز است تا بازار در عرضه و تقاضا به تعادل رسیده و قیمت‌ها کاهش یابد.

با فروکش کردن آمار مبتلایان به کرونا از میانه‌های اردیبهشت تا اواخر خرداد، فضای نسبتا مناسبی برای از سرگیری تولید پروژه‌های نمایشی ایجاد شد. تعدادی از سریال‌هایی که قرار بود اسفند 98 اوج دوران تصویربرداری و فعالیت‌شان باشد، به دلایل کرونایی و به جهت دستورالعمل‌های بهداشتی تا میانه‌های اردیبهشت فعالیت خود را تعطیل کردند اما بعد از کاهش روند ابتلا به کرونا، این سریال‌ها فعالیت‌های خود را با سختی از سر گرفتند؛ سریال‌هایی که ابتدا قرار بود بهار و تابستان در نوبت پخش شبکه‌های تلویزیون باشند اما حالا این امید وجود دارد که به آنتن پاییز 99 برسند. در این گزارش به تعدادی از سریال‌هایی که در حال تصویربرداری هستند و روند تولید را پشت سر می‌گذارند اشاره می‌شود. 

 

* زمین گرم/ سعید نعمت‌الله

«زمین گرم» نخستین تجربه مستقل کارگردانی سعید نعمت‌الله است که به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی برای آنتن شبکه 3 در ماه محرم آماده می‌شود. سعید نعمت‌الله پیش از‌‌ این در آثاری همچون «رستگاران»، «جراحت»، «شیدایی»، «مادرانه»، «عقیق»، «برادرجان» و...، به عنوان نویسنده با محمدرضا شفیعی همکاری داشته و «زمین گرم» نخستین ساخته او در مقام کارگردانی است. مرجان شیرمحمدی، علیرضا خمسه، اصغر همت، نادر فلاح، کامران تفتی، دنیا مدنی، علیرضا آرا، مارال فرجاد، شیوا ابراهیمی و... از بازیگران این سریال 30 قسمتی هستند. در خلاصه داستان «زمین گرم» که مضمونی اجتماعی- مذهبی دارد، آمده است: بعد از سال‌ها بی‌خبری 2 برادر از هم، برادر بزرگ‌تر که آخرین ساعات حیات خود را پشت سر می‌گذارد سراغ برادر کوچک‌تر می‌رود تا وصیت کند؛ وصیتی که زندگی برادر کوچک را دستخوش چالشی بزرگ می‌کند... تصویربرداری سریال «زمین گرم» که از اواخر سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا متوقف شده بود، از بهار امسال در لوکیشن‌های شهر تهران جلوی دوربین رفته است. نقش‌آفرینی «نادر فلاح» در این سریال که طی سال‌های اخیر حضور پررنگ و موفقی در فیلم‌های سینمایی داشته و همچنین نقش‌آفرینی مرجان شیرمحمدی که کم‌کار اما انتخابگر است، بازیگری این سریال را کمی برجسته کرده است. 

 

* ایل دا/ راما قویدل

بتازگی تصویربرداری بخش‌های مربوط به سکانس‌های دفاع ‌مقدس سریال «ایل‌ دا» در خرم‌آباد آغاز شده است. به گفته تهیه‌کننده آن، این سریال قرار است پاییز امسال روی آنتن رود. علیرضا سبط‌احمدی، تهیه‌کننده این سریال، هفته گذشته درباره زمان‌بندی برای تولید این بخش گفت: پیش‌بینی ما برای تصویربرداری فاز دفاع‌ مقدس 2 ماه خواهد بود. با توجه به زمان پخش سریال که مهرماه است، همزمان کارهای فنی در حال انجام است. وی درباره تصویربرداری آن با توجه به شیوع کرونا گفت: شیوع کرونا قطعا محدودیت‌هایی برای ما ایجاد می‌کند. در این شرایط مطمئنا سختی بیشتری را متحمل خواهیم شد؛ محدودیت‌هایی در منطقه برای تجمع افراد و حضور هنروران خواهیم داشت که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی ان‌شاءالله کار را به انجام می‌رسانیم. برای قابل باور نشان دادن صحنه‌های جنگ نیازمند همیاری و مساعدت مسؤولان منطقه هستیم تا بتوانیم دفاع عشایر و بسیج مردمی را بخوبی به نمایش بگذاریم. «ایل دا» یکی از مجموعه‌های پربازیگر و از تولیدات سیما‌فیلم است. در این مجموعه بیش از ۳۵ بازیگر حرفه‌ای سینما و تلویزیون با گریم‌های متفاوت فعال هستند، همچنین بیش از ۱۰۰ بازیگر تلویزیون و تئاتر لرستان به ایفای نقش می‌پردازند. «ایل دا» در گروه فیلم و سریال مرکز سیما‌فیلم و به تهیه‌‌کنندگی سیدعلیرضا سبط‌احمدی، کارگردانی راما قویدل و نویسندگی نوشین پیرحیاتی در حال تولید است. 

 

* نجلا/ خیرالله تقیانی‌پور

شبکه 3 در حال تولید سریالی برای ایام اربعین است. «نجلا» که تصویربرداری بخش‌هایی از آن در لوکیشنی در بوستان ولایت تهران انجام شده، در 15 قسمت برای ایام اربعین تولید می‌شود. امیر جهانی، نویسنده سریال نجلا درباره این سریال گفته است: در نجلا سفر اربعین نقش دراماتیک در قصه دارد و اگر اربعین را حذف کنید همه قصه به هم می‌ریزد. در سریال نجلا فضای ملتهب اواخر سال‌های 58 و درگیری با رژیم بعث عراق را به تصویر می‌کشیم. آن زمان از مرز رد شدن و وارد عراق شدن کار ساده‌ای نبود و مرز به خاطر درگیری‌ها بسته بود، بر همین اساس شخصیت‌های قصه ما نیز درگیر این فضا می‌شوند. حسام منظور، سارا رسول‌زاده، ملیکا شریفی‌نیا، مصطفی ساسانی، سوگل طهماسبی، هدایت هاشمی، سیدمهرداد ضیایی و آزیتا حاجیان گروه بازیگران این پروژه تلویزیونی را تشکیل می‌دهند. «نجلا» به کارگردانی خیرالله تقیانی‌پور و تهیه‌کنندگی سعید سعدی این روزها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در حال تصویربرداری است. 

