منتها‌ یک‌ مقدار تشریفاتی‌ هم‌ در مملکت‌ هست‌ که‌ فرضا‌ یک‌ رئیس‌‌جمهوری‌ یا شخصیتی‌ از کشور خارج‌ می‌خواهد بیاید ایران، آنوقت‌ آن‌ 3 نفر بین‌ خودشان‌ یک‌ رئیس‌ دارند و به‌ عنوان‌ تشریفات، یک‌ نفر از خودشان‌ را به‌ نام‌ رئیس‌ انتخاب‌ می‌کنند... انسان‌ مارگزیده‌ از ریسمان‌ سیاه‌ و سفید می‌ترسد. آن‌ وقتی‌ که‌ رضاشاه‌ را آمدند بر این‌ مملکت‌ تحمیل‌ کنند، روشنفکران‌ و علما خیال‌ می‌کردند ایران‌ گلستان‌ می‌شود و از اروپا هم‌ جلو می‌افتد. رضاشاه‌ هم‌ اول‌ خودش‌ را متدین‌ و معتقد به‌ مبانی‌ اسلامی‌ نشان‌ می‌داد ولی‌ آخرش‌ دیدیم‌ که‌ دیکتاتور از آب‌ در‌آمد، پسرش‌ را هم‌ که‌ بعد از او دیدیم‌ همینطور اول‌ با علما گرم‌ می‌گرفت‌ و تواضع‌ می‌کرد ولی‌ آخر کار گرگ‌ شد و از گرگ‌ هم‌ بدتر.

می‌بینیم‌ که‌ هراس‌ آقای‌ منتظری‌ از رئیس‌جمهوری‌ که‌ فقیه‌ نباشد و تحت‌ امر فقیه‌ جامع‌الشرایط‌ نیز نباشد، به‌ حدی‌ است‌ که‌ به‌ شورای‌ جمهوری‌ پناه‌ می‌برد و خطر دیکتاتوری‌ دولت‌ غیرتابع‌ در برابر ولی‌امر را به‌ قدری‌ جد می‌گیرد که‌ صریحا‌ توصیه‌ به‌ تشریفاتی‌ کردن‌ رئیس‌جمهوری‌ (نماینده‌ تشریفاتی‌ شورای‌ جمهوری) می‌کند. وقتی‌ در حین‌ مباحثات، مساله‌ جد شد، بنی‌صدر که‌ خواب‌ ریاست‌‌جمهوری‌ خود را می‌دید و از هرگونه‌ محدودسازی‌ قدرت‌ رئیس‌جمهور، گویی‌ برای‌ برنامه‌های‌ آینده‌ خود و دیکتاتوری‌ها و گردن‌فرازی‌ طاغوت‌منشانه‌ خود در برابر امام‌ «رض»، احساس‌ خطر می‌کرد، در پاسخ‌ به‌ آقای‌ منتظری‌ که‌ درصدد مشروط‌ و محدودسازی‌ اختیارات‌ رئیس‌جمهور و قابل‌ مهار کردن‌ آن‌ بود، چنین‌ گفت: «وقتی‌ برای‌ رهبری‌ می‌خواستیم‌ اختیارات‌ معین‌ کنیم‌ آقای‌ منتظری‌ می‌فرمودند: ممکن‌ است‌ رئیس‌جمهور الدنگ‌ از آب‌ درآید، حالا می‌خواهیم‌ برای‌ نخست‌وزیر اختیارات‌ معین‌ کنیم‌ دوباره‌ رئیس‌جمهور ممکن‌ است‌ قرم‌ پف‌ از آب‌ در بیاید. به‌ این‌ ترتیب‌ قانون‌ ما را مواجه‌ می‌کند با تناقضاتی». بنی‌صدر در واقع‌ ناراضی‌ بود که‌ چرا رئیس‌جمهور را تحت‌ امر ولی‌فقیه‌ قرار داده‌اند و از پایین‌ نیز قدرت‌ مطلقه‌ نسبت‌ به‌ نخست‌ وزیر و هیات‌ دولت‌ ندارد یعنی‌ به‌ دنبال‌ آمریت‌ مطلق‌ و رها از نظارت‌ رهبر بود و بعد در عمل‌ نیز نشان‌ داد که‌ اهل‌ اطاعت‌پذیری‌ از مرجع‌ قانونی‌ و فرمانده‌ قوای‌ سه‌گانه‌ کشور نیست. آقای‌ منتظری، همچنین‌ در بحث‌ سوگندنامه‌ رئیس‌جمهور در باب‌ این‌ عبارت‌ که‌ (قدرتی‌ را که‌ ملت‌ به‌ عنوان‌ امانت‌ مقدس‌ به‌ من‌ سپرده‌ است‌ همچون‌ امینی‌ پارسا و فداکار نگاه‌ دارم)، مجددا‌ تکرار می‌کند ریاست‌جمهوری، یک‌ مسؤولیت‌ شرعی‌ و وابسته‌ به‌ رهبر است‌ و ما می‌خواهیم‌ رئیس‌جمهور خودکامگی‌ نکند و پیشنهاد می‌کنند: «این‌ عبارت‌ را به‌ این‌ ترتیب‌ بنویسیم: «قدرتی‌ را که‌ به‌ عنوان‌ امانت، به‌ من‌ سپرده‌ شده» تو چه‌ کار داری‌ که‌ چه‌ کسی‌ سپرده؟! هم‌ از طرف‌ مردم‌ سپرده‌ شده‌ و هم‌ از طرف‌ رهبر». به‌ عبارت‌ دیگر ایشان‌ علی‌الدوام‌ می‌کوشید تا کفه‌ رهبری‌ را در «مشروعیت‌ رئیس‌جمهور» سنگین‌ و سنگین‌تر کند و در بحث‌ از اختیارات‌ وزرای‌ دولت، حتی‌ صلح‌ دعاوی‌ راجع‌ به‌ اموال‌ دولتی‌ را هم‌ به‌ جای‌ دولت، به‌ قوه‌ قضائیه ارجاع‌ می‌دهد. تا بدینوسیله‌ دولت‌ کاملا‌ مهار شود و به‌ دیکتاتوری‌ نینجامد. وی‌ همچنین‌ تاکید می‌کرد: «ما اگر تصویب‌ کنیم‌ که‌ «اعمال‌ قوه‌ مجریه‌ از طریق‌ رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر»، تمام‌ قدرت‌ اجرایی‌ را داریم‌ می‌دهیم‌ به‌ رئیس‌جمهور و زیردست‌هایش، یعنی‌ به‌ این‌ معنی‌ که‌ رئیس‌ کل‌ قوا، رئیس‌جمهور خواهد بود و... بنابراین‌ یک‌ چنین‌ رئیس‌جمهوری‌ که‌ تمام‌ اختیارات‌ اجرایی‌ کشور دست‌ او باشد،... این‌ یک‌ دیکتاتور و قلدری‌ در آینده‌ برای‌ ما درست‌ می‌کند که‌ از قلدرهای‌ سابق‌ هم‌ بدتر است. آنوقت‌ خری‌ که‌ بالای‌ بام‌ بردیم،‌ نمی‌توانیم‌ بیاوریم‌ پایین. از اول‌ ما نباید قوه‌ اجرایی‌ را در او منحصر کنیم، بلکه‌ رئیس‌جمهور، یک‌ واسطه‌ای‌ است‌ و... خیلی‌ از امور دیگر مثلا‌ دستگاه‌ فرستنده‌ و وسایل‌ ارتباط‌ جمعی‌ مثل‌ رادیو و تلویزیون‌ هیچکدام‌ نبایستی‌ در اختیار رئیس‌جمهور باشد. اگر خواستیم‌ اختیار مطلق‌ به‌ او بدهیم‌ شخص‌ رئیس‌جمهور غلط‌ است‌ و باید یک‌ شورایی‌ باشد و این‌ شورا هم‌ در عین‌ حال‌ باید تحت‌ نظر رهبر مذهبی‌ کار کند که‌ ولایت‌فقیه‌ را که‌ ما تصویب‌ کردیم، در دست‌ دارد». جناب‌ آقای‌ منتظری‌ به‌ بافت‌ فرماندهی‌ کل‌ قوا در طرح‌ پیشنهادی‌ بدوی‌ که‌ در آن‌ به‌ رئیس‌‌جمهور میدان‌ داده‌ بود نیز اعتراض‌ کرده‌ و می‌گفتند: «یک‌ شورا‌ درست‌ کرده‌اند که‌ رئیس‌‌جمهور و یک‌ فقیه‌ از شورای‌ نگهبان‌ در آن‌ هستند و در ضمن، رئیس‌جمهور را در آن‌ شورا قرار داده‌اند یعنی‌ فقیه‌ در اقلیت‌ است‌ و فرماندهی‌ کل‌ قوا را به‌ این‌ شورا داده‌اند که‌ فقیه‌ در اقلیت‌ است‌ و... ما اصولا‌ این‌ را نمی‌خواهیم‌ به‌ رئیس‌‌جمهور بدهیم. ما می‌خواهیم‌ به‌ یک‌ مقام‌ بالاتر بدهیم». همچنین‌ وقتی‌ آیت‌الله‌ یزدی‌ در باب‌ فرماندهی‌ قوا (از جمله‌ نیروی‌ انتظامی) تاکید می‌کند که‌ رهبر باید در این‌ فرماندهی دخالت‌ اصلی‌ را داشته‌ باشد و در راس‌ مخروط‌ باشد چون‌ صلاحیت‌ شرعی‌ دارد و از طرف‌ مردم‌ هم‌ تایید شده‌ و رهبری‌ تنها نظارت‌ نیست‌ بلکه‌ باید نقش‌ در اجرا و فرماندهی‌ داشته‌ باشد، آیت‌الله‌ منتظری سخنان‌ آقای‌ یزدی‌ را قاطعانه‌ مورد حمایت‌ و تاکید قرار داده‌ و می‌گوید:«همینطوری‌ که‌ آقای‌ یزدی‌ فرمودند: ما بعد از اینکه‌ این‌ سیستم‌ را قبول‌ کردیم‌ رهبر در راس‌ مخروط‌ است. او در هر 3 قوه‌ نقش‌ دارد. در قوه‌ مجریه‌ هم‌ رئیس‌‌جمهور را او تعیین‌ می‌کند یا افرادی‌ را برای‌ رئیس‌‌جمهوری‌ کاندیدا کند که‌ مردم‌ انتخاب‌ کنند». ایشان‌ در جهت‌ تسهیل‌ شرایط‌ عزل‌ رئیس‌‌جمهور نیز تلاش‌ بسیار کرده‌ و بارها تاکید داشت‌ که‌ برای‌ عزل‌ رئیس‌‌جمهور لازم‌ نیست‌ راه‌ زیادی‌ طی‌ شود و اگر وی‌ متهم‌ به‌ خیانت‌ یا توطئه‌ شود لازم‌ باشد تا در صورت‌ رای‌ اکثریت‌ مجلس، دیوانعالی‌ کشور رسیدگی‌ کند بلکه‌ باید رئیس‌‌جمهور‌ حتی‌ اگر از وظایف‌ قانونی‌ خود تخلف‌ کرده‌ و مثلا‌ یک‌ قانون‌ را عمل‌ نکند قابل‌ عزل‌ باشد حتی‌ اگر توطئه‌ یا خیانتی‌ در کار نباشد.

