رضا موسایی*: آمایش سرزمین، ارزیابی نظام‌مند عوامل طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... به منظور یافتن راهی برای تشویق و کمک به جامعه بهره‌برداران در انتخاب گزینه‌های مناسب برای افزایش و پایداری توان سرزمینی جهت برآورد نیازهای جامعه است. از مهم‌ترین خصوصیات این نگاه، جامع‌نگری، کیفیت و سازماندهی فضایی آن است؛ پایدارترین آرایشی که به 3 مؤلفه مهم جمعیت، سرمایه و منابع طبیعی و محیطی یک منطقه یا سرزمین ختم می‌شود. ‌آمایش سندی است که برای تحقق توسعه پایدار، مجموعه اهـداف، راهبردهـا، سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی بخش‌های دولتی و غیردولتی را در ابعـاد اقتصـادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و کالبدی دربر می‌گیرد؛ این برنامه در چارچوب چشم‌انداز اهداف توسعه ملی، بـا رویکـردی توسعه‌گرا، مشارکت‌جو و انعطاف‌پذیر تهیه می‌شود. مقوله آمایش سرزمینی به ‌عنوان تلفیقی از 3 علم اقتصاد، جغرافیا و جامعه‌شناسی و به ‌عنوان تبیین درازمدت توسعه و پیشرفت بر اساس چند مرحله اساسی‌ است که شامل «‌تدوین اصلی‌ترین جهت‌گیری‌های توسعه بلندمدت کشـور از منظـر آمـایش سرزمین در فرآیند نگاه از بالا به توسعه ملی و تعیین و تبیین بازتاب‌های سـرزمینی آن»، «تعیین امکانات، قابلیت‌ها، موانع و تنگناهای تعیین‌کننده تخصص‌ها و عملکردهای مناطق در یک نگاه از پایین به سطح ملی» و «تلفیق ۲ فرآیند نخست در برخورد با بخش‌های اقتصـادی و ایجاد هماهنگی‌های بین‌منطقه‌ای و بین‌بخشی و بخشی - منطقه‌ای و تصویر بازتاب‌های سـرزمینی مرحله توسعه‌یافتگی بخش‌های مختلف در سطح ملی» است. عدم توفیق برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای و تقسیم کار فضایی، موجب افزایش نابرابری و فاصله در بین مناطق مختلف کشور شده‌ ا‌ست. بدین ‌ترتیب کشور دارای چهره‌ای دوگانه شده که بخشی از آن کمتر توسعه‌یافته و محروم و بخش دیگر توسعه‌یافته است؛ متاسفانه در کشور ما قطب‌های رشد در حال بزرگ‌تر شدن و عدم سرریز به مناطق دیگر هستند که این با نگاه به نقشه سطح‌بندی توسعه‌ای استان‌ها قابل درک است‌. نگرش و ساختار تصمیم‌گیری دولت به برنامه‌های آمایش سرزمین بنا به ‌نظر صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه برنامه‌ریزی، یکی از مهم‌ترین عواملی است که موجب ازکارافتادگی برنامه‌های توسعه در کشور شده‌ است. 

همچنین طی زمان نسبتا طولانی‌ای که آمایش سرزمین در سطح سیاست‌گذاری کشور مطرح‌ شده، اقدامات بایسته در زمینه ایجاد ظرفیت دانایی لازم و ضرورت‌های آن صورت نگرفته است. با توجه به طرح‌های آمایش تدوین شده و تحلیل عملکرد آنها در کشور، به جهت سودمندی بیشتر، چندین راهکار‌ قابل ذکر است؛ ‌برای دستیابی به تعادل‌های منطقه‌ای در شهرستان‌های یک استان، باید نوعی عدم تمرکز در ارائه خدمات، سرمایه‌گذاری‌های نوین و ایجاد زیرساخت‌ها، مورد توجه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان و مدیران ارشد استان قرار گیرد یا پیشنهاد می‌شود به عنوان ماهیت اقتصادی و صنعتی طرح‌های آمایش، مسؤولیت تدوین اسناد آمایش کشور به وزارت صمت داده شود. 

* کارشناس تجارت بین‌الملل

چه کسی تصور می‌کرد روسیه در هفتمین ماه جنگ اوکراین، پس از مواجهه با بی‌سابقه‌ترین تحریم‌های بین‌المللی در تاریخ معاصر از تریبون هفتمین «مجمع اقتصادی شرق» از دور افتاده‌ترین شهر خود نسبت به اروپا، برای غرب کری اقتصادی بخواند؟

این اما دقیقا همان کاری بود که دیروز ولادیمیر پوتین در بندر ولادی وستوک در منتهی‌الیه شرق روسیه، حتی شرقی‌تر از بنادر معروف چین انجام داد. رئیس‌جمهور روسیه در مجمع اقتصادی شرق 2022 که تا همین اواخر یک رویداد ناشناخته در عرصه جهانی به حساب می‌آمد ولی حالا طرح ایجاد بزرگ‌ترین محور اقتصادی نیمکره شرقی در آن ریخته می‌شود، گفت: «آمریکا با کارشکنی‌ها و بحران‌سازی‌هایش نظم اقتصادی جهان را بر هم ‌زده است. تب تحریمی که غرب ایجاد کرده‌، تمام دنیا را تهدید می‌کند».

از پنجم اسفندماه سال گذشته تاکنون بدبینانه‌ترین چشم‌اندازهای غربی در ابتدای جنگ اوکراین حکایت از آن داشت که روسیه پس از مدتی مجبور می‌شود به‌ خاطر فشارهای اقتصادی از برتری نظامی‌اش در خاک همسایه اروپایی خود چشم‌پوشی کند اما در همین مدت اروپا بوده که لحظه به لحظه در میدان جنگ اقتصادی از قطب شرقی شکست خورده و عقب‌نشینی کرده است. 

روبل روسیه حالا قدرتمند‌تر از 7 سال پیش از جنگ، یعنی موج اول تحریم‌های غرب به خاطر الحاق کریمه است ولی موضوع به همین جا ختم نمی‌شود. مجموعا بیش از 7 هزار تحریم خرد‌کننده که از 6 ماه پیش توسط آمریکا، اتحادیه اروپایی و متحدان‌‌شان علیه مسکو وضع شد، نه تنها شکست خورده به نظر می‌رسد، بلکه به شکل بومرنگ به خود آنها بازگشته‌ است. 

5 هفته پیش بود که روزنامه انگلیسی گاردین در آستانه سقوط دولت محافظه‌کار بوریس جانسون، عمدتا تحت تاثیر بحران اقتصادی متعاقب جنگ اوکراین، صریحا سران غرب را به خاطر حساب نشده بودن تحریم‌های ضد روسی ملامت کرد و نوشت: «تحریم‌ها علیه روسیه نادرست‌ترین و غیرسازنده‌ترین سیاست در تاریخ معاصر در عرصه جهانی به شمار می‌آید... کمک نظامی به اوکراین توجیه‌پذیر است اما جنگ اقتصادی علیه رژیم مسکو بی‌تاثیر و برای اهداف ناخواسته خود، ویرانگر بوده است. قیمت‌های جهانی انرژی بشدت افزایش یافته و تورم به طور مرتب در حال افزایش است. زنجیره تامین آشفته شده و میلیون‌ها نفر در کمبود گاز، غلات و کود به سر می‌برند». این مقاله گاردین به طور شگفت‌انگیزی یکی از صادقانه‌ترین گزارش‌هایی بود که در جریان اصلی رسانه‌های شرکتی غرب اما خارج از چارچوب کنسرت سراسر دروغ به رهبری واشنگتن منتشر شد و به طور خلاصه تمام آنچه را در این مدت بر معادلات در حال چرخش جهانی گذشته، شرح می‌دهد. 

