وحید برسیاه*‌: ابلاغ سیاست‌های کلی تامین ‌اجتماعی از سوی مقام معظم رهبری نشان‌دهنده عزم جدی حاکمیت درباره پایان دادن به مساله فقر و محرومیت و ایجاد رفاه برای آحاد جامعه است. در ادامه به چند نکته درباره این سیاست‌ها اشاره خواهد شد. مطلوب است در همین ابتدای راه، برخی مفاهیم بدرستی تعریف شود تا در ادامه مردم و همچنین جامعه سیاست‌گذار کشور دچار تفسیرهای متعدد و ابهام نشوند. اولین چیزی که در سیاست‌های کلی تامین اجتماعی به عنوان هدف مورد اشاره قرار گرفته، ایجاد رفاه عمومی است. به نظر می‌رسد باید توافق اولیه و مشترکی درباره تعریف «رفاه اجتماعی یا رفاه عمومی» بین جامعه سیاست‌گذار کشور وجود داشته باشد تا ابزارهای مورد نیاز رسیدن به این هدف نیز از نظر همگان قابل قبول باشد. به طور کلی ۳ تعریف از رفاه اجتماعی وجود دارد: 1- تامین نیازهای اساسی انسان 2- کاهش، رفع، پیشگیری یا کنترل مشکلات اجتماعی 3- تامین نیازهای مادی و معنوی انسان. به منظور رسیدن به هدف رفاه اجتماعی بر مبنای هر کدام از این تعاریف، باید با کاربست ابزارهای مناسب اقدام کرد. به نظر می‌رسد هدف ایجاد رفاه اجتماعی مطابق تعریف شماره 1 با ابزار بیمه‌های اجتماعی، کمک اجتماعی و کمک متقابل قابل دستیابی است، لکن برای رسیدن به رفاه اجتماعی مبتنی بر تعاریف شماره 2 و 3 استفاده صرف از چنین ابزارهایی منجر به حصول هدف و نتیجه لازم نخواهد شد. به عبارت دیگر رفاه اجتماعی منتج از تعاریف 2 و 3 نیازمند عملکرد مطلوب کلیت نظام اقتصادی یک جامعه و نه صرفاً یک یا ۲ نهاد مربوط مانند صندوق‌های بازنشستگی و سازمان بهزیستی است. به دیگر معنا متغیرهای موثر فرابخشی خارج از نظام رفاهی (مانند نرخ تورم و نرخ بیکاری) حاصل عملکرد نهادهایی است که ممکن است لزوماً درون نظام رفاهی نباشند ولی تصمیمات آنها کاملا اثرگذار بر سیاست‌های رفاهی باشد. بنابراین به طور خلاصه باید متذکر شد تعریف دقیق رفاه اجتماعی باید توسط سیاست‌گذار مشخص و بر همان مبنا ابزارهای لازم جهت رسیدن به آن فراهم شود. نکته دیگری که درباره سیاست‌های کلی تامین اجتماعی وجود دارد این است که قابلیت سنجش داشته باشد. به دیگر معنا هر کدام از این بندهای سیاستی باید بر مبنای شاخص‌ها و معیارهایی مورد ارزیابی قرار بگیرد تا به سرنوشت سیاست‌های کلی در حوزه‌های دیگر دچار نشود. به عبارت دیگر باید درباره ارزیابی هر کدام از این 9 بند برای هر کدام از نهادهای متولی و مسؤول، متر و معیار مشخصی تعیین شود تا میزان نظارت‌پذیری این احکام در حد قابل قبولی باشد و سیاست‌گذار به هدف مشخص خود برسد. نکته دیگر فرصتی است که ابلاغ این احکام در اختیار سیاست‌گذار رفاهی کشور قرار داده است. تناسب بالای احکام ابلاغی با قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین‌اجتماعی مصوب سال 1383 این فرصت را در اختیار سیاست‌گذار رفاهی قرار داده است تا مهم‌ترین قانون بر زمین مانده حوزه رفاه را در قالب قانون اجرای سیاست‌های کلی تأمین‌اجتماعی احیا کند و متناسب با بند‌های نه‌گانه مذکور اصلاحات لازم را انجام دهد. با آنکه در مواد 27 و 81 قانون برنامه‌های پنجم و ششم توسعه به استقرار نظام تامین اجتماعی چندلایه تاکید شده، لکن هنوز این مساله اجرایی نشده است و تاکید مجدد به این امر در بند یک سیاست‌های کلی یادشده علاوه بر اینکه نقشه راه برای درج حکم مربوط در قانون برنامه هفتم توسعه خواهد بود، موجب تسریع در فرآیند پیاده‌سازی و اجرا نیز خواهد شد. نظام تامین‌اجتماعی چندلایه بیش از 25 سال است در کشورهای مختلف در قالب‌ها و الگوهای پیشنهادی متفاوت (الگوهای پیشنهادی بانک جهانی، سازمان بین‌المللی کار و اتحادیه اروپایی) به اجرا درآمده و تا حدود زیادی در کشورهای مختلف موفق بوده است. از دیگر نکات مهم، بند 9 سیاست‌های کلی تامین‌اجتماعی مبنی بر الزام به تهیه پیوست تامین اجتماعی برای طرح‌ها و برنامه‌های کلان کشور است. به عبارت دیگر هر نوع سیاستی که دارای اثرگذاری بالایی در کشور باشد (مانند سیاست حذف ارز ترجیحی یا اصلاح قیمت حامل‌های انرژی) باید پیوستی حاوی نحوه حمایت و جبران اقشار متاثر از آن سیاست داشته باشد تا از بروز فقر و نابرابری جلوگیری به عمل آورد. نکته مهم دیگر تاکید بر انجام اصلاحات پارامتریک و ساختاری در بند 4 است که با توجه به عدم تعادل بین منابع و مصارف صندوق‌های بازنشستگی و نسبت‌های پایین پشتیبانی در آنها، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. بنابراین با اتکا بر این سیاست‌های ابلاغی می‌توان اصلاحات ذکرشده در سطور پیشین را در قوانین دائمی لحاظ کرد یا در قانون اجرای سیاست‌های کلی تامین اجتماعی مورد ملاحظه قرار داد. بنابراین در مجموع طبق نقشه راه مشخص شده توسط مقام معظم رهبری، سیاست‌گذار رفاهی باید با هوشمندی بالا در جهت استقرار درست ابزارهای تقنینی و نظارتی در راستای سیاست‌های مذکور اقدامات لازم را به منظور ایجاد رفاه عمومی و رفع فقر و محرومیت انجام دهد. 

* پژوهشگر رفاه و تأمین‌اجتماعی

محمدصادق فرامرزی‌*: به‌ صورت کلی عدالت در اسلام یک مفهوم ارزشی مثبت است که می‌توان آن را در ۲ حوزه تکوینی و تشریعی (انسانی) بررسی کرد. مفهوم عدالت در اسلام، دارای یک صبغه توحیدی است و از عالم تکوین آغاز می‌شود. عالم تکوین بر مبنای اراده خداوند بر اساس عدل بنا شده است. 1 در اینجا عدل به معنای توازن و تعادل و تناسب، در عین کمال است. در حوزه تشریع یا همان عالم انسانی نیز برقراری عدالت به یک معنا به هماهنگی و همگونی عالم تکوین و تشریع خواهد انجامید. البته تفاوت مهم اینکه اختیار برقراری عدالت، در عالم تکوین با خدا و در عالم تشریع به صورت تکلیف به انسان سپرده شده است. البته در این مقال، مجال بررسی مفهوم عدالت تکوینی و اصول آن نیست، لذا در این نوشتار، صرفا به بررسی مفهوم عدالت انسانی(تشریعی) از دیدگاه اسلام خواهیم پرداخت.

***

عدالت یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین مفاهیم بشری در طول تاریخ بوده‌ است. هر یک از اندیشمندان و فیلسوفان سعی کرده‌اند در تبیین مفهوم و همچنین نحوه تحقق عدالت، از دریچه معرفت‌‌شناختی خود نظر یا ایده‌ای را ترسیم و منقح کنند اما همچنان یک تعریف منسجم و یکپارچه و جهانشمول از مفهوم و اصول عدالت، در مکاتب مختلف و بین اندیشمندان و فیلسوفان یافت نمی‌شود. نگاه به عدالت در اسلام هم از این قاعده مستثنا نیست و متفکران مختلف اسلامی نیز در این باب بر اساس زاویه و مبانی فکری خود، قلم زده‌اند. بررسی و نقد نظرات همه اندیشمندان مسلمان، در این باب مفصل می‌نماید و باید در نوشتارهایی به صورت مجزا به آن پرداخت، لذا در این یادداشت صرفا مفهوم جامع عدالت و اصول آن در عالم تشریع از نگاه اسلام را واکاوی خواهیم کرد. 

