گروه سیاسی: اولین مناظره 2 کاندیدای راه‌یافته به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری با حواشی بسیاری همراه بود. هرچند تا حدی می‌شد پیش‌بینی کرد که قرار است در روند کلی این مناظره چه صحنه‌ها و صحبت‌هایی را ببینیم و بشنویم اما مشاجره جلیلی و پزشکیان در تایم پایانی بسیار هیجانی دنبال شد. در آن چند دقیقه توفانی حرف‌هایی رد و بدل شد که بهتر توانست عیار هرکدام از ۲ نامزد را مشخص کند. بویژه آنجا که پزشکیان ولو برای لحظه‌ای هم که شده، نقاب اخلاق را از چهره برداشت و جلیلی را محکوم به اعدام کرد: «اگر رشد ۸ درصدی را محقق نکرد اعدامش کنید!»

چند سال پیش که حسن روحانی مخالفانش را به «جهنم» حواله کرد، شاید نمی‌دانست قرار است ادبیاتی را وارد فضای سیاسی کشور کند که مشخصه او و برخی از همکارانش می‌شود. مثل میکروفنی که عباس آخوندی، وزیر راه دولت روحانی در حاشیه هیات دولت از دست خبرنگاری گرفت و به گوشه‌ای پرت کرد، یا توئیت اخیر آذری‌جهرمی که مخالفان خود را به حکومت طالبان تشبیه کرد، یا مثل بسیاری از بی‌اخلاقی‌های دیگر که گویی اکنون اصلاح‌طلبان با آن خو گرفته‌اند.

حالا هم که مسعود پزشکیان می‌خواهد دولت سوم روحانی را تشکیل بدهد، برای رقیبش حکم اعدام صادر می‌کند. ماجرا از جایی شروع شد که پزشکیان گفت: «از علم حرف می‌زنید، بگویید چارچوب علمی در فناوری یعنی چه؟ اینکه حرف بزنیم که برنامه نیست و یک چشم‌انداز می‌خواهید بنویسید باید با کوچک‌ترین آدم آن سازمان صحبت کنید. قرآن ما مگر راهنمای ما نیست؟ چرا به آن عمل نمی‌کنیم؟ هنر آن است که طبق آنچه‌ داری یک چیزی بنویسی اجرا شود. با این روند امکان رشد ۸ درصد از نظر علمی وجود ندارد». در اینجا بود که جلیلی بی‌برنامه بودن پزشکیان را یادآور شد و این سوال را مطرح کرد که چرا می‌گویید امکان رسیدن به رشد 8 درصد (اعلامی در برنامه هفتم توسعه) وجود ندارد. شما که برنامه ندارید و می‌گویید برنامه‌ها از قبل نوشته شده، چرا می‌گویید نمی‌شود همان برنامه‌های نوشته‌شده را هم محقق کرد؟ 

در پاسخ پزشکیان رو به دوربین کرد و گفت: «جلوتر از شما اعلام کردم و جلوی چشم مردم اعلام می‌کنم همین امروز از انتخابات کنار می‌روم اما شرطش این است اگر می‌توانید رشد ۸ درصدی را اعمال کنید، اگر نتوانستید اجرا کنید اعدام‌تان کنند. ۴۵ سال دارید حکومت می‌کنید، چرا مشکلات حل نشده است؟»

در این مناظره نامزد جبهه اصلاحات طوری صحبت کرد که انگار خودش را خارج از نظام می‌داند. در عمر 45 ساله نظام اسلامی، حداقل در 4 دوره 8 ساله کسانی در راس امور اجرایی کشور قرار داشتند که اکنون چکیده‌ای از تمامی آنها در ستاد انتخاباتی پزشکیان حضور دارند. از دفاع تمام‌قد فرزندان هاشمی و برخی اعضای کابینه او گرفته تا دولتمردان کابینه خاتمی و روحانی، تقریبا همان ترکیبی را پشت سر مسعود پزشکیان می‌بینیم که در سپهر سیاسی کشور تحت عنوان کارگزاران و اصلاح‌طلبان شناخته می‌شوند. 

پزشکیان از درون حاکمیت آن را نقد می‌کند. اشکالی ندارد! اما اینکه در بزنگاه خودش را خارج از همان نظام و ساختاری فرض کند که احتمال دارد بتواند بالاترین سکان اجرایی آن را در دست بگیرد، امری است عجیب که در مناظره اول شاهدش بودیم. 

* موی دماغ آمریکایی‌ها!