در شرایطی که بر اثر تحریم گاز و نفت روسیه، شاهد افزایش سرسام‌آور هزینه انرژی در اروپا و حتی آمریکا- که خود صاحب منابع عظیم گاز و نفت است- هستیم، حالا در روندی باورنکردنی، این پوتین است که به طور یک طرفه همان شیر گاز نیمه‌باز به سوی غرب را می‌بندد تا اروپا حتی قبل از آغاز یکی از سخت‌ترین زمستان‌هایش، حس بازگشت به عصر یخبندان را داشته باشد. در حالی که بحران اقتصادی آشکارا گلوی اروپایی‌ها را می‌فشارد، دیگر برای اعتراف رسانه‌های غربی دیر شده اما خالی از لطف نیست که مروری بر این اعترافات در هفته اخیر داشته باشیم. 

اکونومیست، نشریه اقتصادی روتشیلدهای لندن که خود را خدایگان پیش‌بینی روندهای اقتصاد بین‌الملل می‌داند، کمی پس از آنکه روند صنعتی‌زدایی در آلمان، قطب بزرگ صنعتی اروپا را به خاطر افزایش شدید بهای انرژی تیتر یک کرد، حالا تیتر می‌زند: «اروپا قطعا وارد رکود می‌شود». به نوشته این هفته‌نامه انگلیسی، به دنبال رکود بخش خدمات در اروپا در ماه‌های آینده، بخش‌های املاک و حمل‌ونقل نیز با مشکلات بسیار شدیدی مواجه خواهند شد. بلومبرگ نیز طی گزارشی درباره بلایی که جنگ اوکراین و مداخله دولت‌های اروپایی بر سر اقتصاد این کشورها آورده، نوشته: «از هر ۱۰ کارخانه بریتانیایی ۶ کارخانه در خطر نابودی و تعطیلی به‌ خاطر افزایش قبوض قرار دارد».

بحران حتی روی پیشانی رسانه‌های سوییس، قلعه ثروت و ثبات اروپا بر فراز کوهستان آلپ نیز نقش بسته است. چندی پیش «فردی فاسل» رئیس‌ پلیس این کشور هشدار داد با توجه به کمبود انرژی که در زمستان آتی روی می‌دهد،‌ مقامات سوییسی باید منتظر آشوب مردم باشند. آشوب در سوییس حقیقتا آخرین چیزی است که یک ذهن منطقی می‌تواند آن را هضم کند اما در چنین توفانی، برج عاج‌نشینان غرب هم از کشیده شدن رکود اقتصادی به یک سقوط سیاسی به وحشت افتاده‌اند؛ اتفاقی که همین حالا در چهارگوشه اتحادیه متزلزل اروپایی در حال رخ دادن است. 

تظاهرات 70 هزار نفری اوایل همین هفته در پراگ، پایتخت آرام جمهوری چک علیه سیاست‌های اتحادیه اروپایی درباره جنگ اوکراین و تحریم گاز روسیه، از نظر جامعه‌شناسان رویدادی نمادین‌تر از موج تظاهرات صنفی، کارگری و معیشتی اخیر در فرانسه، آلمان، بریتانیا و ایتالیا تلقی شد، چرا که یادآور روزهای منتهی به فروپاشی بلوک شرق بود. 

نافرمانی اقتصادی کشورهای حوزه یورو از بروکسل روندی علنی به خود گرفته است و سفر هفته گذشته «ویکتور اوربان» نخست‌وزیر مجارستان به مسکو می‌تواند به منزله آغاز نافرمانی اقتصادی در اتحادیه اروپایی نیز باشد. در چنین شرایطی حتی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور کشوری که سال‌های سال پشت دروازه این اتحادیه معطل شده و مورد تحقیر قرار گرفته، برای اروپایی‌ها کری می‌خواند. او که پشتش به خطوط گازی ایران و روسیه گرم است، با یادآوری وضعیت بغرنج اقتصادی اروپایی‌ها به آنها گوشزد می‌کند روسیه قابل تحریم و محاصره نیست. 

فردای واقعه یازدهم سپتامبر بود که برای نخستین‌بار ارزش یورو از دلار فزونی گرفت. حالا پس از 20 سال ارزش یورو دوباره به جایگاهی پایین‌تر از دلار سقوط کرده است، آن هم در حالی که خود دلار در حال سقوط آزاد است. به عبارت دیگر پس از بحران اقتصادی و سیاسی اروپا، نوبت ایالات متحده خواهد بود. 

هفته گذشته بود که رئیس موسسه بین‌المللی راکفلر، کارتل قاهر فدرال رزرو (بانک مرکزی آمریکا) و اقتصاد دلار در مقاله‌ای تاریخی در روزنامه فایننشال‌تایمز اعلام کرد: «دنیای پسادلار در راه است». حال پوتین از ولادی وستوک بر پایان عصر دلار مهر تایید می‌زند. او دیروز همان‌طور که در ابتدا اشاره شد، آمریکا را به عنوان رهبر تحریم‌های ضد روسی- همین طور ضد ایرانی، ضد چینی و... - و عامل بر هم خوردن زنجیره تامین جهانی خواند. اشاره تزار جدید را در کنار جمله کلیدی «هنری کیسینجر» بزرگ‌ترین نظریه‌پرداز سیاست خارجی آمریکا در دهه‌های اخیر قرار دهید که گفته بود: «آمریکا تا وقتی ناظم جهان است که زنجیره تامین را حفظ کند».

نتیجه مشخص است؛ آمریکا نمی‌تواند ناظمی باشد که نظم را بر هم می‌زند. پوتین دیروز در مجمع شرقی اقتصاد بر اساس همین نتیجه‌گیری گفت: «حتی متحدان آمریکا نیز در حال کاهش دارایی‌های دلاری خود هستند. روسیه همواره از منافع ملی خود دفاع می‌کند و به اجرای سیاست‌های مستقل خود ادامه می‌دهد. منزوی کردن روسیه در وضعیت کنونی غیرممکن است و مسکو به تقویت امنیت در بخش صنایع و اقتصاد خود ادامه می‌دهد. روسیه در ورود به بازارهای ایران و خاورمیانه به دنبال فرصت‌های بیشتر است. اکنون اقتصاد در آسیا سریع‌تر از غرب رشد می‌کند و این روند ادامه‌دار خواهد بود». 

لازم نیست اشاره کنیم که چرا پوتین مشخصا نام ایران را در طرف برنده نظم جدید پساآمریکایی ذکر کرده است.  

مرز خسروی و مهران دیروز به دلیل تراکم فراوان زائران حسینی و همچنین عدم آمادگی طرف عراقی برای پذیرش مشتاقان اباعبدالله برای ساعاتی بسته شد. مسؤولان نیز به دلیل هوای بسیار گرم و حضور ده‌ها هزار نفری مردم از زائران خواستارند مرزهای دیگر را برای ورود به عراق انتخاب کنند. 

به گزارش «وطن امروز»، عاشقان حسینی برای برگزاری مراسم میلیونی اربعین به مرزهای غربی و جنوبی کشور مراجعه کرده‌اند اما با توجه به تراکم جمعیت، طرف عراقی نیز در خروج زائران اربعین از مرزها خیلی توانا نیست. مرزهای مهران و خسروی در حالی به دلیل افزایش میزان جمعیت دیروز بسته شد که هنوز خیلی‌ها در حال حرکت به سوی مرزها هستند. این در حالی است که سایت بلیت‌فروشی اتوبوس‌ها نیز جایی برای مسافران ندارد. بسیاری از مردم برای عزیمت به کربلا، به ترمینال‌ها مراجعه می‌کنند اما با مراجعه به سایت‌های فروش بلیت، اتوبوس خالی برای رزرو مشاهده نمی‌شود و در تماس با پایانه‌های مسافری نیز پاسخی جز «حضوری بیایید ترمینال» دریافت نمی‌کنند. نبود بلیت اتوبوس باعث شکل گرفتن بازار سیاه شده به شکلی که برای مقصد مهران بلیت تا مبلغ 750 هزار تومان هم به فروش می‌رسد.