 

* مفهوم عدالت انسانی

عدالت انسانی به ۲ حوزه فردی و اجتماعی قابل تقسیم است. در تعریف عام که ناظر به حوزه فردی است، می‌توان گفت: «فعل یا وضعیتی است درست، خوب، بجا و التزامی» که در تعریف اخص آن نیز که ناظر به جامعه است با بسط مفهومی، عبارت است از: «فعل یا وضعیتی درست، خوب، بجا و الزامی، در راستای رساندن سود، زحمت یا کیفر به فرد یا افراد معین».

 باید تاکید کرد تفاوت مهم عدالت فردی و عدالت اجتماعی در این تعریف، در الزامی یا التزامی بودن، یک فعل یا وضعیت است. 2 در حوزه التزام، ضمانت اجرا ملکه درونی تقوا و در حوزه الزام، ضمانت اجرا، با قوه قهریه بیرونی است. توضیح اینکه در حوزه‌ فردی، عدالت به ‌مثابه تقوا و درستکاری است که از این منظر فرد در عرصه روابط با خود، خدا و دیگران بر اساس احکام اسلامی اقدام به عمل می‌کند. در این عرصه در صورتی‌ که عمل یا وضعیتی الزامی که قبلا توسط احکام اسلامی مشخص شده است، توسط فرد انجام یا تثبیت نشود، مستوجب عقاب الهی خواهد بود. به عنوان مثال احسان، بخشش و ایثار، افعالی فضیلت‌مندانه هستند اما به دلیل الزامی نبودن از شمول عدالت فردی خارج هستند اما عدالت در معنای اخص که به ‌معنای عدالت اجتماعی نیز بیان می‌شود، در صورت عدم اجرای آن فعل یا وضعیت از سوی مکلف، با طرح ادعا از سوی فرد یا افراد معین، مستوجب عقاب الهی و البته عقاب اجتماعی در قالب قانون عمومی خواهد بود. در باب تفاوت دیگر عدالت فردی و اجتماعی نیز می‌توان گفت اگر سود یا زیان یا زحمتی به فرد یا افراد معینی تعلق نگیرد، از شمول عدالت اجتماعی خارج است. به‌ عنوان مثال پرداخت خمس به دلیل اینکه افراد معین و خاصی برای فرد مکلف مشخص نشده ‌است، از شمول عدالت اجتماعی خارج و در ردیف عدالت فردی قابل جانمایی است. در عین حال پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان یک مجموعه با منابع مالی عمومی توسط یک مدیر، یا برقراری وضعیت برابری در میان افراد برابر، از شمول عدالت اجتماعی است.

 در اینجا باید به این نکته توجه کرد که الزام در عرصه اجتماع معنایی جز قوه‌ قهریه غالب جامعه که همان قدرت سیاسی است، نیست. لذا یکی از اصلی‌ترین دلایل مشروعیت حکومت اسلامی، همین الزام در برپایی عدالت در عرصه اجتماع است. بنابراین الزامی بودن و تکلیف‌مدار بودن در اجرای عدالت، مهم‌ترین علت برپایی حکومت اسلامی است. 

 

* اصول عدالت تشریعی در اسلام

در سطور گذشته مفهوم‌شناسی عدالت به عنوان یک ارزش غایی و التزامی یا الزامی، در حوزه فردی و اجتماعی بیان شد. سوال اصلی این است: این ارزش غایی بر اساس چه اصولی باید اجرا شود؟ در پاسخ، باید گفت اصول عدالت نیز در ۲ حوزه فردی و اجتماعی قابل تبیین است.

اصول عدالت تشریعی در حوزه فردی عبارت است از: «انجام واجبات و ترک محرمات، در دایره احکام شرع مبین». باید تاکید کرد در اینجا منظور، واجبات و محرمات در حوزه فردی است که قاعده اضرار به غیر در آنها نباشد.

در عدالت به مفهوم اخص آن، یعنی عدالت اجتماعی نیز اصول عدالت «در وهله اول، عدم برخورد جانبدارانه در صیانت از جان و مال و آبروی افراد جامعه، و در وهله دوم، توزیع جانب‌ندارانه خیر‌ها، منافع، مواهب، سودها و زحمات جامعه بین افراد با رعایت قواعد: تناسب‌ها، لیاقت‌ها، شادکامی‌ها، توان‌ها، نیازهای اساسی و  یا حقوق آنان است».

مشاهده شد در اصول عدالت اجتماعی، برخورد جانب‌ندارانه، به‌ عنوان اصلی اساسی مطرح است، بنابراین عدالت اجتماعی از نظر شکلی متصف به جانب‌نداری و از نظر محتوایی بر ۲ پایه صیانت و توزیع استوار است. البته باید توجه داشت مجازات مجرمان نیز در پایه اول مستتر است. توضیح ضروری اینکه مراد از صیانت از افراد جامعه به معنای محافظت از جان و مال و آبروی مسلمانان و از طرفی برخورد  قاهرانه با متجاوزان و مجرمان است. در بخش دوم عدالت اجتماعی که عدالت توزیعی نیز خوانده می‌شود، مهم‌ترین بحث تعیین اولویت در انتخاب قواعد است. نقطه شروع اختلاف بسیاری از مکاتب و نظریه‌پردازان اسلامی و غربی در همین نکته مستتر است. بسیاری از نظریه‌های عدالت توزیعی، بنا بر اینکه کدام قاعده (حق، نیاز، تناسب، لیاقت، شادکامی و...) را مبنا گرفته‌اند، قابل تحلیل و بررسی است. این قواعد، مهم‌ترین اثر را در سیاست‌گذاری و خط‌مشی‌گذاری دولت‌ها و حکومت‌ها خواهد داشت که توضیح آن نوشتاری جداگانه را می‌طلبد. در بخش پایانی نیز صرفا ۲ تفاوت بنیادین نگاه اسلامی و غیراسلامی به مفهوم عدالت را مورد مداقه قرار خواهیم داد.

 

* ۲ تفاوت بنیادین نگاه اسلامی و غیراسلامی به مفهوم عدالت

بعد از روشن‌ شدن مفهوم عدالت در اسلام و تعیین اصول عدالت فردی و اجتماعی، بهتر است به تفاوت‌های نگاه اندیشمندان غربی و مسلمان در این باب نیز پرداخته شود. بیشتر تعارضات ملموس کارکردی بین اندیشمندان مسلمان، در عرصه عدالت توزیعی است. یعنی کدام قاعده، مبنای توزیع مواهب یا زحمات بین افراد جامعه است؟ به عنوان مثال شهید مطهری از استحقاق به عنوان مبنای اصلی عدالت و شهید صدر از نیاز نام می‌برند. اندیشمندان مسلمان از نظر مبنایی اختلاف آنچنان جدی ندارند اما در نسبت‌سنجی نظریات اندیشمندان مسلمان با متفکران مغرب زمین (البته در دوره معاصر) ۲ تفاوت بنیادین و مهم در این باب را می‌توان ذکر کرد: ۱- تقدم عدالت فردی بر عدالت اجتماعی ۲- عدالت به ‌مثابه ارزش و نه صرفا ابزار تحقق منافع متقابل. در اینجا به صورت اجمال، صرفا به بررسی این ۲ تفاوت مهم می‌پردازیم.

در تقدم عدالت فردی بر عدالت اجتماعی نظر غالب اندیشمندان اسلامی بر ارجحیت اصلاح فرد بر اصلاح جامعه است. در واقع گزاره‌ «فرد عادل می‌تواند جامعه عادلانه را برپا کند»، مورد تصدیق است در حالی ‌که در بین اندیشمندان غربی معاصر، جدا از آنکه اختلافات جدی و بعضا متضادی در وصف جامعه عادلانه بین آنان وجود دارد اما اولویت، برپایی جامعه عادلانه، بر مبنای نهادها و روندهاست نه افراد. در اینجا گزاره «رویه عادلانه، منجر به برپایی جامعه عادلانه خواهد شد» مورد تصدیق است. 

در تبیین اختلاف دوم نیز باید گفت در اسلام، برپایی جامعه عادلانه جهت بسترسازی برای سعادت اخروی افراد بر مبنای توحید است اما در نگاه مقابل، برپایی جامعه عادلانه ابزاری جهت کسب منفعت متقابل تفسیر می‌شود. یعنی عدالت باید اجرا شود، زیرا نفع متقابل افراد در گرو اجرای آن است و در تبیین مفهوم، اصول و مبانی آن نیز به عقل بشری بر اساس بنیان قرارداد، رجوع می‌کنند. اما در نگاه اسلامی، عدالت باید اجرا شود، چون اجرای آن درست و بجاست، نه اینکه چون نفعی برای همگان دارد باید تحقق یابد، لذا می‌توان گفت با این نگاه، عدالت در اسلام مطلق است نه نسبی. 