نخستین باشگاه روتاری در سال 1905 توسط یک حقوقدان به نام پل هریس در شیکاگو به وجود آمد. پل هریس به همراه 3 تن از بازرگانان شیکاگو به نام‌های سیلوسترایل، پیرام شوری و گوستاولوپر نخستین جلسه رسمی روتاری را در روز 23فوریه سال 1905 تشکیل دادند و موجودیت تشکیلاتی به نام کلوپ روتاری را اعلام داشتند. روتاری بنا به تعریف موسسان آن به مفهوم چرخ‌های دوار یک کارخانه به هم پیوسته است که با چرخش هر دنده چرخ دنده دیگر نیز به حرکت در می‌آید و در نتیجه کل سیستم متحرک می‌شود. با این تعبیر کلوپ روتاری بین‌المللی به دنبال ایجاد یک نظام بهم پیوسته و متشکل جهانی است که با اراده و حرکت دندانه‌های کلوپ مادر تمام این سیستم جهانی در جهت منافع غرب به حرکت درآید. اعضای کلوپ روتاری در هر جامعه، از فعالان و نیروهای و کیفی آن جامعه انتخاب می‌شوند و ماموریت اصلی آنها ایجاد حلقه اتصال با قدرت‌های غربی از طریق نظام بین‌المللی با کمک رجال سیاسی و کلان سرمایه‌داران است.