 

* مرز‌ها بسته شده؛ در حال رایزنی برای بازگشایی هستیم

سیل جمعیت زائران اربعین در پایانه مرز خسروی و مهران دیروز سبب شد تردد و عبور زوار با اختلال مواجه شود. رئیس ستاد مرکزی اربعین گفت: به زائران توصیه می‌کنم با توجه به آماده نبودن طرف عراقی در مرز خسروی کمتر به این مرز مراجعه کنند. مجید میراحمدی با بیان اینکه ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در سامانه سماح ثبت نام کرده‌اند، گفت: بیش از یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر از این افراد عازم شده‌اند و روند بازگشت آنها نیز آغاز شده است و البته این روند کند است. ما همواره توصیه کرده‌ایم به دلیل تراکم جمعیت و گرمای هوا مدت ماندن در عراق حداکثر ۶ روز در نظر گرفته شود. وی با اشاره به خروج زائران از پایانه‌های مرزی ایران گفت: خوشبختانه مسیر عبور و مرور زائران از وضعیت خوبی برخوردار است و با تمهیداتی که از مدت‌ها قبل پیش‌بینی شده بود، امروز شرایط خوبی برای زائران فراهم شده است اما آنچه منجر به نگرانی ما شده است عدم آمادگی طرف عراقی برای پذیرش زائران و ایجاد تراکم در برخی پایانه‌های مرزی است. رئیس ستاد مرکزی اربعین ادامه داد: در شرایط گرمای هوا ازدحام جمعیت می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند، بنابراین به زائران توصیه می‌کنم با توجه به آماده نبودن طرف عراقی در مرز خسروی کمتر به این مرز مراجعه کنند تا این شرایط هر چه سریع‌تر از طرف عراقی فراهم شود و افرادی که در مسیر مرز خسروی قرار دارند بنا بر راهنمایی‌های پلیس در محل‌های مشخص شده مستقر شوند تا سلامتی و امنیت آنها تأمین شود. میراحمدی با اشاره به سایر مرزهای کشور اظهار کرد: مرز تمرچین و باشماق هیچ مشکلی ندارند اما در مرز مهران با تراکم و ازدحام جمعیت قابل توجهی هستیم. از سویی گرمای بالای ۵۰ درجه به ما اجازه نمی‌دهد بتوانیم جمعیت را به طور ساکن نگه داریم. ورود به عراق از سوی طرف عراقی با کندی انجام می‌شود و پیشنهاد من این است زائران مدتی را برای مراجعه به مرزها تعلل کنند؛ مقامات جمهوری اسلامی ایران در حال مذاکره با طرف عراقی هستند تا میزان آمادگی‌ها را ارتقا دهند و مسائل را حل‌وفصل کنند.  همچنین سخنگوی فراجا با اشاره به حضور نیروهای پلیس برای خدمت به مردم در ایام اربعین گفت: حدود 8 هزار نیرو در پلیس راه و ۳۰ هزار نیرو در مرزها مستقرند و ۲۴۰ گیت گذرنامه نیز در مرزها فعال هستند. سردار مهدی حاجیان گفت: به زوار توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از ازدحام و معطل شدن، از مراجعه به مرز مهران خودداری کنند. وی با اشاره به درخواست بسیار زیاد برای صدور گذرنامه در این ایام گفت: تاکنون ۴۲۰ هزار گذرنامه ویژه تردد اربعین صادر و بخشی از آن تحویل پست شده است. وی افزود: پلیس از 16 شهریورماه در بحث صدور گذرنامه ویژه اربعین به روز خواهد بود. در تهران ۵ مرکز برای صدور گذرنامه ویژه اربعین مشغول به کار هستند و از سوی دیگر مراکز پلیس + ۱۰ نیز که تحت نظارت پلیس کار می‌کنند، در این ایام از ساعت ۸ صبح تا ۶ بعدازظهر و در روزهای تعطیل نیز از ۹ صبح تا ۴ بعدازظهر فعال هستند. 

 

* تردد اتباع بیگانه فقط از مرز هوایی

جانشین معاون هماهنگ‌کننده فراجا از محدودیت تردد کامیون و تریلر در محورهای ایلام به مهران و اهواز به خرمشهر و بالعکس خبر داد. سردار محمد شرفی در حاشیه بازدید از پایانه مرزی مهران با اشاره به آمار تردد از مرزهای غربی کشور برای سفر عتبات عالیات اظهار کرد: تاکنون بیشترین تردد از این پایانه مرزی بوده که حدود ۶۰ درصد زوار را شامل می‌شود و بعد از آن، پایانه مرزی شلمچه، خسروی، چذابه و سایر مرزهای هوایی بوده‌اند. وی با اشاره به موضوع تردد کامیون‌ها گفت: یکی از مشکلات موجود صف‌های طولانی کامیون‌های موکب‌داران برای تردد از مرز بوده که از دیشب ورود کامیون و تریلر به پایانه مرزی مهران ممنوع شد و هماهنگی‌های لازم انجام شد تا این عزیزان از مرز سومار عبور کنند. سردار شرفی با اشاره به محدودیت تردد برای خودروهای سنگین و وضعیت پارکینگ‌های مرزی اظهار کرد: محدودیت تردد کامیون و تریلر در محورهای ایلام به مهران و اهواز به خرمشهر و بالعکس درنظر گرفته شده است. همچنین ۸۰ درصد از ظرفیت پارکینگ‌های مهران و شلمچه نیز تکمیل شده است. 

 

* برپایی ۳ اردوگاه اسکان اضطراری

رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر درباره خدمت‌رسانی نیروهای امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر به زائران اربعین حسینی در داخل کشور و عراق اظهار کرد: نیرو‌های امداد و نجات هلال‌احمر در کشور عراق و در مسیرهای منتهی به نجف، کربلا، سامرا و کاظمین حضور داشته و خدمات لازم را به زائران اربعین ارائه می‌کنند. علاوه بر این امدادگران در کنار کادر بهداشت و درمان در مراکز درمانی موقت که در مسیرهای راهپیمایی و ورودی مرزها واقع شده‌اند به زائران خدمات ارائه می‌کنند.  مهدی ولیپور گفت: در عملیات خدمت‌رسانی به زائران اربعین حسینی ۱۹ فروند بالگرد به کار گرفته شده و تاکنون ۳ اردوگاه اسکان اضطراری و ۵۵۴ دستگاه چادر برپا شده است. 

گروه بین‌الملل: هواداران تیم فوتبال سلتیک اسکاتلند در دیدار مقابل رئال‌مادرید در لیگ قهرمانان اروپا بخشی از سکوهای خود را برای برافراشتن پرچم فلسطین اختصاص دادند. 

هواداران سلتیک همیشه مشتاق حمایت از فلسطین بوده‌اند و در طول بازی‌های این تیم همواره پرچم و نشان‌های فلسطین وجود دارد. برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی پیش از بازی سه‌شنبه‌شب سلتیک مقابل رئال‌مادرید در لیگ قهرمانان اروپا تصاویری از سکوهای هواداران سلتیک با پرچم فلسطین را به اشتراک گذاشتند. این برای بار نخست نیست که طرفداران سلتیک اسکاتلند در حمایت از فلسطین پرچم‌ این کشور را در ورزشگاه به اهتزاز درمی‌آورند. 6 سال پیش در سال 2016 هواداران سلتیک در بازی با یک تیم اسرائیلی در چارچوب رقابت‌های مقدماتی لیگ قهرمانان اروپا، با پرچم‌ فلسطین وارد ورزشگاه شدند. قوانین اتحادیه فوتبال اروپا می‌گوید هواداران هیچ تیمی اجازه ندارند پیام غیرورزشی، نژادی، دینی و سیاسی را در ورزشگاه‌ها منتشر کنند و اخیرا گفته می‌شود یوفا قصد دارد باشگاه سلتیک را جریمه کند، البته این نخستین‌بار نیست که هواداران سلتیک به خاطر حمایت از مردم فلسطین جریمه می‌شوند.