می‌توان گفت در نظریات و فلسفه‌های سیاسی، یک ارزش غایی به‌ عنوان ارزش برتر تعیین و مابقی ارزش‌ها ذیل آن ارزش تعریف می‌شود. از نگاه اسلام بالاترین ارزش و هدف در عرصه اجتماع، برپایی عدالت است (آیه 25 سوره حدید). دستیابی فرد به سعادت در ذیل توحید، هدف نهایی مکاتب الهی است اما برپایی جامعه عادلانه یک هدف میانی و بسترساز سعادت افراد است. عدالت در اسلام از توحید آغاز و به توحید ختم می‌شود. عدالت اسلامی یک ارزش تکوینی بر مبنای عدل خداوند تفسیر می‌شود و جامعه انسانی نیز چه در حوزه فردی و چه در حوزه اجتماعی موظف به اجرای عدالت است تا با عالم تکوین هماهنگ و همگون باشد. اما در نگاه برخی اندیشمندان غربی، عدالت، به مثابه‌ ابزار کسب منفعت متقابل در نظر گرفته‌ شده است.

 در نگاه اسلامی، عدالت انسانی به ۲ حوزه فردی و اجتماعی قابل تقسیم است. در تعریف عام که ناظر به حوزه فردی است می‌توان گفت: «فعل یا وضعیتی است درست، خوب، بجا و التزامی» که در تعریف اخص آن نیز که ناظر به جامعه است با بسط مفهومی، عبارت است از: «فعل یا وضعیتی درست، خوب، بجا و الزامی در راستای رساندن سود، زحمت یا کیفر به فرد یا افراد معین». اصول عدالت فردی نیز عبارت از «انجام واجبات و ترک گناهان» و در حوزه اجتماعی «در وهله اول، عدم برخورد جانبدارانه در صیانت از جان و مال و آبروی افراد جامعه، و در وهله دوم، توزیع جانب‌ندارانه خیر‌ها، منافع، مواهب، سودها و زحمات جامعه، بین افراد، با رعایت قواعد: تناسب‌ها، لیاقت‌ها، شادکامی‌ها، توان‌ها، نیازهای اساسی یا حقوق آنان» است. کلام آخر اینکه برای بررسی بهتر مفهوم عدالت لازم است برای آشنایی با نگاه اندیشمندان مسلمان و غربی همت گماشت. 

*پژوهشگر عدالت

----------------------------------

پی‌نوشت

1- بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاَرْضُ؛ آسمان‌ها و زمین، با عدالت، پا برجا مى‌مانند. [عوالى اللآلى ، ج 4، ص 103]

2- یونس؛47/ شوری؛42

اسدالله خسروی: حذف ارز ترجیحی دارو در صورت بی‌برنامگی و کم‌توجهی به زوایا و تبعات آن مشکلات زیادی را پیش روی مردم بخصوص قشر متوسط، کم‌درآمد و فرودست جامعه قرار می‌دهد و این خطر وجود دارد که با اجرای چنین طرحی بدون برنامه‌ریزی درست، سلامت این قشر از جامعه دچار تهدید شود. در این میان آنگونه که اعلام شده قرار است دهک‌های پایین درآمدی جامعه که هیچ‌گونه پوشش بیمه‌ای ندارند تحت پوشش بیمه سلامت قرار گیرند تا از این طریق بتوانند نیازهای درمانی خود را با هزینه کم پوشش دهند. 

به گزارش «وطن‌امروز»، حدود 8 میلیون نفر از جمعیت کشور از هیچ بیمه‌ای برخوردار نیستند، این موضوع موجب شده است تا دولت و مجلس فکری اصولی به حال این بخش از جمعیت کشور کنند، بویژه که هزینه دارو و درمان طی یکی دو سال اخیر بشدت بالا رفته است. حال با توجه به بحث اصلاح حذف ارز ترجیحی دارو، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی‌ برای اجرای دقیق چنین طرحی آنطور که افراد فاقد بیمه دچار مشکل جدی نشوند، نیازمند دقت فراوانی است. 

در این باره معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران گفت: افراد فاقد بیمه پایه ۳ دهک پایین درآمدی به صورت رایگان تحت پوشش قرار می‌گیرند. مهدی رضایی، معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران اظهار کرد: بر اساس بند «د» تبصره ۱۴ قانون بودجه ۱۴۰۱، افراد فاقد بیمه پایه ۳ دهک پایین درآمدی به صورت رایگان و بدون پرداخت حق بیمه تحت پوشش قرار می‌گیرند. 

وی ادامه داد: بر اساس بند «الف» ماده ۷۰ قانون برنامه ششم توسعه کشور، پوشش بیمه سلامت برای تمام آحاد جمعیت کشور اجباری است و نحوه برخورداری از یارانه دولت جهت حق سرانه بیمه از طریق ارزیابی وسع و ضوابط اجرایی آن تعیین شده است. معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران گفت: آیین‌نامه اجرایی ارزیابی وسع توسط هیأت وزیران در سال 98 مصوب شده است و به طور کلی شامل افراد فاقد بیمه پایه، بیمه‌شدگان روستایی و بیمه‌شدگان صندوق بیمه همگانی می‌شود. 

وی بیان کرد: افراد متقاضی استفاده از یارانه دولت جهت حق سرانه بیمه از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان استعلام می‌شوند و بر اساس استعلام انجام‌شده در یکی از دهک‌های درآمدی تعریف می‌شوند. یارانه دولت بسته به دهک درآمدی تعیین‌شده به متقاضی تعلق خواهد گرفت. به گفته وی، در قانون بودجه سال ۱۴۰۱، ۳ دهک درآمدی پایین به صورت رایگان و بدون پرداخت حق بیمه تحت پوشش بیمه پایه سلامت قرار می‌گیرند. رضایی گفت: افراد فاقد بیمه می‌توانند به صورت غیرحضوری به سامانه http://www.bimehsalamatiranian.ir یا به صورت حضوری به دفاتر پیشخوان دولت طرف قرارداد که در سایت‌های ادارات کل استانی معرفی شده‌اند مراجعه کنند. معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران تاکید کرد: افرادی که درخواست استفاده از یارانه دولت برای پرداخت حق بیمه را دارند باید مدت انتظار و استعلام از مراجع ذی‌صلاح را در نظر داشته باشند.

 

* دسترسی به داروی ارزان قیمت از مسیر پوشش بیمه‌ای

نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» در این باره گفت: از آنجا که بین 6 تا 8 میلیون نفر از جمعیت کشور فاقد بیمه هستند باید فکری به حال آنها شود، چرا که در صورت اجرای قانون اصلاح حذف ارز ترجیحی دارو این افراد دچار مشکل می‌شوند و با توجه به اینکه عملیاتی شدن طرح اصلاح ارز 4200 تومانی دارو قیمت این کالا را در بازار آزاد بشدت بالا می‌برد، بنابراین پوشش بیمه همگانی به هر شکل ممکن ضروری است چرا که در این حالت داروی یارانه‌ای از طریق بیمه‌ها به بیمار می‌رسد و چنانچه بیماری تحت پوشش بیمه نباشد هزینه سنگین درمان او را از پا درمی‌آورد. 

سیدمحمد پاک‌مهر با بیان اینکه هزینه کمک یارانه دارو باید از طریق بیمه‌ها پرداخت شود، گفت: مطابق قانون در صورت اصلاح حذف ارز ترجیحی دارو قطعا سازوکار پرداخت یارانه این کالا و تجهیزات پزشکی از طریق بیمه‌ها انجام می‌شود. حال باید دید اقدامات دولت برای پوشش همگانی افرادی که بیمه ندارند چیست و چه برنامه‌ای در دست اقدام دارد تا حدود 8 میلیون فاقد بیمه در کشور با عملیاتی شدن طرح حذف یا اصلاح ارز ترجیحی دارو بلاتکلیف نشوند. 

وی خاطرنشان کرد: البته دهک‌های پایین درآمدی جامعه که هیچ‌‌گونه پوشش بیمه‌ای ندارند تحت پوشش بیمه رایگان سلامت قرار می‌گیرند و از این طریق می‌توانند از مزایای داروی یارانه‌ای بهره‌مند شوند، چرا که اگر فردی بیمه نداشته باشد و دارای بیماری دیابت باشد مثلا باید انسولین حدود 40 هزار تومان را نزدیک به 400 هزار تومان تهیه کند. 

نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در ادامه افزود: بیمه سلامت باید با تکمیل بانک اطلاعاتی خود نسبت به آگاهی مردم از این موضوع اقدام کند، چرا که بیمه سلامت بر مبنای آزمون وسع انجام می‌شود تا اگر کسی بنا به دلایلی بیمه ندارد، رایگان تحت پوشش بیمه قرار گیرد.

گروه اقتصادی: آخرین گزارش اوپک نشان می‌دهد تولید نفت ایران در ماه مارس سال جاری میلادی با اندکی افزایش نسبت به ماه قبل از آن به 2 میلیون و 546 هزار بشکه در روز و قیمت نفت ایران با 19.36 دلار افزایش به 112.4 دلار در هر بشکه رسیده است؛ این در حالی است که در این مدت ایران همچنان با سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی روبه‌رو بوده است.