 

* خانه امن/ احمد معظمی

«خانه امن» یکی دیگر از پروژه‌های در حال تصویربرداری تلویزیون با سوژه جاسوسی و امنیتی است که تا به امروز بیش از 50 بازیگر اصلی برای بازی در آن جلوی دوربین رفته‌اند. مرتضی اصفهانی قصه «خانه امن» را طراحی کرده و به عنوان مشاور در کنار عوامل این سریال تلویزیونی قرار دارد. «خانه امن» بر اساس فیلمنامه‌ای از حسین تراب‌نژاد در ۴۵ قسمت و به سفارش مرکز سیمافیلم تولید می‌شود. به احتمال فراوان پخش این سریال نیمه دوم سال 99 خواهد بود اما هنوز مشخص نشده از کدام شبکه پخش خواهد شد. این سریال را احمد معظمی کارگردانی و ابوالفضل صفری تهیه می‌کنند. حمیدرضا پگاه، امین زندگانی، سیما تیرانداز، سامان صفاری، شهروز ابراهیمی، علیرضا رئیسی، قربان نجفی، حمیدرضا عطایی، کاوه آفاق، پرویز فلاحی‌پور، سپیده خداوردی و سوگل طهماسبی به عنوان بازیگران «خانه امن» معرفی شده‌اند. حمیدرضا پگاه درباره نقش خود در این سریال گفته است: در این اثر نقش «کمال» را ایفا می‌کنم، کمال یک مأمور امنیتی است. روایت این سریال درباره فعالیت گروهک تروریستی داعش است و در این زمینه داستان کاملا متفاوت و جذابی را دنبال می‌کند. داستان این سریال بسیار متفاوت است و امیدوارم مخاطب هم بتواند با آن ارتباط خوبی برقرار کند. داستان «خانه امن» به دلیل اتفاقات معاصری که در آن مطرح شده جذابیت‌های خاص خود را برای مخاطبان دارد. 

***

[بازگشت اردلان شجاع‌کاوه به تلویزیون]

اردلان شجاع‌کاوه پس از سال‌ها دوری از سینما و تلویزیون، مقابل دوربین «شرم» رفت. به گزارش «وطن امروز»، اردلان شجاع‌کاوه، بازیگر فیلم‌های سینمایی و سریال‌های مطرحی چون بایکوت، کرکوک، گذرگاه، مردان آنجلس، همسر، نوعروس، کلانتر و صاحبدلان، این روزها همبازی ابوالفضل پورعرب در سریال «شرم» شده است؛ سریالی که در سکوت خبری جلوی دوربین رفت و سیروس گرجستانی، بازیگر شناخته‌شده سینما و تلویزیون که بتازگی دار فانی را وداع گفت، در ماه‌های اخیر مشغول ایفای نقش در این سریال تلویزیونی بود. در این سریال ابوالفضل پورعرب، اردلان شجاع‌کاوه، فاطمه گودرزی، فریبا متخصص، نسیم ادبی، سیدمهرداد ضیایی و چند بازیگر دیگر نقش‌آفرینی می‌کنند. «شرم» به کارگردانی احمد کاوری با فیلمنامه‌ای از سعید فرهادی، مدتی است جلوی دوربین رفته و فیلمبرداری آن با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در تهران ادامه دارد. این سریال در ژانر ملودرام قرار است پاییز امسال از شبکه ۳ سیما پخش شود. 

گروه سیاسی: مهرداد بذرپاش با رای اکثریت قاطع نمایندگان مجلس به عنوان رئیس دیوان محاسبات کشور انتخاب شد. نمایندگان در اظهارنظرهای متعدد، داشتن برنامه جامع و مدون، جوانگرایی، روحیه تحول‌خواهی و سابقه موفق مدیریتی را به عنوان مهم‌ترین دلایل رای مجلس یازدهم به ریاست بذرپاش بر دیوان محاسبات کشور اعلام کردند. 

به گزارش «وطن امروز»، مجلس شورای اسلامی در جلسه روز چهارشنبه هفته گذشته مهرداد بذرپاش را به عنوان رئیس دیوان محاسبات کشور انتخاب کرد. کمیته دیوان محاسبات، امور مالی و اموال مجلس، مهرداد بذرپاش و لطف‌الله فروزنده را به عنوان ۲ نامزد ریاست دیوان محاسبات به نمایندگان مجلس معرفی کرده بود که در نهایت بذرپاش توانست با کسب 158 رای از 224 رای ماخوذه به ریاست دیوان محاسبات کشور برسد. 

بذرپاش در جلسه رای‌گیری نمایندگان، هدف اصلی دیوان محاسبات را «پاسداری از بیت‌المال» عنوان کرد و به تشریح برنامه‌های خود برای تحول در مدیریت این سازمان پرداخت؛ برنامه‌هایی که نمایندگان اعلام کردند توانسته نظر مثبت آنان را جلب کند. 

دیوان محاسبات کشور مؤسسه‌ای دولتی است که در امور مالی و اداری مستقل است و زیرنظر مجلس شورای اسلامی به عنوان بازوی نظارتی آن عمل می‌کند. این دیوان به همه حساب‌های وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی و سایر دستگاه‌هایی که به نحوی از انحا از بودجه کل کشور استفاده می‌کنند به ترتیبی که قانون مقرر می‌دارد رسیدگی یا حسابرسی می‌کند تا هیچ هزینه‌ای از اعتبارات مصوب تجاوز نکرده و هر وجهی در محل خود به مصرف رسیده باشد. دیوان محاسبات حساب‌ها و اسناد و مدارک مربوط را برابر قانون جمع‌آوری و گزارش تفریغ بودجه هر سال را به انضمام نظارت خود به مجلس شورای اسلامی تسلیم می‌کند. دیوان محاسبات در اصطلاح حقوقی چنین تعریف شده است: دیوان محاسبات دادگاهی است مالی که مأمور معاینه و تفکیک محاسبات اداره مالیه و تفریغ کلیه حسابداران خزانه بوده و نیز نظارت می‌کند که هزینه‌های معین در بودجه از میزان معین شده تجاوز نکند و تغییر و تبدیل نیابد و هر وجهی در محل خود صرف شود و نیز مکلف است در امر معاینه و تفکیک محاسبات ادارات دولتی و جمع‌آوری سند خرج محاسبات و صورت کلیه محاسبات مملکتی اقدام نماید. با توجه به صراحت قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چگونگی ساختاری و مفهوم چنین تعریفی به طور صریح در اصول ۵۴ و ۵۵ قانون اساسی آمده است. دیوان محاسبات کشور علاوه بر ستاد مرکزی مستقر در پایتخت، در همه مراکز استان‌ها نیز به موجب قانون، تشکیلات استانی دارد. 

 

* چرا مجلس به ریاست بذرپاش رأی مثبت داد؟

نمایندگان مجلس در اظهارنظرهای متعدد، داشتن برنامه جامع و مدون، جوانگرایی، روحیه تحول‌خواهی و سابقه موفق مدیریتی را به عنوان مهم‌ترین دلایل رای مجلس یازدهم به ریاست مهرداد بذرپاش بر دیوان محاسبات کل کشور اعلام کردند. 

محسن زنگنه، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اعلام اینکه مهرداد بذرپاش یک برنامه جامع و مدون 200 صفحه‌ای برای مدیریت دیوان محاسبات به این کمیسیون ارائه داده است، گفت: من اعتقاد دارم ایشان جایگاه دیوان محاسبات را ارتقا می‌دهد. همین برنامه جامع 200 صفحه‌ای نشان برنامه‌ریزی وی برای دیوان محاسبات است. 