جان مینو یکی از استادان برجسته علوم سیاسی در کتاب خود درباره تعداد اعضای روتاری متذکر می‌شود: «ما نباید سازمان‌های روتاری را که در سال 1905 تشکیل شده‌اند و در پی تاسیس یک حکومت جهانی هستند فراموش کنیم. تعداد اعضای این گروه بیش از 450 هزار نفر است که در متجاوز از 100 کشور پراکنده هستند». چگونگی عضویت و ورود به باشگاه‌های روتاری مانند عضویت در لژهای فراماسونری، مستلزم انتخاب فرد از سوی تشکیلات است و برای هیچ‌کس مقدور نیست که به میل و رغبت خود به عضویت این تشکیلات درآید یا برای عضو شدن در کلوپ‌های روتاری تقاضانامه ارسال دارد. براساس اساسنامه «روتاری بین‌الملل» تمام کلوپ‌ها موظفند اعضای خود را از میان ثروتمندان، افسران عالیرتبه، مقامات دانشگاهی و مقامات اداری انتخاب کنند، بنابراین کارمندان ساده دولت و کارگران از عضویت در کلوپ و حتی در جلسات سخنرانی آن محرومند. در هر کلوپ روتاری و به هنگام انتخاب عضو، کمیته مخصوص عضو جدید را درباره مسائلی که در پی می‌آید تحت نظر و مراقبت کامل قرار می‌دهد:

1- میزان نقش متقاضی، چگونگی نفوذ و تاثیرش در ادارات و سازمان‌های محلی.

2- میزان حرف شنوی و بررسی روحیه فرمانبرداری و میزان تمایل او نسبت به قبول اصول و قوانین روتاری و اجرای ماموریت‌هایی که کلوپ محلی یا روتاری بین‌المللی به وی محول می‌سازد. تاکید روتاری بر نفوذ در ادارات، میزان حرف شنوی، روحیه فرمانبرداری، پذیرش قوانین روتاری و بالاخره ماموریت‌های محوله، برای رسیدن به این نتیجه است که عضو جدید در راستای دستورات روتاری مرکز باید پیرو اصل تساهل و تسامح لژهای فراماسونری باشد. در آیین‌نامه کلوپ‌های روتاری آمده است که هزینه‌های کلوپ‌ها و تشکیلات بین‌المللی روتاری از محل حق عضویت اعضا تامین می‌شود و سازمان‌های جهانی روتاری از هیچ سازمان یا دولت خاصی کمک نمی‌پذیرد. اعضا در کلوپ‌های روتاری به گروه‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند و هر یک از اعضا با توجه به این تقسیم‌بندی در جریان برنامه‌ها و فعالیت‌های کلوپ قرار می‌گیرند. کلوپ‌های روتاری تابع نظم و انضباط خاصی هستند و همه اعضای آنها بدون استثنا مکلف به رعایت این نظم و تشریفات و شرکت در جلسه‌ها هستند و در صورتی که هر عضو، کوچک‌ترین تخلفی از مفاد آیین‌نامه انضباطی کلوپ داشته باشد فورا و بدون هیچگونه چشم‌پوشی اخراج خواهد شد. در لژهای فراماسونری زنان از حق عضویت محرومند و تنها به عنوان زینت‌المجالس می‌توانند در میهمانی‌های خاص (وایت پارتی، میهمانی سفید) شرکت کنند. در کلوپ‌های روتاری نیز همین وضع حاکم بود و تا سال 1985 تنها مردان حق عضویت در این کلوپ‌ها را داشتند اما از این سال به بعد بر این اساس حکم دیوانعالی آمریکا عضویت زنان نیز در این کلوپ‌ها مجاز شناخته شد. پس از صدور این حکم، کنوانسیون بین‌المللی روتاری تشکیل شد و مساله عضویت زنان در کلوپ‌های روتاری را تصویب کرد. نمونه‌اي از دعوت‌نامه لژ روتاري: « لژ مزدا شماره 79 ، آقای محترم و برادر عزیز
با کمال احترام از جنابعالی دعوت می‌شود در جلسه استقرار برادر مهندس رضا رزم‌آرا استاد ارجمند انتخاب شده لژ محترم مزدا که در ساعت6 بعدازظهر روز شنبه 14 اسفند‌ماه 1344 (5 مارس 1966) تشکیل می‌شود. به محل لژ بزرگ ناحیه ایران خیابان بهارستان شماره 410 تشریف بیاورید».

دبیر: محسن کلانتری

در اجلاس 1978 که در شهر شیکاگو آمریکا برگزار شد، سازمان جهانی روتاری تصمیم گرفت که به طور رسمی به فراماسونری متصل شود. در آمریکا فراماسونرها نفوذ فراوانی دارند و اخیرا یکی از جراید آمریکا مقاله‌ای درباره یک شرکت مهم تجارتی بین‌المللی نوشته و در آن اشاره کرده است که این شرکت به طور غیرمستقیم جزو عوامل فراماسونری جهان است. شرکت مذکور «روتاری» نام دارد و مدیر آن یک میلیونر آمریکایی به نام «هربرت جی تایلور» است. اخیرا شصت و یکمین سال تاسیس این شرکت در شیکاگو جشن گرفته شد و 8509 نفر از 89 کشور جهان در آن شرکت داشتند. مراسم این جشن محرمانه بود و مدعوین در پایان آن یک جلسه مخفیانه چند ساعته داشتند.
کمپانی روتاری 402 هزار نفر عضو رسمی دارد که در سراسر جهان پراکنده‌اند از طرف بسیاری از مشاهیر جهان که می‌گویند عضو فراماسونری هستند و نتوانستند در مراسم جشن شرکت کنند، برای تایلور رئیس کمپانی کارت تبریک فرستاده شد که از میان آنها نام اشخاص زیر فاش شده است: چیان‌کای چک رئیس‌جمهور چین ملی، آیزنهاور رئیس‌جمهور سابق آمریکا، پادشاه سوئد و شیخ الازهر.
منظور اصلی از انعقاد این جشن، تبادل افکار و اخذ تعلیمات برای پیشرفت کارها بود. تشکیلات مذکور نخستین‌بار در سال 1923 علنی شد و تا آن سال کسی نمی‌دانست چنین تشکیلاتی در آمریکا وجود دارد. در آن سال «سیکلر لوییس» یکی از روزنامه نگاران آمریکایی پی به تشکیلات مخفی فراماسونرها برد و مقاله‌ای نوشت و بعد از آن اعضای روتاری فعالیت‌های عادی خود را ظاهر و آشکار ساختند. این روزنامه‌نگار نوشت: برنارد شاو، نویسنده انگلیسی جزو روتارین‌ها بود و او باعث شد که بسیاری از صاحبان صنایع انگلیس که قابل اعتماد بودند وارد تشکیلات روتاری شوند. اکنون روتارین‌ها بودجه هنگفتی در اختیار دارند و برای نشر عقایدی که می‌توانند ظاهر سازند و جنبه کلی دارد، پول‌های گزاف خرج می‌کنند.
در سال 1926، 2 مدرسه در بالتیمور و در سال 1947 یک مدرسه در سائوپولو از طرف جمعیت دایر شد. در سایر نقاط جهان نیز اعضای جمعیت به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم، مدارس و آموزشگاه‌های عالیه دارند که به نشر عقاید می‌پردازند.
البته در این مدارس اصول عقاید فراماسونری تدریس نمی‌شود بلکه شاگردان و ذهن آنان را برای اصول و کلیاتی آماده می‌کنند و بعدا در صورتی که واجد همه شرایط شدند و به سن حداقل رشد قانونی( از لحاظ فراماسونری 21 سال) رسیدند (در این سن به آنان بچه گرگ گفته می‌شود)، می‌توانند «فرم فراماسونری» را پر کنند و وارد فعالیت شوند.