به گزارش «وطن‌امروز»، افزایش بی‌سابقه تقاضای نفت در بازار‌های جهانی و عدم عرضه متناسب از طرف کشور‌های نفتی باعث شد تا تولید نفت جهان که سال ۲۰۲۰ میلادی و درست در بحبوحه شیوع کرونا به حدود ۹۱ میلیون بشکه در روز رسیده بود، با افزایش تقاضا به 96.6 میلیون بشکه در روز برسد و رشدی حدود 6.2 درصدی را تجربه کند. 

تولید نفت ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی 1.98 میلیون بشکه در روز بوده است. این میزان اکنون به بیش از 2.5 میلیون بشکه افزایش یافته است. پیش از این نیز رئیس‌جمهور اعلام کرده بود تولید و صادرات نفت ایران افزایش داشته و در زمینه صادرات این رشد به ۴۰ درصد می‌رسد. این میزان تولید بعد از اجرای کامل بازگشت تحریم‌ها به اقتصاد ایران و با خروج یکجانبه آمریکا از برجام، در ۳ سال گذشته بی‌سابقه بوده است. در کنار این افزایش تولید، قیمت نفت خام سنگین ایران که یکی از نفت‌های شاخص در قیمت‌گذاری سبد اوپک به شمار می‌رود نیز با رشد همراه بوده و در سومین ماه از سال ۲۰۲۲ میلادی با افزایش حدود 19 دلاری در هر بشکه همراه شده است.  شایان ذکر است یکی از اهداف دولت سیزدهم از ابتدای روی کار آمدن، خنثی‌سازی تحریم‌ها و تقویت دیپلماسی اقتصادی بوده است. موضوع وابستگی درآمدهای دولت به فروش نفت، مساله‌ای نیست که در کوتاه‌مدت قابل تغییر باشد، بنابراین ضروری بود دولت‌ جهت مقابله با تحریم‌های ایالات متحده به سوی صادرات نفت از راه‌های مختلف و غیررسمی برود. بر اساس تخمین شرکت‌های ناظر بر صادرات و واردات نفت، صادرات نفت خام ایران در ماه‌های اخیر با وجود تحریم‌های آمریکا، برای نخستین‌بار در ۳ سال گذشته به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده است. شرکت‌های ناظر اعلام کرده‌اند بخش بیشتر صادرات نفت ایران به مقصد چین انجام می‌شود. پیش از این دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا درباره واردات نفت از ایران با چین صحبت کرده اما شرکت‌های چینی را برای این واردات تحریم نکرده است. پکن از آمریکا خواسته بود تمام تحریم‌های ایران را لغو کند و اعلام کرده بود با این تحریم‌ها مخالف است.

 

* ایران پنجمین کشور تولید‌کننده اوپک

ایران ماه آوریل ۲۰۲۱ (فروردین‌ماه ۱۴۰۰) جایگاه چهارمین تولیدکننده نفت اوپک را از کویت گرفته بود و از آن زمان تا مهرماه ۱۴۰۰ (اکتبر ۲۰۲۱) این جایگاه را حفظ کرده بود اما در ماه نوامبر یعنی آبان‌ماه، بار دیگر تولید نفت کویت از ایران پیشی گرفت و در جایگاه چهارم نشست و ایران به رتبه پنجم بازگشت.

در حال حاضر، کشورهای عربستان با تولید ۱۰ میلیون و ۲۶۲ هزار بشکه در روز، عراق با تولید ۴ میلیون و ۳۰۹ هزار بشکه در روز و امارات با تولید ۲ میلیون و ۹۸۳ هزار بشکه در روز، ۳ کشور بزرگ تولیدکننده نفت اوپک به شمار می‌روند. کویت با تولید ۲ میلیون و ۶۳۹ هزار بشکه در روز چهارمین تولیدکننده اوپک است. ایران، پیش از تحریم‌های آمریکا از سال ۲۰۱۸، سومین تولیدکننده‌ بزرگ نفت اوپک پس از عربستان و عراق بود.

ایران به طور متوسط در سال ۲۰۲۱ روزانه ۲ میلیون و ۳۹۲ هزار بشکه نفت و در سال ۲۰۲۰ روزانه یک میلیون و ۹۹۱ هزار بشکه نفت تولید کرده است. به این ترتیب ایران در سال ۲۰۲۱ به طور متوسط نسبت به سال پیش از آن ۴۰۱ هزار بشکه نفت در روز بیشتر تولید داشته است. ایران در سال ۲۰۱۹ روزانه ۲ میلیون و ۳۵۶ هزار بشکه، در سال ۲۰۱۸ روزانه ۳ میلیون و ۵۵۳ هزار بشکه و در سال ۲۰۱۷ روزانه ۳ میلیون و ۸۱۳ هزار بشکه نفت تولید کرده است.

ایران در ۳ ماهه چهارم سال ۲۰۲۱ روزانه ۲ میلیون و ۴۷۲ هزار بشکه نفت تولید کرده است؛  بر اساس گزارش اوپک، تولید نفت ۱۳ کشور عضو این سازمان در ماه مارس ۲۰۲۲ (اسفند ۱۴۰۰) ۲۸ میلیون و ۵۵۷ هزار بشکه در روز عنوان شده است که افزایش روزانه ۵۷ هزار بشکه‌‌ای نسبت به ماه فوریه را نشان می‌دهد. اوپک در ماه فوریه روزانه ۲۸ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت تولید کرده بود.

 

* ایران نفتش را گران‌تر کرد

به غیر از گزارش ماهانه اوپک که نشان‌دهنده افزایش بیش از 19 دلاری نفت سنگین ایران در یک ماه اخیر بود، پایگاه خبری اس‌اندپی گلوبال روز گذشته نوشت شرکت ملی نفت ایران قیمت رسمی تمام گریدهای نفت خام خود برای فروش در آسیا را 4.30 تا 4.50 دلار در هر بشکه افزایش داده است. شرکت ملی نفت ایران قیمت رسمی همه گریدهای نفت خام خود برای فروش در آسیا را  از ماه آوریل 4.30 تا 4.50 دلار در هر بشکه افزایش داده است.

این شرکت، قیمت رسمی نفت سبک ایران را 4.50 دلار در هر بشکه افزایش داده و به 9.20 دلار بالاتر از متوسط قیمت نفت عمان/دوبی رسیده است. در عین حال، قیمت نفت سنگین ایران و نفت «فروزان» 4.30 دلار در هر بشکه افزایش یافته و به ترتیب به 7.95 دلار و 8.05 دلار در هر بشکه بالاتر از متوسط قیمت نفت عمان/دوبی رسیده است. قیمت نفت «سروش» نیز با افزایش 4.40 دلاری 4.30 دلار بیشتر از نفت پایه عمان/ دوبی شده است.آمارهای «اس‌اند‌پی گلوبال» نشان می‌دهد افزایش قیمت‌های ماه مه، بالاترین میزانی است که تاکنون ثبت شده است. شرکت ملی نفت ایران، قیمت نفت خام خود برای فروش در حوزه دریای مدیترانه و شمال غرب اروپا را 1.35 تا 2.95 دلار در هر بشکه افزایش داده است. قیمت رسمی نفت سبک ایران برای فروش در ماه مه ‌در حوزه دریای مدیترانه و شمال غرب اروپا 2.95 دلار در هر بشکه افزایش یافته و به ترتیب به 3.15 دلار و 2.90 دلار در هر بشکه بالاتر از قیمت پایه نفت برنت رسیده است.

 

* ایران کمبود نفت در بازار‌های جهانی را جبران می‌کند؟

نماینده سابق ایران در اوپک گفت: در حال حاضر ایران با تمام توان در حال تولید و صادرات است اما وجود تحریم‌ها و کمبود در بازار موجب شده تا سیاست‌ها به سمت برداشت از ذخایر استراتژیک پیش برود. محمدعلی خطیبی با اشاره به صحبت‌های وزیر نفت در این باره که میزان صادرات نفت به قبل از تحریم‌ها بازگشته‌ است، اظهار کرد: با این تفاسیر ایران با تمام توان در حال تولید و صادرات است، با این حال میزان کمبود بازار تا آنجایی است که کشورهای صنعتی از ذخیره‌سازی‌های خود برداشت می‌کنند. نماینده سابق ایران در اوپک با بیان اینکه تحریم‌های روسیه موجب ایجاد شرایط نابسامان در بازار نفت شده است، ادامه داد: به‌جای تجدیدنظر روی تحریم‌ها، سیاست‌گذاری برداشت از ذخایر استراتژیک تبیین شده است، نمی‌توان عدد دقیقی برای کمبود بازار اعلام کرد، برخی کشورها مقید به اجرای تحریم‌ها نیستند، آمریکا که خود نفت روسیه را تحریم کرده اما کماکان واردکننده آن نیز هست.