 در دیدار با رئال‌مادرید، طرفداران سلتیک در حمایت از فلسطین شعار هم سر دادند. آنها گفتند: «ما اسکاتلندی هستیم و می‌خوانیم... بلا چاو بلا چاو بلا چاو... ما برای فلسطین می‌خوانیم و ممنوع نخواهیم شد». آهنگ «بلا چاو» یک آهنگ اروپایی در مقابله با فاشیسم است و بسیاری از مردم اروپا اعتقاد دارند فاشیسم امروز همان اسرائیل

 است.

گروه سیاسی: یک وبگاه آمریکایی با پرداختن به موضوع احتمال خرید جت‌های «سوخو ‌35» توسط ایران از روسیه نوشت: دستیابی به جنگنده جدید، پیشرفت قابل توجهی برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. گزارش وبگاه آمریکایی فوربز پس از آن منتشر شد که فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد نیروی هوایی خرید جنگنده‌های سوخو 35 را در دستور کار خود دارد. به گزارش «وطن‌امروز»، امیر سرتیپ حمید واحدی فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی روز یکشنبه هفته‌ای که گذشت (13 شهریور) در اظهاراتی درباره خرید جنگنده برای نیروی هوایی ارتش گفت خرید جنگنده‌های سوخو ‌35 از روسیه در دستورکار نیروی هوایی است. وی با بیان اینکه خرید سوخو‌30 در برنامه نیست و فعلا خرید سوخو‌35 از روسیه مطرح است، افزود: این موضوع در دستورکار قرار دارد و امیدواریم بتوانیم در آینده به این جنگنده‌های نسل 4++ دست پیدا کنیم. فرمانده نیروی هوایی ارتش همچنین تأکید کرد که تصمیم‌گیری نهایی در زمینه خرید جنگنده سوخو35 از روسیه در اختیار فرماندهی ارتش و فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح است. فوربز ضمن اشاره به اظهارات فرمانده نیروی هوایی ارتش، اعلام کرد در صورت تحقق این مسأله، خرید سوخو35 از روسیه بزرگ‌ترین خرید جنگنده از سوی ایران در بیش از ۳۰ سال گذشته خواهد بود. فوربز در ادامه نوشت، اینک روسیه بیش از هر زمان دیگری برای گسترش همکاری‌های نظامی و فنی آماده است. بنابراین مسکو ممکن است ترتیبات سودمندتری را برای خرید و احتمالا تولید مشترک پیشرفته‌ترین جنگنده نسل 4.5 خود به تهران ارائه کرده باشد. این رسانه آمریکایی در ادامه گزارش خود مدعی شد پس از اینکه تهران نخستین جنگنده‌های سوخو۳۵ خود را از روسیه خریداری کرد، ممکن است قصد داشته باشد بیش از ۳۰ جنگنده دیگر را در داخل تولید کند تا نیاز نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران برای دست‌کم ۶۰ جنگنده جدید را برآورده کند. بنا بر گزارش فوربز، آخرین باری که ایران جنگنده‌های جدید وارد کرد سال ۱۹۹۰ بود که ۱۸ فروند «میگ ‌۲۹ فالکروم» و شماری «سوخو‌ ۲۴ فنسر» از اتحاد جماهیر شوروی خریداری کرد. بعدها جنگنده‌های میگ‌۲۹ و «میراژ- اف یک داسو» عراق که در خلال جنگ خلیج‌فارس در سال ۱۹۹۱ به ایران پرواز کرده بودند، مصادره و در نیروی هوایی ارتش ایران ادغام شدند. در خاتمه این مطلب آمده است، هرگونه دستیابی به جنگنده جدید در آینده نزدیک بدون شک پیشرفت قابل توجهی برای نیروهای مسلح ایران خواهد بود. نزدیک به یک سال است پروژه خرید جنگنده سوخو35 از سوی ایران با جدیت به جریان افتاده است. مهرماه سال گذشته بود که سرلشکر باقری رئیس ستادکل نیروهای مسلح در جریان سفر خود به روسیه، با اشاره به قراردادهای خرید هواپیماهای جنگنده، جت آموزشی و بالگردهای رزمی از روسیه، گفت: این قراردادها پس از لغو تحریم تسلیحاتی ایران منعقد شده و در این سفر درباره اجرایی شدن آن مذاکره خواهیم کرد. وی در نشستی با کارشناسان و مدیران نهادهای ایرانی در محل سفارت جمهوری اسلامی ایران در مسکو، با تاکید بر اینکه برای داشتن روابط مستحکم با کشورها بویژه روسیه و دیگر کشورهای همسایه به نقشه راه نیاز داریم، گفته بود: با توجه به ظرفیت‌های مختلف همکاری با روسیه در ابعاد نظامی- دفاعی، مناسبات و همکاری‌های فی‌مابین در این حوزه‌ها افزایش خواهد یافت. 

 

* جدی شدن موضوع قرارداد نظامی در آستانه سفر رئیسی به مسکو

دی 1400 در آستانه سفر حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه، رسانه‌های روسی از احتمال فروش جنگنده سوخو35 توسط روسیه به ایران خبر دادند. در همین رابطه روزنامه اوراسیادیلی چاپ مسکو اعلام کرد، موضوع فروش جنگنده‌های چندمنظوره سوخو‌۳۵ به ایران که قبلا مصر سفارش خرید آن را به مسکو داده بود، مطرح است. این روزنامه روسی با اشاره به اینکه ایران از اوایل دهه ۹۰ میلادی هواپیمای تهاجمی نخریده است، نوشته بود: ایران با خریداری ۲۰ هواپیمای جدید پیشرفته می‌تواند ناوگان هوایی نظامی خود را به طور قابل توجهی تقویت کند. روزنامه «نزاویسمایا گازتا» دیگر رسانه روسیه نیز در گزارشی مشابه نوشت: «گفت‌وگوی رهبران ایران و روسیه درباره خریدهای تسلیحاتی ایران از روسیه یکی از محورهای سفر آتی رئیس‌جمهوری ایران به روسیه خواهد بود». نشریه فوربز که اخیراً به احتمال خرید سوخو35 توسط ایران از روسیه واکنش نشان داده، سال گذشته نیز در گزارشی نوشته بود که ایران ممکن است در آینده‌‌‌ نزدیک به خرید جت‌‌‌های جنگنده سوخو‌۳۵ روسیه اقدام کند و ایران و روسیه قرار است توافقی به ارزش ۱۰‌میلیارد دلار امضا کنند که طبق این‌‌‌ توافق روسیه ۲۴ فروند و یک ماهواره نظامی در اختیار ایران خواهد گذاشت. سوخو‌۳۵ اس جت مافوق صوت ساخت کارخانه هواپیماسازی سوخو است که سال ۲۰۰۷ ساخته شده و تاکنون ده‌ها پرواز آزمایشی انجام داده است. این جنگنده نسل ۴++ محسوب می‌شود که از قابلیت‌های ویژه‌ای از جمله قدرت مانور بالا و سامانه هدایت الکترونیک پیشرفته برخوردار است. این جنگنده‌ها که می‌توانند 8 هدف را همزمان شناسایی، تعقیب و با موشک‌های پیشرفته نابود کنند، همچنین با سامانه پارازیت‌افکنی، توان بالایی برای پنهان شدن از دید رادارهای دشمن دارند. ایران مدت‌هاست به یکی از قدرت‌های پهپادی تبدیل شده و شاهد مثالش نیز صدور پهپادهای ایرانی به روسیه و همچنین تأسیس کارخانه ساخت پهپاد در برخی کشورهای منطقه است. خرید جنگنده پیشرفته سوخو35 از روسیه نیز می‌تواند توان نظامی نیروهای مسلح کشورمان در مقابله با تهدیدات را بیش از پیش افزایش دهد. 