از دیدگاه ساواک، کلوپ‌های روتاری و باشگاه‌های لاینز از سازمان‌های جنبی فرماسونری به شمار می‌روند. تفاوت باشگاه‌های روتاری و لاینز با فراماسونری در ماهیت سازمانی آنها نیست بلکه در ساختار اجرایی و صور ظاهری آن است. 2 باشگاه مذکور برخلاف انجمن‌های ماسونی که پنهان‌کاری سایه بر فعالیت‌های آنها انداخته بود، محافلی علنی بودند و با مجوز رسمی مقامات اجرایی هر کشور تشکیل می‌شدند.
عضویت و حضور زنان در باشگاه روتاری و لاینز برخلاف لژهای ماسونی آزاد بود و حتی باشگاه‌های روتاری و لاینز ویژه زنان نیز در کنار باشگاه‌های مردان به تکاپوی خود ادامه دادند و حتی هر چند ماه یا چند هفته یکبار، جلسات مشترک به منظور تحکیم مودت، دوستی و تبادل افکار در ایران و جهان تشکیل می‌شد.
حضور زنان در صحنه مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که ویژگی تحولات قرن بیستم است، در وجود باشگاه‌های روتاری و لاینز تجلی خاصی پیدا کرده است.

تفاوت دیگر فراماسونری با باشگاه‌های روتاری و لاینز در پایگاه و نقش اعضای آنهاست. فراماسون‌ها بیشتر از میان قشر روشنفکر و تحصیلکرده و دارای مبانی فکری و ایدئولوژیک انتخاب می‌شدند در حالی که در باشگاه‌های روتاری و لاینز غیر از افراد تحصیلکرده، مدیرکل‌ها و صاحبان شرکت‌ها و تکنوکرات‌ها نیز عضو می‌شدند.
می‌توان گفت که نظام سرمایه‌داری غرب حوزه فعالیت فراماسونری را به مسائل سیاسی و حوزه فعالیت باشگاه‌های فوق را به مسائل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی محدود کرده است. در دایرهًْ‌المعارف بریتانیا چاپ 1961 درباره کلوپ روتاری چنین آمده است:
«روتاری سازمانی است که از بازرگانان و صاحبان تخصص تشکیل شده و آرمانش خدمت به دیگران در همه زمینه‌ها و پیوندهاست. به گفته آنان، این انجمن بویژه می‌خواهد آشنایی را که وسیله‌ای برای خدمت است، همراه با موازین عالی اخلاقی در کار و کارشناسی گسترش دهد. تفاهم بین‌المللی، حسن‌نیت و آشتی‌گرایی از راه همکاری مردان کار و کارشناس که در زمینه کمال مطلوب خدمت همساز شده باشند نیز از آرمان‌های روتاری است». روتاری بیشتر یک سازمان آمریکایی است، ولی شاخه هایش در کشورهای دیگر در تکاپو است. رایموند تیفانی که خود یکی از بلند پایگان «روتاری بین‌المللی» است می‌نویسد که این سازمان نه پنهانی است و نه مذهبی. اجلاس جهانی روتاری سالی یک‌بار تشکیل می‌شود و رئیسی نو همراه با 14 مدیر که بیش از 7 تن آنان آمریکایی نیستند از میان اعضای خود برمی‌گزیند. دبیرخانه ثابت روتاری در شهر شیکاگو جای دارد و شاخه‌هایی نیز در زوریخ، بمبئی و لندن بدان وابسته است. روتاری بین‌المللی با حکومت آمریکا و سازمان ملل متحد نیز پیوندی مستقیم دارد تا جایی که رایزنان وزارت خارجه آمریکا به نمایندگی از سوی «روتاری بین‌المللی» در کنفرانس سازمان ملل متحد در سانفرانسیسکو شرکت جستند.

در اواخر سال 1332 یکی از روتارین‌های آمریکایی به نام دکتر کراتس به ایران آمد تا برای تشکیل کلوپ‌های روتاری در ایران وارد عمل شود. او سرانجام توانست به واسطه هادی امیرابراهیمی که یکی از سرمایه‌داران بود، با دکتر جهانشاه صالح استاد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران و وزیر بهداری و سناتور مصطفی تجدد مالک و مدیر عامل بانک بازرگانی ایران و سناتور عباس مسعودی مالک و مدیر موسسه اطلاعات تماس حاصل کرده و نخستین کلوپ روتاری را در ایران تشکیل دهد. بعد از دکتر کراتس یکی از اعضای «انجمن دوستداران آمریکایی خاورمیانه» به نام چارلز کولاک از بیروت وارد تهران شد و با دعوت از بعضی از سرمایه داران مانند ثابت پاسال، لطف‌الله حی، قاسم لاجوردی و استادان دانشگاه مانند دکتر جهانشاه صالح و دکتر نجم‌آبادی استاد دیگر دانشکده پزشکی دانشگاه تهران و دیگران کلوپ روتاری تهران را در سال 1335 افتتاح کرد. این کلوپ کار خود را در پارک هتل تهران آغاز کرد. نخستین رئیس این کلوپ دکتر جهانشاه صالح بود.
با پایان گرفتن انتخابات نخستین هیات مدیره کلوپ روتاری تهران، رضا رزم آرا، دبیر کلوپ روتاری تهران اساسنامه روتاری بین‌المللی را به زبان فارسی ترجمه کرد.