خطیبی با بیان اینکه ایران نیز در شرایطی توانست میزان صادرات خود را افزایش بدهد و به عدد قبل از تحریم‌ها بازگردد که تحریم‌ها هنوز لغو نشده است، گفت: در شرایط تحریم نیز کشورهایی وجود دارند که به دنبال برطرف کردن نیازهای خودشان هستند. با توجه به این شرایط نمی‌توان عدد دقیقی را اعلام کرد اما پیش‌بینی می‌شود که در حال حاضر حدود ۲تا ۳ میلیون بشکه کمبود در بازار وجود داشته باشد.

***

گروه سیاسی: مذاکرات ایران و ۱+۴ که از فروردین سال گذشته آغاز شده هنوز به سرانجام روشنی نرسیده است؛ مذاکراتی که فراتر از موضوع بازگشت آمریکا به برجام به عنوان سنجه‌ای برای قرائت‌های مختلف از سیاست خارجی و استراتژی مطلوب در مواجهه با فشارهای خارجی نیز مورد بحث و ارزیابی قرار می‌گیرد. تغییر تیم مذاکره‌کننده ایران به موازات تغییر دولت در تهران باعث شد تا بار دیگر فضای رقابت‌های جناحی بر سر مذاکرات خارجی سایه بیندازد. از همین رو همزمان با آغاز دور ششم مذاکرات ایران و ۱+۴ در وین، جریانات اصلاح‌طلب و غربگرا تمام اهتمام خود را بر بازنمایی تصویر شکست در مذاکرات جدید گذاشتند. جریانی که شکست دیپلماتیکش در دوره‌ای 8 ساله باعث عبرت‌گیری دیگر کشورها درباره مذاکره و مواجهه با پیشنهادهای آمریکا شده بود بار دیگر و پس از ترک پاستور به دنبال آن بود تا رویه شکست‌خورده خود را به عنوان سندی از موفقیت و فهم مناسبات جهانی تثبیت کند. در چنین فضایی دولت سیزدهم که از ابتدا بارها تاکید کرده بود دیپلماسی را به مذاکرات هسته‌ای محدود نمی‌کند و دنبال گروگان‌گیری اقتصادی برای برجام نیست با یک فشار رسانه‌ای هدفمند برای تضعیف رویه سیاست خارجی مواجه شد. تیم جدید مذاکره‌کننده برخلاف تیم سابق توافق به هر قیمت را توافقی ارزشمند نمی‌دانست و بر پیگیری شروط رهبر انقلاب و دفاع از حقوق ملت ایران تاکید داشت و به همین خاطر بر مباحثی همچون «تضمین» و «رفع تمام تحریم‌های مرتبط به پرونده هسته‌ای» تاکید داشت. این موضع مقتدرانه اما چندان باب میل جریان غربگرا نبود، آنها سوای از رقابت سیاسی با جریانات انقلابی اساسا دیپلماسی موفق را دیپلماسی منفعلی می‌دانند که بیشترین داده را در برابر کمترین ستانده داشته باشد؛ استراتژی شناخته‌شده‌‌ای که معتقد است برای «تنش‌زدایی» باید آماده امتیاز دادن در هر سطحی بود تا از شکل‌گیری تنش جلوگیری شود، به همین خاطر چندان عجیب نبود که اصلاح‌طلبان روایت‌شان از مذاکرات هسته‌ای را به سرعت تغییر دهند. آنها که پیش از این تاکید داشتند اجازه توافق به دولت روحانی داده نشده تا امتیاز این توافق به دولت رئیسی برسد حالا معتقد بودند اساسا تیم مذاکره‌کننده دولت سیزدهم تمایلی به توافق ندارد و طرفدار تنش است؛ تناقضی که هیچگاه از سوی هیچ اصلاح‌طلبی پاسخ داده نشد تا بیش از پیش نگاه جناحی جریانات غربگرا در تحلیل مناسبات سیاست خارجی نمایان شود.

در چنین فضایی فرمایشات روز سه‌شنبه رهبر حکیم انقلاب اسلامی در جمع کارگزاران نظامی فضای کلی حاکم بر مشی سیاست خارجی دولت سیزدهم را روشن کرد. تایید مذاکره‌کنندگان در کنار تاکید بر خطوط قرمز و شرط‌های ایران بیانگر نگاه ملی به موضوع مذاکرات و مشروط خواندن ادامه تایید مذاکره‌کنندگان به نتیجه مطلوب و عدم خروج از خطوط قرمز کشورمان بود. رهبر انقلاب در بخشی از سخنرانی‌شان با اشاره به موضوع مذاکرات هسته‌ای و جهت‌گیری خوب دیپلماسی کشور تأکید کردند: مسؤولان مطلقا معطل مساله هسته‌ای نشوند و بر اساس واقعیات کشور به برنامه‌ریزی و اقدام برای حل مشکلات بپردازند. ایشان مسؤولان مذاکرات را انقلابی، متدین و پر جد و جهد خواندند و افزودند: وزیر امور خارجه و مسؤولان مذاکره‌کننده گزارش‌های دقیقی را به مراکز داخلی می‌دهند. نقد و اظهار نظر درباره عملکرد آنها هم ایرادی ندارد به شرط اینکه از سوءظن و بدبینی دور باشد و همچنانکه بارها گفته‌ام موجب تضعیف عناصر میدان و ناامیدی مردم نشود. رهبر انقلاب با ابراز خرسندی از مقاومت هیأت مذاکره‌کننده در مقابل زورگویی‌ها و زیاده‌خواهی‌ها گفتند: طرف مقابل که بدعهدی کرد و از برجام خارج شد الان احساس درماندگی و بن‌بست می‌کند اما نظام اسلامی که با اتکا به مردم از مشکلات زیادی عبور کرده، از این مرحله هم عبور خواهد کرد.

 

* تأیید تیم مذاکره‌‌کننده در میانه مذاکرات

«انقلابی»، «متدین» و «پر جد و جهد» خواندن تیم مذاکره‌کننده ایرانی از سوی رهبر انقلاب گواهی روشن از صدق مذاکره‌کنندگان برای حصول منافع ملت ایران در مقابل زیاده‌خواهی‌های آمریکا است. این حمایت به‌عنوان بزرگ‌ترین سرمایه معنوی تیم مذاکره‌‌کننده کشورمان در فضایی که فشارهای داخلی و خارجی توأمان برای سست کردن موضع طرف ایرانی وجود دارد امتیازی قابل توجه برای علی باقری و تیم همراه وی است که باید به بهترین شکل از آن بهره برد.

البته نباید این مساله را نادیده گرفت که رهبر انقلاب همواره حمایت از دولت‌ها را به عنوان یک استراتژی ثابت در دستور کارشان قرار داده‌اند و تلاش کرده‌اند با حمایت‌های‌شان دست دولت‌ها را برای پیشبرد اهداف‌شان باز بگذارند. حمایت از تیم مذاکره‌‌کننده ایرانی نیز در این باره برخلاف قاعده مرسوم نبوده است؛ آنچنان که آبان سال 92 و همزمان با آغاز مذاکرات ایران و 1+5 نیز ایشان در موضعی حمایتی از مسؤولان وقت وزارت امور خارجه فرمودند: «هیچ‌کس نباید این مجموعه مذاکره‌کنندگان ما را با مجموعه شامل آمریکا - همان 6 دولت، به‌اصطلاح 5 به‌علاوه یک - سازشکار بداند، این غلط است، اینها مأموران دولت جمهوری اسلامی ایران هستند، اینها بچه‌های خودمان هستند، بچه‌های انقلابند، یک مأموریتی را دارند انجام می‌دهند. کار سختی هم هست که بر عهده اینها است، دارند با تلاش فراوان آن کاری را که بر عهده آنها است انجام می‌دهند». ایشان تیرماه سال94 در اوج مذاکرات تیم سابق با طرف خارجی در موضع حمایت‌آمیز دیگری فرمودند: «بنده هیأت مذاکره‌کننده را - همین دوستانى که این مدت این زحمات را بر دوش گرفته‌اند - هم امین می‌دانم، هم غیور می‌دانم، هم شجاع می‌دانم، هم متدین می‌دانم؛ این را همه بدانند». به همین جهت حمایت رهبر انقلاب از مذاکره‌کنندگان را باید بخشی از موضع و باور ایشان به جریاناتی دانست که در برهه‌های مختلف مسؤولیت را بر عهده دارند. با این حال تاکید ایشان بر اینکه «مسؤولان مذاکره‌کننده گزارش‌های دقیقی را به مراکز داخلی می‌دهند» موید این نکته است که مذاکره‌کنندگان فعلی بالاترین تعامل و هماهنگی را با داخل داشته و به شکل سرخود و پشت‌پرده‌ مذاکرات را جلو نمی‌برند؛ مساله‌ای که برخلاف مذاکرات پیشین ضمن آنکه صدایی واحد را از ایران به گوش غرب می‌رساند، مانع از آن می‌شود که دولت خود را در تقابل با دیگر نهادهای کشور قرار دهد. در همین چارچوب رضایت رهبری از تیم مذاکره‌کننده را می‌توان امیدبخش برای حراست از منافع ملت ایران دانست.