زنگنه افزود: تجربه‌های مدیریتی بذر‌پاش نشان می‌دهد ایشان در سمت‌هایی که حضور داشته، تحول را به معنای واقعی ایجاد کرده است. بذرپاش پس از ورود به دولت، گروه مشاوران جوان را راه‌اندازی کرد که این امر موجب تربیت مدیران لایقی در حوزه‌های مختلف مدیریتی شد.   وی همچنین خاطرنشان کرد: تجربیات ایشان در کارهای پژوهشی در دانشگاه صنعتی شریف و اقدامات ایشان در سازمان ملی جوانان و سایپا نشان می‌دهد گزینه مناسبی برای تصدی پست ریاست در دیوان محاسبات کل کشور هستند. 

بنا بر نظر برخی نمایندگان، دیوان محاسبات تاکنون از تمام ظرفیت‌های خود بخوبی استفاده نکرده است. این دیوان که وظیفه مهم نظارت بر نحوه خرج‌کرد بودجه توسط نهادهای حاکمیتی را داراست، تاکنون نظارت خود را بیشتر بر گزارش‌دهی از محل خرج هزینه‌ها متمرکز کرده و از فرآیندهای ابتدایی توزیع بودجه که منجر به نظارت‌های پیشگیرانه شود، غفلت کرده است؛ مسأله‌ای که نمایندگان امیدوارند در دوره ریاست بذرپاش اصلاح شده و زمینه را برای بروز و شکل‌گیری فساد مالی در نهادهای حاکمیتی از بین ببرد. 

در همین راستا حجت‌الله فیروزی، نماینده مردم فسا در مجلس اظهار داشت: مجلس این بار تصمیم گرفت از اهرم‌های نظارتی خود به نحو بهتری استفاده کند و یکی از ایرادات گرفته شده نسبت به دیوان محاسبات تاکنون «نظارت‌های پسینی» است. 

نماینده مردم فسا در مجلس اظهار کرد: دیوان محاسبات تاکنون در حقیقت بعد از وقوع تخلفات و اتفاقات نظارت را انجام داده و نمایندگان مجلس معتقدند باید بخشی از نظارت‌ها حالت پیشگیرانه و همزمانی داشته باشد، بنابراین مجلس با این دیدگاه و بررسی برنامه‌های بذرپاش در صحن علنی به وی به عنوان رئیس دیوان محاسبات رأی داد. 

نمایندگان مجلس یازدهم از ابتدای شروع به کار خود اعلام کردند مبارزه با فساد را در اولویت‌های کاری خود قرار داده‌اند. مسلما یکی از مهم‌ترین لوازم عملیاتی شدن این شعار، تقویت بازوهای نظارتی مجلس است که دیوان محاسبات یکی از مهم‌ترین این بازوها به شمار می‌رود. برخی نمایندگان مجلس اظهار داشتند عملکرد ضعیف این دیوان در دوره‌های گذشته و تاخیر در عملکرد و گزارش‌دهی، جایگاه دیوان محاسبات در برخورد با فساد را متزلزل کرده بود. برنامه‌های اعلامی مهرداد بذرپاش از جمله بررسی به‌روز پرونده‌های دیوان محاسبات، از دیگر دلایلی بود که نمایندگان برای دادن رأی مثبت به ریاست بذرپاش بر این سازمان عنوان کردند. 

احمد علیرضا‌بیگی، نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی هم در این باره در گفت‌وگو با خانه ملت اظهار داشت: انتخاب آقای بذرپاش به عنوان رئیس جدید دیوان محاسبات به واسطه تجربه تلخ گذشته و عملکرد با تأخیر این نهاد در ارائه گزارش‌های تخلفات،  اقدامی بسیار مثبت است. عدم پیگیری و رسیدگی دقیق یکی از نقایصی بود که در دوره‌های قبلی دیوان محاسبات به چشم می‌خورد. 

علیرضا‌‌بیگی ادامه داد: حضور یک جوان به عنوان رئیس جدید دیوان محاسبات کمک می‌کند مجلس مطالبات مردم را پیگیری کند، در شرایط کنونی مردم انتظارات بالایی از مجلس برای مقابله با فساد و حل مشکلات دارند که با تقویت دیوان محاسبات به عنوان بازوی نظارتی این امر محقق خواهد شد. 

وی افزود: پرونده‌های گذشته دیوان محاسبات که در گذشته به خاطر برخی اهمال‌کاری‌ها همچنان مفتوح است و باید مورد پیگیری قرار گیرد، قطعا با حضور بذرپاش مورد بررسی و پیگیری قرار خواهد گرفت. 

در کنار تمام دلایل ذکر‌شده، نباید از این موضوع هم غفلت کرد که نمایندگان تحقق مطالبات رهبر معظم انقلاب در لزوم جوان‌گرایی را نیز از مهم‌ترین دلایل رای خود به بذرپاش اعلام کردند. 

عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگویی با اشاره به انتخاب مهرداد بذرپاش به عنوان رئیس جدید دیوان محاسبات، گفت: رهبر حکیم انقلاب در بیانیه گام دوم بر حضور جوانان در عرصه‌های مدیریتی، سیاسی و اقتصادی تأکید کردند که انتخاب بذرپاش به عنوان رئیس دیوان محاسبات گامی در راستای تحقق فرمایشات معظم‌له است. 

رحیم زارع، نماینده مردم آباده، خرم‌بید و بوانات در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه جوانان می‌توانند با حضور در عرصه‌های مختلف تحول‌آفرین باشند و تغییرات مثبت ایجاد کنند، افزود: انرژی جوانی و توان کاری آقای بذرپاش سرمایه‌ای برای ایجاد تحول و استفاده از ظرفیت‌های قانونی و نظارتی است، همان‌گونه که در سوابق اجرایی گذشته وی چنین تحولات مثبتی مشاهده می‌شود. 

وی ادامه داد: در زمان مدیریت بذرپاش در مجموعه خودروسازی سایپا، قیمت خودرو تقریبا افزایشی نداشت و اکنون وی با تجربیاتی که کسب کرده و برنامه‌هایی که برای مدیریت دیوان محاسبات ارائه داده، می‌تواند به عنوان یک جوان پخته موفق عمل کند.  زارع با بیان اینکه مردم از مجلس و آن هم مجلس انقلابی انتظار ایجاد تحول به نفع کشور را دارند، تصریح کرد: مردم از مجلس توقع دارند نقش نظارتی خود را بدرستی انجام دهد و در این راستا دیوان محاسبات با مدیری جوان و کارآمد می‌تواند تحول‌ساز شود. 

عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس، بر لزوم بررسی به‌روز پرونده‌های دیوان محاسبات تأکید کرد و گفت: دیوان محاسبات با حضور بذرپاش به سمت تقویت جایگاه نظارتی و پیشرفت حرکت می‌کند. 