انتخاب روسا و گردانندگان باشگاه به صورت رای مستقیم از اعضا انجام گرفته و اعضای مسؤول به مدت یک سال انتخاب می‌شدند. شیوه انتخاب و دقت عمل در عضو‌گیری (از هر شغل و صنف یک نفر) تعداد اعضای جوامع آرمانی و مطلوب اذهان آرمانگرای یونان باستان و مدینه فاضله افلاطون را به خاطر می‌آورد که تعداد جامعه وی محدود و همه اشخاص عضو نیز دارای وظایف کلیدی بودند. در اساسنامه روتاری درباره شرایط لازم برای عضویت فعال در کلوپ روتاری آمده است: «فرد باید بالغ و به حسن اخلاق معروف و در حرفه و کار خود موفق و صاحب شهرت باشد. او باید به عنوان صاحب، شریک، رئیس صنف یا مدیر یک واحد تجاری یا پیشه‌ای که شایسته و شناخته شده یا به عنوان یکی از اعضای هیات عامل و موسسه‌ای که شایسته و شناخته شده یا به عنوان نماینده محلی یا نمایندگی شعبه بازرگانی یا حرفه‌ای که شایسته و شناخته شده یا دارای مقامی مسؤول در چنین نمایندگی‌هایی باشد». در انتخاب روسا و هیات‌مدیره و دیگر گردانندگان روتاری که هر سال روتاری (سال روتاری از یازدهم تیر‌ماه هر سال تا دهم تیر‌ماه سال بعد است) با عضوگیری مستقیم انجام می‌گیرد، اعضای مؤسس و شخصیت‌های با نفوذ سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و سرمایه داران عمده شانس موفقیت بیشتری نسبت به سایر رقبا دارند.
تشکیلات باشگاه روتاری

چارچوب اصلی و استخوان بندی باشگاه‌های روتاری از 4 کمیته و چند کمیسیون زیر نظر هر یک از کمیته‌های چهارگانه تشکیل شده است. روسای کمیته‌ها توسط رئیس باشگاه و روسای کمیسیون‌ها توسط کمیته‌ها انتخاب می‌شود. برای روشن شدن هر چه بیشتر ساختار اجرایی باشگاه‌ها و کمیته‌ها و کمیسیون‌ها از باشگاه روتاری شمال تهران به عنوان مثال یاد می‌کنیم:

الف: کمیته خدمات کلوپ ب: کمیته خدمات بین‌المللی پ: کمیته خدمات جمعی و گروهی ت: کمیته خدمات حرفه ای

1. کمیسیون حضور و غیاب

2. کمیسیون طبقه بندی

3. کمیسیون دوستی

4. کمیسیون امور داخلی روتاری

5. کمیسیون اطلاعات روتاری

6. کمیسیون تشریفات

7. کمیسیون روابط عمومی

8. کمیسیون سخنرانی

9. کمیسیون عضویت

باشگاه لاینز در سال 1917توسط یکی از فراماسونرهای آمریکایی به نام «ملوین جونز»در شهر شیکاگو تاسیس شد وشعبه‌ای از آن در تاریخ پانزدهم فروردین 1336در ایران افتتاح شد و بزودی در 50 شهر ایرانی شعباتی را دایر کرد. اعضای این باشگاه‌ها در روزهای پنجشنبه اول و پنجشنبه سوم هر ماه در یکی از هتل‌های تهران تشکیل جلسه می‌دادند. هدف ظاهری باشگاه‌های لاینز گسترش نوع دوستی و حمایت از حقوق بشر و کمک به انسان‌های ستم کشیده و از این قبیل است ولی در خفا، اهدافشان همانند لژهای فراماسونری و کلوپ‌های روتاری است و آن برقراری جامعه جهانی و حکومت جهانی است. بسیاری از اعضای این باشگاه‌ها همزمان عضو لژهای فرماسونری و کلوپ‌های روتاری هم بودند. می‌توان گفت که فعالیت باشگاه‌های لاینز به صورت نیمه‌علنی بود. برای اثبات این موضوع به اطلاعیه زیر توجه کنید:

اتحادیه بین‌المللی باشگاه‌های لاینز زیر عنوان «صلح امکانپذیر است» برای دختران و پسرانی که سن آنها بین 14 تا 24 سال است مسابقه ترتیب داده است: «مقاله به زبان فارسی و حداکثر در 5 هزار کلمه است و آخرین مهلت 19 آذر ماه 1345 می‌باشد. به نویسنده بهترین مقاله رسیده به هر باشگاه 5 هزار ریال و به منتخبان مناطق ایران و جهان 12 جایزه معادل 4 میلیون ریال داده خواهد شد. برنده جهانی برای یک اقامت 15 روزه در آمریکا به شیکاگو دعوت خواهد شد».
باشگاه‌های لاینز حوزه تهران عبارتند از: باشگاه تهران، باشگاه شمال تهران، باشگاه یوسف‌آباد، باشگاه قلهک، باشگاه تجریش و باشگاه ری. برای ثبت‌نام به منظور شرکت در مسابقه و به دست آوردن اطلاعات لازم همه روزه از ساعت 9 تا 12 و 16 تا 20 به خیابان پهلوی، کوچه بیدی، شماره 6، تلفن 48905 مراجعه فرمایید. (علاوه بر این اوراق پرسشنامه توسط دفتر مدارس نیز در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد). باشگاه‌های لاینز فعالیت زیادی در میان جوانان و دانشجویان داشتند و سعی می‌کردند که آنها را به سوی خود کشیده و کنترل کنند. یکی از برنامه‌های آنها نفوذ در اردوهای عمران ملی دانشجویان بود که سرانجام موفق شدند مسؤولیت هماهنگی اردوهای عمران ملی دانشجویان را به دست گیرند.

دکتر محمدعلی احمدی از سران باشگاه‌های لاینز ایران و استاد دانشکده علوم اداری دانشگاه تهران و مدرسه عالی حسابداری و موسسه علوم بانکی بود که مسؤول هماهنگی اردوی عمران ملی دانشجویان شد. او در ضمن عضو لژ فراماسونری رازی هم بود.
یکی از انجمن‌هایی که با واسطه باشگاه لاینز متصل به لژ بزرگ فراماسونری ایران می‌شود انجمن سقراط است. جوانان توسط این انجمن جذب می‌شدند و به ظاهر درباره علم و ادبیات بحث می‌کردند. یکی از اعضای فعال آن اسماعیل رفعتی، رئیس پیشاهنگی ناحیه 10 آموزش و پرورش تهران بود.