 

* ضرورت توجه به خطوط قرمز و شرط‌های ایران

عدم عقب‌نشینی از حقوق ملت ایران و دفاع از توانمندی‌های هسته‌ای کشورمان از جمله خطوط ثابتی است که همواره از سوی رهبر انقلاب مورد تاکید قرار گرفته است. ایشان به موازات تاکید همیشگی بر این مهم، بر محدود نشدن راهبردهای مدیریتی کشور به توافق خارجی تاکید داشته‌اند. معظم‌له در همین زمینه در سخنرانی اخیر‌شان نیز با اشاره به اینکه «مسؤولان مطلقا معطل مساله هسته‌ای نشوند» بار دیگر ضروری بودن این گزاره در نظام تصمیم‌گیری کشور را ثابت کردند. هر چند رسانه‌های ضدانقلاب تلاش کردند با خطی قدیمی این موضع رهبر انقلاب را به‌ عنوان نشانه‌ای از عدم تمایل ایران به توافق و شکست مذاکرات هسته‌ای بازنمایی کنند اما حداقل تجربه 8 ساله دولت روحانی بخوبی این واقعیت را ثابت کرد که پیگیری مذاکرات و تلاش برای نیل به توافق نیز در سایه کارآمدی داخلی و توانایی برای اداره کشور در شرایط پابرجایی تحریم‌ها قابل حصول است. مادامی که معطل ماندن برای توافق، کشور را به سمت اضطرار پیش ببرد نمی‌توان امیدی به یک توافق مطلوب داشت و طرف مقابل با علم به شرایط داخلی کشور حتی برای زمین زدن تعهدات حداقلی خود نیز تعلل نخواهد کرد. به همین خاطر با توجه به سخنرانی آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در جمع کارگزاران نظام، ضرورت توجه به خطوط قرمز و شرط‌های ایران در کنار حمایت رهبر انقلاب از تیم مذاکره‌کننده به ‌عنوان استراتژی کشور در مواجهه با پرونده هسته‌ای قابل فهم است. به عبارت دیگر تحقق خطوط قرمز و شروط ایران در توافق احتمالی تنها در سایه اداره صحیح کشور قابل تحقق است.

گروه سیاسی: الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان در نشست اعلام نتایج عملکرد دولتش در 3 ‌ماه نخست سال میلادی، خبر داد کریدور جدید بین‌المللی از طریق ایران ساخته خواهد شد تا آذربایجان را به نخجوان متصل کند. 

پیش از این علی‌اف بهمن سال گذشته در مصاحبه با یک رسانه ارمنستانی اعلام کرده بود: «ما با هر 4 کشور همسایه ارتباط انرژی داریم و اکنون روی پروژه جدیدی کار می‌کنیم و در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد یک خط جدید از طریق کریدور زنگزور از آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان و از آنجا به ترکیه و ایران هستیم».

علی‌اف گفته بود: «کریدور زنگزور فقط مختص راه‌آهن، جاده و حمل‌و‌نقل هوایی نیست؛ کریدور زنگزور در صادرات منابع انرژی نقش خواهد داشت. ما یک خط جدید برای تأمین برق جمهوری خودمختار نخجوان که بخشی جدایی‌ناپذیر از آذربایجان است و از آنجا به بازارهای خارجی و بعد از ترکیه به اروپا خواهیم داشت. یک خط نیز از گرجستان و ترکیه می‌گذرد. افزایش صادرات اهمیت راهبردی ما را افزایش می‌دهد و ارز بیشتری برای ما به ارمغان می‌آورد».

«زنگزور» نام منطقه‌ای در قره‌باغ است که در عهدنامه گلستان از ایران جدا شد و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به ‌عنوان بخشی از استان سیونیک ارمنستان به حساب می‌آمد. پس از جنگی که ۲ سال قبل بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان رخ داد، جمهوری آذربایجان کنترل این منطقه را در اختیار گرفت. 

علی‌اف در حالی خبر از مشارکت ایران در ایجاد کریدور بین جمهوری آذربایجان و نخجوان می‌دهد که آبان پارسال اعلام کرده بود این مسیر ارتباطی در خاک آذربایجان احداث خواهد شد. منظور علی‌اف از اینکه زنگزور در خاک جمهوری آذربایجان احداث خواهد شد، استفاده از مناطقی بود که در طول جنگ با ارمنستان، به ‌عنوان خاک آذربایجان آزاد شده بود. 

علی‌اف گفته بود: در جریان توافق آتش‌بس با ارمنستان و طبق مفاد آن، بر سر یک مسیر زمینی برای اتصال جمهوری خودمختار نخجوان به جمهوری آذربایجان توافق شده است. 

این در حالی بود که پس از اظهارات علی‌اف مبنی بر اینکه زنگزور در خاک جمهوری آذربایجان احداث خواهد شد، «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان ضمن اعلام مخالفت خود با این طرح اظهار کرد: تلاش رئیس‌جمهور آذربایجان برای وجه‌تشابه بین افتتاح مسیرهای حمل‌و‌نقل منطقه‌ای و کریدور لاچین هیچ ارتباطی با مذاکرات انجام شده و بیانیه‌های امضا شده در این زمینه تا امروز ندارد و برای ارمنستان غیرقابل قبول است. تلاش جمهوری آذربایجان در آن مقطع برای استفاده از خاک ارمنستان، علاوه بر اینکه به طور مستقیم تمامیت ارضی ارمنستان را تهدید می‌کرد، مرزهای سرزمینی ایران را نیز در معرض خطر قرار می‌داد. 

اگر طرح اولیه جمهوری آذربایجان برای ایجاد ارتباط با نخجوان به سرانجام می‌رسید، علاوه بر اینکه منافع ایران در کریدور شمال- جنوب را به خطر می‌انداخت، عملا می‌توانست به حضور ناتو و رژیم صهیونیستی در آن سوی مرز جمهوری اسلامی ایران بینجامد. 

چنانکه رهبر انقلاب نیز در همان ایامی که علی‌اف خبر از احداث کریدور زنگزور داد، نسبت به امنیت مرزهای بین‌المللی هشدار دادند و فرمودند: «دو طرف باید به مرزهای بین‌المللی تجاوز نکنند و تروریست‌ها هم نباید در نزدیکی مرزهای ما مستقر شوند. گزارش‌هایی در این زمینه وجود دارد که اگر احساس خطر شود قطعا برخورد خواهد شد و نباید به مرزها نزدیک شوند».

حالا با گذشت چند ماه، الهام علی‌اف از نقشه‌ای که ابتدا در سر داشت عقب‌نشینی کرده و به همکاری موثر با ایران رو آورده و طرح جدیدی را دنبال می‌کند که حضور ایران در احداث دالان ارتباطی جدید بین جمهوری آذربایجان و نخجوان و ترکیه را در پی خواهد داشت. ساخت بزرگراهی برای اتصال جمهوری آذربایجان از ایران به نخجوان، از جمله قرارداد‌هایی بود که اسفند پارسال میان رستم قاسمی، وزیر راه‌و‌شهرسازی و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان امضا شد. 

رئیس‌جمهور روسیه از فروپاشی ساختار حاکم بر جهان تک‌قطبی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به وجود آمده بود سخن گفت. ولادیمیر پوتین در سخنرانی روز سه‌شنبه خود همچنین از بن‌بست مذاکرات مسکو و کی‌‌یف خبر داد. 

او ابتدا ابراز امیدواری کرد که روسیه و بلاروس به‌رغم سنگین‌ترین تحریم‌های تاریخ برای محصولات خود بازارهایی پیدا خواهند کرد. سپس درباره موج‌های جدید مهاجرت به سوی کشورهای اروپایی هشدار داد. 

از نظر رئیس‌جمهور روسیه عملیات نظامی ویژه این کشور در اوکراین بر اساس برنامه‌ریزی پیش می‌رود و این کشور دنبال به حداقل رساندن تلفات است. 

او بار دیگر بر اهداف اعلامی عملیات در اوکراین یعنی برخورد با نئونازی‌ها در اوکراین و محدود کردن قابلیت‌های نظامی همراه با نابودی تاسیسات نظامی این کشور متحد ناتو تاکید کرد. 

سپس هدف اصلی را کمک به مردم دونباس [شرق اوکراین] دانست که مقامات کی‌یف تحت فشار غرب با نقض توافق صلح مینسک آنها را تحت آتش سنگین قرار داده بودند. 

پوتین با این حال ضمن اذعان به این موضوع که زمان پایان عملیات روسیه در اوکراین به شدت عملیات نظامی بستگی دارد اعتراف کرد که دولت کی‌یف از توافقات دوجانبه نشست استانبول سرپیچی کرده و بر این اساس مذاکرات دو طرف به بن‌بست رسیده است. 