***

گروه اقتصادی: برنامه دولت برای استفاده از سیاست چماق و هویج در موضوع بازگرداندن ارز صادرات وارد مرحله جدیدی شد. چهارشنبه هفته گذشته بود که بانک مرکزی اعلام کرد فهرست 250 نفر از صادرکنندگان متخلف که ارز صادراتی را به کشور بازنگرداندند، به قوه‌قضائیه ارائه کرده است. همزمان با پیگیری حقوقی و برخورد با صادرکنندگان متخلف ارزی، بسته‌های تشویقی برای صادرکنندگان متعهد به بازگرداندن ارز هم تدوین شد. اینها البته تنها اقدامات دولت برای تقویت منابع ارزی نبوده است؛ پیگیری وصول مطالبات ارزی ایران از کره‌جنوبی و عراق، بخش دیگری از برنامه‌های دولت برای کاستن از تنش ارزی موجود است.

موضوع بازگشت ارز حاصل از صادرات سال‌های 97 به این سو، وارد مرحله جدیدی شد. بانک مرکزی برای تامین ارز مورد نیاز کشور، پایان تیرماه سال جاری را به عنوان آخرین مهلت صادرکنندگان برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات تعیین کرد و به صادرکنندگان هشدار داد در صورت ایفا نکردن تعهد ارزی، اسامی صادرکنندگان متخلف را در اختیار قوه‌قضائیه قرار خواهد داد. بانک مرکزی چهارشنبه هفته گذشته در نخستین روز پس از اتمام مهلت تعیین شده، اعلام کرد این وعده را عملی کرده است. 

 

* معرفی250 صادرکننده متخلف به قوه‌قضائیه

بانک مرکزی چهارشنبه هفته گذشته مصادف با یکم مرداد‌ماه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در راستای اجرای سیاست‌های کلان کشور و با توجه به اهمیت و ضرورت برگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور به منظور تأمین مواد اولیه و کالای واسطه‌ای بخش‌های تولیدی- صنعتی کشور در جهت حفظ اشتغال، تولید و رفاه مردم، بر اساس سیاست‌های تعیین‌شده توسط کمیته ماده 2 مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، دستورالعمل‌های لازم برای برگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی را تنظیم و از سال 1397 ابلاغ کرده است. 

در این اطلاعیه همچنین آمده است: این بانک طی ۲ سال گذشته جلسات متعددی با اتاق‌های بازرگانی و فعالان اقتصادی در رابطه با تشریح اوضاع و شرایط و اهمیت برگشت ارز صادراتی در این شرایط به منظور کمک به رشد تولید و اشتغال کشور و تقویت ثبات اقتصادی برگزار کرده است. خوشبختانه طی ۲ سال اخیر، با وجود شدیدترین تحریم‌های ظالمانه و محدودیت‌های اعمال شده در قالب جنگ تمام عیار اقتصادی علیه کشور، با همراهی و همکاری فعالان دلسوز و متعهد بخش‌های مختلف اقتصادی و هماهنگی دولت و سایر دستگاه‌های حاکمیتی، حتی به ‌رغم بروز و شیوع بیماری کرونا، روال تأمین ارز مواد اولیه تولید و تهیه کالاهای اساسی به نحو نسبتا مناسبی اجرا شده است که این مهم ماحصل تلاش و همراهی بخش عمده‌ای از تولیدکنندگان و صادرکنندگان اصیل و متعهد به جامعه و دوستدار کشور عزیزمان بوده است، لذا بانک مرکزی ضمن قدردانی از تمام تلاش‌های این عزیزان، انتظار دارد با تداوم این وضعیت به خدمت‌رسانی به مردم عزیز کشورمان اهتمام داشته باشند. 

بانک مرکزی همچنین اعلام کرد: در کنار این موضوع عده‌ای در شرایط جنگ تمام‌عیار علیه کشور، بدون توجه به سیاست‌های کلان ابلاغی با بهره‌مندی از منابع و امکانات کشور مبادرت به صادرات کالا از کشور کرده و هیچ‌گونه مدارک و مستنداتی درباره برگشت ارز حاصله به چرخه اقتصادی ارائه نکرده‌اند. بانک مرکزی در مرحله اول اطلاعات مربوط به 250 شخص حقیقی و حقوقی را که بخشی از مجموع 27 میلیارد دلار ارز صادراتی را برنگردانده‌اند، به مرجع محترم قضایی ارسال کرده و حتی بعد از شکایت نیز به منظور مساعدت، جلسات متعددی به منظور برگشت ارز حاصل از صادرات با آنها برگزار کرده، لیکن متأسفانه کماکان از برگشت ارز اجتناب کرده‌اند. 

بانک مرکزی همچنین بر تداوم پیگیری برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات تاکید کرد و اعلام داشت: ضمن تشکر از همکاری و پیگیری‌های بسیار موثر مراجع محترم قضایی و دستگاه‌های نظارتی در تحت پیگرد قرار دادن افراد متخلف، بانک مرکزی به منظور پیگرد سایر افراد که در برگشت ارز حاصل از صادرات برابر سیاست‌های ابلاغی اقدام نکرده‌اند، از طریق مراجع محترم قضایی اقدام خواهد کرد. 

در پایان این اطلاعیه آمده است: خاطرنشان می‌سازد با عنایت به بسته سیاستی مصوب مورخ 24/04/1399، همه صادرکنندگان مکلفند برابر ضوابط ابلاغی نسبت به برگشت و عرضه ارز صادرات خود به چرخه اقتصادی اقدام کنند.

 

* تلاش برای بازگرداندن ارزهای بلوکه

تلاش بانک مرکزی برای تقویت منابع ارزی کشور البته تنها منوط به پیگیری برای بازگرداندن ارزهای صادراتی صادرکنندگان نبوده است. دولت و بویژه بانک مرکزی تلاش می‌کند تا جای ممکن منابع ارزی بلوکه کشور در سایر کشورها را آزاد کند تا از این طریق تنگنای کنونی ارزی کشور رفع شود. مهم‌ترین اهداف بانک مرکزی برای آزاد کردن منابع ارزی ایران، کشورهای عراق و کره‌جنوبی هستند. وجه مشترک عراق و کره‌جنوبی آن است که تا پیش از تحریم‌های آمریکا، این دو کشور جزو مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران بودند، البته پس از اعمال تحریم‌های آمریکا، صادرات ایران به کره‌جنوبی که به نفت خام خلاصه شده بود به صفر رسید ولی صادرات ایران به عراق پس از تحریم روند رو‌ به رشد خود را کماکان ادامه داده است. 