باشگاه لاینز ایران بخشی از فعالیت خود را در روزنامه اطلاعات به اطلاع عموم می‌رساند: باشگاه لاینز ایران در منزل مهندس علیرضا امیرسلیمانی تشکیل جلسه داده که در این جلسه سیدخلیل‌الله کازرونی، رئیس باشگاه لاینز شمال هم حضور داشت. آنها 112 عدد تختخواب به بیمارستان‌های روانی رازی و فیروزآبادی هدیه کردند.
تاریخ دقیق تشکیل باشگاه‌های لاینز در ایران مشخص نیست. اما می‌توان حدس زد که این باشگاه‌ها از سال 1339 هجری شمسی به بعد فعالیت داشته باشند. سال مزبور سال فعالیت منطقه 354 الف لاینز در ایران است. مجمع جهانی لاینزها حوزه فعالیت خود را به چند منطقه تقسیم کرده بود و باشگاه‌های لاینز ایران در منطقه 354 قرار داشتند. خود این منطقه نیز از نظر جغرافیایی به چند قسمت تقسیم شده بود که با حروف ابجد نشان داده می‌شدند. منطقه 354 الف، حوزه فعالیت باشگاه‌های تهران را در بر‌می‌گرفت و از سال 1353 منطقه 354 د از الف منشعب شده بود اما حدود جغرافیایی آن و منطقه‌های 354 ب و ج در دست نیست. اعضای باشگاه‌های لاینز همچون روتارین‌ها و فراماسون‌ها ادعای عدم مداخله در امور سیاسی را دارند (در اینجا سندی از ساواک آورده‌ایم که خلاف این ادعا را ثابت می‌کند) و حوزه فعالیت آنها مسائل اجتماعی، اقتصادی، خدماتی و فرهنگی است. باشگاه‌های لاینز برخلاف روتاری سختگیری چندانی در عضویت چند نفر از مدیران و اشخاص برجسته یک شغل و صنف ندارند. از این‌رو در این نوع باشگاه‌ها ممکن است از یک صنف چند نفر
عضویت پیدا کند.

ساواک با زیر نظر گرفتن فراماسونرهایی از جمله حسین علاء به اطلاعاتی دست می‌یابد:

براساس سند شماره 2:

گزارش ساواک 21862/31 تاریخ وصول خبر: 29/2/41

منبع خبر: مامور ویژه تاریخ گزارش: 31/2/41

تقویم: ب- ا

یکی از محارم سردار فاخر حکمت اظهار می‌کرد که مسافرت‌های حسین علاء، وزیر دربار شاهنشاهی به فارس و شیراز که ظاهراً تحت عنوان سالگرد «انجمن لاینز» صورت گرفته به منظور انجام ماموریت سیاسی و مخفی است. مشارالیه افزود انجمن لاینز که یکی از شعبات لژ بزرگ فراماسونری انگلستان است تحت عنوان انجام کارهای عام‌المنفعه بزرگ‌ترین دستگاه خبری دولت انگلستان در کشورهای دنیا محسوب می‌شود و آقای علاء، وزیر دربار شاهنشاهی که خود از فراماسونرهای معروف و از اعضای لژ بزرگ لندن هستند و ریاست جوامع فراماسونری ایران را به عهده دارند، در این مسافرت به توصیه مقامات انگلستان دستورات محرمانه‌ای به ماموران نفوذی انگلستان در فارس که اکثرا بین عشایر دارای نفوذ و رهبری هستند، صادر خواهد کرد زیرا ممکن است روابط شاهنشاهی و دولت آقای امینی که به صورت مبارزه سیاست انگلستان و آمریکا در ایران در آمده است، وضع نامساعدی به خود گیرد. بدین ترتیب عشایر فارس طبق تعلیماتی که آقای علاء به آنها خواهند داد برای دولت مرکزی اشکالات بزرگی فراهم خواهند کرد. گوینده افزوده است که اکثر رجال فارس و سران عشایر این منطقه غالبا فراماسون و تابع دستورات لژ بزرگ لندن هستند و طبعاً تابع نظر و دستورات آقای علاء خواهند بود و قرار است آقای علاء مدت 6 روز به عنوان بازدید از تخت جمشید در آنجا اقامت کرده و جلساتی با حضور دوستان خود تشکیل داده و سپس به کازرون و بوشهر و لارستان عزیمت کرده و به این طریق مقدمات شورش عشایر را علیه دولت فراهم کنند.
مهر فوق محرمانه در سند فوق زده شده است.

یکی از باشگاه‌های وابسته به لاینز باشگاهی به نام «کی وانی» است. فکر ایجاد این باشگاه توسط آلن براون یکی از سرشناسان فراماسونری و جوزف پرانس در شهر دیترویت از قوه به فعل در آمد اما به علت عدم موفقیت آن را رها کردند. سپس در سال 1915 در ایالت میشیگان فعالیت خود را از سر گرفتند و در سال 1918 «اتحادیه ملی باشگاه‌های کی‌وانی» در آمریکا شکل گرفت. کی‌وان در اصل کلمه‌ای هندی است.

مرکز تسلیح اخلاقی در شهر مونتروی سوییس است و در سال 1327 شمسی یکی از روسای آن به نام «بوخمن» شعبه آن را در ایران افتتاح کرد و از سال 1328 عده‌ای از فراماسونرهای ایرانی جذب این انجمن شدند. این انجمن ابتدا مجله‌ای به نام امید و سپس مجله شورش یا رنسانس را به زبان فارسی انتشار داد که به رایگان توزیع می‌شد. بعضی از اعضای این انجمن از استادان دانشگاه‌های تهران بودند که عبارتند از:
1. دکتر علی اصغر آزاد استاد دانشکده پزشکی

2. دکتر رعدی استاد دانشکده ادبیات

3. دکتر چهرازی استاد دانشکده پزشکی و عضو لژ فرانسه

4. دکتر منصور پورسینا استاد دانشکده پزشکی

5. دکتر علی اصغر حکمت استاد دانشکده ادبیات و عضو لژ ستاره سحر
6. دکتر رضا زاده شفق استاد دانشکده ادبیات

7. دکتر احمد متین دفتری استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی

8. دکتر علی اکبر مجتهدی استاد دانشکده ادبیات، عضو لژ تهران و موسس مدرسه عالی علوم سیاسی.