رئیس‌جمهور روسیه سپس با کنایه به آمریکایی‌ها گفت: «بسیاری می‌گویند که آمریکا آماده جنگ تا آخرین اوکراینی بوده و این چیزی است که دارد اتفاق می‌افتد». 

پوتین ادامه داد: «وضعیت کنونی جهان سخت‌تر از چیزی است که در دوران جنگ سرد بوده و یک کشور نمی‌تواند بر تمام جهان سیطره پیدا کند. امروز سیستم تک‌قطبی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به وجود آمده بود، در حال فروپاشی است». 

***

مادورو: تحریم‌های ضد روسی، آغاز جنگی بزرگ است

رئیس‌جمهور ونزوئلا حمله به فرهنگ روسیه و ورزشکاران این کشور از سوی کشورهای غربی به بهانه عملیات نظامی در اوکراین را «فاشیسم خالص» خواند. به گزارش تاس، نیکلاس مادورو این اظهارات را در کنفرانس بین‌المللی جنگ با فاشیسم انجام داد که به مناسبت بیستمین سالگرد تلاش برای کودتای آمریکایی علیه هوگو چاوز، رئیس‌جمهور سابق این کشور برگزار شده بود. او در تایید اظهارات «تانیا دیاز» نماینده پارلمان ونزوئلا که گفت روسیه قربانی «سانسور جهانی» شده و ورزش و فرهنگ این کشور زیر حملات غربی‌هاست، گفت: «این یک فاشیسم خالص است. غرب در حال هماهنگ کردن تلاش‌ها در راستای جنگ بزرگ اقتصادی، دیپلماتیک و سیاسی علیه روسیه است. این را از سوی ونزوئلا می‌گوییم. آنها (غربی‌ها) به‌دنبال جنگ هستند تا روسیه را تکه‌تکه کنند و به امیدی که برای ایجاد جهانی چندقطبی وجود دارد، خاتمه دهند».

***

گروه فرهنگ و هنر: ۲ سال و اندی است همه فعالیت‌های فرهنگی - هنری متأثر از شیوع ویروس کرونا در کشور، شرایطی بحرانی را سپری کرده‌اند و بدون‌شک حوزه نشر و کتاب در این میان یکی از آسیب‌پذیرترین حوزه‌های فرهنگی- هنری کشور در این مدت بوده است، چرا که ناشران و کتابفروشان پیش از شیوع ویروس کرونا هم با مشکلات بسیاری همچون پایین آمدن سرانه مطالعه، گرانی کاغذ، هزینه‌های سنگین چاپخانه‌ها و... دست و پنجه نرم می‌کردند که با شیوع ویروس کرونا این مشکلات چند برابر شد. به زعم بسیاری از کارشناسان فرهنگی، وضعیت نشر کشور در دوران کرونا به فاجعه‌بارترین شرایط خود در سال‌های اخیر رسیده است. از سویی در همان روزهای نخست شیوع ویروس کرونا، ناشران خصوصی و فعالان حوزه نشر چشم امیدشان به برپایی نمایشگاه سالانه کتاب تهران در اردیبهشت‌ سال 99 بود تا طبق روال هر ساله بتوانند نفسی تازه کنند و از خطر ورشکستگی تا مدتی فاصله بگیرند اما بنا بر دستورالعمل‌های ستاد ملی مبارزه با کرونا، برپایی نمایشگاه کتاب تهران همچون روال هر ساله آن مقدور نبود و عملا اردیبهشت سال 99 خبری از برپایی نمایشگاه کتاب تهران نشد. مسؤولان برپایی نمایشگاه از همان زمان هر چند وقت یک بار اعلام می‌کردند منتظر بهبود شرایط شیوع ویروس کرونا در کشور هستند تا نمایشگاه کتاب تهران را طبق روال در مصلای تهران برگزار کنند اما این اتفاق تا پایان سال 99 هم رخ نداد که تنها علتش پیچیده‌تر شدن شرایط کرونایی در کشور بود. اما از همان اواسط سال 99 بسیاری از مسؤولان حوزه فرهنگ و فعالان حوزه نشر به این باور رسیدند که شرایط کرونایی کشور پیچیده‌تر از آن است که امکان برپایی فیزیکی نمایشگاه کتاب در سال 99 وجود داشته باشد و از سویی هر چه می‌گذشت شرایط کسب‌‌‌و‌کار ناشران سخت‌تر از قبل می‌شد، بنابراین مسؤولان نمایشگاه کتاب تهران صحبت از برپایی نمایشگاه مجازی کتاب به میان آوردند و آن را یکی از گزینه‌های جدی برای جایگزینی نمایشگاه سالانه کتاب تهران عنوان کردند؛ اتفاقی که با توجه به غیرقابل پیش‌بینی بودن وضعیت کرونا در ایران با استقبال ناشران و مخاطبان حوزه کتاب مواجه شد. اعلام برپایی مجازی نمایشگاه کتاب تهران در آن ایام تنها گام نخست این اتفاق محسوب می‌شد، زیرا همه بخوبی به این موضوع آگاه بودند که بسترسازی برای برپایی نمایشگاه کتاب تهران به صورت مجازی سخت‌ترین مرحله آن برای پرمخاطب‌ترین رویداد فرهنگی کشور به شمار می‌رود. به هر حال با همه فراز‌و‌نشیب‌ها، نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران اواخر سال 99 برگزار شد و همان‌طور که قابل پیش‌بینی بود، سایت میزبان نمایشگاه مجازی کتاب در روزهای نخست با کندی شدید یا قطعی در برخی مواقع مواجه شد اما به هر حال پس از گذشت چند روز کارکرد سایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران روی غلتک افتاد و تقریبا تا پایان برپایی نمایشگاه با کمترین مشکلات ساختاری پذیرای مخاطبان و ناشران بود؛ حال بماند که پس از پایان نمایشگاه مجازی کتاب تهران بسیاری از مخاطبان همچنان منتظر دریافت آثار خریداری شده خود از ناشران بودند که این مشکل به خاطر حجم بالای سفارشات مخاطبان و مشکلات ساختاری اداره پست تا حدودی قابل هضم بود. به هر حال نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با همه حرف و حدیث‌هایش با رضایت نسبی مخاطبان و ناشران به کار خود پایان داد. این اتفاق در سال 1400 هم رخ داد و دومین نمایشگاه کتاب مجازی تهران در غیاب نمایشگاه فیزیکی برپا شد و حالا همه منتظر آغاز فیزیکی نمایشگاه کتاب 1401 در اردیبهشت‌ماه سال جاری هستند. 

همچنین در بازدید کمیته ایمنی و انتظامی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از مصلای امام خمینی(ره) بر اهمیت ویژه موضوع ایمنی و انتظامی برای ستاد اجرایی این دوره از نمایشگاه تاکید شد. حسین صفری، مدیر کمیته اجرایی و پشتیبانی نمایشگاه ضمن تاکید بر اهمیت ویژه موضوع ایمنی و انتظامی برای ستاد اجرایی این دوره از نمایشگاه گفت: ستاد برگزاری نمایشگاه برای تأمین ایمنی و انتظامی در طول برگزاری نمایشگاه با مجموعه‌ها و سازمان‌های عضو کمیته ایمنی و انتظامی همکاری کاملی خواهد داشت. مدیر کمیته اجرایی و پشتیبانی نمایشگاه بیان کرد: جانمایی اولیه‌ای از استقرار نیروهای امدادی، انتظامی و ایمنی در محوطه و داخل سالن‌ها انجام شده است که در اختیار نمایندگان هر بخش قرار خواهد گرفت تا پس از بررسی، نظر نهایی خود را اعلام کنند. سعی می‌کنیم در همه بخش‌ها و محوطه‌های نمایشگاه از ضلع شمالی تا ضلع جنوبی مصلای امام خمینی(ره) چیدمان غرفه داشته باشیم. صفری افزود: همچنین در داخل سالن‌ها برای حضور نیروهای آتش‌نشانی، امدادی و اورژانس پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است که این جانمایی‌ها باید کارشناسی و مورد بازدید دقیق دستگاه‌ها قرار گیرد تا بر اساس آن درباره استقرار این بخش‌ها جمع‌بندی شود. وی ادامه داد: ستاد مدیریت بحران ویژه نمایشگاه باید تشکیل شود و نمایندگان کمیته ایمنی و انتظامی در طول برگزاری نمایشگاه در این ستاد حضور داشته باشند. همچنین ستاد اجرایی نمایشگاه و مصلای امام خمینی(ره) باید بر موضوعات مختلفی همچون غرفه‌بندی‌ها، سیستم برق، نحوه فعالیت و ارائه مواد غذایی و... نظارت و به صورت روزانه این موارد را رصد کنند. حسین صفری در پایان گفت: مانوری در محوطه و سالن‌های مصلای امام خمینی(ره) هفتم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ با حضور تمام دستگاه‌های عضو کمیته ایمنی و انتظامی انجام خواهد شد. 