تعاملات نظامی و تسلیحاتی ایران و روسیه در مدت اخیر گسترش پیدا کرده و این می‌تواند خبر بدی برای آمریکا و غربی‌ها باشد. 

***

گروه سیاسی: سیگنال‌های واشنگتن نسبت به حصول توافق بیش از گذشته شکل منفی به خود می‌گیرد. در حالی که بررسی متن‌های آمریکا و ایران در پاسخ به متن پیش‌نویس پیشنهادی طرف اروپایی ادامه دارد، دولت بایدن با موانع داخلی‌ای که پیش روی خود می‌بیند، بویژه انتخابات پیش روی کنگره، هنوز جسارت تصمیم‌گیری لازم را از خود نشان نمی‌دهد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، ادعای منابع صهیونیستی مبنی بر انتقال پیام بایدن به تل‌آویو که به این زودی‌ها توافقی در کار نخواهد بود و همچنین اذعان جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا به کاهش تعهد ایالات متحده به حصول توافق مهم‌ترین اخبار روز گذشته پیرامون مذاکرات بود. 

در این راستا هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی آمریکا در یک کنفرانس خبری با تکرار ادعاهای این کشور درباره برنامه هسته‌ای ایران، گفت که هنوز شکاف‌هایی بین تهران و واشنگتن وجود دارد و کار روی تحقق توافق ادامه دارد. به گزارش واشنگتن اگزمینر، جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی آمریکا در یک کنفرانس خبری تلفنی‌ با تکرار ادعاهای واشنگتن درباره اهداف برنامه هسته‌ای ایران گفت: رئیس‌جمهور به وضوح گفته و از اعضای دولتش خواسته گزینه‌های دیگر را برای جلوگیری از دستیابی ایران به توانایی ساخت سلاح هسته‌ای بررسی کنند، چون می‌دانیم که هیچ مشکلی در خاورمیانه با یک ایران مسلح به سلاح هسته‌ای به آسانی حل نمی‌شود. من فکر می‌کنم شما حتی می‌توانید بگویید و گفته شما دقیق باشد که یک ایران مجهز به سلاح هسته‌ای، مقابله با همه مشکلات ناشی از ایران را بسیار سخت‌تر می‌کند. کربی درباره پاسخ ایران به متن پیشنهادی توافق در مذاکرات وین گفت: پس از ارائه پاسخ از سوی ایران به پیش‌نویس پیشنهادی اتحادیه اروپایی، هنوز شکاف‌هایی بین تهران و واشنگتن وجود دارد. او ادامه داد: دیپلمات‌های ما همچنان کارهایی باقیمانده برای تحقق توافق در پیش دارند. تعهد ما به تحقق توافق، کاهش یافته است. کربی همچنین گفت: نمی‌توانم زمانی را برای تحقق توافق به شما بگویم، وقتی توافق حاصل شد همه از آن مطلع می‌شویم. مذاکرات، پس و پیش دارد و ما هنوز به دنبال تحقق پیروی کامل متقابل از برجام هستیم. به گفته کربی، نمی‌توان گفت که ما در نزدیکی لبه پرتگاه هستیم. 

مقام ارشد کاخ سفید در واکنش به اظهارات نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی که به مقامات تهران درباره اقدام یکجانبه رژیم اسرائیل علیه برنامه هسته‌ای ایران هشدار داده بود، گفت: آمریکا همواره ثابت کرده قوی‌ترین حامی اسرائیل در دفاع از خود و ارائه تجهیزات در این زمینه است. او درباره تصمیم دولت آمریکا برای احیای توافق هسته‌ای بیان کرد: رئیس‌جمهور به وضوح گفته است که اجازه دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را نمی‌دهد. او در این امر جدی است. از طرفی او قویا معتقد است که بهترین راه برای انجام این کار از طریق دیپلماسی است و به همین دلیل است که ما سخت تلاش می‌کنیم تا بتوانیم برجام را احیا کنیم، ما این مسیر را ترجیح می‌دهیم. 

معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم در یک کنفرانس خبری درباره وضع فعلی مذاکرات وین، با اتخاذ مواضعی مبهم، گفت که پاسخ ایران به پیشنهادات آمریکا درباره متن پیش‌نویس توافق در وین، نشان داده است که هنوز شکاف‌ها و اختلافاتی در مذاکرات‌ وجود دارد. به گزارش وبگاه وزارت خارجه آمریکا، ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در یک کنفرانس خبری در پاسخ به این سوال که از نظر او روند مذاکرات احیای برجام در حال حاضر در چه مرحله‌ای قرار دارد، گفت: پاسخ ایران [به پیشنهادات آمریکا درباره متن پیش‌نویس توافق در وین] ما را در موقعیتی قرار نداد که بتوانیم توافق را به سرانجام برسانیم. ما مدام گفته‌ایم که شکاف‌ها وجود دارند و از پاسخ ایران معلوم است که این شکاف‌ها هنوز باقی مانده‌اند. 

اینها در حالی است که «جوزپ بورل» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی هم که پیش‌تر نسبت به توافق ابراز خوش‌بینی کرده بود روز دوشنبه در سخنانی گفت طی ۲۸ ساعت اخیر خوش‌بینی وی برای احیای توافق هسته‌ای با ایران کمتر شده است. به گزارش بلومبرگ، وی که در جمع خبرنگاران در بروکسل صحبت می‌کرد، گفت: «مذاکرات هسته‌ای ایران در حال انحراف و نه همگرایی است». مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی اضافه کرد: «من همچنان در حال گفت‌وگو با مشارکت‌کنندگان توافق هسته‌ای ایران هستم». بورل افزود: «امروز من اطمینان کمتری در این باره دارم که توافق هسته‌ای ایران به سرانجام خواهد رسید». 

در همین حال روزنامه تایمز اسرائیل با استناد به مطالب منتشر شده در یک وبگاه خبری عبری، مدعی شد نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در گفت‌وگوهای اخیرش با رئیس‌جمهور آمریکا و دیگر مقامات این کشور اطمینان یافته در مذاکرات وین، توافقی در زمانی قابل پیش‌بینی انجام نخواهد شد. روزنامه تایمز اسرائیل در گزارشی ادعا کرد: وبگاه خبری عبری Zman Yisrael مطلع شده است توافق هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی از روی میز کنار رفته است و در آینده قابل پیش‌بینی امضا نخواهد شد. این پیام در گفت‌وگوهای اخیر یائیر لاپید، نخست‌وزیر اسرائیل با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و دیگر مقامات دولتی این کشور به او منتقل شده است. تایمز اسرائیل در ادامه نوشت: این توافق احتمالی، محور اصلی رایزنی‌های دیپلماتیک و امنیتی اسرائیل در سال گذشته بوده است. اسرائیل با نگرانی، مذاکرات میان ایران و نمایندگان قدرت‌های جهانی در وین و رد و بدل شدن پیش‌نویس‌های توافق میان طرفین را در هفته‌های اخیر دنبال می‌کرد. 

***

 

با تصمیم فدراسیون فوتبال ایران، کارلوس کی‌روش پرتغالی بار دیگر هدایت تیم‌ ملی را برعهده گرفت تا ایران را در مسابقات جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر هدایت کند. جلسه هیأت‌رئیسه فدراسیون فوتبال روز سه‌شنبه در حالی برگزار شد که بررسی شرایط نیمکت تیم‌ ملی ایران مهم‌ترین محور این جلسه بود. مدیر رسانه‌ای تیم‌ ملی دیروز با اعلام سرمربیگری کارلوس کی‌روش در تیم‌ ملی فوتبال ایران از برکناری اسکوچیچ خبر داد. محمد جماعت در این باره نوشت: «فدراسیون جهت تلاش‌های بی‌وقفه و صعود به جام جهانی، قدردان دراگان اسکوچیچ خواهد بود اما با تصمیم هیأت‌رئیسه، کارلوس کی‌روش به عنوان سرمربی جدید انتخاب شده. امیدواریم بازی‌های تیم‌ ملی مانند ۲ جام‌جهانی قبل با سرمربیگری کی‌روش، موجب رضایت و خشنودی مردم شده و نمایش قابل افتخاری را ببینیم».