هدف ظاهری این انجمن، گسترش اصول اخلاقی و پاک کردن اخلاق از هر عنصری است که منجر به ناپاکی شود. این اخلاق باید جهانی شود و همه مردم مجهز به این اخلاق شوند. ارزش‌های اخلاقی باید برای همه یکسان شود تا آدمیان اختلافات خود را کنار بگذارند. چگونگی برگزاری جلسات این انجمن از طریق مطبوعات به اطلاع مردم می‌رسید بنابراین حالت نیمه مخفیانه داشت. به اطلاعیه زیر که توسط روزنامه اطلاعات منتشر شده است، توجه فرمایید:
جلسات تسلیح اخلاقی ایران در هفته گذشته 2 برنامه از طرف بنیاد تسلیح اخلاقی ایران اجرا شد. نخستین برنامه در تالار اجتماعات دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان با حضور استاندار و مسؤولان سازمان‌های دولتی و ملی، استادان دانشکده و دانشجویان اجرا شد. پس از افتتاح جلسه توسط کفیل دانشکده ما یکی از اعضای بنیاد تسلیح اخلاقی پیرامون ایمان بحق یا عامل اصلی ترقی جامعه سخنرانی مؤثری ایراد کرد. سپس فیلم جالبی از محصول تسلیح اخلاقی جهانی به زبان فارسی نشان داده شد.
جلسه دوم در تالار موزه ایران باستان در تهران برگزار شد که در ابتدا پیرامون رسالت اسلام در تکمیل فضايل اخلاقی سخنرانی به عمل آمد و بعد فیلمی از محصول جهانی تسلیح اخلاقی به زبان فارسی نشان داده شد که در آن نقش مؤثر خانواده در پرورش نیروی اخلاقی جوانان برای حضار تشریح شد.

این جمعیت در سال 1950 توسط دکتر کلینچی و پروفسور کامپتون در کاخ یوتسکو شکل گرفت. دکتر کلینچی استاد اعظم لژهای فراماسونری آمریکاست. وی و پروفسور کامپتون که یکی از طراحان بمب اتمی است در سال 1337 به تهران آمدند و مرکز جمعیت را تاسیس کردند.
هدف این جمعیت برادری بین پیروان مذهب مختلف از جمله یهودیت و مسیحیت و اسلام بود، آنها همچنین تلاش می‌کردند که اختلاف بین فرقه‌های وابسته به ادیان را حل کنند. مثلا در ایران اعلام داشتند که می‌خواهند مطالب زننده‌ای را که در کتب درسی فارسی علیه مذهب اهل تسنن وجود دارد، حذف کنند و تدریس فقه تسنن را در دانشکده معقول و منقول رایج‌کنند. در ابتدا ریاست جمعیت به عهده حسین علاء نخست‌وزیر اسبق و عضو لژ فراماسونری مهر بود و شجاع‌الدین شفا معاون فرهنگی دربار شاهنشاهی به دبیرکلی آن رسید. یکی دیگر از اهداف آنها ایجاد حکومتی جهانی بود که مافوق حکومت‌های ملی باشد و نیز خواهان این بودند که اعلامیه حقوق بشر به صورت قانونی در همه جوامع اجرا شود. تعدادی از استادان دانشگاه‌های تهران که عضو این جمعیت بودند عبارتند از:
1. دکتر علی اکبر سیاسی رئیس دانشگاه تهران

2. دکتر ذبیح الله صفا رئیس دانشکده ادبیات و عضو لژ فراماسونری تهران

3. دکتر مهدی صناعی رئیس آزمایشگاه‌های دانشگاه تهران و عضو لژ ابن سینا

4. دکتر یحیی مهدوی استاد دانشکده ادبیات و عضو لژ کورش
5. دکتر احمد هومن استاد فلسفه دانشگاه تهران و عضو لژ مولوی

6. دکتر علی اصغر حکمت استاد دانشکده ادبیات و عضو لژ ستاره سحر
7. دکتر جهان شاه صالح استاد دانشکده پزشکی و رئیس کلوپ روتاری تهران
8. دکتر رعدی استاد دانشکده ادبیات

9. حزب مردم به رهبری پروفسور یحیی عدل استاد دانشکده پزشکی افکار این جمعیت را تبلیغ می‌کرد و خواهان اجرای اعلامیه حقوق بشر بود. بعضی از استادان دانشگاه‌های تهران که در راس این حزب قرار داشتند عبارتند از:

1. دکتر حسن افشار استاد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران

2. دکتر احمد فرهادی رئیس دانشگاه تهران

3. مهندس محسن فروغی رئیس دانشکده هنرهای زیبا و عضو لژ تهران
4. دکتر موسی عمید رئیس دانشکده حقوق دانشگاه تهران

5. دکتر حسن ستوده تهرانی.

طرز تفکر جمعیت برادری جهانی در سند شماره 5 موجود در سازمان مدارک اسناد انقلاب اسلامی درباره خط فکری طرفداران حکومت جهانی چنین آمده است: اساس طرفداری از حکومت متحده جهانی یعنی حکومتی که سلطه آن فوق سلطه ملت‌ها باشد بر این اندیشه استوار است که برخی شکل جامعه انسانی را در قالب اقوام و ملل نادیده می‌گیرند و به جای آنکه اصالت ملت‌ها را درک کنند و افراد را اجزایی از وجود ملت‌ها در نظر آورند، فرد را اصیل می‌پندارند و سازمان‌های ملی را زاید می‌دانند و چنین گمان می‌کنند که جنگ‌ها ناشی از وجود سازمان‌های ملی است و لذا عقیده دارند که بهتر است نوع انسان حکومت واحدی را تشکیل دهند تا دیگر جنگ و جدال از میان برود.
طرفداران حکومت جهانی در شرایط کنونی و برای خالی نبودن عریضه می‌گویند که ما به استقلال ملی عقیده داریم منتها می‌خواهیم یک سازمان بین‌المللی کامل‌تر از سازمان ملل متحد به وجود آید تا بتواند ضامن صلح باشد و اختلافات ملل را حل کند. آنها برای رسیدن به هدف خود پیشنهاد زیر را مطرح می‌کنند:
طرح گرنویل کلارک (یکی از اعضای طرفدار حکومت متحده جهانی) براساس این طرح وضع کنونی سازمان ملل متحد که در آن هر دولت یک رای دارد، صحیح نیست. بنابراین ما باید عامل جمعیت را در نظر بگیریم و به کشورهای عضو شورای امنیت یعنی آمریکا، شوروی و چین که پرجمعیت هستند 30 رای و به انگلیس و فرانسه 15 رای و به کشورهای متوسط 10 رای و به کشورهای کوچک یک رای بدهیم.