همچنین برای ناشران و غرفه‌داران آموزش اطفای حریق با حضور آتش‌نشانی پیش‌بینی کرده‌ایم. در حالی که اعلام شده است سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» از بیست‌ویکم تا سی‌ویکم اردیبهشت به صورت فیزیکی در مصلای امام خمینی(ره) برگزار می‌شود اما شنیده‌ها از احتمال  برپایی نمایشگاه در شهر آفتاب حکایت دارد.

مهدی طاهرخانی: از بارسا شروع می‌کنم تا به پرسپولیس برسم؛ ۲ تیم با وضعیتی کاملا متفاوت از هم. یکی در اسپانیا با کومان تا خط پایان رفت و عملا در میانه فصل قید جام را زد، دیگری در لیگ ایران شانس اصلی جام بود اما حالا... 

مربی موثر است. بیش از آنکه ما می‌بینیم و حس می‌کنیم. فراتر از آنچه حتی تصور می‌کنیم. بازیکنانی مثل دمبله، ترشتگن، آراخوئو و لوک دی یونگ را در زمان کومان با وضعیت فعلی قیاس کنید. تعجب نکنید این معجزه مربی است که نخست با اعتماد روی ذهن بازیکنانش اثر می‌گذارد، سپس کار به امور فنی می‌رسد. تصور کنید در زمان کومان، بارسا از لوانته عقب می‌افتاد. داور 3 بار به ضررش پنالتی می‌گرفت. لوک دی یونگ مدت‌ها هو می‌شد. اما حالا یک کاردان در راس کار است و حتی رئالی‌ها هم از دیدن این حجم از تغییر لذت می‌برند. هر کس به شما آدرس غلط بدهد مقصر خودتان هستید که باور می‌کنید. شاید یک گلر خوب نقش 60 درصدی در موفقیت یک مجموعه داشته باشد اما من می‌گویم نقش سرمربی 200 درصد است. 

هوادار پرسپولیس عصبی است و به دنبال جواب می‌گردد اما چه کسی حقیقت ماجرا را می‌داند؟ بهتر است از لیگ‌های گذشته شروع کنیم. روزهایی که تیم برانکو و یحیی حقیقتا خوب نبودند اما کمتر تیمی موفق به باز کردن دروازه‌شان می‌شد. آنها آنقدر در 50 متر زمین خودی مطمئن ظاهر می‌شدند که کمتر تیمی برابرشان رویای پیروزی را در سر می‌پروراند. 

 دلیلش هم کاملا مشخص بود. برانکو قبل از ساختن جلوبندی، سراغ خط دفاع و شاسی تیمش رفت. خریدهای درست، انتخاب‌های اصولی و اعتماد، موجب شد همان شجاع خلیل‌زاده پراشتباه ناگهان تبدیل به ستون اصلی تیم شود. سیدجلال با وجود سن بالا، همچون جواهر ظاهر شد. بعد از برانکو کنعانی آمد و او هم همین مسیر را رفت. وقتی یحیی آمد، با رفتن شجاع و بیرو، باز هم با وجود سیدجلال آماده و کنعانی و لک تازه‌وارد، پرسپولیس این برتری ویژه را حفظ کرد. آنها در بدترین روزهای‌شان هم بد گل نمی‌خوردند؛ خبری از اشتباهات فردی در زمین خودی نبود. 

 

* روزهای روشن خداحافظ

اما حالا وضعیت کاملا متفاوت است. با رفتن شجاع و کنعانی نوبت به آزمون مهم یحیی رسید. او برخلاف برانکو یک چیز را نداشت، اعتماد به بازیکنی که خودش آورده است. مگر می‌شود 24 هفته لیگ و 3 هفته حذفی، او 2 هفته متوالی یک ترکیب ثابت را تست نکند؟ تردید نکنید اگر هنانوف از روزی که فیکس شد، ثابت در پستش می‌ماند و با هر اشتباهی یا بدون اشتباه روی نیمکت پرچ نمی‌شد، حالا یک مدافع با اعتماد به نفس استاندارد را پرسپولیس داشت. هنانوف از لحاظ فنی، بهترین مدافعی بود که یحیی آورد. فرجی، نعمتی و ابراهیمی، هیچ کدام در استانداردهای پرسپولیس موفق ظاهر نشدند اما اگر هر یک از اینها به هر ترتیبی تا انتها کنار هنانوف فیکس می‌ماند، تردید نکنید در این برهه لیگ و حذفی آنها ۲ مدافع با اعتماد به نفس عالی داشتند. 

 نمونه دم‌دستی می‌خواهید همین حسین حسینی، سیاوش یزدانی و مردامند در استقلال. ۳ بازیکنی که فصول گذشته به واسطه تغییرات زیاد، اعتماد به نفس لازم را نداشتند و مرتب هر یک اشتباه می‌کردند چون می‌دانستند یک نفر بیرون است که جانشین‌شان می‌شود اما مجیدی این فصل به هر ۳ آنها گارانتی ثابت بودن را داد. نتیجه را هم همه دیدند. مجیدی از الگوی برانکو استفاده کرد اما یحیی و مطهری به دنبال کشف رازهای بزرگ بودند! سادگی فوتبال را فراموش کردند و خواستند اثبات کنند، کشفیات‌شان حتما موجب ارتقای فوتبال پرسپولیس می‌شود. نتیجه حالا پیش روی‌شان است.

راز اول موفقیت این است؛ سرمربی خیلی سریع و فوری به بازیکنان استانداردش می‌رسد و سپس تنها وظیفه‌ای که دارد، دادن اعتماد به نفس به آنهاست. به غیر از ترابی، امیری و سرلک که حقیقتا می‌دانستند در هر حالتی ثابت هستند، این وضعیت برای کدام بازیکن وجود داشت؟ یحیی که پیش‌تر در ذوب و پدیده، ده‌ها جوان و ستاره به فوتبال ایران معرفی کرد، از خودش بپرسد بعد از ۳ فصل در پرسپولیس چه کسی را معرفی کرده است؟ لک که بهترین خریدش بود را عملا به واسطه همین اشتباهات نابود کرد. خریدهای خودش را قابل ندانست. مهدی عبدی بهترین استعداد خط حمله لیگ برتر را ببینید که چگونه یک خط در میان خوب و بد می‌شود و حالا همه از او ناامید شده‌اند. پای خبرنگاران را به بهانه کرونا بیش از ۲ سال از تمرین بریدند اما آنهایی که گوش و چشم ما بودند چقدر از عملکرد خوب شریفی، عمری و پیش‌تر سعید حسین‌پور گفتند. اصلا چه شدند آنها؟ 

اینکه چرا به جوان‌ها بازی نرسید را به حساب ترس یحیی و تکرار تجربه اول در پرسپولیس در سال 90 می‌دانیم و به واسطه دو قهرمانی متوالی او با پرسپولیس در این باره، او را قضاوت نمی‌کنیم. او عقیده دارد برعکس ذوب و پدیده نمی‌شود در پرسپولیس به جوان بها داد. پرسش اما این است: چرا اعتماد به نفس لازم را به همان‌هایی که خودش آنها را خرید و انتخاب کرد، نداد؟ 

فوتبال برخلاف همه تاکتیک‌های پیچیده و رمز و رازهایش برای پیروزی، دست آخر در نتیجه‌گیری یک بازی ساده است. نباید اشتباه کنی. پرسپولیس اما برابر آلومینیوم نه یک بار که چندین مرتبه اشتباه مرگبار در خط دفاعی خود داشت. 

هواداران قرمز ابتدای دهه 90 را به خاطر دارند. هنوز برانکو نیامده بود و خریدهای عجیب و غریبی درون دروازه این تیم دیده می‌شد. همه هم بدون استثنا ناکام. چقدر راحت با ۲ اشتباه قرمزها دریبل دوطرفه به آن دوران زدند. 

در این برهه این پرسش که یحیی بماند یا برود هیچ اهمیتی ندارد، هر کس سرمربی این تیم در فصل آتی باشد باید بداند قهرمانی حاصل نمی‌شود جز با جذب یک دروازه‌بان بزرگ و امتحان پس داده و خط دفاعی‌ای که در طول 30 بازی روی هم رفته 3 اشتباه بزرگ هم نمی‌کند. بله 6 بازی مهم و سرنوشت‌ساز از لیگ مانده و شاید اتفاقات به‌گونه‌ای رقم بخورد که کمتر کسی آن را باور دارد اما بهتر است پرسپولیس فارغ از خوش‌خیالی که طبیعتا ریشه در خوش‌شانسی محض دارد، از همین امروز، خریدهای بزرگش را شروع کند. اگر قهرمان شدند که بهتر اما اگر روند این تیم همچنان ناامید‌کننده بود، دست‌کم آن روز زودتر از سایرین فکر بازگشت را کرده‌اند.