گذشته از دقایق پایانی مناظره اول که بدون دخالت مجری، شاهد بحث‌های داغ پزشکیان و جلیلی بودیم، این مناظره از ابتدا تقریبا همان‌طور دنبال شد که انتظارش را داشتیم. پزشکیان طبق معمول انجام تمام برنامه‌ها را به کارشناسان موکول کرد و در هر جایی که احساس کرد قافیه تنگ شده است، سراغ برجام رفت و مذاکره پیرامون آن را پیش کشید. در اثنای مناظره، پزشکیان در پاسخ به این سوال که «آمریکا سردار سلیمانی را شهید می‌کند و می‌خواهد فروش نفت را به صفر برساند، در این شرایط شما چه می‌کنید؟» گفت: «بحث شهید سلیمانی جداست. آمریکا به خاطر بحث‌های غزه و سوریه این کار را می‌کند. موی دماغ آنها شده بود و او را ترور کردند. این چه ربطی به دعوای بعد از آن قضیه دارد؟ چرا بازرگانان ما نمی‌توانند راحت به اروپا بروند؟ ما چه کردیم که دنیا با ما اینچنین است؟ در همین همسایه‌ها چرا ترکیه پول ما را نمی‌دهد؟ چرا چین دلار ما را پس نمی‌دهد و هر جنسی دلش می‌خواهد به ما قالب می‌کند؟ چرا همین قرارداد ۲۵ ساله را اجرا نمی‌کند؟ نخواهد کرد. اف‌ای‌تی‌اف مانند فیفاست. اگر زیر بار حرف آنها نرویم ما را بازی نمی‌دهند. اگر به آن عمل نکنیم ما را در بازی‌های جهانی راه نخواهند داد. بگویید اگر اینها را نکردید چه بلایی می‌خواهید سر مردم بیاورید؟ چرا چاپ پول 3-2 برابر شده است؟»

ادعای پزشکیان درباره نرخ رشد نقدینگی در دولت شهید رئیسی البته با واکنش سخنگوی دولت همراه شد. 

علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت، ساعتی پس از پایان مناظره در صفحه شخصی خود در ایکس نوشت: «ادب مرد به ز دولت اوست! نرخ رشد نقدینگی در دولت شهید رئیسی از ۴۲.۸ درصد در مهر ۱۴۰۰ به 24.1 درصد در فروردین ۱۴۰۳ کاهش یافت. مقابل دوربین گرفتن نموداری که انبوه نقدینگی دولت سابق را به اضافه نقدینگی جدید، مجموعا با هم نشان می‌دهد بی‌اخلاقی سیاسی است».   

* نقطه‌زنی جلیلی

سعید جلیلی در مناظره اول نشان داد اگر بخواهد می‌تواند رقیب را با دلیل و مدرک در تنگنا قرار بدهد. او که چهره آرام مناظرات پیشین لقب گرفته بود، این بار بویژه در لحظات پایانی مناظره از قالب همیشگی خارج شد و برای هرکدام از ادعاهای پزشکیان دلایل متقنی ارائه کرد. جلیلی در پاسخ به پزشکیان در رابطه با مسائل بین‌المللی، ارتباط با دنیا، اف‌ای‌تی‌اف و برجام گفت: «اینکه شما یک چیزی بگویید و یک چیزی بگیرید اینطور نبود، بلکه ما امروز در برجام طلبکاریم. ما چیزهای بسیاری دادیم و چیزی نگرفته‌ایم و راه‌حل این است که ما نباید معطل آنها شویم. کاری که باید انجام دهیم این است با طلبکاری به آنها بگوییم ما ده‌ها کار انجام دادیم و شما از برجام خارج شدید. این دیپلماسی و سیاست نیست که همه چیزمان را بدهیم و طرف مقابل که خارج شود چیزی نگوییم».

وی افزود: «راهکار هم این است که مردم را مشارکت دهیم، نه اینکه به اندک بهانه‌ای کار را تعطیل کنیم و بگوییم ۷۰۰ نفر در روز مردند هم مردند چون اف‌ای‌تی‌اف اجرا نشده است. ما این رویکرد را قبول نداریم، بلکه می‌گوییم نه تنها می‌توان مشکلات را حل کرد بلکه می‌توان پیشرفت هم ایجاد کرد».

نامزد چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری همچنین بیان کرد: «بعد از ۹ سال این موضوع روشن می‌شود که ابزار فشار او تحریم‌هاست و خود غرب اذعان داشت که تحریم‌ها نقطه آخر بود و این عین صحبت‌های اوباماست. وقتی ترامپ از برجام خارج شد من گفتم حماقت او بود و این در شرایطی بود که مردم ما فهمیده‌اند چگونه با این حربه با تحریم مقابله کنند».

در بخش دیگری از مناظره، جلیلی در پاسخ به پزشکیان که اشاره به وجود مشکل در قشر کارگر جامعه و وجود تحریم‌ها داشت، گفت: «من روی تشخیص شما اشکال می‌گیرم. برای همین تجویزتان غلط است، چرا که ما در موضوع تحریم‌ها قدرتمند وارد شده‌ایم. من همان زمان هم در کمیسیون برجام به شما گفتم اینجا ننوشته است تحریم‌ها لغو می‌شود، بلکه نوشته است ۸ سال دیگر و بعد از ۸ سال هم اتفاقی که رخ داد این بود که 3 کشور اروپایی اطلاعیه دادند تعهدات‌مان را انجام نمی‌دهیم».