اولین نشانه عزم بانک مرکزی برای بازگرداندن منابع ارزی بلوکه، اظهار نظر رئیس کل بانک مرکزی علیه مقامات کره‌جنوبی بود. عبدالناصر همتی در مصاحبه‌ای با بلومبرگ با انتقاد از مقامات کره‌ای نسبت به مانع‌تراشی در مسیر آزاد کردن منابع بلوکه‌ گفت: درآمدهای حاصل از صادرات خود را در بانک‌های کره‌جنوبی دریافت کرده‌ایم اما مسأله این است که منابع ما به طور غیرقانونی در بانک‌های کره‌ای مسدود شده است. رئیس کل بانک مرکزی در واکنش به ممانعت مقامات کره‌جنوبی از آزاد شدن منابع ارزی ایران گفت: مقامات و بانک‌های کره‌ای باید به تعهدات خود نسبت به ما عمل کنند. اگر بانک‌های کره‌ای به توافقات بین‌المللی خود با ما پایبند نباشند، ما این حق را داریم که تحت قوانین بین‌المللی به اقدامات قانونی روی آوریم و مقامات کره‌جنوبی را در این فرآیند مسؤول می‌دانیم. وی با گلایه از بانک‌های کره‌ای به دلیل نقض تعهدات خود گفت: بانک‌های کره‌ای با خیال راحت تعهدات خود را زیر پا می‌گذارند و به توافقات مالی بین‌المللی رایج عمل نمی‌کنند و تصمیم گرفته‌اند وارد بازی سیاست شوند. همتی تصریح کرد: میلیاردها دلار در کره‌جنوبی داریم. این منابع متعلق به ماست و ما حق ویژه داریم که آنها را برای واردات دارو و مواد غذایی استفاده کنیم. 

 

* عراق دومین هدف برای آزادسازی ارزهای بلوکه‌‌

عراق دومین هدف همتی برای آزاد کردن منابع ارزی است. نوع مواجهه ایران با عراق درباره موضوع ارزهای بلوکه  اما به کلی متفاوت از کره‌جنوبی است. ایران سعی کرده مطالبات از عراق را بدون تنش وصول کند. در همین راستا هفته گذشته مدیرکل بین‌الملل بانک مرکزی که برای انجام مذاکرات بانکی به همراه هیأت وزارت امور خارجه به عراق سفر کرده‌ بود، از گسترش بیش از پیش همکاری‌های ارزی و بانکی میان 2 کشور خبر داد. حمید قنبری که روز یکشنبه هفته گذشته به همراه وزیر امور خارجه برای انجام مذاکرات بانکی به عراق سفر کرده بود، گفت: در این دیدار مذاکرات مفید و سازنده‌ای با طرف عراقی انجام شد که نتایج آن در سفر نخست‌وزیر عراق (سه‌شنبه گذشته) و هیات همراه به تهران نهایی می‌شود. وی افزود: انتظار می‌رود در صورت تحقق این امر، حجم قابل توجهی از منابع ارزی که به چندین میلیارد دلار می‌رسد، وارد بازار شده و بخش زیادی از تقاضای ارز از این محل پوشش داده شود. 

 

* التهاب ارزی به پایان می‌رسد؟

همزمان با پایان مهلت بازگشت ارز حاصل از صادرات، نرخ ارز در بازار روند نزولی به خود گرفت. این موضوع باعث ایجاد آرامش نسبی و البته موقت در جامعه شد. با این حال تداوم این آرامش بستگی به موفقیت دولت در سرعت‌بخشی به روند بازگشت ارز صادرکنندگان و همچنین وصول مطالبات ارزی ایران از سایر کشورها دارد.

***

اسدالله خسروی: با وجود تاکید کارشناسان بهداشت بر بازگشت دوباره محدودیت‌ها به دلیل افزایش مبتلایان و جان‌باختگان در موج دوم شیوع ویروس کرونا اما فعالیت‌ اصناف، ادارات، مشاغل و کسب‌و‌کارها همچنان ادامه دارد. به گزارش «وطن امروز»، ویروس کرونا در موج دوم در حال جولان است و به دلیل قدرت بالای سرایت، تمام رده‌های سنی را درگیر کرده است. 

فوت بیش از 200 نفر و ابتلای نزدیک به 3 هزار نفر در هر شبانه‌روز، نشان می‌دهد که موج دوم این بیماری بسیار خطرناک‌تر از موج اول است. بی‌توجهی بسیاری از افراد جامعه نسبت به رعایت اصول بهداشت فردی و فاصله‌گذاری اجتماعی درکنار مقاومت دولت در برابر بازگشت محدودیت‌ها و ممانعت از ترددهای بی‌مورد موجب شده است در پی شیوع گسترده ویروس کرونا تخت‌های بیمارستان‌ها دیگر گنجایش بیماران کرونایی را نداشته باشند و کادر پزشکی روز به روز خسته‌تر شود. علاوه بر این، نگرانی خانواده‌ها از چرخش شیوع این بیماری به سمت کودکان و نوجوانان فشار روحی و روانی زیادی را به والدین تحمیل کرده است. در چنین شرایطی فعالیت صنوف و مشاغل همچنان پابرجاست و ادارات با تمام ظرفیت کار می‌کنند. دکتر مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره رشد آمار فوتی‌ها در یک ماه اخیر گفت: برخلاف پیش‌بینی برخی‌ها مبنی بر اینکه کرونا در تابستان ضعیف عمل می‌کند اما متاسفانه این ویروس هزارچهره در تابستان جنب و جوش بسیار بالایی دارد و با ماهیت متغیر کمین کرده و توان بسیار زیادی هم در انتقال و هم کشتار دارد. وی با بیان اینکه هم دولت و هم مردم از نیمه فصل بهار کرونا را رها کردند، افزود: با رفع محدودیت‌ها توسط دولت، خیلی‌ها با بی‌توجهی نسبت به پروتکل‌های بهداشتی، باعث تشدید شیوع این بیماری در کشور شدند که قرار گرفتن 25 استان در وضعیت زرد و قرمز طی چند روز گذشته مؤید این بی‌توجهی‌هاست. 

مردانی با تاکید بر اینکه دولت باید نسبت به بازگشت دوباره محدودیت‌ها اقدام کند، افزود: اگر بخش عمده‌ای از محدودیت‌ها دوباره اعمال شود، بی‌شک شاهد مرگ‌و‌میر روزانه بیش از 220 بیمار کرونایی نخواهیم بود. 

وی خاطرنشان کرد: با توجه به شیوع سراسری بیماری کرونا و نیز خستگی کادر پزشکی و تکمیل ظرفیت تخت‌های بیمارستانی، لازم است 70 درصد محدودیت‌ها بازگردد. 

مردانی قطع زنجیره ویروس کرونا را در گرو ایجاد محدودیت‌ها و رعایت اصول بهداشتی و فاصله‌گذاری فیزیکی عنوان کرد و افزود: ادارات اکنون با تمام ظرفیت کار می‌کنند و مشاغل و کسب‌و‌کارها در حال فعالیتند، این در حالی است که باید نیمی از کارکنان ادارات و مشاغل و صنوف در این شرایط تعطیل باشند. از سوی دیگر مردم همچنان مسافرت می‌روند و دورهمی‌ها پابرجاست که باید نسبت به این موارد تجدیدنظر کنند. در همین ارتباط استاندار تهران دیروز از ادامه محدودیت‌های اخیر وضع شده خبر داد. انوشیروان محسنی‌بندپی درباره وضعیت محدودیت‌هایی کرونایی اعلام کرد دورکاری کارمندان تا چهارشنبه و محدودیت‌های کرونایی در استان یک هفته دیگر تمدید شد.