مهدی تاج، رئیس جدید فدراسیون فوتبال که قبل از برگزاری انتخابات فدراسیون گفته بود به بازگرداندن کی‌روش فکر می‌کند، در نهایت این تصمیم خود را عملی کرد. 

 

* حضور 8 ساله کی‌روش در تیم ملی

کی‌روش ابتدا سال ۲۰۱۱ در زمان ریاست علی کفاشیان به عنوان سرمربی تیم‌ ملی ایران انتخاب شد. او در مدت زمان حضورش در ایران، تیم‌ ملی را 2 بار و در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ به جام‌جهانی رساند. دوران کی‌روش در تیم‌ ملی ایران با ناکامی در جام ملت‌های ۲۰۱۹ آسیا و قبول شکست مقابل ژاپن به پایان رسید. در آن زمان هم مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال بود و قرارداد این مربی پرتغالی را تمدید نکرد. 

 

* کی‌روش و ماجراجویی با کلمبیا و مصر

کی‌روش بعد از آنکه برای تمدید قراردادش از سوی فدراسیون ایران چراغ سبز دریافت نکرد، به کلمبیا رفت و هدایت این تیم را بر عهده گرفت. در کلمبیا اماچندان موفق نبود و از این تیم اخراج شد. این مربی سپس ماجراجویی خود را با تیم‌ ملی مصر ادامه داد و نتوانست با «فراعنه» جواز حضور در جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر را به دست آورد. 

 

* ویلموتس، اسکوچیچ و باز هم کی‌روش

تیم ملی ایران هم بعد از جدایی کی‌روش، شرایط عجیبی را از سال ۲۰۱۹ تا الان تجربه کرد. مهدی تاج، رئیس وقت فدراسیون ابتدا مارک ویلموتس بلژیکی را با قراردادی سنگین و گرانقیمت به عنوان سرمربی تیم‌ ملی انتخاب کرد. ویلموتس بعد از انجام 4 مسابقه در مرحله مقدماتی جام جهانی، تیم‌ ملی را در خطر حذف از این مسابقات قرار داد و در ادامه به خاطر عدم دریافت مطالباتش، قراردادش را با ایران فسخ کرد و به این ترتیب شرایط برای فدراسیون فوتبال بشدت سخت شد. 

در دل این ماجرا، مهدی تاج به خاطر مشکلات قلبی، از ریاست فدراسیون فوتبال استعفا کرد و مدیران وقت این فدراسیون، دراگان اسکوچیچ را بهمن ۱۳۹۸ به عنوان سرمربی انتخاب و معرفی کردند. اسکوچیچ سپس در دوره ریاست شهاب‌الدین عزیزی‌خادم در فدراسیون، موفق شد تیم‌ ملی را از پیچ اول مسابقات انتخابی جام‌جهانی به سلامت عبور دهد و ایران را به مرحله نهایی انتخابی برساند. این موفقیت در مرحله نهایی هم ادامه داشت و ایران در نهایت به عنوان صدرنشین گروه خود راهی جام‌جهانی شد. 

 

* اسکوچیچ رفت و برگشت!

اسکوچیچ اما با وجود موفقیت با تیم‌ ملی ایران، همواره از سوی منتقدان تحت فشار قرار داشت؛ چه زمانی که او با تیم‌ ملی جواز حضور در جام‌جهانی را کسب کرد و چه بعد از باخت مقابل الجزایر، بعضی کارشناسان اعتقاد داشتند او نمی‌تواند گزینه ایده‌آلی برای نیمکت ایران در جام‌جهانی باشد. این مربی حتی در مقطعی بعد از باخت به الجزایر، از سوی کمیته فنی فدراسیون برکنار شد اما چند روز بعد، فدراسیون مجددا این مربی را ابقا کرد تا به کارش ادامه دهد. این بلاتکلیفی اسکوچیچ تا همین دیروز وجود داشت. او ضمن تماشای بازی‌های لیگ و زیر نظر گرفتن عملکرد بازیکنان، برنامه‌های آماده‌سازی و اردوی تیم‌ ملی در اتریش را پیگیری کرده بود. ایران در روزهای اول و پنجم مهر در کشور اتریش به مصاف اروگوئه و سنگال خواهد رفت و به این ترتیب اسکوچیچ در این مسابقات روی نیمکت ایران حضور نخواهد داشت. 

 

* زمان حضور کی‌روش در تهران مشخص شد

زمان حضور سرمربی جدید تیم‌ ملی در کشورمان مشخص شد. سرانجام پرونده دراگان اسکوچیچ در تیم‌ ملی کشورمان بسته شد و این مربی کروات پس از کش‌وقوس‌های زیاد در مسیر جدایی قرار گرفت. کارلوس کی‌روش، مربی پرتغالی که پیش از این در 2 جام‌جهانی 2014 و 2018 هدایت تیم کشورمان را بر عهده داشت و با انجام بازی‌های باکیفیت مقابل تیم‌های بزرگ دنیا رضایت هواداران تیم‌ ملی و مردم را جلب کرده بود، بار دیگر به نیمکت تیم‌ ملی بازمی‌گردد. کی‌روش با 4 دستیار خارجی برای جام‌جهانی 2022 روی نیمکت تیم‌ ملی حضور خواهد داشت و جواد نکونام به عنوان دستیار اول او فعالیت می‌کند. باشگاه فولاد نیز مخالفتی برای حضور نکونام در کادر فنی تیم‌ ملی ندارد. مربی پرتغالی قرار است طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده روز جمعه برای عقد قرارداد وارد تهران شود. قرارداد او به مدت 3 ماه و نیم و تا پایان جام‌جهانی خواهد بود که پس از این مسابقات درباره ادامه همکاری 2 طرف، تصمیم‌گیری خواهد شد. 

***

گروه بین‌الملل: بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین پای قدرت‌های جهانی و فرامنطقه‌ای را به شمال آفریقا و کشورهای نفت‌خیز نظیر لیبی و الجزایر باز کرده و میدانی جدید از نبرد میان این قدرت‌ها را به وجود آورده است.

به گزارش «وطن امروز»، فرانسه در ماه‌های اخیر فعالیتش در شمال آفریقا بویژه الجزایر و لیبی را تشدید کرده است. جنگ اوکراین عزم اروپا را برای کاهش وابستگی به منابع انرژی روسیه راسخ‌تر کرده و در نتیجه جایگاه کشورهای دارای منابع غنی انرژی در شمال آفریقا بویژه الجزایر و لیبی به عنوان جایگزین‌های کلیدی مهم شده است. روسیه همچنان یک بازیگر مهم در صحنه لیبی است که در سال‌های اخیر از ارتش ملی لیبی حمایت کرده است، بنابراین چشم‌انداز همکاری نزدیک‌تر لیبی و اروپا در زمینه انرژی ممکن است مورد استقبال روسیه و متحدان محلی آن قرار نگیرد. 

لیبی بیشترین منابع نفتی را در آفریقا در اختیار دارد و قادر است روزانه بیش از یک میلیون بشکه نفت صادر کند ولی به دلیل مشکلات و موانع ایجاد شده از سوی نیروهای شبه‌نظامی ژنرال حفتر بویژه در 6 ماه گذشته، تولید نفت لیبی روزانه به سطح یکصدهزار بشکه رسیده است. ارتش ملی لیبی و نهادهای سیاسی مرتبط با آن، بارها بانک مرکزی مستقر در طرابلس را که درآمدهای نفتی این کشور را دریافت می‌کند، به توزیع ناعادلانه ثروت متهم کرده‌اند. 