اگر به طرح فوق به دقت بنگریم متوجه می‌شویم که طرفداران حکومت متحد جهانی چگونه زمینه را برای افزایش قدرت کشورهای بزرگ فراهم می‌کنند و عجیب است که در دهه 40 در ایران بعضی از استادان دانشگاه و رجال، با تشکیل یک فراماسونری جدید و با استفاده از محل مجلس سنا و دانشگاه تهران درصدد برآمدند تا با اصل رای مساوی ملت‌ها در سازمان ملل مبارزه کنند و بلکه بتوانند برای آمریکا و شوروی 30 رای و برای انگلستان و فرانسه 15 رای در برابر یک رای ایران دست و پا کنند.
طرح دیگری که مورد علاقه جمعیت طرفداران حکومت متحده جهانی است، طرح رالی کلبراستوم است. به موجب این طرح کشورهای جهان ابتدا باید تشکیل فدراسیون‌هایی را بدهند و سپس فدراسیون‌ها از میان خود هیات عامله جهانی را انتخاب کنند. آنچه در این طرح جالب است ترکیب فدراسیون‌هاست. این فدراسیون‌ها عبارتند از: 1- آمریکا 2- شوروی 3- انگلستان و ممالک مشترک المنافع 4- چین کمونیست 5- فرانسه.

می‌گوید شما در فرآیند توسعه یک سلسله نیروهای انسانی دارید که این نیروهای انسانی به کار نمی‌آیند و از نظر تنازع بقا هم میان نیروهای کارآمد و آنها تنازع است. آنها نیروهای ضعیفی هستند که نتوانستند خودشان را بالا بیاورند. اگر مردم آفریقا الان بیکار می‌شوند یا نمی‌توانند در مسیر توسعه تکنولوژی پیشرفت کنند، به خاطر ضعف‌شان است. در این شرایط وقتی جامعه جهانی تبدیل به یک دهکده واحد می‌شود، منابع عالم به شکل دیگری توزیع می‌شوند، جغرافیای سیاسی عالم به هم می‌خورد، مفهوم دولت، ملت‌ها عوض می‌شود و دنیای جدیدی تعریف می‌کنیم. آیا باید این نیروهای انسانی‌ای که غیرکارآمد هستند و این ناکارآمدی‌شان هم به ضعف‌های‌شان بازمی‌گردد، اینها را به رسمیت بشناسیم؟ و برای آنها تولید کار غیرمفید کنیم، درحالی که می‌دانند کار غیرمفید است؛ این طوری مشارکت‌شان دهیم یا حذف‌شان کنیم؟ طبیعی است حذف راه بهتری است. رمزی کلارک می‌گوید: آن مسأله‌ای که دنیای غرب و جهان با آن مواجه بوده این مسأله بوده و دنیای غرب دنبال حذف این نیروهاست. من حدس می‌زنم اپیدمی شدن خیلی از بیماری‌ها در آفریقا و امثال آن و نسل‌کشی‌ها ناشی از همین اندیشه است. این اندیشه بعضی از فیلسوفان غرب است که می‌گویند چگونه به خود حق می‌دهید‌ حشرات و حیوانات مزاحم را نسل‌کشی کنید‌ و حشراتی که در مزرعه هستند همه را نابود و سمپاشی می‌کنید؛ به همین دلیل می‌شود آن نسل ضعیف و ناکارآمدی که قدرت هماهنگ شدن با بافت تکنولوژی را ندارد، حذف کرد. پس غرض من این است که کار فناوری و تکنولوژی مدرن به جایی رسیده است که نه‌فقط جامعه جهانی را در استخدام توسعه سرمایه‌داری قرار داده است- نمی‌گویم توسعه سرمایه‌ها، توسعه سرمایه‌داری- بلکه دنبال این است تا نیروهای انسانی‌ای که در این مسیر هماهنگ نمی‌شوند، به طور کلی حذف فیزیکی کند. سوال این است که آیا این فناوری‌های جدید به اقتضای ذاتشان به اینجا کشیده شده‌اند.

ما معتقدیم این اقتضا در درون فناوری‌های جدید است و فناوری‌های جدید یک سلسله ضعف‌های بنیادینی دارند که آنها را به اینجا کشانده است و ما باید از نقطه‌های بنیادین دیگری آغاز کنیم و به فناوری جدید برسیم. البته معنای این حرف این نیست که ما فناوری‌های موجود را می‌توانیم حذف کنیم‌ یا در وهله‌ای از آنها بی‌نیاز شویم، اینگونه نیست؛ جزئی از زندگی و معیشت مادی‌مان فناوری‌های جدید است. در فضای این فناوری زندگی می‌کنیم ولی از آن طرف هم مجبور به این فناوری‌ها نیستیم؛ اینجاست که ما نیازمند به یک تحلیل عمیق از تکنولوژی هستیم. باید مفاهیم بنیادین تکنولوژی را موضع بحث قرار دهیم و بعد موضع خودمان را براساس آن تحلیل‌های بنیادین نسبت به تکنولوژی مدرن تبیین کنیم و آنگاه ساز و کارهای عملیاتی جدیدی را برای دستیابی به یک تکنولوژی جدید و برای منحل کردن تکنولوژی کنونی در یک تکنولوژی کارآمد دیگر در مسیر تمدن اسلامی تبیین کنیم. این چند کار پیش روی ماست. باید اول روشن کنیم واقعاً تکنولوژی مدرن به نفع بشر بوده یا نبوده است؟ آیا می‌تواند تکامل را سرپرستی کند یا نمی‌تواند؟ آیا توانسته است ایده‌آل بشر را تأمین کند و اگر نمی‌تواند تکامل را تأمین کند، چرا نمی‌تواند تکامل را تأمین کند و چه ضعف‌های بنیادینی در آن وجود دارد؟ آیا فرهنگ و ارزش خاصی در آن است؟ آیا تکنولوژی مدرن، تکنولوژی غیردینی و ضد دینی است یا نه تکنولوژی ضد دین نیست؟ اینها مفاهیم بنیادینی است که باید مورد دقت قرار بگیرند و بویژه باید تکنولوژی را در سطوح مختلفش مورد توجه قرار دهیم؛ آن روش‌هایی که حاکم بر تولید معادلات و ابزار طراحی صنایع و طراحی ماشین آلات هستند، از آن تکنولوژی تا تکنولوژی‌ای که روش مهندسی طرح را بر عهده دارد تا تکنولوژی به معنی ابزار تبدیل منابع به محصول یعنی ماشین، همه این سطوح را باید مورد توجه قرار دهیم و بعد ببینیم آیا این سطوح مختلف تکنولوژی مبانی و غایاتی دارند و اگر در مسیر این مبانی و غایات قرار گرفتیم، آیا می‌توانیم تکامل را تأمین و به بشریت خدمت کنیم؟ و بالاتر اینکه آیا این مبانی و غایات با دین هماهنگ هستند یا نه؟ این صورت مسأله‌هاست که موضوعات بسیار جدی و پردامنه‌ای است که نیاز به بحث‌های طولانی، دقیق و جدی دارد.