 

* 215 جان‌باخته در یک شبانه‌روز 

عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا در حالی بر ایجاد محدودیت‌ها برای کاهش مرگ‌و‌میر و همه‌گیری ویروس کرونا تاکید دارد که سخنگوی وزارت بهداشت روز گذشته از شناسایی ۲ هزار و ۴۸۹ بیمار جدید مبتلا به کرونا در کشور طی ظهر پنجشنبه تا ظهر جمعه خبر داد. سیما سادات‌لاری گفت: طی شبانه‌روز گذشته بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۲ هزار و ۴۸۹ بیمار جدید مبتلا به «کووید-۱۹» در کشور شناسایی شدند که یکهزار و ۵۰۴ نفر از آنها بستری شدند. وی افزود: مجموع بیماران «کووید-۱۹» در کشور به ۲۸۶ هزار و ۵۲۳ نفر رسید. سادات‌لاری گفت: متاسفانه در طول ۲۴ ساعت گذشته، ۲۱۵ بیمار «کووید-۱۹» جان خود را از دست دادند و مجموع جان‌باختگان این بیماری به ۱۵ هزار و ۲۸۹ نفر رسید. سخنگوی وزارت بهداشت گفت: ۳۶۵۳ نفر از بیماران مبتلا به «کووید-۱۹» در وضعیت شدید این بیماری تحت مراقبت قرار دارند. 

 

* چاره‌ای جز زندگی حداقل یک ساله با کرونا نداریم

با وجود آن که دانشمندان ایرانی توانسته‌اند به موفقیت‌های قابل توجهی در کشف واکسن کرونا برسند اما معاون کل وزیر بهداشت می‌گوید: تا زمان در اختیار قرار گرفتن واکسن باید راهکار ما رویکرد تغییر رفتار اجتماعی مردم باشد. ایرج حریرچی معتقد است: چاره‌ای جز این نداریم که مناسبات اجتماعی را تغییر دهیم.  باید از تمام ظرفیت‌ها و اقشار اعم از روحانیون، ریش‌سفیدان، نهاد خانواده، سلبریتی‌ها و... برای تغییر نگرش مردم و کاهش تماس اجتماعی استفاده کرد. حریرچی بیان کرد: تعداد فوتی‌های ناشی از کرونا این روزها ۵۰ درصد بیشتر از ایام پیک اول در اسفند و فروردین است. میزان مرگ‌و‌میر در پاییز و زمستان بیشتر از تابستان خواهد بود. وی با اشاره در پیش بودن مناسبت‌های مذهبی در کشور، خاطرنشان کرد: اجتماعات در این ایام باید به حداقل برسد و به جای اینکه اطعام انجام گیرد، بهتر است نسبت به نذر ماسک اقدام شود.

چند روز پیش محسن هاشمی با اعلام اینکه با عملیاتی شدن اوراق مشارکت، امکان افتتاح هر ماه یک ایستگاه مترو در پایتخت وجود خواهد داشت، گفت: «مدیران شهری دیگر بهانه‌ای در راه‌اندازی ایستگاه مترو ندارند». این اتفاق در شرایطی رخ داده است که شهرداری در 3 سال تصدی‌گری اصلاح‌طلباaن، در حوزه پروژه‌های عمرانی شهری کارنامه مردودی داشته است و با وجود همسویی با دولت نتوانسته قدمی برای مردم پایتخت بردارد. بررسی وضعیت متروی تهران در طول تاریخ شکل‌گیری آن، می‌تواند نمایانگر وضعیتی دقیق از ناکارآمدی اصلاحات برای اداره شهر تهران باشد. 

 

* کلنگ فرانسوی‌ها، بیل ایرانی‌ها

شرکت متروی تهران سال ۵۴ تاسیس و نخستین قرارداد با فرانسوی‌ها به‌ عنوان «مهندس مشاور» منعقد شد. سال ۵۶ در آستانه انقلاب، کلنگ مترو در تهران به زمین ‌زده شد. مهرماه 53 مطالعات مربوط به حل مشکلات ترافیک تهران توسط شرکت‌های مشاور خارجی از جمله «سوفرتو» منتج به ارائه پیشنهاد سیستم مترو با 7 خط شد. بر اساس مطالعات مربوط، احداث مترو به ‌عنوان اساسی‌ترین راه‌حل بهبود ترافیک تعیین شد. شرکت‌های فرانسوی از سال 56 عملیات اجرایی احداث خط یک مترو را در اراضی شمال تهران، بزرگراه شهید حقانی کنونی آغاز کردند. عملیات اجرایی مترو تا آذر 59 نیز ادامه یافت ولی در این زمان و در پی جریانات انقلاب، نمایندگان شرکت‌های خارجی ایران را ترک کردند و اواخر سال 60 هیات وزیران توقف کامل این طرح توسط مشاوران خارجی را اعلام کرد. فرانسوی‌ها رفتند تا هواپیماها و موشک‌های صدام علیه مردم ایران را تأمین کنند. 

در سال‌های جنگ اما دغدغه هاشمی‌رفسنجانی مترو بود. او سال ۶۳ و در دوران جنگ، خطبه‌ای در نماز جمعه می‌خواند و می‌گوید: «علاوه ‌بر تهران، دیگر کلانشهرهای ما هم قطار شهری می‌خواهند؛ مشهد، شیراز، اصفهان؛ شما هم به فکر مترو باشید». وی یک بار هم به هیأت‌دولت می‌رود و درباره ضرورت مترو توضیح می‌دهد. 

 

* شروعی دوباره با حرکتی لاک‌پشتی

پایان جنگ و آغاز دوران سازندگی با ریاست‌جمهوری هاشمی یکی از نمودهای خود را در شهر تهران نشان داد؛ شهری که کرباسچی شهردار آن بود، شهرداری که پایان دوران ریاستش بر مدیریت شهر تهران به دلیل فسادهای گسترده‌اش به دادگاه و انفصال از خدمت کشیده شد. در 8 سال مسؤولیت غلامحسین کرباسچی، «جانمایی معاونت بهره‌برداری در نمودار سازمانی شرکت متروی تهران» و تنها «بهره‌برداری از خط ٥، حد فاصل ایستگاه‌های صادقیه(تهران) و کرج» اتفاق افتاد. 