به نظر می‌رسد رقابت شرق و غرب برای دستیابی به منابع طبیعی لیبی از عوامل مهم در پشتیبانی کشورهای غربی از بروز ناآرامی‌ها در لیبی در سال‌های پایانی زمامداری قذافی بود و این انگیزه همچنان به قوت خویش باقی است. شاهد این مدعا منازعات یک دهه گذشته در لیبی است که در ماه‌های اخیر تشدید شده است.

 

* جنگ قدرت‌ها بر سر نفت لیبی

 از نخستین روزهای بروز جنگ داخلی در لیبی، شدیدترین نبردها بین نیروهای طرفدار دولت وفاق ملی و شبه‌نظامیان ژنرال حفتر در شهرها و مناطقی بوده که محل استخراج، پالایش یا صدور نفت محسوب می‌شوند.

لیبی می‌تواند روزانه تا یک میلیون و 300 هزار بشکه نفت خام تولید کند. گروه‌های رقیب بارها برای اعمال فشار و تحمیل خواسته‌های‌شان بر دولت مستقر در طرابلس، روند تولید یا صادرات نفت را مختل کرده‌اند. بر اساس توافق‌های بین‌المللی، تمام پول حاصل از فروش نفت لیبی به حساب بانک مرکزی در پایتخت واریز می‌شود. نیروهای متحد خلیفه حفتر که بر بخش عمده‌ای از میدان‌های نفتی و بنادر صادرات مسلط است، مسؤول اصلی قطع صادرات در سال‌های گذشته بوده‌اند. عربستان، روسیه، مصر، امارات، فرانسه و یونان از ژنرال حفتر حمایت می‌کنند و ترکیه، قطر و ایتالیا نیز حامی دولت مستقر در طرابلس هستند که همه این اختلاف‌ها برای رسیدن به نفت لیبی است. واکنش آمریکا هم به حوادث لیبی از گذشته قابل تأمل است. ترامپ در یک روز هم با خلیفه حفتر تماس می‌گرفت و در ساعتی دیگر دولت وفاق ملی را به‌عنوان دولت مشروع به رسمیت می‌شناخت. همه این موارد نشان می‌دهد لیبی صحنه جدید تاخت‌وتاز قدرت‌های نفت‌خوار منطقه‌ای و جهانی است.

 

* تنش‌های لیبی به اتحادیه عرب کشید

 در حالی نشست وزیران خارجه اتحادیه عرب در الجزایر برگزار شد که بحران لیبی و حضور وزیر زن خارجه این کشور در نشست اتحادیه عرب باعث بروز تنش و دودستگی در این اتحادیه شد. کمتر از یک سال پس از انعقاد توافق میان گروه‌های رقیب در لیبی و در حالی که دولت آشتی ملی این کشور باید مقدمات برگزاری انتخابات را فراهم کند، شهر طرابلس، پایتخت، این هفته بار دیگر صحنه رویارویی خشونت‌بار جنگجویان ۲ جناح عمده سیاسی- نظامی این کشور بود. این درگیری‌ها دست‌کم ۳۲ کشته و ۱۵۹ زخمی بر جا گذاشت. همزمان با درگیری‌های لیبی، جلسه وزرای خارجه اتحادیه عرب هم در الجزایر برگزار شد. بسیاری از کشورهای این اتحادیه احساس می‌کردند که تنش اصلی در جلسه اخیر اتحادیه عرب بر سر دعوت از جمهوری عربی سوریه برای شرکت در اتحادیه عرب است اما سوریه ترجیح داد برای وحدت بیشتر در این جلسه شرکت نکند. الجزایر به‌عنوان میزبان اتحادیه عرب باید ریاست وزرای اتحادیه را به لیبی تحویل بدهد اما این کشور شاهد ۲ دولت موازی از هم در غرب و شرق لیبی است. این دولت‌های رودرروی هم در لیبی هم دلگرم به برخی کشورهای منطقه‌ای و جهانی هستند. پس از یک جنگ گسترده در سال ۲۰۱۴ برای تصرف طرابلس، یک جناح سیاسی متشکل از اکثریت نمایندگان پارلمان به سوی شبه‌نظامیان خلیفه حفتر در شهر شرقی سرت رفت و دولتی موازی دولت طرابلس تشکیل دادند. این جنگ‌ها بعد از سقوط قذافی در لیبی پدید آمد. در سمت غرب یک دولت با عنوان «دولت وفاق ملی» قرار دارد و در قسمت شرق این کشور هم «ارتش ملی» به رهبری خلیفه حفتر است. ۲ سال قبل ژنرال حفتر تلاش کرد با کمک‌های مصر، عربستان، امارات، روسیه و فرانسه طرابلس را تصرف و با سرنگون کردن حکومت وفاق ملی، لیبی را یکدست کند. در همین زمان دولت وفاق ملی که نزدیک به اخوان‌المسلمین و ترکیه و قطر است با کمک‌های نظامی ترکیه مقابل خلیفه حفتر ایستاد و حتی در یک ضدحمله‌ توانست تا شهر سرت پیشروی کند که در آن زمان روس‌ها اعلام کردند اگر بیش از  این دولت وفاق ملی با هدایت ترکیه به سمت شرق بیاید آنها وارد عمل خواهند شد. این درگیری‌ها سرانجام با مداخله سازمان ملل و امضای پیمان آتش‌بس میان ۲ طرف موقتا پایان یافت. روند صلح در سال ۲۰۲۱ به تشکیل یک دولت آشتی ملی به نخست‌وزیری عبدالحمید الدبیبه انجامید. بر اساس توافق میان نیروهای درگیر با میانجیگری سازمان ملل متحد، قرار بود دولت موقت دسامبر ۲۰۲۱ انتخابات زودهنگام برگزار کند. با این حال به‌دلیل عدم اجماع درباره چگونگی برگزاری انتخابات، توافق از هم فرو پاشید. در شرق لیبی، پارلمان، دولت موقت عبدالحمید الدبیبه را غیرقانونی اعلام و فتحی باشاغا را به سمت نخست‌وزیری منصوب کرد. الدبیبه این انتصاب را نپذیرفت و اعلام کرد تنها پس از برگزاری انتخابات از مقام خود کناره‌گیری می‌کند. ۲۶ آگوست، هنگامی که زد و خورد میان ۲ گروه از شبه‌نظامیان آغاز شد، متحدان باشاغا تصمیم گرفتند توانایی خود را در پاسخ به حملات برنامه‌ریزی شده به نمایش بگذارند و یک بار دیگر بخت خود را برای تصرف طرابلس بیازمایند. با این حال این تلاش هم شکست خورد و عملا به تقویت قدرت عبدالحمید الدبیبه انجامید. اکنون اتحادیه عرب صحنه مقابله این موضوع شده است. مصر که طرفدار باشاغا و خلیفه حفتر است در اعتراض به حضور «نجله المنقوش» وزیر خارجه لیبی که از سوی حکومت طرابلس به اتحادیه عرب آمده است از جلسه این اتحادیه خارج شد. مساله کنترل شریان صادرات نفت لیبی برای مدت‌ها یکی از مهم‌ترین مطالبات تمام گروه‌ها و دسته‌های سیاسی و نظامی در این کشور بود. 

***

    دبیرکل ناتو: باید برای جنگ زمستانی آماده شویم     

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو با انتشار مقاله‌ای در فایننشال‌تایمز با اشاره به «ورود جنگ اوکراین به یک مرحله حساس» نسبت به وقوع ناآرامی‌های داخلی در کشورهای غربی در زمستان هشدار داد. دبیرکل ناتو در این یادداشت نوشته ‌است: «این زمستان می‌تواند شامل کاهش انرژی، اختلالات و شاید حتی ناآرامی‌های داخلی باشد. اتحاد و همبستگی ما به طور جدی مورد آزمایش قرار خواهد گرفت، زیرا خانواده‌ها و کسب‌و‌کارها، بحران افزایش قیمت انرژی و هزینه‌های زندگی ناشی از تهاجم وحشیانه روسیه را احساس می‌کنند. برای آینده اوکراین و آینده ما، باید خود را برای جنگ زمستانی آماده کنیم و مسیر را ادامه دهیم». 