وی گفت: «امروز اهرم تحریم را که غرب می‌خواست علیه ما به کار بگیرد حتما از آن خارج می‌شویم و یک راه این است که از طرف مقابل بخواهیم تعهدات خود را انجام دهد، همانطور که شهید رئیسی تحریم‌ها را خنثی کرد. آنها گفته بودند ۲۰۰ هزار بشکه هم نمی‌توانیم بفروشیم اما امروز ۲ میلیون بشکه می‌فروشیم. نباید معطل آنها بمانیم».

جلیلی درباره تحریم‌ها هم اظهار کرد: «بحث خنثی کردن تحریم یک بحث است (بحث دیگر اینکه) ما باید او را از تحریم کردنش پشیمان کنیم. با اهرم‌های اقتصادی و با رویکردهایی که داریم امروز در بسیاری از عرصه‌ها این موضوع شکل می‌گیرد. چرا آنها در برخی عرصه‌ها کوتاه می‌آیند؟ چرا که می‌بینند ما در حال پیشرفت هستیم و این را به سخره نگیریم که سلیمانی فرصت‌ها را از دل تهدیدها به وجود می‌آوردند و می‌توانیم سراغ قابلیت‌های دیگرمان برویم. مسیر به راه انداختن اقتصاد تعامل گسترده با جهان است».

* مشاجره جذاب

مشاجره دقایق پایانی مناظره پزشکیان و جلیلی را باید جذاب‌ترین بخش رقابت‌های انتخاباتی بدانیم که با توجه به ۲ مرحله‌‌ای شدن آن، زمان و روزهای تبلیغات نیز افزایش یافته است. در دور اول رقابت‌ها، 5 مناظره برگزار شد که غیر از 2 مناظره آخر، ۳ مناظره اول چندان جذاب نبودند و ۲ مناظره دیگر تا حدی توانستند توجه برخی اقشار مردم را به خود جلب کنند. 

هرچند باید اذعان کرد باقی ماندن تنها ۲ نامزد برای مرحله دوم، به‌خودی‌خود باعث ایجاد دوئل بین آنها خواهد شد اما به نظر می‌رسد صداوسیما نیز در همین رقابت‌های انتخاباتی توانست رفته رفته بهتر عمل کند و حداقل سوالاتی را به مجری برنامه بدهد که تا حدی چالش‌برانگیز باشند. همچنین زمانی که مناظره پزشکیان و جلیلی تبدیل به بحث و گاه جدل شد، مجری دخالتی در این دقایق نکرد تا آنها بدون هیچ مزاحمتی حرف‌های خود را بزنند. این هم نکته‌ای است که باید در نظر داشت. سعید جلیلی در این مناظره از قالب آرام همیشگی خود خارج شد و حملاتی به رقیب داشت. او از زبان بدن (لبخند، اشاره دست و حالت‌های چهره) بهره برد که توانست تا حدی روی رقیب و بیننده تاثیرگذار باشد. جلیلی روی بی‌برنامه بودن پزشکیان تمرکز کرد و مطالعات، تحقیقات، برنامه‌ریزی و جلسات و دیدارهای میدانی خود را به رخ حریف کشید. هرچند می‌توانست به جای تمرکز بر قانع کردن حریف، بیشتر بر مخاطبان تمرکز کند و به اقناع آنها بپردازد. پزشکیان در این مناظره گاف‌های بسیاری داد. از صدور حکم اعدام برای حریف تا تهدید به انصراف از رقابت‌ها، تشبیه ناصواب سردار سلیمانی و چند مورد دیگر که جلیلی می‌توانست از آنها استفاده کند. پزشکیان حرف‌های تکراری گذشته را زد. تقریبا تمام آنچه را ظریف در میتینگ‌ها گفته بود دوباره بیان کرد و چون این بار با رقیبی طرف بود که بر نقاط ضعف او فشار می‌آورد، گاف‌هایی را بروز داد که در سطور بالا ذکر شد. پزشکیان نشان داد کافی است کمی تحت فشار قرار بگیرد، آن وقت پتانسیل متعجب ساختن مردم را خواهد داشت!

در یک نگاه کلی جلیلی به عنوان کاندیدای جبهه انقلاب مسیر خوبی را در پیش گرفته است. هرچند می‌تواند بهتر باشد اما او نشان داد صرفا به دنبال تحریک احساسات مردم نیست و چون برنامه دارد، می‌خواهد به جای تحریک مردم، به کار عملی و جدی بپردازد و این منظور را نیز در صحبت‌هایش دنبال می‌کند.