حضور مرتضی الویری، شهردار بعدی تهران همزمان شد با شورای صرفا سیاسی‌ای که قرار بود مدیریت اجتماعی خدماتی شهر تهران را بر عهده داشته باشد؛ شورایی که حاشیه‌هایش آنقدر زیاد بود که به دست ریاست دولت اصلاحات منحل شد. در دوره الویری «بهره‌برداری از نیمه غربی خط ٢، حد فاصل ایستگاه‌های تهران صادقیه و امام خمینی(ره)» و «بهره‌برداری از خط یک حد فاصل ایستگاه‌های علی‌آباد و شهید حقانی» رخ داد و پس از آن در دوره «محمدحسن ملک‌مدنی» نیز تنها «بهره‌برداری از خط یک، حد فاصل ایستگاه‌های علی‌آباد و حرم مطهر» و «بهره‌برداری از پایانه و تعمیرگاه غرب» انجام شد. پایان دوران اصلاحات بر مدیریت کشور هم همزمان شد با مدیریت آبادگران اصولگرا بر شهر تهران و شهرداری احمدی‌نژاد که حرکت‌های عمرانی با سرعت‌ بیشتری ادامه یافت؛ در این دوران« بهره‌برداری از خط ٢، حد فاصل ایستگاه‌های امام خمینی(ره) و بهارستان» و «بهره‌برداری از خط ٥، حد فاصل ایستگاه‌های کرج و گلشهر و ایستگاه ایران خودرو در خط ٥» انجام شد. تمام این دوران 20 ساله تا پیش از مدیریت قالیباف، در مجموع حدود 74 کیلومتر مترو در شهر ساخته شد. 

 

* دوران طلایی سازندگی در تهران با مدیریت قالیباف

با روی کار آمدن قالیباف، ساخت‌و‌ساز در تهران با سرعت بالایی آغاز شد و هر روز خبر از افتتاح یک سازه عمرانی بود. در این بین شاید مترو یکی از شاخص‌های کارآمدی مدیریت جهادی قالیباف بود. مترو در دوران وی از 74 کیلومتر به 320 کیلومتر رسید. 

سال 84 کمتر از 300 واگن مترو در شهر تهران وجود داشت اما تا مردادماه96 تعداد واگن‌های متروی از مرز 1300 واگن گذشت. البته اگر دولت 1500 واگن به مترو تهران می‌داد این ظرفیت وجود داشت که روزانه 10 میلیون مسافر با مترو جا‌به‌جا و سهم عمده‌ای از سفرهای شهر با این ناوگان پاک انجام شود. 

در این میان فراموش نکنیم که 50 درصد هزینه مترو بر عهده دولت است که در هزینه‌های زیرساختی باید تأمین می‌شد اما سهمی که دولت به شهرداری در این 12 سال داد خیلی کمتر از این ارقام بود. با توجه به اینکه ساخت هر کیلومتر مترو با واگن‌ها 230 میلیارد تومان هزینه دارد، در طول سال‌های اخیر کل بودجه‌ای که از سوی دولت در اختیار مترو قرار گرفته، کمتر از 100 میلیارد تومان بوده، یعنی با بودجه‌های دولتی کمتر از 350 متر مترو ساخته می‌شده اما در همین شرایط خطوط 6، 7 و 8 مترو ساخته شد و خط 3 نیز با ایستگاه‌های متعدد در اختیار مردم قرار گرفت.

 

* پایان کار مترو با آغاز کار اصلاح طلبان

خلاصه عملکرد شهرداری تهران در دوره جدید را رئیس شورای شهر تهران گفت. محسن هاشمی‌رفسنجانی خود اقرار کرد که «در ۳ سال گذشته یک کیلومتر مترو هم نساختیم!»  شورای پنجم و شهرداری این دوره نه‌تنها نتوانسته بر آنچه محمدباقر قالیباف در طول این سال‌ها به خطوط مترو افزوده، اضافه کند، بلکه برای آنکه شوآفی از کار کردن را به نمایش بگذارد، خط 7 مترو را که آخرین پروژه بهره‌برداری شده توسط قالیباف پیش از تحویل مسؤولیت بود با دلایل غیرمنطقی متوقف کرد. قالیباف اسفندماه سال 95 با تکمیل زیرساخت‌های خط 7 در مراسم تست گرم آن حضور یافت و وعده داد 5 تا 7 ایستگاه آن در خردادماه 96 برای استفاده مردم گشایش یابد. با شروع به فعالیت خط 7 در خردادماه، تخریب‌ها و انتقادات نسبت به ایمن نبودن آن آغاز شد و برخی اعضای اصلاح‌طلب شورای شهر بارها جلسات شورا را به همین خاطر متشنج کردند. حتی حضور مدیران مترو و بازدید اعضای شورای شهر از خط 7 مترو افاقه نکرد و تخریب‌ها ادامه داشت. شورای پنجم پس از حدود 2 ماه از آغاز به کار خود، نخستین پروژه‌اش را با تعطیلی خط 7 مترو رقم زد! در حالی که تمام زیرساخت‌های خطوط مترو تکمیل شده و آماده بود و تنها امور مربوط به تجهیز ایستگاه‌ها باقی مانده بود، مدیریت جدید شهری حتی نتوانست در طول 9 ماه یک ایستگاه مترو افتتاح کند و دستاوردش تعطیلی خط 7 و استفاده 8 ساعته از خط 8 به جای بهره‌برداری 24 ساعته از آن است؛ خط 8 مترو برای رفاه حال مسافران فرودگاه امام 24 ساعته فعالیت می‌کرد. از آبان سال 96 تا تیرماه 97 نسبت به افتتاح مجدد خط 7 مترو اظهارات و قول‌های متعددی از سوی مدیران شهری و اعضای شورای شهر پنجم داده شد و  دست آخر این خط با 450 روز تاخیر راه‌اندازی شد. حالا اما این همه کار نکردن شهرداری تهران منوط شده به فروش اوراق سرمایه‌گذاری که در قالب 1500 میلیارد تومان اوراق مشارکت توسعه مترو و اتوبوس عرضه خواهد شد. محسن هاشمی اظهار داشته است که «از طریق این اوراق مدیران شهری امکان افتتاح هر ماه یک ایستگاه مترو در پایتخت را خواهند داشت و دیگر بهانه‌ای در این زمینه ندارند و می‌توانیم امسال شاهد بهره‌برداری ۱۲ ایستگاه جدید مترو در پایتخت باشیم». ظاهرا بخشی از این اوراق جهت تأمین 105 دستگاه واگن و 120 اتوبوس در نظر گرفته می‌شود.