 

گروه اقتصادی: یکی از مهم‌ترین عقبگردهای ایران در دهه 90 کاهش تجارت با کشورهای منطقه بویژه همسایگان استراتژیک بود. این اتفاق که ماحصل سیاست‌گذاری‌های اشتباه دولت‌های یازدهم و دوازدهم بود، در سال‌هایی منجر به منفی‌شدن تراز تجاری ایران و در نتیجه کاهش ارزآوری کشور شد. با آغاز به کار دولت سیزدهم، یکی از وعده‌های انتخاباتی سیدابراهیم رئیسی، رشد تجارت و افزایش سهم صادرات غیرنفتی با کشورهای همسایه بود. رئیس دولت سیزدهم بر این موضوع تاکید داشت که توسعه تجارت با همسایگان و کشورهای منطقه اولویت سیاست خارجی دولت خواهد بود.

 بر همین اساس از ابتدای فعالیت دولت جدید تاکنون شاهد مذاکرات گسترده و بهار دیپلماسی اقتصادی و تجاری با کشورهای همسایه و منطقه برای توسعه سطح مناسبات هستیم. کارشناسان و صاحبنظران اقتصادی معتقدند تجارت با همسایگان مزایای بسیاری دارد که از جمله آن می‌توان به کوتاه بودن مسیر و صرفه‌جویی در هزینه‌ها اشاره کرد. از سوی دیگر نزدیکی فرهنگی و اقتصادی کشورهای هم‌مرز می‌تواند در تامین نیازهای بازارهای صادراتی و وارداتی کمک‌کننده باشد و به همین دلیل است که رئیس‌جمهوری خواستار ایجاد دیپلماسی اقتصادی مناسب برای افزایش مبادلات با ۱۵ کشور هم‌‌مرز با ایران شده است.

 بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده از سوی گمرک، در 5 ماه ابتدایی سال جاری بیش از ۳۳میلیون و ۳۳۳ هزار تن کالا به ارزش ۲۰ میلیارد و ۶۳۶ میلیون دلار بین ایران و ۱۵ کشور همسایه ایران تبادل شد که ۵۷ درصد وزن و ۴۸ درصد کل تجارت ۵ ماهه ایران را به خود اختصاص داده است. همچنین اگر بخواهیم نسبت به مدت مشابه خود در سال گذشته مقایسه‌ای انجام دهیم، تجارت خارجی غیرنفتی ایران با 15 کشور همسایه، رشد 24 درصدی را تجربه کرده است.

به گزارش «وطن ‌امروز»، بر پایه اعلام گمرک ایران، تجارت خارجی غیرنفتی کشورمان در 5 ماه نخست امسال 58 میلیون و 140 هزار تن کالا به ارزش 42 میلیارد و 589 میلیون دلار بوده که از این میزان 33 میلیون و 333 هزار تن کالا به ارزش 20 میلیارد و 636 میلیون دلار بین ایران و 15 کشور همسایه تبادل شده که 57درصد وزن و 48درصد ارزش تجارت خارجی کشورمان را به خود اختصاص داده است.

بر اساس این گزارش، از ابتدای سال جاری تا پایان مردادماه 25 میلیون و 398 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 10 میلیارد و 723 میلیون دلار به کشورهای همسایه صادر شده که نسبت به مدت مشابه 27 درصد افزایش داشته، این میزان کالای صادره، 58 درصد وزن و 51 درصد ارزش کل صادرات ایران در 5 ماه نخست امسال بوده است.

 از 14 میلیون و 65 هزار تن کالای وارده به کشور، به ارزش 21 میلیارد و 665 میلیون دلار در 5 ماه نخست سال، 7 میلیون و 935 هزار تن کالا به ارزش 9 میلیارد و 913 میلیون دلار از کشورهای همسایه بوده که 56 درصد وزن و 46درصد ارزش واردات را به خود اختصاص داده که نسبت به مدت مشابه با رشد 21 درصدی همراه بوده  است.

 

* جزئیات تجارت ایران با ۱۵ کشور همسایه

 عراق با خرید 8 میلیون و 655 هزار تن کالا به ارزش 2 میلیارد و 961 میلیون دلار (کاهش 6 درصدی)، امارات با  5 میلیون تن به ارزش 2 میلیارد و 781 میلیون دلار (رشد 45 درصدی)،  ترکیه با 3 میلیون و 682 هزار تن به ارزش 2 میلیارد و 328 میلیون دلار (رشد 110 درصدی)، افغانستان با یک میلیون و 256 هزار تن به ارزش 641 میلیون دلار (کاهش 25 درصدی)، پاکستان با یک میلیون و 78 هزار تن به ارزش 475 میلیون دلار (رشد 13 درصدی)، عمان با یک میلیون و 219 هزار تن به ارزش 452 میلیون دلار (رشد 98 درصدی) و آذربایجان با خرید 308 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 296 میلیون دلار (رشد 84 درصدی)، 7 مقصد نخست کالاهای ایرانی به کشورهای همسایه ایران بودند.

روسیه با خرید 417 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 291 میلیون دلار (رشد 32 درصدی)، ترکمنستان با 529 هزار تن  به ارزش 166 میلیون دلار (رشد 42 درصدی)، ارمنستان با 358 هزار تن به ارزش 144 میلیون دلار (رشد 44 درصدی)،  کویت با 2 میلیون و 172 هزار تن به ارزش 73 میلیون دلار (رشد 39 درصدی)، قزاقستان با 243 هزار تن به ارزش 61.2 میلیون دلار (کاهش 3 درصدی)، قطر با 375 هزار تن به ارزش 51 میلیون دلار (کاهش 13 درصدی)، بحرین با 4.2 هزار تن به ارزش 3.4 میلیون دلار (رشد 40 درصدی) و عربستان با خرید 376 تن کالای ایرانی به ارزش 192 هزار دلار (رشد 392 درصدی) مقاصد هشتم تا پانزدهم صادراتی کالاهای ایرانی در بین همسایگان بودند.

 امارات با فروش 4 میلیون و 603 هزار تن کالا به ارزش 6 میلیارد و 74 میلیون دلار (رشد 13 درصدی)، ترکیه با یک میلیون و 163 هزار تن به ارزش 2 میلیارد و 166 میلیون دلار (رشد 21 درصدی)، روسیه با یک میلیون و 163 هزار تن به ارزش 715 میلیون دلار (رشد 50 درصدی)، پاکستان با 383 هزار تن به ارزش 429 میلیون دلار (رشد 375 درصدی)، عمان با 347 هزار تن به ارزش 310 میلیون دلار (رشد 53 درصدی)،  قزاقستان با 178 هزار تن به ارزش 78.4 میلیون دلار (رشد 174 درصدی)و عراق با فروش 54 هزار تن کالا به ارزش 74 میلیون دلار (کاهش 58 درصدی)، 7 کشور اول همسایه در فروش کالاهای مورد نیاز به ایران در بین همسایگان بودند.

 بعد از عراق، قطر با فروش هزار و 800 تن کالا به ارزش 17 میلیون دلار (رشد 268 درصدی)، آذربایجان با 8 هزار و 951 تن به ارزش 15.3 میلیون دلار (رشد 10 درصدی)، ترکمنستان با 22 هزار تن به ارزش 14.4 میلیون دلار (کاهش 7 درصدی)، افغانستان با 8 هزار و 500 تن به ارزش 10.4 میلیون دلار (رشد 166 درصدی)،  کویت با هزار و 794 تن به ارزش 3.9 میلیون دلار (کاهش 23 درصدی)، ارمنستان با هزار و 969 تن به ارزش 3.7 میلیون دلار (کاهش 66 درصدی) و بحرین با  28 تن به ارزش 558 هزار دلار (رشد 3 درصدی) در رتبه‌های هشتم تا چهاردهم واردات ایران از کشورهای همسایه‌اند.