 

محمدعلی صمدی*: رجوی تلاش‌های حضرت امام برای آشتی میان مسؤولان و پیغام و پسغام فعالان سیاسی برای برقراری آرامش را نشانه ترس کلیت نظام از قدرت بنی‌صدر و حامیانش فرض کرده و پروژه جدیدی را کلید زد. او- که به اعتقاد گروهی از کارشناسان امنیتی، نیمه دوم اسفند 59، مخفیانه به فرانسه سفر کرده بود! و گمان می‌رود این سفر قطعا تفریحی و برای لذت بردن از فستیوال‌های زمستانه پاریس انجام نشده- در تعطیلات نوروز سال 60، از مرزهای شرقی وارد کشور شد و طی 12-10 جلسه با مرکزیت سازمان، ابتدا امثال خیابانی و ابریشم‌چی و بعد سایرین را اقناع کرد که زمان دست بردن به اسلحه فرارسیده است. مضمون استدلال رجوی این بود که با توجه به شرایط پیش‌آمده، عملا قوه مجریه در اختیار ما است. کافی است نهادهای انقلابی و افرادی مانند خامنه‌ای، بهشتی و رفسنجانی را از سر راه برداریم و با کمک بنی‌صدر، کل کشور را به دست بگیریم. این جلسات در همان فروردین 60 به جمع‌بندی رسید و سازمان مجاهدین در مسیر تخیلات مسعود رجوی، افق جدیدی برای خود ترسیم کرد. دقیقا معلوم نیست آیا بنی‌صدر در جریان جزئیات این طرح و عملیات کودکانه قرار داشته است یا خیر. تن دادن به چنین رؤیاپردازی کارتونی‌ای، شاید تناسبی با سن و سال و تجربیات وی نداشت اما کاملا برازنده جاه‌طلبی‌های خودبزرگ‌بینانه‌اش بود. 

صاحب‌نظران و عقلای قوم می‌دیدند و درک می‌کردند بادی که رجوی و دار و دسته‌اش در آستین رئیس‌جمهور می‌اندازند، عن‌قریب است توفانی شود و کشتی پرزرق و برقش را در اقیانوس سیاسی پرتلاطم آن روزها فرو برد اما خود او محو سوت و کف‌های چند ده هزار عضو و هوادار گوش به فرمان مجاهدین خلق بود که با اشاره مسعود رجوی، زیر جایگاه سخنرانی بنی‌صدر در هر گوشه کشور جمع می‌شدند و شعار «سپهسالار ایرانی بنی‌صدر» سر می‌دادند. شواهدی دال بر این وجود دارد که بنی‌صدر در مقاطعی، متوجه خطر می‌شد اما رجوی و رفقایش، استادانه دکترین تاثیر‌گذاری خود را پیش می‌بردند: «وقتی بناست کسی در کنترل تو باشد، آنقدر باید گوشش را از حرف‌های خودت پر کنی که جایی برای حرف‌های دیگر باقی نماند». 

شاید اگر برای نمونه، تنها محتوای جلسه 2 ساعته مسعود رجوی با رئیس‌جمهور در 13 اردیبهشت که در خانه خواهر رئیس‌جمهور برگزار شد، صادقانه و با جزئیات در تاریخ ثبت می‌شد، ابعاد این عملیات کنترل و تاثیرگذاری، بیشتر مشخص می‌شد. روز 16 خرداد امام خمینی برای آخرین بار با بنی‌صدر دیدار کردند و گفته می‌شود او پس از این جلسه، برافروخته و عصبی بود اما قطعا مجاهدین برای خوب کردن حال او و خروجش از تردید احتمالی، حاضر یراق بودند. 

رئیس‌جمهور 70 درصدی ایران، روزهای پایانی خرداد 60 که زمزمه استیضاح و برکناری‌اش به گوش می‌رسید، می‌توانست در مسیری متعارف و طبیعی حرکت کرده، از خود دفاع کند؛ شاید ورق را به نفع خود برگرداند و یا حتی پس از خلع ید، در کشور باقی بماند و از باقی سرمایه سیاسی و اجتماعی‌اش استفاده کند اما از روز 20 خرداد

- که حضرت امام خمینی در فرمانی یک خطی، او را از فرماندهی کل قوا عزل کردند- لابد با هدایت بی‌خردانه مسعود رجوی، در خانه‌های تیمی مجاهدین مخفی شد. او حتی همان زمان حامیان جدی و صاحب‌نفوذی در میان انقلابیون داشت که اگرچه از لجاجت‌های دور از عقلانیت سیاسی رئیس‌جمهور کلافه و حیرت‌زده بودند اما با دیدن کمترین نشانه‌ای از تمایل او به بازسازی مناسباتش با ساختار نظام، قطعا برای یاری‌اش پا پیش می‌گذاشتند اما رئیس‌جمهور در محاصره 360 درجه‌ای مجاهدین خلق بود و حتی اگر کسی عزمی برای مذاکره با او داشت، برای دسترسی به وی، لابد باید به دست و پای نیروهای جزء مجاهدین می‌افتاد و معمولا طبع سیاستمداران صاحب‌اعتبار، میل به چنین خفتی نداشت. در این فضای مه‌زده، تنها واکنش بنی‌صدر، صدور بیانیه‌ای بود در تاریخ 22 خرداد که در آن، مردم را به استقامت و قیام فراخوانده بود- که 2 روز بعد در مجلس هم قرائت و از رادیو پخش شد- با این حال، روز بعد از آن بیانیه، رئیس مجلس، پس از دیدار با امام، اعلام کرد ترجیح این است اگر رئیس‌جمهور محدوده اختیارات و تکالیف قانونی خود را پذیرفته و به کارش ادامه دهد، در این صورت از مجلس هم درخواست خواهد شد «طرح عدم کفایت سیاسی» ایشان را دنبال نکند. شاید تاثیر همین سخنان بود که باعث شد بنی‌صدر 25 خرداد نامه‌ای به امام نوشته و در آن، گستاخی‌ها و مدعیات قبلی‌اش را تکرار کرده و در ضمن، اطاعت خود از رهبری را هم  اعلام کند(!) اما باز هم از مخفیگاه خود خارج نشد. مجاهدین هم پی در پی در گوشه و کنار پایتخت به برپایی تظاهرات و درگیری پرداخته و با صدور اعلامیه فراخوان مردم به «حفظ جان رئیس‌جمهور(!)» بر تنش و حرارت فضا دامن می‌زدند. معلوم نبود بنی‌صدر چه در سر دارد اما رجوی گام به گام به سوی پروژه سازمان برای آغاز عملیات مسلحانه پیش می‌رفت و طبق معمول، نرمش‌ها و چراغ سبزهای نظام به رئیس‌جمهور را نشانه ترس و نگرانی از سقوط (لابد به دست رزمندگان مجاهد(!) و حامیان بنی‌صدر) تلقی می‌کرد. طبیعی بود این تحلیل‌ها به رئیس‌جمهور آواره از دفتر و خانه‌اش هم منتقل می‌شد. حتی اینکه مجلس در 26 خرداد، ۲ فوریت طرح عدم کفایت سیاسی رئیس‌جمهور را به تصویب رساند، رئیس قوه مجریه را از خانه تیمی(!) بیرون نکشید. به هیچ وجه دور از ذهن نیست که تصور کنیم در 4 روز توفانی بعدی، رجوی، خیابانی و ابریشم‌چی، دائما گرد وجود جناب سپهسالار(!) می‌چرخیدند و اخبار تظاهرات چند هزار نفری اعضا و شبه‌نظامیان مجاهدین را به نام راهپیمایی صدها هزار نفری خلق(!) در حمایت از بنی‌صدر، به خوردش می‌دادند.

* تاریخ‌نگار، پژوهشگر و نویسنده دفاع مقدس